Νίκος Καζαντζάκης
Το παραπάνω παράθεμα είναι από επιστολή που έγραψε ο Καζαντζάκης από τη Ρωσία το 1928 σε φίλο του στην Κρήτη και περιλαμβάνεται σε μελέτη του Χρίστου Αλεξίου που αναδημοσιεύεται στον τόμο «Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011).
Το παράθεμα ισχύει όχι μόνο για ένοπλες επαναστάσεις, αλλά και για ειρηνικές που υπόσχονται ριζική αλλαγή. Μια τέτοια ειρηνική «επανάσταση» ήταν και η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ το 1974, όπως αποτυπώθηκε στη «Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη». Το ΠΑΣΟΚ, με τη «Διακήρυξη» αυτή, υποσχέθηκε στον λαό την «Αλλαγή» με ρήξεις σε πολλά από εκείνα που υπήρχαν πριν από την επτάχρονη δικτατορία.
Ο λαός, από το 13% το 1974, το ανέβασε στο 25% το 1977, για να το εκτινάξει στο 48% το 1981, δίνοντάς του άνετη πλειοψηφία στη Βουλή, η οποία του πρόσφερε τη δυνατότητα να κάνει πραγματικότητα τη «Διακήρυξή» του. Δεν το έπραξε και κατέληξε στη σημερινή μετάλλαξη και συρρίκνωσή του. Ποια ήταν τα στάδια της «πορείας» αυτής, της οποίας το τέλος δεν το έχουμε δει ακόμα;
Η μετάλλαξη άρχισε νωρίς, δηλαδή πριν από το 1981. Η αρχή είχε γίνει με τις γνωστές διαγραφές στελεχών και την επιρροή που ασκούσαν στις αποφάσεις του απόψεις συντηρητικών στελεχών της προδικτατορικής «Ενωσης Κέντρου», που είτε ήταν ιδρυτικά μέλη του ΠΑΣΟΚ είτε εντάχθηκαν αργότερα σ’ αυτό. Οι ενέργειες αυτές ήταν προανάκρουσμα της μετάλλαξης του ΠΑΣΟΚ.
Η πρώτη μεγάλη στροφή ήταν η αποχώρηση του ΠΑΣΟΚ το 1979 από τη συζήτηση για την κύρωση της συνθήκη της ένταξης της χώρας στην, τότε, ΕΟΚ. Ο ίδιος ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μου είχε αναθέσει την εισήγηση για το «Οχι» στη συνθήκη αυτή με βάση τη βασική θέση της «Διακήρυξης»: «Εξω από την ΕΟΚ, έξω από το ΝΑΤΟ». Του παρέδωσα την εισήγησή μου, την οποία και ενέκρινε. Οταν, όμως, άρχισε η..............συζήτηση της συνθήκης στη Βουλή και ήρθε η σειρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δηλαδή η δική μου, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ σηκώθηκε από τη θέση του και δήλωσε ότι το «ΠΑΣΟΚ αποχωρεί».
Επρόκειτο για μια απόφασή που δεν τη γνώριζε παρά μόνο ο πολύ στενός του κύκλος. Πολύ αργότερα, δηλαδή μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, πληροφορήθηκα από πρώην στέλεχος της «Ενωσης Κέντρου» –που δεν είχε ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ εξαιτίας των θέσεών του– ότι στα τέλη του 1981 ή αρχές του 1982 ο ίδιος ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και, τότε, πρωθυπουργός τού είπε ότι «ήταν αφελής να πιστεύει στο σύνθημα “Εξω από την ΕΟΚ”». Επρόκειτο για ένα από τα πολλά ψέματα με τα οποία είχε παραπλανήσει τον λαό.
Η δεύτερη σημαντική στροφή ήταν τον Ιούνιο του 1982, όταν, μετέχοντας ως πρωθυπουργός στη σύνοδο των ηγετών του ΝΑΤΟ, αντί να δηλώσει ότι η χώρα αποχωρεί από τον Οργανισμό, περιορίστηκε να βάλει κάποιους «αστερίσκους» στο ανακοινωθέν μετά τη λήξη της συνόδου.
Τον ίδιο μήνα, υποτασσόμενος στις απαιτήσεις των μεγαλοϊδιοκτητών ακινήτων, αποφάσισε να ακυρώσει, ουσιαστικά, τον νόμο για τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, που ως νομοσχέδιο είχα καταρτίσει ως υπουργός Οικονομικών, το είχε ο ίδιος εγκρίνει, το είχε ψηφίσει η Βουλή και είχε αρχίσει να εφαρμόζεται. Η απόφασή του αυτή με οδήγησε στην αμετάκλητη παραίτηση από το υπουργείο Οικονομικών δύο ώρες μετά τη σχετική ανακοίνωση της απόφασής αυτής (δύο χρόνια αργότερα παραιτήθηκα από το βουλευτικό αξίωμα και από μέλος του ΠΑΣΟΚ). Η απόφασή αυτή ήταν η αρχή της πλήρους υποταγής του στην ολιγαρχία του πλούτου, με οδυνηρές συνέπειες για τη χώρα και τον λαό.
Στο διάστημα της πρώτης και δεύτερης τετραετίας (1981-1989) συνέβησαν πολλά που οδήγησαν στην παραπέρα συντηρητικοποίηση του ΠΑΣΟΚ και την υιοθέτηση (και επαύξηση) πρακτικών τόσο της Ν.Δ. όσο και της προδικτατορικής «Ενωσης Κέντρου». Οι πελατειακές σχέσεις συνεχίστηκαν όχι μόνο από βουλευτές και υπουργούς, αλλά και από τις Τοπικές και Νομαρχιακές Επιτροπές, καθώς και από τα κεντρικά κομματικά όργανα. Η κατάληξη αυτών ήταν το σκάνδαλο Κοσκωτά με τη γνωστή συνέχεια (ήττα του ΠΑΣΟΚ στις 3 εκλογικές αναμετρήσεις και καταδίκη στελεχών του για το σκάνδαλο αυτό).
Μετά από το διάλειμμα 1990-1993 της κυβέρνησης Ν.Δ., τόσο ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, επανερχόμενος στην εξουσία (1993-1996) όσο και ο διάδοχός του (1996-2004) συνέχισαν την παραπέρα συντηρητικοποίηση του ΠΑΣΟΚ με αποκρατικοποιήσεις κ.λπ. αλλά και, δυστυχώς, με ακόμα μεγαλύτερα σκάνδαλα (Τσοχατζόπουλος, Μαντέλης, Τσουκάτος).
Η, μετά το διάλειμμα 2004-2009, επάνοδος και πάλι στην εξουσία του συντηρητικού πλέον ΠΑΣΟΚ, με τα Μνημόνια που υπέγραψε και εφάρμοσε, υπέταξε πλήρως τη χώρα στους δανειστές της και οδήγησε σε εξαθλίωση μεγάλο τμήμα του λαού, ενώ ταυτόχρονα δύο δικοί του υπουργοί Οικονομικών κάλυπταν φοροφυγάδες μη αξιοποιώντας τη διαβόητη λίστα Λαγκάρντ.
Το ΠΑΣΟΚ, μετά τη συντριπτική ήττα του στις δύο εκλογές του 2012, με τη συμμετοχή στην κυβέρνηση της Ν.Δ. και –με το αζημίωτο για τον αρχηγό του– πλήρη υποστήριξη όλων των αντιλαϊκών μέτρων και αντιδραστικών ενεργειών της, ολοκλήρωσε τον κύκλο της συντηρητικο-αντιδραστικής μετάλλαξής του, που τόσο παραστατικά περιέγραψε πριν από 84 χρόνια ο Νίκος Καζαντζάκης.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ
efsyn.gr