Παναγιώτης Μαυροειδής
Συχνά πυκνά διαβάζουμε για την επανάκαμψη που πραγματοποιείται στις ΗΠΑ, χάρις και στην ‘’επεκτατική’’ οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται, πρόσφατα επαινεθείσα και από τον Αλέξη Τσίπρα. Ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες έχουν πυκνώσει τα δημοσιεύματα και έχουν ενισχυθεί οι επενδυτικές προσδοκίες, εξ αιτίας και της μεγάλης ανόδου στην άντληση ποσοτήτων φυσικού αερίου μέσω διάτρησης σχιστολιθικών πετρωμάτων σε μεγάλο βάθος. Η εξέλιξη αυτή έχει δημιουργήσει ισχυρές προσδοκίες στον βιομηχανικό τομέα στη μητρόπολη του καπιταλισμού, καθώς υπάρχει η ελπίδα πως η αποφασιστική μείωση του κόστους ενέργειας, θα μπορούσε να αντισταθμίσει το θεωρούμενο υψηλό εργατικό κόστος.
Είναι λογικό να αναμένει κανείς, αυτά τα οφέλη παραγωγής και απασχόλησης να εμφανίζονται, περισσότερο από αλλού, ακριβώς στους βιομηχανικούς τομείς που είναι ενεργοβόροι. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η υαλουργία. Ένα πρόσφατα άρθροπου δημοσιεύτηκε ταυτόχρονα αυτή τη βδομάδα σε International Harland Tribune και New York Times, φωτίζει αρκετές πλευρές του ζητήματος. Το δημοσίευμα αναφέρει ότι η εταιρεία παραγωγής γυαλιού Libbey, με παρουσία 125 χρόνων στις ΗΠΑ, καταγράφει μία κατακόρυφη άνοδο παραγωγής και παραγγελιών, εικοσαπλασιααμό της τιμής της μετοχής της και εξοικονόμηση κόστους παραγωγής 5 εκατομμυρίων δολαρίων για το 2012, καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου πέφτουν. Παρ' όλα αυτά τα χαρμόσυνα νέα όμως, πρόσφατα ανακοίνωσε την απόλυση 200 από τους εργαζόμενους στο εργοστάσιό της στο Shreveport της Λουιζιάνα και την μετακίνηση ενός τμήματος της παραγωγής στο Μεξικό.
‘’Παρά το γεγονός ότι η οικονομία των ΗΠΑ είναι ανταγωνιστική παγκόσμια, η βιομηχανική παραγωγή δεν οδηγεί σε δημιουργία θέσεων εργασίας, όπως παλιότερα’’, επισημαίνει ένας οικονομικής ερευνητής. Για να συμπληρώσει: ‘’Εν τέλει, μπορεί να θέλουμε μια ισχυρή βιομηχανική βάση, αλλά χωρίς πολλούς εργαζόμενους στην παραγωγή’’.
Αρκετές ειδήσεις αφορούν την άνοδο της απασχόλησης στη βιομηχανία των ΗΠΑ, αλλά ο τελικός λογαριασμός μας λέει, ότι σήμερα απασχολούνται σε αυτήν δύο εκατομμύρια λιγότεροι άνθρωποι απ’ ότι το 2007.
Σπουδαιότερο όμως από αυτό, είναι να παρατηρήσει κανείς τη σταδιακή καταβύθιση του μεριδίου της απασχόλησης στον παραγωγικό βιομηχανικό τομέα των ΗΠΑ από το 1960 έως σήμερα, από το 25,1% στο 9%. Αποβιομηχάνιση, λόγω μεταφοράς της παραγωγής σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους; Όχι ακριβώς: Για το ίδιο διάστημα η αξία των παραγόμενων εμπορευμάτων ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκε από 21,2% σε 31,7%, όπως βλέπουμε στο διάγραμμα στην αρχή του κειμένου.
Μιλώντας με απόλυτους αριθμούς, η απασχόληση, έχει πέσει από τα 19, 6 εκατομμύρια το 1979, στα 12 εκατομμύρια τον Φλεβάρη του 2013, όπως δείχνει το επόμενο διάγραμμα.
Μα γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Όσο πιο αθώα διατυπώνεται το ερώτημα, τόσο στιβαρές και άτεγκτες είναι οι απαντήσεις, που παρουσιάζουν την μείωση της απασχόλησης ως να είναι φυσιολογικό και αντικειμενικό τίμημα σχεδόν φυσικών και θεο-δίκαιων νόμων. Η πίεση της παγκοσμιοποίησης και των αθρόων εισαγωγών και φυσικά η υποτιθέμενη ουδέτερη τεχνολογία με τους αυτοματισμούς της, παρουσιάζονται ως οι αντικειμενικοί παράγοντες με τα αναπόδραστα αποτελέσματα. ‘’Δεν αγγίζεις ούτε ένα κομματάκι γυαλί στα εργοστάσια μας’’, δηλώνει με καμάρι ο αντιπρόεδρος μιας άλλης υαλουργίας. Για να συνεχίσει, μπαίνοντας στο ψητό: ‘’Μιας και όλα είναι αυτοματοποιημένα, δεν θέλουμε να προσθέσουμε πλήθη εργαζομένων σε αυτή τη φάση της οικονομικής βελτίωσης’’.
Έτσι λοιπόν, η τεχνολογία, η παραγωγή, τα ‘’πράγματα’’ γενικώς, δεν υπάρχουν για να υπηρετούν τους ανθρώπους εν συνόλω, αλλά αντίστροφα, οι άνθρωποι υπηρετούν τα πράγματα που είναι στην υπηρεσία του θεού του κέρδους της οικονομικής ολιγαρχίας. Ένας σύμβουλος της Αμερικανικής Συμμαχίας Φυσικού Αερίου, το θέτει πολύ απλά: ‘’Οι δουλειές δεν είναι το μοναδικό ζητούμενο. Το ζήτημα είναι πόσο παραγωγικοί είναι οι Αμερικάνοι εργαζόμενοι’’.
Η λογική του καπιταλισμού σε όλο της το μεγαλείο και με τα καταστροφικά της αποτελέσματα στο ζήτημα της απασχόλησης για εκατομμύρια ανθρώπους, μέσα στην καρδιά του καπιταλισμού. Η καπιταλιστική πρόοδος, ακόμη και στις φάσεις της ανόδου, συνώνυμη όχι της ανόδου της ανισότητας και ανισοκατανομής μόνο, αλλά και της κοινωνικής καθόδου για την εργαζόμενη πλειονότητα.
‘’Υπάρχει μια απίστευτη τάση για μείωση της απασχόλησης στην παραγωγή’’, διαπιστώνει ο Robert Lawrence, καθηγητής Οικονομικών. Και γενικεύει: ‘’Είναι η ίδια ιστορία με τη βιομηχανία τροφίμων και τη γεωργία. Παράγουμε περισσότερη τροφή με όλο και λιγότερους εργαζόμενους’’.
Και οι εργαζόμενοι;
‘’Είναι μια επιχειρηματική απόφαση’’, λέει ο εκπρόσωπος του United Steelworkers Union στην πολιτεία, αναφορικά με τις απολύσεις και τη μεταφορά παραγωγής στο Μεξικό. Και καταλήγει εντελώς στεγνά: ‘’Δεν μας αρέσει να χάνουμε μέλη, αλλά όταν κατανοείς της δυναμική που υπάρχει πίσω από αυτό, είναι δύσκολο να διαφωνήσεις’’.
Μα ακριβώς αυτή η δυναμική είναι που πρέπει να κατανοηθεί και να χαραχθεί η εντελώς αντίθετη κατεύθυνση! Τελικώς, το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο, δεν είναι ίσως η ‘’οικονομική πολιτική’’, αλλά η αποδοχή της ‘’πολιτικής οικονομίας’’ του καπιταλισμού. Χρειάζεται η αντιστροφή αυτής της σχέσης, τουλάχιστον στην αφετηρία μιας πρωτοπορίας της εργατικής δράσης. Με ανάπτυξη μιας αντικαπιταλιστικής οπτικής στην οικονομική και πολιτική πάλη με ορίζοντα επαναστατικής υπέρβασης της σημερινής βαρβαρότητας. Αυτό μόνο -και πάντα με το μαζικό αγώνα- μπορεί να πειθαναγκάσει τον κόσμο του κεφαλαίου, να υποχωρήσει και στα πιο ελάχιστα αιτήματα ζωής, όπως αυτό της απασχόλησης και των αξιοπρεπών μισθών.