Δημοψήφισμα της Σκωτίας: Το έθνος θα γίνει και κράτος;
του Τομ Νερν μετάφραση:Δημήτρης Ιωάννου
Όλες οι κλασικές ιστορικές προσεγγίσεις βλέπουν την Αγγλία ως το πρώτο και πρότυπο έθνος-κράτος των νεότερων χρόνων. Ένας τρόπος να δει κανείς την ψηφοφορία της 18ης Σεπτέμβρη είναι ως ένα σημάδι του τέλους αυτού του προτύπου. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εποχής, τα ζωτικά ερωτήματα ετίθεντο από την εκβιομηχάνιση, την ανάδυση της μεταποίησης και του εμπορίου σε τέτοια κλίμακα, που απαιτούνταν εκτάσεις μεγαλύτερες από των πόλεων-κρατών και των περιοχών όπου πρωτοεμφανίστηκε ο καπιταλισμός. Η απάντηση ήταν τα έθνη-κράτη, εντός των οποίων υπήρχε αρκετή ομοιογένεια ώστε να αναπτυχθούν λειτουργούσες «ταυτότητες» που μπορούσαν να αντέξουν στις αστραπιαία μεταβαλλόμενες συνθήκες. Σε έναν κόσμο αποτελούμενο από έθνη-κράτη, η σχετικά μεγάλη κλίμακα ήταν σημαντική. Ο καπιταλισμός μπορεί να ξεκίνησε σε μικρές πόλεις-κράτη και περιφερειακές χώρες, αλλά ήταν οι μεγαλύτερες οντότητες που προσέφεραν τον συνδυασμό αγορών και κοινής κουλτούρας που ευνόησε την βιομηχανική ανάπτυξη κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Αυτή η διαδικασία δεν προ-υπέθετε κάποια συγκεκριμένη κλίμακα: το «εθνικό» βρέθηκε να σπρώχνεται στο «ιμπεριαλιστικό» και στην υπερατλαντική επέκταση — που ήταν φυσικά μια συνταγή για ολοένα εντεινόμενες συγκρούσεις.
Τον 21ο αιώνα, η κλίμακα γίνεται λιγότερο σημαντική για όσες κοινωνίες αναζητούν μια συλλογική ή εθνική ταυτότητα. Φαίνεται πως η παγκοσμιοποίηση έχει αφήσει ανοιχτή μιαν άλλη πόρτα: κοινωνίες (όπως η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων, η Κριμαία και η Σκωτία) οι οποίες κάποτε θεωρούνταν μη βιώσιμες ως αυτόνομες κρατικές οντότητες, έχουν γίνει πλέον νοητές, και θεωρούνται ώριμες για σχηματισμό ή ανασχηματισμό.
Πρόκειται για μια αναγνωρίσιμη τάση που αναδύεται σε αρκετές χώρες, οι οποίες μπορεί από άλλες απόψεις να είναι πολύ διαφορετικές, στο θέμα αυτό όμως αποκτούν μια κοινή φωνή. Επιπλέον, αναγνωρίζει κανείς και πολλά κοινά σημεία στους «αντιπάλους» τους, τις πρώην ή παρ’ ολίγον παγκόσμιες δυνάμεις της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Μεγάλης Βρετανίας. Αυτές οι χώρες οικοδόμησαν τον ιστορικό εθνικισμό, ο οποίος κορυφώθηκε στις παγκόσμιες πολεμικές συρράξεις από το 1914 ως το 1946, πρωταγωνίστησαν στην «ψυχρή» σύγκρουση που ακολούθησε, και τώρα ανησυχούν μήπως η εθνική πολιτική των περασμένων χρόνων, όπως και ο «ρεαλισμός» της βιώσιμης κλίμακας και θέσης στον παγκόσμιο χάρτη, δεν είναι πλέον διατηρήσιμα.
Reculer pour mieux sauter:[1]οι Σκωτσέζοι πρέπει να κάνουν το βήμα προς τα πίσω (το έθνος-κράτος), προκειμένου να κάνουν το άλμα προς τα εμπρός ώστε να αγκαλιάσουν τη νέα εποχή της παγκοσμιότητας, όπου είναι σίγουρο πως θα υπάρχουν πολύ περισσότερες αυτο-κυβερνώμενες ενότητες. Μια ψήφος υπέρ του «Ναι» δεν πηγαίνει υπέρ μιας μορφής αυτο-διακυβέρνησης ξεπερασμένης ή «ανακαινισμένης», αλλά υπέρ μιας υποχρεωτικά νέαςμορφής, ενός πολιτεύματος διαμορφωμένου εν μέρει από τις ίδιες τις καινοφανείς περιστάσεις. Οι Σκωτσέζοι έχουν μια ευκαιρία να περάσουν από την έξοδο — ή τουλάχιστον να την πλησιάσουν. Ας το τολμήσουμε, αντί να περάσουμε μερικές ακόμα μελαγχολικές δεκαετίες προσπαθώντας να μαζέψουμε αρκετή αυτοπεποίθηση για να αποδεχθούμε τη νέα εποχή. Η αυτοπεποίθηση θα έρθει από την πράξη.
.
[1]Γαλλικά στο πρωτότυπο. Κάπως ελεύθερα θα το αποδίδαμε: «(Αν θες να πας μπροστά) κάνε πίσω για να πάρεις φόρα». (Σ.τ.Μ.)
Όλες οι κλασικές ιστορικές προσεγγίσεις βλέπουν την Αγγλία ως το πρώτο και πρότυπο έθνος-κράτος των νεότερων χρόνων. Ένας τρόπος να δει κανείς την ψηφοφορία της 18ης Σεπτέμβρη είναι ως ένα σημάδι του τέλους αυτού του προτύπου. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εποχής, τα ζωτικά ερωτήματα ετίθεντο από την εκβιομηχάνιση, την ανάδυση της μεταποίησης και του εμπορίου σε τέτοια κλίμακα, που απαιτούνταν εκτάσεις μεγαλύτερες από των πόλεων-κρατών και των περιοχών όπου πρωτοεμφανίστηκε ο καπιταλισμός. Η απάντηση ήταν τα έθνη-κράτη, εντός των οποίων υπήρχε αρκετή ομοιογένεια ώστε να αναπτυχθούν λειτουργούσες «ταυτότητες» που μπορούσαν να αντέξουν στις αστραπιαία μεταβαλλόμενες συνθήκες. Σε έναν κόσμο αποτελούμενο από έθνη-κράτη, η σχετικά μεγάλη κλίμακα ήταν σημαντική. Ο καπιταλισμός μπορεί να ξεκίνησε σε μικρές πόλεις-κράτη και περιφερειακές χώρες, αλλά ήταν οι μεγαλύτερες οντότητες που προσέφεραν τον συνδυασμό αγορών και κοινής κουλτούρας που ευνόησε την βιομηχανική ανάπτυξη κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Αυτή η διαδικασία δεν προ-υπέθετε κάποια συγκεκριμένη κλίμακα: το «εθνικό» βρέθηκε να σπρώχνεται στο «ιμπεριαλιστικό» και στην υπερατλαντική επέκταση — που ήταν φυσικά μια συνταγή για ολοένα εντεινόμενες συγκρούσεις.
Τον 21ο αιώνα, η κλίμακα γίνεται λιγότερο σημαντική για όσες κοινωνίες αναζητούν μια συλλογική ή εθνική ταυτότητα. Φαίνεται πως η παγκοσμιοποίηση έχει αφήσει ανοιχτή μιαν άλλη πόρτα: κοινωνίες (όπως η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων, η Κριμαία και η Σκωτία) οι οποίες κάποτε θεωρούνταν μη βιώσιμες ως αυτόνομες κρατικές οντότητες, έχουν γίνει πλέον νοητές, και θεωρούνται ώριμες για σχηματισμό ή ανασχηματισμό.
Πρόκειται για μια αναγνωρίσιμη τάση που αναδύεται σε αρκετές χώρες, οι οποίες μπορεί από άλλες απόψεις να είναι πολύ διαφορετικές, στο θέμα αυτό όμως αποκτούν μια κοινή φωνή. Επιπλέον, αναγνωρίζει κανείς και πολλά κοινά σημεία στους «αντιπάλους» τους, τις πρώην ή παρ’ ολίγον παγκόσμιες δυνάμεις της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Μεγάλης Βρετανίας. Αυτές οι χώρες οικοδόμησαν τον ιστορικό εθνικισμό, ο οποίος κορυφώθηκε στις παγκόσμιες πολεμικές συρράξεις από το 1914 ως το 1946, πρωταγωνίστησαν στην «ψυχρή» σύγκρουση που ακολούθησε, και τώρα ανησυχούν μήπως η εθνική πολιτική των περασμένων χρόνων, όπως και ο «ρεαλισμός» της βιώσιμης κλίμακας και θέσης στον παγκόσμιο χάρτη, δεν είναι πλέον διατηρήσιμα.
Reculer pour mieux sauter:[1]οι Σκωτσέζοι πρέπει να κάνουν το βήμα προς τα πίσω (το έθνος-κράτος), προκειμένου να κάνουν το άλμα προς τα εμπρός ώστε να αγκαλιάσουν τη νέα εποχή της παγκοσμιότητας, όπου είναι σίγουρο πως θα υπάρχουν πολύ περισσότερες αυτο-κυβερνώμενες ενότητες. Μια ψήφος υπέρ του «Ναι» δεν πηγαίνει υπέρ μιας μορφής αυτο-διακυβέρνησης ξεπερασμένης ή «ανακαινισμένης», αλλά υπέρ μιας υποχρεωτικά νέαςμορφής, ενός πολιτεύματος διαμορφωμένου εν μέρει από τις ίδιες τις καινοφανείς περιστάσεις. Οι Σκωτσέζοι έχουν μια ευκαιρία να περάσουν από την έξοδο — ή τουλάχιστον να την πλησιάσουν. Ας το τολμήσουμε, αντί να περάσουμε μερικές ακόμα μελαγχολικές δεκαετίες προσπαθώντας να μαζέψουμε αρκετή αυτοπεποίθηση για να αποδεχθούμε τη νέα εποχή. Η αυτοπεποίθηση θα έρθει από την πράξη.
.
[1]Γαλλικά στο πρωτότυπο. Κάπως ελεύθερα θα το αποδίδαμε: «(Αν θες να πας μπροστά) κάνε πίσω για να πάρεις φόρα». (Σ.τ.Μ.)