Τα πολλά πρόσωπα της πολιτικής
Στον τομέα της πολιτικής, ο «Φασισμός Α.Ε.» του Άρη Χατζηστεφάνου εξετάζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του φασισμού, ενώ το «Burning from the inside» της Μάρσιας Τζιβάρα κινείται ανάμεσα σε Βερολίνο και Αθήνα θέτοντας στο επίκεντρο την κρίσιμη ελληνική πραγματικότητα. Στην επίσης πολιτικά φορτισμένη περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών μάς μεταφέρει το ντοκιμαντέρ «Απόδραση από την Αμοργό» του Στέλιου Κούλογλου, με θέμα τη διεθνή συνομωσία που οργανώθηκε το 1969 με στόχο την απόδραση του εξόριστου πρώην υπουργού Γεώργιου Μυλωνά από την Αμοργό. «Μπορεί η πολιτική να παραμείνει έξω από τα γήπεδα;» αναρωτιέται το ντοκιμαντέρ «WHAT POLITICA – μια απολιτίκ ποδοσφαιρική ιστορία» του Τάσου Αλευρά, μιλώντας για τις διαφορετικές όψεις του φαινομένου.
Εικόνες της κρίσης
Το χρονικό της ελληνικής κρίσης και ο δραματικός της αντίκτυπος αποτυπώνονται στο ντοκιμαντέρ «Agora – Από τη Δημοκρατία στις Αγορές» του Γιώργου Αυγερόπουλου, ενώ το «A haircut story» της Δανάης Στυλιανού εστιάζει στο κούρεμα καταθέσεων που εφαρμόστηκε στην Κύπρο πριν από δύο χρόνια. Παράλληλα, τους έλληνες ντοκιμαντερίστες απασχολούν οι επιπτώσεις της κρίσης σε πολλαπλά επίπεδα. Το φιλμ «We are fucked sunshine!» της Δέσποινας Γραμματικοπούλου συνθέτει το πορτρέτο μιας χαμένης γενιάς στη σύγχρονη Ελλάδα. Το «Non omnis moriar» της Θεοδοσίας Γραμματικού εστιάζει στην απεργία της Ελληνικής Χαλυβουργίας, ενώ το «Emery tales» των Σουζάνε Mπάουζινγκερ και Στέλιου Ευσταθόπουλου παρακολουθεί τους εργάτες των λατομείων της Νάξου που παλεύουν για επιβίωση. Σε παρόμοιο κλίμα εκτυλίσσεται και το ντοκιμαντέρ «Το ψάρι στο βουνό – Πέραμα» της Στρατούλας Θεοδωράτου, με θέμα την κατάρρευση της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας στο Πέραμα και τα συνακόλουθα κοινωνικά προβλήματα. Από την άλλη, το ντοκιμαντέρ «Εγώ και οι άλλοι» της Θέλγιας Πετράκη καταγράφει την καθημερινότητα του Ζάννειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας και Αγωγής, το οποίο έπειτα από 130 χρόνια προσφοράς παύει να λειτουργεί το 2013 λόγω κρίσης. Παράλληλα, το φιλμ «Oppression» των Μυρτώς Συμεωνίδου και Νίκου Πανιεράκη σκιαγραφεί το τοπίο της σύγχρονης δημοσιογραφίας, τομέα τον οποίο έπληξε σφοδρά η οικονομική ύφεση.
Κόντρα στις προκαταλήψεις
Το ντοκιμαντέρ «Μίλαντ, ο πλανήτης μου» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη καταγράφει τον αγώνα μιας οικογένειας μεταναστών να ενωθούν ξανά, με την πολύτιμη βοήθεια της ΜΚΟ «Άρσις». Από την άλλη, το «Sam Roma – Είμαστε Τσιγγάνοι» της Μαρίνας Δανέζη διεισδύει στα άδυτα των κοινοτήτων των ρομά για να αναδείξει τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν, αλλά και την ιδιαίτερη κουλτούρα τους.
Εκτός συνόρων
Αρκετές από τις φετινές παραγωγές επεκτείνονται πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Το φιλμ «Ο Θεός δεν μοιράζει καραμέλες» του Βαγγέλη Καλαμπάκα αναφέρεται στα ορφανά παιδιά της Αιθιοπίας και αποτυπώνει την καθημερινότητα των ιδρυμάτων που τα φιλοξενούν. Στο «A place for everyone» των Άγγελου Ράλλη και Χανς Ούλριχ Γκεσλ, επιζώντες και δολοφόνοι μαθαίνουν να συνυπάρχουν στον απόηχο της τραγικής γενοκτονίας στη Ρουάντα, ενώ το «Excision» της Βικτώριας Βελλοπούλου θίγει το ευαίσθητο ζήτημα της κλειτοριδεκτομής στην Κένυα. Σε μια άλλη γωνιά του πλανήτη, στο Τατζικιστάν, το ντοκιμαντέρ «The New Plastic Road» των Άγγελου Τσαούση και Μυρτώς Παπαδοπούλου αναλύει τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται σε αυτό το πρώην τμήμα του «δρόμου του μεταξιού». Με φόντο το Θιβέτ, ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά κέντρα του κόσμου, εκτυλίσσεται το ντοκιμαντέρ «Προσκύνημα» των Μαριάννας Αστρακά και Γιώργου Φωτιάδη.
Ένας κόσμος που χάνεται
Με παραδόσεις και πρακτικές που μεταβάλλονται ή χάνονται, καταπιάνονται αρκετά ντοκιμαντέρ του 17ου Φεστιβάλ. Στο «Πέρασα κι εγώ από κει κι είχα παπούτσια από χαρτί» του Βασίλη Λουλέ, οι λαϊκοί παραμυθάδες της ελληνικής υπαίθρου αφηγούνται στην κάμερα παραμύθια και ιστορίες, ως τελευταίοι θεματοφύλακες της προφορικής αφήγησης. Στο ντοκιμαντέρ «Παπόριας» του Στρατή Βογιατζή, ένας καραβομαραγκός από τη Χίο προσπαθεί να διασώσει και να διαδώσει τα μυστικά μιας τέχνης που τείνει να εκλείψει. Από την άλλη, το ντοκιμαντέρ «Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια» της Λώρας Μαραγκουδάκη ρίχνει μια χιουμοριστική και εις βάθος ματιά στην επί δεκαετιών αποδεκτή «παράδοση» της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας στα Ιόνια νησιά. Το «Χαίρε και πιεί ευ» της Λένας Αθανασοπούλου μας ξεναγεί σε οινοποιεία της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, διερευνώντας τον μύθο και την ιστορία του κρασιού. Σε διαφορετικό κλίμα, το ντοκιμαντέρ «Καλιαρντά» της Πάολας Ρεβενιώτη καταγράφει την ιστορία της κρυφής γλώσσας των ομοφυλόφιλων της Ελλάδας από τη δεκαετία του ’40 ως τη δεκαετία του ’80, καθώς και την εξέλιξη της ομοφυλοφιλικής ζωής στη χώρα.
Με επίκεντρο τον άνθρωπο
Βασικός στόχος αρκετών φιλμ της φετινής διοργάνωσης είναι να αναδείξουν τις πολλαπλές όψεις της ανθρώπινης φύσης. Στο «Μάνα» της Βάλερυ Κοντάκος, εδώ και μισό αιώνα οι θαρραλέες πρωτεργάτιδες του Λυρείου Παιδικού Χωριού περιθάλπουν παραμελημένα και κακοποιημένα παιδιά, χωρίς καμία βοήθεια από το κράτος και την εκκλησία. Μια εξαιρετικά ανθρώπινη ματιά στο χώρο της ψυχικής υγείας ρίχνει το ντοκιμαντέρ «Ψ» της Καλλιόπης Λεγάκη, μέσα από εξομολογήσεις ατόμων που έχουν βιώσει ψυχικές ασθένειες. Το ντοκιμαντέρ «ΕΣΥ να με θυμάσαι» του Κωστή Κεκελιάδη με άξονα το ΕΣΥ, καταγράφει τις συνέπειες της κατάρρευσης του δημόσιου συστήματος υγείας και τη διάλυση του κράτους πρόνοιας. Από την άλλη, ένας καθημερινός, ανθρώπινος διάλογος εκτυλίσσεται στο ντοκιμαντέρ «Μάλλον…» της Άννας Κεσίσογλου.
Περιβάλλον
Με φόντο τα πλούσια οικοσυστήματα της Ελλάδας, το ντοκιμαντέρ «Στη φωλιά του χρόνου» του Αλέξανδρου Παπαηλιού παρακολουθεί τη διαδρομή και τις σκέψεις τριών ανθρώπων μέσα σε ένα διάστημα δεκαπέντε ετών, το οποίο σημαδεύτηκε από ριζικές αλλαγές στη χώρα. Σε ένα μικρό νησί διαδραματίζεται το ντοκιμαντέρ «Little island» του Άγγελου Ψωμόπουλου, με ήρωα έναν άνθρωπο που, παρά τις αντιξοότητες, έζησε εκεί μόνος του για 40 χρόνια.
Ξεχωριστές προσωπικότητες
Άνθρωποι με ξεχωριστές προσωπικότητες και πολύ ιδιαίτερες ιστορίες ζωής δεσπόζουν σε πολλά από τα ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ. Στο φιλμ «Η αρχαιολόγος» του Κίμωνα Τσακίρη, μια δραστήρια αρχαιολόγος στη Δυτική Μακεδονία δίνει την τελευταία μάχη της καριέρας της με σκοπό να σώσει ένα μεγάλο αρχαιολογικό χώρο. Το ντοκιμαντέρ «Ολυμπία» του Σταύρου Ψυλλάκη παρακολουθεί την ομώνυμη πρωταγωνίστρια, μια έγκυο καρκινοπαθή. Από την άλλη, στο «Un condor» του Γιάννη Κολόζη, ο αυτοεξόριστος –λόγω Πινοτσέτ– χιλιανός Σέρχιο Κοντρέρας επισκέπτεται την πατρίδα του έπειτα από 38 ολόκληρα χρόνια. Στο «Dan Georgakas – Επαναστάτης της Διασποράς» του Κώστα Βάκκα, ο ελληνικής καταγωγής αμερικανός ποιητής, συγγραφέας, κινηματογραφικός κριτικός και ακτιβιστής της Αριστεράς, Νταν Γεωργακάς, αυτοβιογραφείται μπροστά στην κάμερα, ενώ το φιλμ «Παύλος – Ένας ασυνήθιστος βασιλιάς» του Νίκου Πολίτη σκιαγραφεί το πορτρέτο του βασιλιά Παύλου, με άγνωστα στιγμιότυπα της πορείας του. Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης στο «La vida pra» αποτυπώνει την καθημερινότητα του Τζόνι, ενός 25χρονου πορνοστάρ από τη Βαρκελώνη. Στο «Έλντα, μια γέννα» του Χρίστου Ξενιτόπουλου, μια μαία προτείνει στις γυναίκες έναν εναλλακτικό τρόπο τοκετού στο σπίτι, ενώ στο «Νανά» της Λάρα Κρίστεν μια εβδομηντάχρονη τρανσέξουαλ που ζει στη Θεσσαλονίκη αφηγείται αφοπλιστικά στο φακό στιγμές από τη ζωή της.
Στη σκιά του παρελθόντος
Εικόνες από το παρελθόν ζωντανεύουν στις δημιουργίες μιας άλλης μερίδας σκηνοθετών, όπως στο «Αρκαδία χαίρε» του Φίλιππου Κουτσαφτή, ένα ποιητικό οδοιπορικό στο χθες και το σήμερα της Αρκαδίας. Στις θηριωδίες των ναζί στη νότια Κρήτη εστιάζει το ντοκιμαντέρ «Πυρπόληση γυναικών στην Καλή Συκιά –“Ολοκαύτωμα” από Γερμανούς Ναζί κατά τη διάρκεια της κατοχής» του Τάσου Μπιρσίμ, ενώ τα «Γεγονότα στη Φώκαια 1914» των Ανιές Σκλάβου και Στέλιου Τατάκη εξιστορούν το χρονικό της βίαιης μετατόπισης του ελληνικού πληθυσμού από τις Ιωνικές αποικίες της Μικράς Ασίας. Το ντοκιμαντέρ «Χαλκηδόνα» του Γρηγόρη Οικονομίδη καταγράφει την ιστορική εξέλιξη της ομώνυμης συνοικίας της Κωνσταντινούπολης, μέσα από μαρτυρίες, αρχειακό και σύγχρονο υλικό. Με αφετηρία τη γερμανική κατοχή, στην ταινία «Παράδοξη πατρίδα» του Νίκου Ασλανίδη, η πολιτική, η Ιστορία και οι οικογενειακοί δεσμοί συμπλέκονται με απροσδόκητο τρόπο. Το ντοκιμαντέρ «Αμαρτωλά κρανία;» του Μανώλη Δημελλά διερευνά τη μυστηριώδη ομερτά που καλύπτει την εκτέλεση τριών νεαρών αγοριών από την Κάρπαθο, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις «Πολυαγαπημένες μέρες» του Κωνσταντίνου Πατσαλίδη, οι κάτοικοι ενός μικρού κυπριακού χωριού θυμούνται νοσταλγικά τα γυρίσματα μιας χολιγουντιανής ταινίας που έγιναν στον τόπο τους το ’70, ενώ «Το πέρασμα του κομήτη Ρεμπώ από την Κύπρο» του Κώστα Νταντινάκη αναφέρεται στην πολυτάραχη ζωή του γάλλου λογοτέχνη, δίνοντας έμφαση στη σχέση του με την Κύπρο.
Η τέχνη σε πρώτο πλάνο
Ποικίλες μορφές τέχνης αναδεικνύονται σε πολλά από τα ντοκιμαντέρ της φετινής διοργάνωσης. Στο «Εδώ δεν υπάρχει άσυλο» του Μιχάλη Καφαντάρη αναβιώνει η ανεξάρτητη μουσική σκηνή της Αθήνας της δεκαετίας του ’80, άρρηκτα συνδεδεμένη με τις έντονες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής. Σε διαφορετικό κλίμα, το φιλμ «Με αναμνήσεις και τραγούδια» της Στέλλας Παπαστεφάνου παρουσιάζει τη χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, ενώ το «Όταν αρχίζει το τραγούδι» του Γιάννη Πόθου μάς καλεί να μοιραστούμε το ιδιαίτερο τραγούδι μιας νεαρής τυφλής κοπέλας με αυτισμό. Από την άλλη, το γκράφιτι, η τέχνη του δρόμου και του αστικού τοπίου ως μορφή έκφρασης και αντίδρασης, κυριαρχεί στο ντοκιμαντέρ «Ζωντανοί μες το τσιμέντο» του Γιώργου Γκουνέζου, ενώ η ταινία «Fragile» της Μαρίας Λεωνίδα ξετυλίγει το τελετουργικό ταξίδι ενός αγάλματος. Γυναίκες που χορεύουν (το ανδροκρατούμενο) χιπ χοπ στη σύγχρονη Αθήνα πρωταγωνιστούν στο ντοκιμαντέρ «Τα θηλυκά είναι εδώ» της Ναταλίας Κουτσούγερα, ενώ το «Dancing to connect – Χορεύω άρα επικοινωνώ», των Μαρίας Δαμκαλίδη, Λεωνίδα Κωνστανταράκου και Σταύρου Πετρόπουλου (Alaska), εστιάζει στο ομότιτλο επιτυχημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα χορού για εφήβους της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Στο ντοκιμαντέρ «Το χούφταλο» του Χρίστου Καλλίτση, ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος περιγράφει μια αθέατη πλευρά της ενδοοικογενειακής βίας, ενώ στο «On. Off.» της Ομάδας Ντοκιμαντέρ Animart 2014 ο ποιητής και στιχουργός Μιχάλης Γκανάς συνομιλεί με έξι κατοίκους του Μονοδενδρίου.
Καλλιτεχνικά πορτρέτα
Πορτρέτα καλλιτεχνών κάθε είδους σκιαγραφούνται σε ταινίες όπως το «Μια οικογενειακή υπόθεση» της Αγγελικής Αριστομενοπούλου, που ανιχνεύει την ιστορία της πολυτάλαντης οικογένειας Ξυλούρη από τα ορεινά τοπία των Ανωγείων μέχρι τις ερήμους της Αυστραλίας, ή το φιλμ «David Kennedy, σμιλεύοντας τη ζωή» του Άγγελου Κοβότσου, που αποκαλύπτει το ταλέντο και τις εμμονές του γλύπτη Ντέιβιντ Κένεντι. Ο ομότεχνός του Γκέλας Κεσσίδης, γεωργιανός καλλιτέχνης ελληνικής καταγωγής, πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ «Γκέλας» του Σπύρου Αμοιρόπουλου, ενώ στην ταινία «Samios» της Μαρίας Γιαννούλη, ο ζωγράφος Παύλος Σάμιος μας προσκαλεί να γνωρίσουμε τον καλλιτεχνικό κόσμο του. Το ντοκιμαντέρ «Ο εθνικός Κωστής Παλαμάς – Το υπέρτατο λουλούδι του λόγου» του Σταμάτη Τσαρουχά φωτίζει τις άγνωστες πτυχές του σπουδαίου εθνικού μας ποιητή, ενώ το «Σ’ αγαπώ. Ελογοκρίθη!» του Φώτη Συμεωνίδη εστιάζει στον ποιητή της Θεσσαλονίκης Τόλη Νικηφόρου. Στο «Lowland» του Μένιου Καραγιάννη, ο συνθέτης Απόστολος Δημητρακόπουλος μυεί το κοινό στο ιδιαίτερο σύμπαν του δημιουργού, ενώ στο ντοκιμαντέρ «Διώνη» του Θάνου Ψυχογυιού το γυναικείο πολυφωνικό φωνητικό σχήμα Διώνη αποκαλύπτει στον θεατή πόσο δημιουργικά συνδυάζεται το παραδοσιακό με το σύγχρονο τραγούδι.
Θανάσης Πατσαβός πηγή: tospirto