Ο μαρξιστής γεωγράφος David Harvey μίλησε πρόσφατα στην “il manifesto” για τις αντιθέσεις που υπάρχουν στον καπιταλισμό, τις πιθανότητες για την ανατροπή του και για το αν ο ΣΥΡΙΖΑ και το Podemos εντάσσονται σε ένα πλαίσιο εναντίωσης σε αυτόν. Στα 79 του χρόνια και έχοντας μόλις δημοσιεύσει ένα νέο βιβλίο (Seventeen Contradictions and the End of Capitalism, Oxford University Press), ο David Harvey διαβάζει ακόμα την κοινωνική αλλαγή με το ένα μάτι στον Μαρξ και το άλλο στα κοινωνικά κινήματα.
Καθηγητή Harvey, στο τελευταίο βιβλίο σας λέτε ότι ο Μαρξ επέλεξε τον επαναστατικό ανθρωπισμό από τον τελεολογικό δογματισμό. Πού θα μπορούσαμε να βρούμε τον πολιτικό χώρο για την πραγματοποίηση αυτού του επαναστατικού ανθρωπισμού;
Δεν είναι κάτι που πρέπει να δημιουργήσουμε - υπάρχουν πολλοί άνθρωποι εκεί έξω που διαφωνούν με τον κόσμο που ζουν, που ψάχνουν για μια μη-αποξενωμένη ύπαρξη και ελπίζουν να δώσουν πίσω στη ζωή τους κάποιο νόημα. Νομίζω ότι το πρόβλημα έγκειται στην ανικανότητα της ιστορικής Αριστεράς να ασχοληθεί με αυτό το κίνημα, το οποίο πραγματικά θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο. Προς το παρόν, αυτή η αναζήτηση του νοήματος έχει πάνω απ’ όλα οικειοποιηθεί από θρησκευτικά κινήματα (όπως οι ευαγγελιστές), και πολιτικά μπορεί να συνεπάγεται τη μετατροπή του σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Σε αυτό το σημείο σκέφτομαι την οργή κατά της διαφθοράς, την αύξηση του φασισμού στην Ευρώπη και τον ριζοσπαστισμό του Tea Party στις ΗΠΑ.
Το βιβλίο τελειώνει με μια συζήτηση για τρεις επικίνδυνες αντιφάσεις (την απεριόριστη ανάπτυξη, το ζήτημα του περιβάλλοντος και την πλήρη αποξένωση) και μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές αλλαγής. Είναι αυτό ένα είδος προγράμματος ή θα πρέπει η εξέγερση να βασίζεται σε ένα ευμετάβλητο συνασπισμό διαφορετικών μορφών δυσαρέσκειας;
Η σύγκλιση διαφόρων μορφών αντιπολίτευσης θα είναι πάντα θεμελιωδώς σημαντική, και το είδαμε τόσο με το πάρκο Γκέζι στην Κωνσταντινούπολη ή το κίνημα που βγήκε στους δρόμους της Βραζιλίας κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλου Ποδοσφαίρου. Ο ακτιβισμός είναι θεμελιωδώς σημαντικός, και πάλι νομίζω ότι το πρόβλημα εδώ είναι η αδυναμία της Αριστεράς να τον διοχετεύσει σε οτιδήποτε. Υπάρχει μια σειρά από λόγους για αυτό, αλλά νομίζω ότι ο πιο σημαντικός είναι η αποτυχία της Αριστεράς να εγκαταλείψει την παραδοσιακή εστίασή της στην παραγωγή προς όφελος μιας πολιτικής της καθημερινής ζωής. Κατά την άποψή μου, η πολιτική της καθημερινής ζωής είναι το σημείο όπου επαναστατικές ενέργειες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, και όπου μπορούμε να δούμε ήδη δραστηριότητες που ψάχνουν να ορίσουν πως μπορεί να είναι μια μη-αποξενωμένη ζωή. Οι δραστηριότητες αυτές είναι περισσότερο ένα ζήτημα του χώρου όπου ζούμε παρά του χώρου όπου εργαζόμαστε. Ο ΣΥΡΙΖΑ και το Podemos μας προσφέρουν μια πρώτη ματιά από αυτό το πολιτικό σχέδιο - δεν είναι αμιγώς επαναστάτες, αλλά έχουν ξυπνήσει ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
Ο ΣΥΡΙΖΑ παίζει ένα τραγικό ρόλο, με την κλασική έννοια του όρου. Ουσιαστικά, η διάσωση του ευρώ (που έχει παίξει το ρόλο ενός οργάνου ταξικής βίας), και για λόγους υπεράσπισης της ιδέας της Ευρώπης, υπήρξε μία από τις σημαίες της Αριστεράς κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Νομίζετε ότι θα βρει αρκετό πολιτικό χώρο ή ότι θα αποτύχει τελικά;
Σε αυτή την περίπτωση δε νομίζω ότι είναι εύκολο να πω τι θα ήταν μια επιτυχία ή μια αποτυχία. Από πολλές απόψεις, ο ΣΥΡΙΖΑ θα αποτύχει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα θα έχει επιτύχει μια νίκη, διότι έχει θέσει ζητήματα στο τραπέζι που δε μπορούν πλέον απλά να αγνοηθούν. Αυτή τη στιγμή το ερωτηματικό είναι πάνω από τη δημοκρατία και τι σημαίνει δημοκρατία όταν η Άνγκελα Μέρκελ έχει γίνει η αυτοκράτειρα που κυβερνά τις ζωές όλων των Ευρωπαίων. Θα έρθει η στιγμή που η κοινή γνώμη θα φωνάξει ότι οι αυταρχικές κυβερνήσεις πρέπει να φύγουν. Σε τελική ανάλυση, αν η Μέρκελ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμμείνουν στις θέσεις τους και αναγκάσουν την Ελλάδα να φύγει από την Ευρώπη (όπως πιθανότατα θα κάνουν), τότε οι συνέπειες θα είναι πολύ πιο σοβαρές από ότι φαντάζονται σήμερα. Οι πολιτικοί κάνουν συχνά σοβαρά λάθη κρίσης και νομίζω ότι αυτό είναι μια τέτοια περίπτωση.
Στο βιβλίο προβλέπετε ένα νέο κύκλο εξεγέρσεων. Ωστόσο, μια αποτίμηση των τελευταίων ετών θα μπορούσε να πει ότι η Αραβική Άνοιξη έχει αποδειχθεί μια καταστροφή, ενώ το Occupy δε μπόρεσε να μεταμορφωθεί σε μια αποτελεσματική πολιτική δύναμη. Πιστεύετε ότι η απάντηση είναι κάτι σαν το Podemos, το οποίο ήταν ικανό να δώσει πολιτική έκφραση στο κίνημα 15-Μ;
Ο ΣΥΡΙΖΑ και το Podemos έχουν ανοίξει έναν πολιτικό χώρο επειδή κάτι νέο συμβαίνει. Τι είναι αυτό; Δε μπορώ να πω. Φυσικά υπάρχουν εκείνοι της αντικαπιταλιστικής αριστεράς που τους κατηγορούν για "ρεφορμισμό". Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά ήταν επίσης οι πρώτες δυνάμεις που πρότειναν ορισμένες πολιτικές, και από τη στιγμή που ξεκινήσαμε αυτό το δρόμο, αυτό θα ανοίξει νέες δυνατότητες. Τέλος, η ρήξη με τη λογική της λιτότητας και η διάλυση της δύναμης της Τρόικας θα δημιουργήσει, πιστεύω, το χώρο για νέες προοπτικές, οι οποίες θα μπορούσαν στη συνέχεια να αναπτυχτούν περαιτέρω. Νομίζω ότι σε αυτό το στάδιο, αυτό το είδος των κομμάτων που βλέπουμε στην Ευρώπη είναι το καλύτερο για το οποίο μπορούμε να ελπίζουμε. Αρχίζουν να καθορίζουν τις εναλλακτικές λύσεις της Αριστεράς που μας λείπουν σήμερα. Θα είναι μάλλον λαϊκιστικά - με όλα τα όρια και τους κινδύνους που συνεπάγεται ο λαϊκισμός - αλλά όπως έχω πει, αυτό είναι ένα κίνημα: ανοίγει χώρους. Πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους χώρους εξαρτάται από την ικανότητά μας να ρωτήσουμε, "Εντάξει, τώρα που έχουμε φτάσει τόσο μακριά, τι πρέπει να κάνουμε τώρα;"
Πιστεύετε ότι ο νεοφιλελευθερισμός ήταν μια στιγμή αλλαγής και το κεφάλαιο μετά την κρίση θα αναδιοργανωθεί ξεπερνώντας τον ή νομίζετε ότι ο νεοφιλελευθερισμός θα επιβληθεί ξανά με νέα δύναμη;
Θα έλεγα ότι δεν ήταν ποτέ τόσο ισχυρός όσο είναι τώρα: πράγματι, τι είναι η λιτότητα, αν όχι η μεταφορά πλούτου από την κατώτερη και μεσαία τάξη στις ανώτερες τάξεις; Αν κοιτάξουμε τα δεδομένα σχετικά με το ποιος έχει επωφεληθεί από την κρατική παρέμβαση από το κραχ του 2008, διαπιστώνουμε ότι ήταν το 1%, ή μάλλον το 0,1%. Φυσικά, η απάντηση στην ερώτησή σας εξαρτάται από το πώς ορίζουμε τον νεοφιλελευθερισμό και ο ορισμός μου (ότι είναι ένα καπιταλιστικό ταξικό έργο) είναι ίσως κάπως διαφορετικός από άλλων επιστημόνων.
Ποιοι ήταν οι νέοι "κανόνες του παιχνιδιού"που καθιερώθηκαν μετά τη δεκαετία του 1970;
Για παράδειγμα, στην περίπτωση της σύγκρουσης ανάμεσα στη συλλογική ευημερία και τη διάσωση των τραπεζών, σώσαμε τις τράπεζες. Το 2008 αυτοί οι κανόνες εφαρμόστηκαν με ένα πολύ σαφή τρόπο: σώσαμε τις τράπεζες. Αλλά θα μπορούσαμε εύκολα να επιλύσουμε τα προβλήματα εκείνων που είχαν υποστεί έξωση -αντιμετωπίζοντας την ανάγκη των ανθρώπων για ένα σπίτι- και μόνο τότε να συνεχίσουμε με την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Το ίδιο συνέβη και με την Ελλάδα, η οποία δανείστηκε πάρα πολλά χρήματα που πήγαν κατευθείαν στις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες.
Γιατί, όμως, οι Έλληνες ήταν ένας απαραίτητος μεσάζοντας στη μεταφορά μεταξύ των κυβερνήσεων και των τραπεζών;
Η δομή που είχε τεθεί σε εφαρμογή εμπόδιζε τη Γερμανία να σώσει άμεσα τις γερμανικές τράπεζες ή τη Γαλλία να σώσει τις γαλλικές: χωρίς την Ελλάδα στο ενδιάμεσο, θα ήταν πολύ προφανές το τι έκαναν. Ενώ με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι έχουν χειριστεί την Ελλάδα γενναιόδωρα, ρίχνοντας αυτό το τεράστιο ποσό χρημάτων σε αυτή, όταν στην πραγματικότητα αυτά τα κεφάλαια πήγαν κατευθείαν στις τράπεζες.
Μιλήσατε για το 1%. Ως μαρξιστής, νομίζετε ότι αυτό είναι μόνο ένα χρήσιμο σύνθημα; Έχει κάποια αναλυτική αξία ή μήπως αποσπά απλώς το βλέμμα μας από την έννοια της ταξικής πάλης;
Αν είμαστε πραγματικά υπέρ του ιστορικού-γεωγραφικού υλισμού, τότε οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι οι αντιφάσεις εξελίσσονται πάντα και το ίδιο πρέπει να συμβαίνει και με τις έννοιες μας. Έτσι, μιλώντας για το "1%", το Occupy κατόρθωσε να εισαγάγει την έννοια αυτή στην κοινή γλώσσα. Και είναι σαφές ότι το 1% αύξησε μαζικά τον πλούτο του, όπως δείχνει ο Piketty και όλα τα στοιχεία. Για να το θέσω σε διαφορετικούς όρους, το να μιλάμε για το 1% σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε ότι έχουμε δημιουργήσει μια παγκόσμια ολιγαρχία, η οποία δεν είναι το ίδιο πράγμα με την καπιταλιστική τάξη, αλλά είναι στο κέντρο της. Είναι ένα είδος λέξης-κλειδί που χρησιμεύει για να περιγράψουμε αυτό που η παγκόσμια ολιγαρχία κάνει, λέει και σκέφτεται.
Πηγή: Verso
Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαγγίνα http://afterhistory.blogspot.gr