Το «μεγάλο παιχνίδι» της νέας ανακεφαλαίωσης των τραπεζών

Πέτρος Σταύρου
Η «σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος» χάρη στη νέα ανακεφαλαίωση-«μαμούθ», δηλαδή τη νέα ενίσχυση των τραπεζών με δημόσιο χρήμα, είναι ένα από τα «θετικά» που βλέπει η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ στο τρίτο μνημόνιο. Ότι ο διακηρυγμένος στόχος είναι πλέον να σωθούν οι τράπεζες με δημόσιο χρήμα ώστε στη συνέχεια να ιδιωτικοποιηθούν, ότι οι ιδιώτες διοικητές τους που τις φαλίρισαν παραμένουν ακλόνητοι στη θέση τους, ότι 25 από τα 50 συνολικά δισ. ευρώ του Ταμείου «αξιοποίησης» (δηλαδή εκποίησης) της περιουσίας του Δημοσίου θα χρηματοδοτήσουν την ανακεφαλαίωση των τραπεζών, είναι για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ «λεπτομέρειες» ανάξιες λόγου… Ωστόσο, καθώς η επιχείρηση της νέας ανακεφαλαίωσης των τραπεζών είναι ένα από τα μεγάλα μνημονιακά πρότζεκτ των επόμενων μηνών, καιρός να μιλήσουμε και για κάποια άλλα κρυμμένα μυστικά της όλης υπόθεσης, που πολύ σύντομα μπορεί να σκάσουν με πάταγο: τις ανησυχίες των τραπεζιτών και των hedge funds και τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – που μεταξύ άλλων αφορούν και την τύχη των καταθέσεων, οι οποίες κατά τα άλλα «είναι εγγυημένες»…


Ένα ση­μα­ντι­κό κομ­μά­τι της οι­κο­νο­μι­κής αρ­θρο­γρα­φί­ας των ημε­ρών αφορά στην υπό­θε­ση της ανα­κε­φα­λαί­ω­σης των τρα­πε­ζών - και δι­καί­ως. Πίσω από την υπό­θε­ση αυτή κρύ­βο­νται σο­βα­ρές λε­πτο­μέ­ρειες των ευ­ρω­παϊ­κών υπο­θέ­σε­ων που συ­νή­θως δεν ανα­δει­κνύ­ο­νται από τα απλά ρε­πορ­τάζ για το 3ο μνη­μό­νιο, τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις εφαρ­μο­γής του και την ισχυ­ρή κυ­βέρ­νη­ση που είναι απα­ραί­τη­τη γι’ αυτού του εί­δους τις πο­λι­τι­κές και πρέ­πει, κατά συ­νέ­πεια, να προ­κύ­ψει από τις εκλο­γές.
Ας δούμε όμως τι ακρι­βώς συμ­βαί­νει με την ανα­κε­φα­λαί­ω­ση των τρα­πε­ζών και γιατί τόση πολλή κου­βέ­ντα για την απο­κα­λού­με­νη «μα­μούθ» αύ­ξη­ση κε­φα­λαί­ων που επι­διώ­κει η ΕΚΤ και η ΕΕ και τις αρ­νη­τι­κές αντι­δρά­σεις των ιδιω­τών επεν­δυ­τών και με­τό­χων.

Γιατί ανη­συ­χούν οι τρα­πε­ζί­τες;

Κα­ταρ­χήν να πούμε ότι οι προ­θέ­σεις της ΕΚΤ αλλά και των νέων πι­στω­τι­κών και επο­πτι­κών θε­σμών της λε­γό­με­νης ευ­ρω­παϊ­κής «τρα­πε­ζι­κής επο­πτεί­ας» (SSM, SRB κ.λπ.) είναι για μια ανα­κε­φα­λαί­ω­ση της τάξης των 15 δισ. €, στο κα­νο­νι­κό σε­νά­ριο, που μπο­ρεί να φτά­σει και τα 20 δισ. € εάν επι­κρα­τή­σουν τα αρ­νη­τι­κά σε­νά­ρια εκτι­μή­σε­ων για τα μα­κρο­οι­κο­νο­μι­κά δε­δο­μέ­να της ελ­λη­νι­κής και ευ­ρω­παϊ­κής οι­κο­νο­μί­ας. Αλλά γιατί λόγω αυτών των προ­θέ­σε­ων της ΕΚΤ να ενο­χλού­νται σφό­δρα οι ιδιώ­τες επεν­δυ­τές; Γιατί ανη­συ­χούν τα henge funds και πώς θα εκλά­βει η ΕΚΤ αυτές τις ανη­συ­χί­ες;
Είναι λο­γι­κό να ανη­συ­χούν οι ιδιώ­τες επεν­δυ­τές διότι τόσο με­γά­λη αύ­ξη­ση κε­φα­λαί­ου δη­μιουρ­γεί ανα­πό­φευ­κτα και μια ση­μα­ντι­κή «αραί­ω­ση» (dilution) της αξίας των με­το­χών που αυτοί κα­τέ­χουν. Ας φα­ντα­στού­με ότι σε μια επι­χεί­ρη­ση οι 2.000 με­το­χές της (τυ­χαίο πα­ρά­δειγ­μα) απο­δί­δουν 1.000 € κέρδη δη­λα­δή 0,5 € η μία. Αν συμ­βεί μια ανα­κε­φα­λαί­ω­ση της εται­ρεί­ας και οι με­το­χές αυ­ξη­θούν κατά 100% και γί­νουν 4.000, τότε εφό­σον η μάζα των κερ­δών πα­ρα­μέ­νει αμε­τά­βλη­τη, η κάθε με­το­χή απο­δί­δει πλέον μόνο 0,25 € μετά την αύ­ξη­ση του κε­φα­λαί­ου. Δι­καί­ως λοι­πόν ανη­συ­χούν οι ιδιώ­τες επεν­δυ­τές για τα μελ­λο­ντι­κά κέρδη τους, σε επο­χές μά­λι­στα που δεν υπάρ­χουν ση­μα­ντι­κές προ­ο­πτι­κές κερ­δο­φο­ρί­ας.

Όμως τότε γιατί η ΕΚΤ επι­μέ­νει να προ­κα­λέ­σει τόσο δρα­στι­κό dilution στις με­το­χές του ιδιω­τι­κού τομέα; Θα προ­σπα­θή­σου­με να πε­ρι­γρά­ψου­με κά­ποιες εξη­γή­σεις και να ανι­χνεύ­σου­με εκεί­νες τις τά­σεις που ίσως υπερ­βαί­νουν το στενό πλαί­σιο των τεσ­σά­ρων συ­στη­μι­κών τρα­πε­ζών του ελ­λη­νι­κού πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος και επε­κτεί­νο­νται στα ευ­ρύ­τε­ρα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης.

Γιατί η ΕΚΤ θέλει ανα­κε­φα­λαί­ω­ση-«μα­μούθ»;

Μια πρώτη εξή­γη­ση είναι πως η ΕΚΤ αλλά και οι υπό­λοι­ποι ευ­ρω­παϊ­κοί θε­σμοί προ­βλέ­πουν ότι το με­σο­πρό­θε­σμο μέλ­λον της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας είναι όχι μόνο αβέ­βαιο αλλά και ανη­συ­χη­τι­κό, μια και οι ρυθ­μοί ανά­πτυ­ξης είναι ασθε­νι­κοί, ο ανα­πτυ­ξια­κός ρυθ­μός της Κίνας οπι­σθο­χω­ρεί ση­μα­ντι­κά και η αμε­ρι­κα­νι­κή ομο­σπον­δια­κή κε­ντρι­κή τρά­πε­ζα (FED) ετοι­μά­ζε­ται να αυ­ξή­σει τα επι­τό­κια και να δρο­μο­λο­γή­σει μια πο­λι­τι­κή ακρι­βού χρή­μα­τος. Με τη με­γά­λη ανα­κε­φα­λαί­ω­ση («μα­μούθ») η ΕΚΤ επι­διώ­κει τη θω­ρά­κι­ση του τρα­πε­ζι­κού συ­στή­μα­τος από τις δυ­σμε­νείς εξε­λί­ξεις αλλά και από την κα­τα­στρο­φι­κή αστά­θεια του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού. Όταν οι προ­ο­πτι­κές της μη χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κής οι­κο­νο­μί­ας (της οι­κο­νο­μί­ας δη­λα­δή των αγα­θών και των υπη­ρε­σιών) είναι απο­γοη­τευ­τι­κές, τότε αυ­ξά­νο­νται και οι πε­ρι­πτώ­σεις των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων, καθώς και όλων των απο­δο­μη­τι­κών μορ­φών του ιδιω­τι­κού δα­νει­σμού. Η ΕΚΤ, στο πλαί­σιο της νέας ευ­ρω­παϊ­κής τρα­πε­ζι­κής ένω­σης, επι­διώ­κει τη θω­ρά­κι­ση του πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος από τις κρί­σεις που θα ξε­σπούν στην υπό­λοι­πη μη χρη­μα­τι­στι­κή οι­κο­νο­μία.

Μια δεύ­τε­ρη εξή­γη­ση είναι πως πλη­θαί­νουν οι πιέ­σεις για δια­χω­ρι­σμό της μοί­ρας των τρα­πε­ζών, ως ιδιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων, από τις δη­μο­σιο­νο­μι­κές «πε­ρι­πέ­τειες» των κρα­τών-με­λών της ΕΕ. Απο­τε­λεί νέα επι­δί­ω­ξη και τάση η επα­να­ρύθ­μι­ση των χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών κύ­κλων επέ­κτα­σης με τέ­τοιο τρόπο, ώστε να μην ενι­σχύ­ουν πο­λι­τι­κές «ηθι­κού κιν­δύ­νου» με τα δη­μό­σια οι­κο­νο­μι­κά. Τα κράτη δεν μπο­ρούν να δα­νεί­ζο­νται απε­ριό­ρι­στα και σε βαθμό που να αναι­ρεί­ται η πο­λι­τι­κή της εσω­τε­ρι­κής υπο­τί­μη­σης, εκεί­νης της πο­λι­τι­κής δη­λα­δή που έχει εσω­τε­ρι­κευ­θεί και συ­νταγ­μα­το­ποι­η­θεί στο πλαί­σιο της ΕΕ. Ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο αφορά σε εκεί­να τα κράτη που το χρέος τους είναι μη βιώ­σι­μο και πρέ­πει να πτω­χεύ­σουν εντός του ευρώ. Με την πο­λι­τι­κή της ανα­κε­φα­λαί­ω­σης η ΕΚΤ επι­διώ­κει, για τε­λευ­ταία φορά ίσως με δη­μό­σιο τρόπο, δη­λα­δή με δη­μό­σιους πό­ρους, την εξα­σφά­λι­ση και τη «στε­γα­νο­ποί­η­ση» του πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος από τις δη­μο­σιο­νο­μι­κές κρί­σεις. Εκτι­μά ίσως πως μπο­ρούν να συ­νυ­πάρ­χουν χρε­ο­κο­πη­μέ­να κράτη με «υγιή» και «απο­στει­ρω­μέ­να» πι­στω­τι­κά συ­στή­μα­τα. Πρό­κει­ται για έναν νέο και απο­λύ­τως δυ­να­μι­κό κα­πι­τα­λι­στι­κό «ορα­μα­τι­σμό».

Η τε­λευ­ταία εξή­γη­ση που δί­νου­με αφορά στην «ιδιο­κτη­σία» των ενα­πο­μει­να­σών κα­τα­θέ­σε­ων του ελ­λη­νι­κού τρα­πε­ζι­κού συ­στή­μα­τος. Τα 120 πε­ρί­που δισ. € που έχουν απο­μεί­νει μαζί με αυτά που πρό­κει­ται να επι­στρέ­ψουν, αν επι­στρέ­ψουν, θα είναι στη δια­κρι­τι­κή ευ­χέ­ρεια των ευ­ρω­παϊ­κών πι­στω­τι­κών αρχών να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν σαν «μα­ξι­λά­ρι» ασφά­λειας στην πε­ρί­πτω­ση που η πα­γκό­σμια κρίση βα­θύ­νει ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο και στην πε­ρί­πτω­ση που δεν επαρ­κεί η δη­μό­σια σω­τη­ρία των 15 - 20 δισ. του 3ου μνη­μο­νί­ου. Και εδώ πρό­κει­ται για τη θω­ρά­κι­ση του πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος σε σχέση με την έντα­ση των όποιων απρό­σμε­νων εξε­λί­ξε­ων. Για την απο­φυ­γή πα­ρε­ξη­γή­σε­ων, δεν εκτι­μά­με ότι πρό­κει­ται για τη γνω­στή απει­λή κου­ρέ­μα­τος των κα­τα­θέ­σε­ων αλλά για το «παρ­κά­ρι­σμά» τους σε κά­ποιο ανε­νερ­γό ση­μείο του ευ­ρω­παϊ­κού συ­στή­μα­τος έτσι ώστε να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν «εν­δε­χο­με­νι­κά», σαν μια μορφή εγ­γύ­η­σης. Κάτι τέ­τοιο όμως απο­κλεί­ει ορι­στι­κά τη χρήση αυτών των κα­τα­θέ­σε­ων για μια νέα πι­στω­τι­κή και επε­κτα­τι­κή πο­λι­τι­κή. Οι κα­τα­θέ­σεις δεν θα χρη­σι­μο­ποιού­νται για την πυ­ρο­δό­τη­ση μιας νέας μό­χλευ­σης, αλλά για μια κα­θα­ρά εσω­τε­ρι­κή χρήση πάνω στα προ­βλή­μα­τα του ισο­λο­γι­σμού των τρα­πε­ζών.

Τα στρα­τη­γι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του κε­φα­λαί­ου

Και οι τρεις εξη­γή­σεις που πε­ρι­γρά­φη­καν προη­γου­μέ­νως ση­μαί­νουν ότι η ΕΚΤ βλέ­πει μόνο το μα­κρο­πρό­θε­σμο συμ­φέ­ρον του ευ­ρω­παϊ­κού χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και δεν εν­δια­φέ­ρε­ται για ζη­τή­μα­τα ιδιω­τι­κής κερ­δο­φο­ρί­ας, όσο ση­μα­ντι­κά και αν είναι αυτά. Αυτό βέ­βαια σε καμία πε­ρί­πτω­ση δεν ση­μαί­νει πως οι προ­θέ­σεις της θα εκ­πλη­ρω­θούν ή ότι η ευ­στά­θεια του ευ­ρω­παϊ­κού κα­πι­τα­λι­σμού εξα­σφα­λί­ζε­ται. Απλά μας λένε πολλά πράγ­μα­τα για την ιδιο­τέ­λεια των οι­κο­νο­μι­κών και πο­λι­τι­κών απο­φά­σε­ων, καθώς και για εκεί­νη των ευ­ρύ­τε­ρων στρα­τη­γι­κών των ευ­ρω­παϊ­κών ελίτ.