Καλωσορίσατε στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Βραζιλίας που διοργανώνει η FIFA, μία από τις πιο επιτυχημένες πολυεθνικές επιχειρήσεις στον κόσμο, αλλά με την πιο καταστροφική εταιρική διακυβέρνηση. Η αντίθεση ανάμεσα στην ευνοιοκρατία, την περιχαράκωση της διοίκησης και τηδιαφθορά στη FIFA, με τα επιτεύγματά της στη διάδοση της βρετανικής εκδοχής του ποδοσφαίρου σε όλο τον κόσμο (αφήνοντας πολύ πίσω την αμερικανική εκδοχή) είναι εντυπωσιακή. Αποδεικνύει ότι η FIFA έχει τεράστιες δυνάμεις, αλλά και τρομακτικές αδυναμίες.
Η απόφαση να ανατεθεί το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 στο Κατάρ με το υπερβολικά θερμό του κλίμα, έχει ωθήσει αυτές τις αντιφάσεις σε οριακό σημείο. Αυτή η απόφαση αποκηρύσσεται τώρα ακόμη και από το Σεπ Μπλάτερ, τον 78χρονο πρόεδρο της FIFA, ο οποίος διεκδικεί την πέμπτη του θητεία ως «ανώτατος ηγέτης» (μία εκδοχή Αγιατολάχ για το ποδόσφαιρο). Εάν η FIFA δεν μπορεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, τότε θα χαθεί.
Το ενδιαφέρον σημείο στη FIFA (η ελβετική μη κυβερνητική οργάνωση, που λειτουργεί ανεξέλεγκτα, με μεγάλες συγκρούσεις -και ορισμένες φορές διαφθορά- στις σχέσεις μεταξύ της ηγεσίας και των ομοσπονδιών του ποδοσφαίρου που είναι κάτι σαν τους μετόχους της) είναι πως τα έχει πάει τόσο καλά. Το ποδόσφαιρο καταλαμβάνει το 43% της αξίας των παγκόσμιων αθλητικών γεγονότων (στοιχεία 2009 της συμβουλευτικής AT Kearney) έναντι 13% που αντιστοιχεί στο αμερικανικό football και 12% για το μπέιζμπολ, και αναπτύσσεται ταχύτατα. Έχει αρχίσει να διεισδύει και στις ΗΠΑ χάρη στην τηλεοπτική κάλυψη των ευρωπαϊκών αγώνων.
Η FIFA είχε την τύχη να δουλεύει με ένα προϊόν ανώτερης ποιότητας. Το ποδόσφαιρο είναι πολύ πιο κομψό παιχνίδι από την πολύπλοκη στρατηγική και την ωμή βία του αμερικανικού ποδοσφαίρου και είναι ευκολότερο να το παίξει κανείς σε πάρκα ή στις αυλές των σχολείων. Η προσβασιμότητα στο ερασιτεχνικό παιχνίδι συμβάλει στην ενίσχυση του επαγγελματικού αθλήματος.
Αυτή όμως, δεν είναι μία επαρκής εξήγηση. Το μπάσκετ και το μπέιζμπολ έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, ενώ η Βενεζουέλα – όπως και άλλες χώρες – έχουν αποδείξει ότι είναι εφικτό να καταστρέψεις ακόμη και το καλύτερο εμπόρευμα – σε αυτή την περίπτωση το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο – εάν ακολουθείς κερδοσκοπική ευνοιοκρατία. Εύκολα το ποδόσφαιρο θα μπορούσε να είχε την ίδια κακή μοίρα.
Η FIFA το απέτρεψε – μέχρι τώρα – επειδή έχει δύο πλεονεκτήματα συγκριτικά με τα δύο αμερικανικά αθλήματα. Το πρώτο είναι πως το ποδόσφαιρο είναι ενιαίο: ερασιτεχνικό και επαγγελματικό ποδόσφαιρο ενώνονται μέσω αθλητικών ομάδων και ενώσεων. Τα πρωταθλήματα επαγγελματικού ποδοσφαίρου, όπως η Serie A στην Ιταλία και η Bundesliga στη Γερμανία είναι αρκετά ισχυρά και οι ποδοσφαιρικοί όμιλοι που συμμετέχουν σε αυτά έχουν αρκετά κεφάλαια. Δεν ελέγχουν όμως, το ποδόσφαιρο εθνικά.
Αυτό μπορεί να ακούγεται κάπως περίεργο, αλλά έχει τεράστια σημασία για τα κίνητρα που δημιουργεί. Τα πρωταθλήματα υπάρχουν για να προωθούν τα δικά τους συμφέροντα και τα συμφέροντα των ομάδων. Αντιθέτως, κεντρικός στόχος των ομοσπονδιών είναι να καλλιεργήσουν το άθλημα. Έτσι, ενώ για τη FIFA το ποδόσφαιρο είναι ο βασικός λόγος ύπαρξης, η κατάσταση του μπέιζμπολ είναι δευτερευούσης σημασίας για την Major League Baseball.
Το δεύτερο πλεονέκτημα της FIFA είναι ο πραγματικά πολυεθνικός χαρακτήραςτης οργάνωσης. Προχώρησε σε μία βιώσιμη επέκταση στις αναδυόμενες αγορές πολύ πριν κάνουν το βήμα πολυεθνικές από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη όπως η Coca Cola και η Adidas που τώρα είναι δύο από τους μεγάλους χορηγούς του Παγκόσμιου Κυπέλλου. Προσαρμόστηκε νωρίς στην παγκοσμιοποίηση.
«Η FIFA πήρε πόρους και τους έστρεψε στην Αφρική και την Ασία και τώρα απολαμβάνει μεγάλα μερίσματα από αυτές τις χώρες» εξηγεί ο Stefan Szymanski, καθηγητής αθλητικού management στο University of Michigan και συμπλήρωσε: «Τα αμερικανικά αθλήματα έχουν παραμείνει κυρίως αμερικανικά επειδή δεν δόθηκαν κεφάλαια για επέκταση στο εξωτερικό».
Τα πλεονεκτήματα της FIFA έδωσαν στο ποδόσφαιρο ισχύ, βάθος και εύρος και μεταμόρφωσαν το Παγκόσμιο Κύπελο σε ένα διεθνές τουρνουά ομότιμο με τους Ολυμπιακούς Αγώνες (που επίσης διοικούνται από αθλητική οργάνωση με έδρα στην Ελβετία).
Όλα αυτά όμως, υπονομεύονται από τα μειονεκτήματα της FIFA.
Από το 1961, όταν μεταρρυθμίστηκε κάπως αδέξια, η FIFA διοικείται με μία δομή που φαίνεται πως σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει την ευνοιοκρατία και τη δυσλειτουργικότητα. «Η FIFA είναι μία οργάνωση πατροναρίσματος. Οι άνθρωποι που βρίσκονται στο επίκεντρο καταβάλουν οικονομικές ανταμοιβές σε όσους βρίσκονται στην περιφέρεια και συνέβαλαν στην εκλογή τους» εξηγεί ο Roger Pielke, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο.
Δεν υπάρχει διοικητικό συμβούλιο που να εποπτεύει τον πρόεδρο και τα στελέχη του. Αντιθέτως, υπάρχει μία 24μελής «εκτελεστική επιτροπή» που απαρτίζεται από εκπροσώπους εθνικών αντιπροσωπειών, η οποία έχει εμπλακεί σε καταγγελίες διαφθοράς (που σε ορισμένες περιπτώσεις επιβεβαιώθηκαν). Ο Μπλάτερ, όπως και οι πρόεδροι της FIFA πριν από αυτόν, το εκμεταλλεύθηκε αυτό για να εδραιώσει την ισχύ του.
Η κατάσταση αυτή θα έπρεπε να είχε αλλάξει, αλλά βολεύει πολλούς να μείνουν τα πράγματα ως έχουν. Εν τω μεταξύ, στη FIFA υπάρχει ένας επικίνδυνος διχασμός μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών, ειδικότερα της Βρετανίας και αξιωματούχων από Ασία και Αφρική που υποστηρίζουν ότι όλα αυτά είναι μία προσπάθεια για να αποκτήσουν οι Ευρωπαίοι τον έλεγχο του αθλήματος.
Εγκυμονούν κίνδυνοι. Οι Sunday Times κατηγόρησαν τον Mohammed bin Hammam, τον πρώην αντιπρόεδρο της FIFA από το Κατάρ, ότι δωροδόκησε Αφρικανούς αξιωματούχους για να ανατεθεί στο Κατάρ το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2012. Ο κ. bin Hammam παραιτήθηκε το 2012 αφού η FIFA διαπίστωσε ότι υπήρξαν αμοιβές για τις ψήφους. Η εφημερίδα δημοσίευσε email που δείχνουν ότι οι πληρωμές έγιναν από ένα fund 5 εκατ. δολ.
Έχει αποδειχθεί στο παρελθόν ότι οι αθλητικές ενώσεις και τα πρωταθλήματα είναι ευάλωτα. Η FIFA θα μπορούσε εύκολα να οδηγηθεί σε διάσπαση. Τι θα γίνει εάν αποφασιστεί να μην διεξαχθεί τελικά στο Κατάρ το Παγκόσμιο Κύπελλο το 2022; Θα μπορούσε το Κατάρ να διεξάγει ένα άλλο κύπελλο για τις αγανακτισμένες χώρες της Ασίας και της Αφρικής; Πως θα αντιδρούσαν τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα που απολαμβάνουν ετήσια έσοδα 20 δισ. ευρώ; Θα μπορούσαν να κόψουν τους δεσμούς τους με τους αντάρτες;
Μία τέτοια εξέλιξη θα ήταν τραγική. Όχι μόνο επειδή μπορεί να αποφευχθεί με μεταρρύθμιση στη διακυβέρνηση, αλλά επειδή θα καταστρέψει τα επιτεύγματα της FIFA από το 1904. Πρόκειται για μία κατάφορα ελλαττωματική οργάνωση, η οποία όμως, έχει πετύχει μεγάλα πράγματα.
Σκεφτείτε τι θα μπορούσε να κάνει εάν είχε και χρηστή διοίκηση…
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Πηγή: euro2day.gr