Ερ.: Νεοφιλελεύθεροι και συντηρητικοί πολιτικοί στην Ελλάδα υποστηρίζουν ότι πρέπει να λάβουμε μέτρα λιτότητας, γιατί αλλιώς «θα καταλήξουμε όπως η Αργεντινή, με εκτεταμένες ταραχές και αστάθεια». Αλήθεια ή προπαγάνδα;
Απ.: Είναι καθαρή προπαγάνδα ή, ακόμα χειρότερα, καθαρή παραπληροφόρηση, για δύο λόγους. Αφενός, αν κοιτάξετε τους μακροοικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες της Ελλάδας, θα δείτε ότι η χώρα σας είναι ήδη σαν την Αργεντινή στο απόγειο της κρίσης. Οπως και στην Αργεντινή, πρόκειται για το ακριβές αποτέλεσμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Αφετέρου, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εμβάθυνση των πολιτικών λιτότητας θα επιφέρει πιο βαθιά ύφεση και κοινωνική καταστροφή. Οποιοσδήποτε πρωτοετής φοιτητής Οικονομικών θα έπρεπε να γνωρίζει ότι δεν πρέπει να περικόπτεις τις δημόσιες επενδύσεις, αλλά αντιθέτως να τις αυξάνεις. Αυτό το δίδαξε ο Κέινς, που δεν ήταν ριζοσπάστης οικονομολόγος. Το ΔΝΤ στην Αργεντινή και τώρα η τρόικα στην Ευρώπη επενδύουν σε μια οικονομική πολιτική η οποία είναι καταστροφική και γι’ αυτό παράγουν καταστροφική κοινωνική πολιτική.
Ερ.: Η Αργεντινή, σχεδόν 10 χρόνια πριν, επέλεξε τη χρεοκοπία (default) για το μεγαλύτερο μέρος του δημοσίου χρέους της. Σήμερα θεωρείτε ότι ήταν μια σωστή και βιώσιμη επιλογή για την Αργεντινή;
Απ.: Δεν ήταν μόνο μια σωστή επιλογή αλλά και μια αναγκαιότητα. Αν δεν προχωρούσαμε μ’ αυτόν τον τρόπο, τότε θα ήμασταν υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε «αγκαλιά» με το ΔΝΤ και τις διεθνείς αγορές. Δηλαδή με μεγαλύτερη λιτότητα, βαθύτερη ύφεση, αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και της πείνας. Με τη χρεοκοπία η Αργεντινή μπόρεσε να κάνει μια καινούργια αρχή. Αλλά ένα «κλειδί» για την ανάκαμψη της οικονομίας μας ήταν το ότι εγκαταλείψαμε τη νομισματική εξάρτησή μας από το δολάριο. Επανακτήσαμε τη νομισματική κυριαρχία μας και τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε ανεξάρτητη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Αν δεν κάναμε αυτές τις επιλογές, τότε η Αργεντινή δεν θα γνώριζε οκτώ χρόνια πρωτοφανούς ανάπτυξης.
Ερ.: Ωστόσο, οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η Αργεντινή θα αντιμετωπίσει έναν νέο «εφιάλτη» το 2015…
Απ.: Η Αργεντινή αντιμετωπίζει μακροοικονομική αστάθεια από το 2009-2010. Παράγωγα αυτής της αστάθειας είναι ένας μέτριος πληθωρισμός, της τάξης του 25%, η φυγή κεφαλαίων, ηπιότεροι ρυθμοί ανάπτυξης και κοινωνική δυσαρέσκεια λόγω της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των πολιτών. Ωστόσο, ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι θα αντιμετωπίσουμε μια κατάρρευση, κρίνοντας μόνο από τα σημερινά προβλήματα.
Η αντίδραση της κυβέρνησης ήταν ανεπαρκής και απογοητευτική. Αρχικά παρήγαγαν ψεύτικα στατιστικά στοιχεία για να δείξουν ότι ο πληθωρισμός είναι χαμηλότερος, μετά προσπάθησαν να ελέγξουν τις τιμές, μέτρο που έχει περιορισμένη χρονική αποτελεσματικότητα, και τώρα εφαρμόζουν μια εκτεταμένη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική: υψηλά επιτόκια, νομισματικοί περιορισμοί, συμπίεση μισθών και περικοπή δημοσίων επενδύσεων.
Το κεντρικό ερώτημα είναι «γιατί έχουμε αυτά τα προβλήματα». Ας είμαστε καθαροί: Δεν υπάρχει καμία σχέση με τη χρεοκοπία που κηρύξαμε και την ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας. Αλλά είναι ενδιαφέρον ότι ούτε οι νεοφιλελεύθεροι στην Αργεντινή συνδέουν αυτούς τους παράγοντες.
Ερ.: Πού οφείλονται, λοιπόν, τα σημερινά προβλήματα;
Απ.: Το κεντρικό ζήτημα είναι ότι μεταξύ του 1976 και του 2001 η Αργεντινή έζησε μια βαθιά οικονομική και κοινωνική δομική μετάλλαξη, που βασίστηκε στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές-ιδεολογία: αποβιομηχάνιση, εξάρτηση από τις πρωτογενείς εξαγωγές, δραματική οικονομική συγκέντρωση, αύξηση της ιδιοκτησίας κομβικών παραγωγικών τομέων από ξένες επιχειρήσεις, άλωση των τραπεζών και των αγορών από τα χρηματιστικά κεφάλαια, ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού κράτους και της ενέργειας, υψηλή δομική ανεργία και κοινωνικοί αποκλεισμοί.
Για να αναστρέψουμε αυτή τη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη απαιτούνται μελετημένες κρατικές ενέργειες και πολιτικές. Δεν αρκεί η μαχητική ρητορική. Δυστυχώς οι Κίρχνερ απέτυχαν να φέρουν αυτή την αποστολή εις πέρας.
Τελικά, με αυτή την ατολμία, το συγκεντρωμένο ξένο κεφάλαιο συνεχίζει να κυριαρχεί στο οικονομικό και πολιτικό πεδίο της Αργεντινής. Με άλλα λόγια, η χρεοκοπία και η νομισματική κυριαρχία ήταν αναγκαίες αλλά όχι ικανές συνθήκες για την ακύρωση του νεοφιλελευθερισμού. Πολλά πρέπει να γίνουν ακόμα στην Αργεντινή.
Ερ.: Πόσο εύκολο είναι τελικά μια χώρα να ελιχθεί στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα;
Απ.: Δεν είναι και τόσο δύσκολο. Το γεγονός ότι μια περιφερειακή οικονομία σαν την Αργεντινή κατάφερε να ελιχθεί, σημαίνει ότι κάθε χώρα μπορεί να κάνει το ίδιο. Η Αργεντινή αποφάσισε μονομερώς να παύσει την πληρωμή του χρέους της, και όχι μόνο δεν ήρθε το τέλος του κόσμου, αλλά ξεκίνησε μια αξιοσημείωτη διαδικασία ανάκαμψης. Αφού το έκανε η Αργεντινή, κάθε χώρα μπορεί να το κάνει!
Ερ.: Ενα διακριτό ρεύμα στην ελληνική Αριστερά προτείνει την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Τι γνώμη έχετε επ’ αυτού;
Απ.: Η ελληνική περίπτωση είναι πολύ σύνθετη και με κάποιον τρόπο διαφορετική από της Αργεντινής, λόγω της συμμετοχής σας στο ευρώ. Ωστόσο, η ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας ήταν πολύ σημαντική για εμάς.
Είναι δύσκολο να πεις πως η συνεχιζόμενη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη θα επιτρέψει την ανάκαμψή της, ιδιαίτερα με τους σημερινούς νομισματικούς κανόνες και την κυριαρχία της τρόικας. Ωστόσο, καταλαβαίνω ότι πολιτικά είναι ένα πολύ μπερδεμένο ζήτημα. Δεν είναι δυνατόν να κάνει κανείς πολιτική καμπάνια και να κερδίσει τις εκλογές βασιζόμενος στην έξοδο από την ευρωζώνη. Είναι λοιπόν καλύτερο η Αριστερά να έχει ανοιχτές όλες τις επιλογές, γνωρίζοντας ότι τελικά η έξοδος από την ευρωζώνη μπορεί να επιβληθεί ή να την επιλέξει η ίδια η Ελλάδα.
Ερ.: Οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο με την Αργεντινή, γιατί η χώρα μας έχει μικρή παραγωγική βάση…
Απ.: Η παραγωγική βάση της Αργεντινής καταστράφηκε μετά από 25 χρόνια νεοφιλελευθερισμού, οπότε δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι το σημαντικότερο διακριτικό στοιχείο της χώρας μου. Οι εξαγωγές της Αργεντινής βασίζονται ακόμα στη γεωργία και τις διεθνείς εμπορικές τιμές.
Ωστόσο η νομισματική κυριαρχία και η δυνατότητα για υποτίμηση του νομίσματος έδωσαν ώθηση σε συγκεκριμένους βιομηχανικούς τομείς. Αρα, θετική επίδραση στην παραγωγή είχε η συναλλαγματική πολιτική και όχι η προϋπάρχουσα παραγωγική βάση.
Υπάρχει όμως ακόμα ένα θέμα: Αν η Ελλάδα δεν έχει παραγωγική βάση, τότε πρέπει επειγόντως να την οικοδομήσει ή να την ανοικοδομήσει. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ όσο η Ελλάδα είναι στην ευρωζώνη… Είναι μια αναγκαιότητα, σωστά;
Ερ.: Στη χώρα σας απλώθηκε τη δεκαετία του 2000 ένα μεγάλο δίκτυο εναλλακτικών δομών. Μπορεί μια «προβληματική» οικονομία να βασιστεί σε τέτοια εγχειρήματα για να υπερβεί την κρίση;
Απ.: Στην Αργεντινή η αλληλέγγυα οικονομία και τα συνεταιριστικά εγχειρήματα ήταν σημαντικότατα, αλλά όχι το κέντρο της ανάκαμψης. Οι δημόσιες επενδύσεις και οι κρατικές πολιτικές ήταν που οδήγησαν την Αργεντινή στην έξοδο από την κρίση.
Ωστόσο, αυτοί οι θεσμοί αλληλέγγυας και συνεταιριστικής οικονομίας πρόσφεραν ένα κοινωνικό δίχτυ προστασίας και μας έδειξαν ότι μπορούμε να χτίσουμε μια οικονομία βασισμένη στις αρχές της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της συμμετοχής. Οχι μόνο στην απληστία. Γι’ αυτό και η κρατική πολιτική πρέπει να στηρίζει αυτές τις πρωτοβουλίες και να τις βοηθά να εξαπλωθούν, ώστε να χτίσουμε μια καλύτερη χώρα και έναν καλύτερο κόσμο.