Καθώς όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται πλέον πως η κρίση παίρνει χαρακτηριστικά μονιμότητας για την ελληνική οικονομία αλλά ταυτόχρονα αρνούνται ή αδυνατούν να κατανοήσουν τα αίτια αυτής της κρίσης οι αναφορές στον πρωτογενή τομέα όλο και πληθαίνουν. Από τη μια μεριά βρίσκονται οι υπηρέτες των πολιτικών του κεφαλαίου που τρομοκρατώντας ισχυρίζονται πως δεν παράγουμε τίποτα και πως αν είμαστε πειθήνιοι στα κελεύσματα των υπηρετών του κεφαλαίου θα πεθάνουμε από την πείνα. Από την άλλοι όλοι αυτοί οι οποίοι από διάφορες πολιτικές αφετηρίες και με διαφορετικές σκοπιμότητες επικαλούνται συνεχώς την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας ως λύση, ή ως μέρος της λύσης, του προβλήματος επιβίωσης της συντριπτικής πλειονότητας του ελληνικού λαού που πλήττεται από τις βάναυσες πολιτικές του κεφαλαίου.
Πριν περάσουμε στην περιγραφή και την αποτύπωση της σημερινής κατάστασης του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα είναι σκόπιμο να δούμε την ιστορική εξέλιξη διαφόρων μεγεθών του οικονομικού αυτού τομέα διότι αυτό από τη μια θα μας επιτρέψει από τη μια να κατανοήσουμε τα αίτια των μεταβολών και από τη άλλη να δούμε τις πραγματικές δυνατότητες ανάπτυξης του τομέα της αγροτικής παραγωγής. Στα διαγράμματα που ακολουθούν βλέπουμε κατά σειρά: τη συμβολή των διαφόρων κλάδων στην προστιθέμενη αξία στο σύνολο της οικονομίας, τα ποσοστά των διαφόρων οικονομικών τομέων στην προστιθέμενη αξία από το 1960 ως το 2010.
Διάγραμμα 1
http://www.eurobank.gr/Uploads/Reports/%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%9D%CE%9F%CE%9C%CE%99%CE%91%20%20%20%CE%91%CE%93%CE%9F%CE%A1%CE%95%CE%A3%20%CE%9F%CE%9A%CE%A4%CE%A9%CE%92%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%A3%202011.pdf
Διάγραμμα 2
http://www.eurobank.gr/Uploads/Reports/%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%9D%CE%9F%CE%9C%CE%99%CE%91%20%20%20%CE%91%CE%93%CE%9F%CE%A1%CE%95%CE%A3%20%CE%9F%CE%9A%CE%A4%CE%A9%CE%92%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%A3%202011.pdf
Διάγραμμα 3
Διάγραμμα συγγραφέα. Δεδομένα: http://www.ine.otoe.gr/Upl/pdf/Greece_IneOtoe.pdf
Τα δεδομένα των διαγραμμάτων μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως από τα μέσα κατά την εικοσαετία 1975-1995, που σηματοδοτείται από την είσοδο στην ΕΕ κυρίως, η αγροτική οικονομία στην Ελλάδα γνώρισε σημαντικότατη κάμψη. Τόσο σαν ποσοστό συμβολής στη δημιουργία του ΑΕΠ όσο και σε απόλυτες τιμές σε ορισμένους κρίσιμους για την οικονομία παραγωγικούς κλάδους της αγροτικής οικονομίας. Εδώ δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως η διαδικασία αυτή ήταν γενικευμένη κι αφορούσε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Στην Ελλάδα όμως είχε ιδιαίτερη ένταση και έπληξε ιδιαίτερα συγκεκριμένους κλάδους του πρωτογενούς τομέα.
Πέρα από τις γενικές τάσεις και την υλοποίηση των αγροτικών πολιτικών της ΕΕ ρόλο στην κατάσταση που περιήλθε η αγροτική οικονομία και η ανυπαρξία αγροτικής πολιτικής και η απόλυτη αδιαφορία των πολιτικών εκπροσώπων του ελληνικού κεφαλαίου για τον πρωτογενή τομέα οδήγησαν σε μια ταχύτατη και άτακτη διαδικασία αναδιάρθρωσης της αγροτικής οικονομίας χωρίς κανένα σχέδιο μια και το κύριο ενδιαφέρον τους ήταν το κέρδος μέσα στο ιστορικά διαμορφωμένο πλαίσιο του κομπραδόρικου ελληνικού καπιταλισμού. Εφαρμόζονταν απλά οι κοινοτικές οδηγίες που διαμορφώνονταν με βάση τα συμφέροντα συγκεκριμένων χωρών στο γενικότερο πλαίσιο της καπιταλιστικής επέκτασης στον πρωτογενή τομέα. Η διαδικασία μεταβολής της ελληνικής οικονομίας εντάθηκε με την υιοθέτηση της πολιτικής της σκληρής δραχμής και την ένταξη στην ευρωζώνη. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε πως εντάθηκε η διαδικασία μεταβολής της ελληνικής οικονομίας με την έντονη αύξηση της συμμετοχής στο ΑΕΠ του τομέα των υπηρεσιών και τη μείωση της συμμετοχής της παραγωγής σε μια σειρά χωρών.
Διάγραμμα 4
ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΩΝ ΜΕΡΙΔΙΩΝ ΤΟΥ ΑΕΠ (2000 - 2011), ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-816_en.htm
Η υποκατάσταση της παραγωγής από τις υπηρεσίες, αν και κάτι γενικευμένο, έλαβε στην Ελλάδα μεγάλες διαστάσεις όπως βλέπουμε στο προηγούμενο διάγραμμα στρεβλώνοντας ακόμη περισσότερο τν χαρακτήρα της οικονομίας. Στο πολιτικό αυτό πλαίσιο οι εργαζόμενοι στην αγροτική οικονομία (διάγραμμα 5) μειώνονταν συνεχώς ενώ αυξανόταν η παραγωγικότητα (διάγραμμα 6) μια διαδικασία που επίσης αφορούσε όλες τις αναπτυγμένες χώρες.
Διάγραμμα 5
http://www.aueb.gr/imop/papers/enteka.pdf
Διάγραμμα 6
http://www.aueb.gr/imop/papers/enteka.pdf
Η μείωση των εργαζόμενων στον πρωτογενή τομέα δεν είναι κάτι εξ ορισμού αρνητικό, μια και η παραγωγικότητα αυξανόταν. Οι όροι και οι προϋποθέσεις υπό τους οποίους γίνεται αυτή η μείωση καθορίζει και την αξιολογική κρίση. Αυτό μπορεί να γίνει προς όφελος του συνόλου των εργαζόμενων ή προς όφελος του κεφαλαίου. Αυτό μόνο μπορεί να αποτελέσει και το ασφαλέστερο κριτήριο αξιολόγησης μιας μεταβολής.
. Η βιαιότητα και η απόλυτη αδυναμία και αδιαφορία διαμόρφωσης αγροτικής πολιτικής φαίνονται στα δύο διαγράμματα που ακολουθούν. Παρά την ταχύτατη μείωση του αγροτικού πληθυσμού από το 1980 ως το 2010, στο διάστημα αυτό ο αγροτικός πληθυσμός μειώθηκε στην Ελλάδα πάνω από 50%, οι αγρότες αντιστέκονταν στην εγκατάλειψη της γεωργίας συνεχίζοντας να παράγουν. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την προστιθέμενη αξία στη γεωργία ως ποσοστό της συνολικής προστιθέμενης αξίας, την αξία της αγροτικής παραγωγής σε σταθερά δολάρια ΗΠΑ του 1970 και το ποσοστό της ελληνικής αγροτικής παραγωγής στο σύνολο της αγροτικής παραγωγής του ευρωπαϊκού νότου.
Διάγραμμα 7
Διάγραμμα συγγραφέα. Δεδομένα :
http://kushnirs.org/macroeconomics/agriculture/agriculture_greece.html#main
Το πρώτο συμπέρασμα από τα δεδομένα του διαγράμματος είναι πως η προστιθέμενη αξία στη γεωργία σαν ποσοστό της συνολικής προστιθέμενης αξίας μειώνεται συνεχώς από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η σχετική αύξηση του ποσοστού μετά το ξέσπασμα της κρίσης οφείλεται κυρίως στο γεγονός πως η προστιθέμενη αξία στους εκτός της γεωργίας οικονομίας μειώθηκε δραματικά κάτι που δεν έγινε στον πρωτογενή τομέα. Η απόλυτη αξία της αγροτικής παραγωγής κατόρθωσε να κρατηθεί ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ενώ στο επόμενο διάστημα άρχισε να καταρρέει. Την πορεία της κατάρρευσης από τη δεκαετία του 1990 παίρνει και το ποσοστό της ελληνικής αγροτικής παραγωγής στη συνολική αγροτική παραγωγή του ευρωπαϊκού νότου. Κατά τη δεκαετία του 1990 η αντίσταση ήταν πλέον μάταιη και η γεωργική γη εγκαταλείπεται μαζικά όπως φαίνεται στο διάγραμμα 8.
Διάγραμμα 8
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΓΗ.
http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.AGRI.ZS
Τα μεγάλα προβλήματα που συσσωρεύονταν επί μια εικοσαετία στην ελληνική αγροτική οικονομία Η ταχύτατη εγκατάλειψη της αγροτικής γης ήταν αποτέλεσμα της ραγδαίας σχετικής μείωσης του αγροτικού εισοδήματος από τη δεκαετία του 1990 και ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 2000 (διαγράμματα 9 και 10) καθώς και της πολιτικής της αποδέσμευσης της επιδότησης από την παραγωγή.
Διάγραμμα 9
https://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&ved=0CGUQFjAIahUKEwj7ntOX3trIAhVLEiwKHT21Akg&url=http%3A%2F%2Finvenio.lib.auth.gr%2Frecord%2F113938%2Ffiles%2FSemos.doc&usg=AFQjCNHd_aZ75QWPawcmHvr5YJ58VZx6kQ&cad=rja
Διάγραμμα 10
http://www.paseges.gr/resource-api/paseges/contentObject/Prosfates-Exelixeis-sthn-Agrotikh-Oikonomia-ths-Ellados-Ioylios-2012/content?contentDispositionType=attachment
Τα αποτελέσματα των ακολουθούμενων πολιτικών στον τομέα της γεωργίας ήσαν τελικά πως ενώ ο ελληνικός πληθυσμός αυξανόταν η παραγωγή τροφίμων στην Ελλάδα μειωνόταν (διάγραμμα 11).
Διάγραμμα 11
http://www.tradingeconomics.com/greece/food-production-index-1999-2001--100-wb-data.html
Φυσικά κανείς δεν ανησυχούσε γι αυτό αφού η «ισχυρή» Ελλάδα δεν είχε καθόλου ανάγκη την αγροτική παραγωγή. Ίσως κάποιος αντιτείνει πως τα εδάφη που εγκαταλείπονταν ήσαν εδάφη οριακής γονιμότητας τα οποία στη σημερινές συνθήκες καλλιέργειας δε μπορούσαν να αποδώσουν ικανοποιητικά. Αν υπήρχαν τέτοια εδάφη κατά τη δεκαετία του 1980 και μετά θα ήσαν ασφαλώς πολύ λίγα αφού αυτά είχαν εγκαταλειφτεί ήδη κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτό γίνεται φανερό στο παρακάτω διάγραμμα που βλέπουμε τα εδάφη τα αφιερωμένα στην καλλιέργεια σιτηρών. Η μείωσή τους είναι διαχρονικά σταθερή και δεν είναι φυσικά γη οριακά παραγωγική. Το ίδιο μπορούμε να διαπιστώσουμε και για τις δενδρώδεις καλλιέργειες όπως η ελιά, η σταφίδα, τα σταφύλια κ.λπ (πίνακες και διαγράμματα του συγγραφέα στο τέλος του άρθρου για όποιον ενδιαφέρεται για περισσότερα στοιχεία).
Διάγραμμα 12
ΕΔΑΦΟΣ ΑΦΙΕΡΩΝΕΝΟ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΩΝ
http://www.tradingeconomics.com/greece/food-production-index-1999-2001--100-wb-data.html
Ας περάσουμε τώρα να δούμε λίγο πιο αναλυτικά τη μεταβολή στην παραγωγή των σημαντικότερων αγαθών του πρωτογενούς τομέα. Κατά σειρά βλέπουμε την παραγωγή ελιών, σταφίδας, σταφυλιών, λεμονιών, πορτοκαλιών, σιτηρών.
Διάγραμμα 13
http://www.minagric.gr/greek/agro_pol/elia_ep.htm
Διάγραμμα 14
http://www.minagric.gr/greek/agro_pol/elia_ep.htm
Διάγραμμα 15
http://www.minagric.gr/index.php/el/the-ministry-2/agricultural-policy/statistika
Ίδια ήταν φυσικά και η τύχη των βιομηχανικών φυτών όπως ο καπνός, τα ζαχαρότευτλα και το βαμβάκι. Η παραγωγή των βιομηχανικών φυτών κατέρρευσε, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, συμπαρασύροντας φυσικά και τη βιομηχανία και το σύνολο των δραστηριοτήτων που αρθρώνονταν γύρω από αυτές τις παραγωγές. στο διάγραμμα 8 βλέπουμε τη χρονική εξέλιξη της παραγωγής βιομηχανικών φυτών στην Ελλάδα από το 1980 ως το 2009.
Διάγραμμα 16
http://www.minagric.gr/greek/agro_pol/elia_ep.htm
Τα δεδομένα που παρουσιάσαμε παραπάνω μας δείχνουν μείωση στα λεμόνια, στην ελαιοποιήσιμη ελιά, στη σταφίδα, στα σταφύλια, στο σιτάρι το μαλακό, η πατάτα, η ντομάτα, τα ξερά φασόλια και σε όλα τα βιομηχανικά φυτά. Αύξηση παρουσίασε η παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς, πορτοκαλιών και μαλακού σιταριού. Την πορεία που ακολουθούσε η γεωργία ακολούθησε φυσικά και η κτηνοτροφία. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη στασιμότητα του δείκτη παραγωγής ζωικού κεφαλαίου στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1970 περίπου και τη μείωσή του από τη δεκαετία του 1990 και μετά.
Διάγραμμα 17
ΔΕΙΚΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΖΩΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
http://www.tradingeconomics.com/greece/food-production-index-1999-2001--100-wb-data.html
Στο διάγραμμα 17 βλέπουμε την εξέλιξη στο χρόνο της παραγωγής κρέατος στην Ελλάδα από το 1980 ως το 2009. Παρατηρούμε και πάλι την μείωση της ζωικής παραγωγής, και ιδιαίτερα των βοοειδών, σε μια περίοδο μάλιστα που η κατανάλωση κρέατος στην Ελλάδα αυξανόταν.
Διάγραμμα 18
http://www.minagric.gr/greek/agro_pol/elia_ep.htm
Διάγραμμα 19
http://www.minagric.gr/index.php/el/the-ministry-2/agricultural-policy/statistika
Μετά την παράθεση των ιστορικών δεδομένων της εξέλιξης της αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα ας περάσουμε τώρα να εξετάσουμε πως είναι διαμορφωμένη η κατάσταση σήμερα και να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα.
ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Μετά τη δεκαετία του 1970 το κύριο χαρακτηριστικό είναι η μεγέθυνση του αγροκτήματος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες η οποία συνόδευε την, ακόμη μεγαλύτερη από πριν, συρρίκνωση του αγροτικού πληθυσμού. Το 2007 υπήρχαν 7.3 εκατομμύρια αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27. Οι μισοί περίπου από αυτούς καλλιεργούν μια έκταση τουλάχιστον πέντε εκταρίων και το ένα πέμπτο μια έκταση πάνω από είκοσι εκτάρια. Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε τον αριθμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ανάλογα με τις εκτάσεις των αγροκτημάτων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες το 2010.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Agricultural_census_2010_-_main_results
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ. (σε εκτάρια)
ΣΥΝΟΛΟ <50 50-200 200-500 500-1000 >1000
ΒΡΕΤΑΝΙΑ 178,5 30,4 39,6 38,8 32,1 37,6
ΓΑΛΛΙΑ 491.1 99,5 95,6 99 106,6 90,4
ΓΕΡΜΑΝΙΑ 348,5 63,4 117,8 81,9 53,4 32
ΟΛΛΑΝΔΙΑ 76,7 21,5 23,1 21 9,2 2
ΙΤΑΛΙΑ 1383,3 939,6 320,6 83,2 27 13
ΕΛΛΑΔΑ 711,1 506,5 167,3 30,2 5,9 1,3
ΙΣΠΑΝΙΑ 939,5 462,1 269,6 109,7 49,2 48,8
ΠΗΓΗ: EUROSTAT. AGRICULTURAL STATISTICS2009 EDITIONMAIN RESULTS — 2007–08
Πέντε νότια κράτη μέλη της Ε.Ε. (Ελλάδα, Ιταλία, Κύπρος, Μάλτα και Σλοβενία) έχουν το μικρότερο μέσο μέγεθος αγροκτημάτων τα οποία και αποτελούν 30% των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αλλά μόνο 10.6% της χρησιμοποιημένης γεωργικής περιοχής. Στο άλλο άκρο της κλίμακας τα επτά κράτη μέλη με το υψηλότερο μέσο μέγεθος αγροκτημάτων (η Τσεχία, η Σλοβακία, η Βρετανία, η Εσθονία, η Δανία, το Λουξεμβούργο και η Γαλλία) το 10.5% των αγροκτημάτων κατέχουν το 31.5% της καλλιεργούμενης γης.
Στη Βρετανία αντιστοιχούν 80,3 εκτάρια ανά γεωργική εκμετάλλευση, στη Γαλλία 55,7, στη Γερμανία 48,4, στην Ολλανδία 24,9, στην Ιταλία 9, στην Ελλάδα 5,6, στην Ισπανία 25,4. Το ποσοστό των αγροκτημάτων, στην Ευρωπαϊκή ένωση των 27, με έκταση μικρότερη των 50 στρεμμάτων είναι το 48,2% του συνόλου των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, τα αγροκτήματα με έκταση μεταξύ 50 και 200 στρεμμάτων αποτελούν το 31,7%, από 200 ως 500 στρέμματα είναι το 10,8%, μεταξύ 500 και 1000 στρεμμάτων είναι το 5,3% και πάνω από 1.000 στρέμματα είναι το 4,1% στο σύνολο των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Ο μέσος όρος των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 22 εκτάρια ανά εκμετάλλευση.
Παρατηρούμε την ύπαρξη μεγάλων αποκλίσεων στην έκταση που καταλαμβάνουν τα αγροκτήματα στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες με τη δημιουργία δύο μεγάλων ομάδων. Της ομάδας των χωρών του νότου, με τη μικρή σχετικά έκταση, και των χωρών του βορρά με τη μεγαλύτερη. Φυσικά πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και το διαφορετικό είδος καλλιεργειών μεταξύ των διαφόρων χωρών κάτι που εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις κλιματολογικές συνθήκες και τη γεωμορφολογία. Πέρα από το παραπάνω χαρακτηριστικό ένα μεγάλο πρόβλημα της αγροτικής οικονομίας, τουλάχιστο στο νότο της χώρας είναι η, για ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους, πολυδιάσπαση του κλήρου σε πολλά μικρά αγροτεμάχια κάτι που καθιστά ιδιαίτερα δαπανηρή την καλλιέργεια και ταυτόχρονα εμποδίζει τη χρήση των πλέον σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας.
Στον επόμενο πίνακα βλέπουμε τον αριθμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ανάλογα με την αξία της παραγωγής στις χώρες μέλη της ΕΕ.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Agricultural_census_2010_-_main_results
Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε, για κάποιες επιλεγμένες χώρες του πίνακα 3, το εισόδημα ανά εκμετάλλευση. Το διάγραμμα μας φανερώνει τις τεράστιες αποκλίσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών όσον αφορά το εισόδημα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Ουσιαστικά φανερώνει το βαθμό εισχώρησης του κεφαλαίου στην αγροτική οικονομία, το βαθμό δηλαδή επέκτασης των καθαρών καπιταλιστικών σχέσεων στην αγροτική οικονομία με την ανάπτυξη μεγάλων κεφαλαιοκρατικών μονάδων. Είναι επίσης εμφανής η διαφορά βορρά νότου.
Διάγραμμα 20
Στην Ελλάδα ο κλήρος και το ανά αγροτική εκμετάλλευση εισόδημα είναι μικρά σε σχέση με τις μεγάλες κεφαλαιοκρατικές αγροτικές επιχειρήσεις του ευρωπαϊκού βορρά. Οι διαφορές αυτές έχουν οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα αλλά και αποτελέσματα στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Τα δεδομένα που θα παρουσιάσουμε παρακάτω δεν είναι όλα του 2014 αλλά κάποια είναι από το 2011 και κατόπιν. Θεωρώντας πως οι μεταβολές που συντελέστηκαν κατά την τετραετία από την εποχή των στοιχείων είναι σχετικά μικρές θεωρούμε αυτά ως απολύτως επαρκή για τη μελέτη της σημερινής κατάστασης της αγροτικής οικονομίας και ασφαλή για την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Στο διάγραμμα 21 βλέπουμε το εργατικό δυναμικό το χρησιμοποιούμενο στην αγροτική οικονομία των διαφόρων χωρών μελών της ΕΕ. Οι εργαζόμενοι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα μέλη της οικογένειας, το μόνιμο προσωπικό και το ευκαιριακό εποχιακό εργατικό δυναμικό.
Διάγραμμα 21
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Agricultural_census_2010_-_main_results
Στην ελληνική αγροτική οικονομία εργάζεται σε ποσοστό άνω του 80% τα μέλη της οικογένειας ενώ το μόνιμο προσωπικό χρησιμοποιείται σε πολύ λίγες αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Το διάγραμμα μας πληροφορεί επίσης για το βαθμό επέκτασης της καπιταλιστικής οργάνωσης στη γεωργία των διαφόρων χωρών. Όσο μεγαλύτερη η χρήση μόνιμου προσωπικού τόσο μεγαλύτερη και η κεφαλαιοκρατική διείσδυση.
Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε την καλλιεργούμενη έκταση ή τον αριθμό των δένδρων για τις δενδρώδεις καλλιέργειες και την παραγωγή για τα έτη 2005, 2006 και 2007 όπως δίνονται από την ΕΛΣΤΑΤ στο:
http://dlib.statistics.gr/MAG/GRESYE_01_0001_00821
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
http://dlib.statistics.gr/MAG/GRESYE_01_0001_00821
Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε την αξία της αγροτικής παραγωγής ανά είδος καλλιέργειας στην Ελλάδα για τα έτη 2009, 2010 και 2011. (για στοιχεία μέχρι το 2013 στο:http://ec.europa.eu/agriculture/statistics/factsheets/pdf/el_en.pdf)
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
http://www.paseges.gr/resource-api/paseges/contentObject/Prosfates-Exelixeis-sthn-Agrotikh-Oikonomia-ths-Ellados-Ioylios-2012/content?contentDispositionType=attachment
ΠΙΝΑΚΑΣ 5
http://www.paseges.gr/resource-api/paseges/contentObject/Aytarkeia-Agrotikwn-Diatrofikwn-Proiontwn/content?contentDispositionType=attachment
Τα δεδομένα του προηγούμενου πίνακα μας οδηγούν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα και είναι ταυτόχρονα και σύμφωνα με τα πιο ασφαλή στοιχεία που αφορούν τις εξαγωγές και τις εισαγωγές όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω. Σε μη επαρκείς ποσότητες για την εσωτερική κατανάλωση βρίσκονται κυρίως τα προϊόντα της κτηνοτροφίας και ιδιαίτερα το βόειο και χοιρινό κρέας και το αγελαδινό γάλα. Στα φυτικά διατροφικά αγαθά ελλειμματική είναι η αγροτική παραγωγή στο μαλακό σιτάρι στα όσπρια και τη ζάχαρη. Σε όλα τα υπόλοιπα η εγχώρια παραγωγή καλύπτει τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς ή τις υπερβαίνει.
Είναι φανερό πως για να καλυφθούν οι διατροφικές ανάγκες του ελληνικού λαού στο σύνολό τους και με απόλυτη επάρκεια απαιτείτε, σε πρώτη φάση, η εισαγωγή των αγαθών στα οποία η ελληνική αγροτική παραγωγή είναι ανεπαρκής. Στον πίνακα βλέπουμε το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων της Ελλάδας για το 2002 και την περίοδο 2008-2014 όπως δίνεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή.
ΠΙΝΑΚΑΣ 6
ΈΤΟΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ (δις ευρω) ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ(δις ευρω) ΙΣΟΖΥΓΙΟ(δις ευρω)
2002 3,3 5,2 -1,9
2008 3,9 7,1 -3,3
2009 4 6,4 -2,4
2010 4,6 6,5 -1,9
2011 4,8 6,7 -1,9
2012 5,2 6,4 -1,2
2013 5,4 6,5 -1,1
2014 5,1 6,4 -1,3
Τα δεδομένα του πίνακα μας λένε πως το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων από 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ που ήταν το 2002, έτος εισόδου στην ευρωζώνη, έφτασε το 2008 μέσα σε μια εξαετία στα 3,3 δισεκατομμύρια. Το 2014 το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων ανήλθε στα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Ας δούμε στον επόμενο πίνακα αναλυτικά τα είδη και την αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών για το 2014 για να μπορέσουμε να διακρίνουμε που βρίσκονται οι αδυναμίες της ελληνικής αγροτικής παραγωγής για να μπορέσουμε να διακρίνουμε αν υπάρχουν ανισορροπίες κι αν αυτές μπορούν να διορθωθούν.
ΠΙΝΑΚΑΣ 7
ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ
ΕΙΔΟΣ ΑΞΙΑ ΕΙΔΟΣ ΑΞΙΑ
ΦΡΟΥΤΑ & ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1820,8 ΚΡΕΑΤΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 1101
ΨΑΡΙΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 548,5 ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΓΑ 841,2
ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΓΑ ΅482,8 ΦΡΟΥΤΑ & ΛΑΧΑΝΙΚΑ 662,6
ΚΑΠΝΟΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 385,9 ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 529,8
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 337,2 ΚΑΦΕΣ, ΚΑΚΑΟ, ΤΣΑΪ, ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ 441,5
ΦΥΣΙΚΕΣ ΥΦΑΝΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ 318,5 ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ 401,3
ΕΛΑΙΑ & ΛΙΠΗ 315,6 ΨΑΡΙΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 376,3
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 219,6 ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 366,3
ΠΟΤΑ 197,6 ΕΛΑΙΑ & ΛΙΠΗ 269,7
ΕΛΑΙΟΥΧΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΚΑΡΠΟΙ 85,6 ΠΟΤΑ 247,4
ΖΑΧΑΡΕΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ, ΜΕΛΙ 70,8 ΚΑΠΝΟΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 235,7
ΚΡΕΑΤΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 70,5 ΖΑΧΑΡΕΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ, ΜΕΛΙ 226
ΔΟΡΕΣ, ΔΕΡΜΑΤΑ 64,3 ΕΛΑΙΟΥΧΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΚΑΡΠΟΙ 219,6
ΚΑΦΕΣ, ΚΑΚΑΟ, ΤΣΑΪ, ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ 60,2 ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΕΣ ΖΩΙΚΕΣ & ΦΥΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ 120,4
ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ 58 ΞΥΛΕΙΑ & ΦΕΛΛΟΣ 118,4
ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΕΣ ΖΩΙΚΕΣ & ΦΥΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ 33,7 ΔΟΡΕΣ, ΔΕΡΜΑΤΑ 116,2
ΖΩΝΤΑΝΑ ΖΩΑ 13,6 ΖΩΝΤΑΝΑ ΖΩΑ 56,8
ΞΥΛΕΙΑ & ΦΕΛΛΟΣ 9,8 ΦΥΣΙΚΕΣ ΥΦΑΝΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ 10,4
ΚΑΟΥΤΣΟΥΚ ΦΥΣΙΚΟ 1,6 ΑΜΥΛΑ ΣΙΤΑΡΙΟΥ & ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ 6,8
ΑΜΥΛΑ ΣΙΤΑΡΙΟΥ & ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ 0,2 ΚΑΟΥΤΣΟΥΚ ΦΥΣΙΚΟ 6,1
https://www.alpha.gr/files/infoanalyses/weekly30042015.pdf
Η ελλειμματικότητα στο εμπορικό ισοζύγιο έχει σαν βασική συνιστώσα της τα κρέατα και τα παρασκευάσματα αυτών καθώς και τα γαλακτοκομικά. Το έλλειμμα στα δύο αυτά αγαθά ανήλθε το 2014 στα 1,389 δισεκατομμύρια ευρώ. Δευτερευόντως συμβάλουν οι ζωοτροφές, με έλλειμμα 343,3 εκατομμύρια ευρώ. Από το 2002 ως το 2009 η αξία των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων από την Ε.Ε ανήλθε στα 47,143 δισεκατομμύρια ευρώ. Της ίδιας τάξης μεγέθους ήσαν και οι κοινοτικές επιδοτήσεις προς την ελληνική οικονομία συνολικά. Μας επιδοτούσαν δηλαδή για να αγοράζουμε τα προϊόντα τους καταστρέφοντας την ελληνική αγροτική παραγωγή. Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας ως προς τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων είναι η Γερμανία από την οποία και εισήχθη, το 2008, το 13% των συνολικών γεωργικών εισαγωγών. Από τη Γερμανία δεν εισάγουμε μόνο κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά ακόμη και μαλακό σιτάρι, ντομάτες, μήλα, πατάτες. Ακόμη δε και χυμούς μήλων και πορτοκαλιών! Αφού δε καταστρέψαμε τη δική μας παραγωγή ζάχαρης εισάγουμε από τη πλέον Γερμανία όπως εισάγουμε επίσης μέλι και καπνό!
(δες επίσημη αναφορά του υπουργείου γεωργίας:http://www.minagric.gr/greek/agro_pol/Stat_analysis/Germany_Trade.Report_2004-08.pdf). Ακολουθούν κατόπιν σε αξία εισαγωγών η Ολλανδία και η Γαλλία.
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ.
Η αγροτική οικονομία με τους διάφορους κλάδους της έχει σοβαρές επιδράσεις σε πολλούς άλλους οικονομικούς τομείς. Σαν τέτοιους μπορούμε να αναφέρουμε κυρίως τη βιομηχανία, επεξεργασία και τυποποίηση) και τις μεταφορές. Στο διάγραμμα που ακολουθεί βλέπουμε τη συμβολή του βιομηχανικού τομέα των τροφίμων και των ποτών στην ΕΕ και την Ελλάδα στην απασχόληση, τις πωλήσεις και στην προστιθέμενη αξία. Παρατηρούμε την ιδιαίτερη βαρύτητα του συγκεκριμένου τομέα στην Ελλάδα αλλά και το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό της προστιθέμενης αξίας.
Διάγραμμα 22
http://www.iobe.gr/media/sebt/Trofimapota2013.pdf
Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την συμβολή των επιμέρους κλάδων της βιομηχανίας τροφίμων στην συνολική βιομηχανική παραγωγή ενώ στο διάγραμμα 23 βλέπουμε τη συμβολή του κάθε τομέα των τροφίμων στη βιομηχανία τροφίμων. .
Διάγραμμα 23
http://www.ip.aua.gr/Studies/Greek%20team_final.pdf
Διάγραμμα 24
ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΚΑΘΕΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
http://www.ip.aua.gr/studies/greek%20team_final.pdf
.
Στο διάγραμμα 21 είδαμε πως το μερίδιο των βιομηχανιών τροφίμων και ποτών στο σύνολο της μεταποίησης στην Ελλάδα είναι υψηλότερο από το μέσο όρο των 27 χωρών μελών της ΕΕ είναι σημαντικό να δούμε τη σύνθεση της βιομηχανικής παραγωγής σε μια σειρά χωρών μελών της ΕΕ ίδιου μεγέθους με την Ελλάδα. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε επομένως τη σύνθεση της βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα, την Αυστρία, την Ολλανδία, τη Φιλανδία και τη Σουηδία.
Διάγραμμα 25
ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ. ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ 1999-2006
Διάγραμμα http://eparistera.blogspot.gr/. Στοιχεία:http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2012/pdf/ocp112_en.pdf
Η επιλογή των χωρών στο προηγούμενο διάγραμμα δεν είναι τυχαία. Είναι όλες χώρες εξαιρετικά αναπτυγμένες. Παρατηρούμε πως ο βιομηχανικός τομέας τροφίμων και ποτών είναι πολύ αναπτυγμένος σε όλες. Υπάρχουν χώρες όπως η Σουηδία και η Δανία στις οποίες ο συγκεκριμένος τομέας είναι πολύ πιο αναπτυγμένος σε σχέση με την Ελλάδα. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι επίσης πως ο τομέας του καπνού είναι πολύ πιο αναπτυγμένος στην Ολλανδία, τη Δανία και τη Σουηδία απ’ ότι στην Ελλάδα.
. Οι κίνδυνοι από την κατάσταση αυτή της ελληνικής αγροτικής οικονομίας είναι εξαιρετικά μεγάλοι και δε συνδέονται απλώς λογιστικά με το έλλειμμα του αγροτικού εμπορικού ισοζυγίου. Τα τρόφιμα έχουν μπει στο στόχαστρο του διεθνούς τυχοδιωκτικού και παρασιτικού κεφαλαίου μέσω των χρηματιστηρίων εμπορευμάτων.
«Εισερχόμαστε σε έδαφος κινδύνου» προειδοποίησε το Γενάρη του 2010 ο επικεφαλής οικονομολόγος του Οργανισμού Τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ. Το 2003 ήσαν τοποθετημένα στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων 12 δισεκατομμύρια δολάρια. Μέσα σε πέντε χρόνια το ποσό είχε ανέλθει στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια μια αύξηση δηλαδή κατά 2.500%. οι τιμές των τροφίμων έχουν πάρει φωτιά. Είναι πολύ πιθανό κατά το επόμενο χρονικό διάστημα τα τρόφιμα να αποτελέσουν βασική συνιστώσα και στόχο του περιφερόμενου κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Η ανάταξη της ελληνικής γεωργίας πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στόχο της ελληνικής πολιτικής.
3. ΤΟ ΑΥΡΙΟ
Οι προσεγγίσεις και οι προτάσεις που θα ακολουθήσουν έχουν συγκεκριμένους στόχους και εντάσσονται σε ένα γενικότερο πολιτικό σχεδιασμό που έχει σαν κεντρικό πυρήνα του μια οικονομία και κοινωνία στον αντίποδα των βασικών επιλογών του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και ιδιαίτερα την επέκτασή του στην αγροτική οικονομία. Δεν είναι ένα σχέδιο σοσιαλιστικής κοινωνίας φυσικά αλλά ένα στάδιο μετάβασης και απάντησης στην επίθεση του κεφαλαίου όπως αυτό ξεδιπλώνεται στην Ελλάδα από το 2010 και μετά. Φιλοδοξεί να αποτελέσει απλά μια πρόταση για συζήτηση και αναζήτηση. Βασικοί στόχοι των προτάσεων είναι:
Ανάπτυξη του αγροτικού τομέα για την κάλυψη πρωτίστως των εγχώριων αναγκών. Το αντίθετο δηλαδή της εξωστρεφούς κατεύθυνσης που επιβάλει ο νεοφιλελευθερισμός.
Αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ελληνικής γεωργίας για τη δημιουργία ενός ισορροπημένου εμπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων σε ένα πλαίσιο αμοιβαία επωφελών συναλλαγών με όλες τις χώρες.
Παραγωγή ποιοτικών διατροφικών κυρίως αγαθών πέρα και πάνω από τα πρότυπα των πολυεθνικών που επεκτείνονται ταχύτατα ελέγχοντας πλέον μεγάλο μέρος της τροφής.
Αξιοπρεπή διαβίωση των αγροτών και σεβασμός στη βάση του κάθε πολιτισμού. Στην παραγωγή τροφής.
Αξιοποίηση των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα με στόχο, μεσοπρόθεσμα, όχι απλά τη κάλυψη των βασικών αναγκών αλλά και τη δημιουργία εκείνων των πλεονασμάτων ποιοτικών αγροτικών αγαθών που θα καταστήσουν το εμπορικό ισοζύγιο πλεονασματικό.
Ανάπτυξη των συνδεδεμένων με την αγροτική οικονομία παραγωγικών τομέων (μεταποίηση, συσκευασία, λιπάσματα, ζωοτροφές φυτοφάρμακα κ.λπ). Οι πολιτικές που θα αυξάνουν την εγχώρια προστιθέμενη αξία πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο του νέου σχεδιασμού. Να μειωθούν στο ελάχιστο αν όχι να μηδενιστούν τα αγροτικά αγαθά που εξάγονται χύδην και ασυσκεύαστα με σημαντικότερο από αυτά το ελαιόλαδο.
Βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσουν τα παραπάνω να εφαρμοστούν είναι οι παρακάτω:
Α) Παύση πληρωμών του δημοσίου χρέους.
Β) Ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας για να καταστεί δυνατή η χρηματοδότηση.
Γ) Ρήξη με τις πολιτικές της ΕΕ ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα με προεξάρχουσες τους κανονισμούς που αφορούν τις ποσοστώσεις και τις προτιμισιακές σχέσεις με τρίτες χώρες και την απαγόρευση των εθνικών επιδοτήσεων.
Από τη μεριά των εκπροσώπων του ελληνικού και διεθνούς κεφαλαίου προβάλλεται το επιχείρημα πως είναι αδύνατο να πάρει η Ελλάδα Ξεκινώντας ας αξιοποιήσουμε τα στοιχεία που παρουσιάσαμε ώστε, πατώντας επί του πραγματικού, να εντοπίσουμε τα σημαντικότερα προβλήματα της αγροτικής οικονομίας στην Ελλάδα και να χαράξουμε το μέλλον της. Αρχικά ας δούμε το μηχανικό εξοπλισμό και την επάρκειά του ή μη της αγροτικής οικονομίας μια κι αυτός εισάγεται σε μεγάλο ποσοστό. Στον επόμενο πίνακα βλέπουμε τον αριθμό των γεωργικών μηχανημάτων ανά κατηγορία.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8
http://dlib.statistics.gr/MAG/GRESYE_01_0001_00821.pdf
Τα δεδομένα είναι του 2007 και δεν ανταποκρίνονται απολύτως στα δεδομένα του σήμερα με απόλυτο τρόπο. Επίσης η παράθεση απλά κάποιων αριθμών δεν είναι ικανή να μας οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα. Για τους λόγους αυτούς επιλέγουμε ένα από τα πιο βασικά αγροτικά εργαλεία, το τρακτέρ, και στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την πυκνότητα των τρακτέρ, τρακτέρ ανά 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από το 1980 ως το 2005 για τέσσερεις χώρες. Την Ελλάδα, την Αυστρία, τη Δανία και την Ολλανδία. Οι τρεις τελευταίες χώρες είναι από τις πιο αναπτυγμένες στον τομέα της γεωργίας στον κόσμο.
Διάγραμμα 26
http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TRAC.ZS?page=1
Τα τρακτέρ ανά μονάδα αγροτικής γης αυξάνονταν συνεχώς στην Ελλάδα από το 1980 και μετά. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 έφτασαν τη Δανία ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 2000 έφτασαν την πυκνότητα της Ολλανδίας. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τον απόλυτο αριθμό τρακτέρ στην Ελλάδα και τον κορεσμό από τις αρχές του 2000.
Διάγραμμα 27
http://www.tradingeconomics.com/greece/food-production-index-1999-2001--100-wb-data.html
Τα δεδομένα αυτά μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε πως η ελληνική αγροτική οικονομία είναι επαρκώς πλέον εξοπλισμένη από γεωργικά μηχανήματα για μια σημαντική χρονική περίοδο. Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί αφορά τις εισαγωγές ενδιάμεσων αγαθών στη γεωργία. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την εισαγόμενη αξία των ενδιάμεσων αγαθών στη γεωργία είναι 12%.
Διάγραμμα 28
ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΕΝΔΙΑΜΕΣΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΛΑΔΟ
http://www.oecd.org/sti/ind/TiVA_GREECE_MAY_2013.pdf
Η αξία εισαγωγής επομένως ενδιάμεσων αγαθών στη γεωργία είναι πολύ μικρή και δεν αποτελεί πρόβλημα για την απρόσκοπτη συνέχιση της λειτουργίας της εξ αιτίας της εξόδου από την ευρωζώνη.
Οι βασικές ανισορροπίες στην ελληνική αγροτική οικονομία εντοπίζονται στο βόειο κρέας, στα γαλακτοκομικά, το μαλακό σιτάρι, τις ζωοτροφές και τη ζάχαρη. Το σύνολο της αξίας των καθαρών εισαγωγών για τα παραπάνω ανέρχεται, το 2014, στο ποσό των 2,080 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το συνολικό ποσό του αγροτικού εμπορικού ελλείμματος ανήλθε το 2014 στα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό μικρό και εύκολα καλυπτόμενο από το πλεονασματικό ισοζύγιο υπηρεσιών ακόμη και κατά την πρώτη περίοδο κατά την οποία οι όποιες παρεμβάσεις στην αγροτική οικονομία είναι αδύνατο να αποδώσουν.
Τα προϊόντα που λόγω αντικειμενικών συνθηκών δεν μπορούν να παραχθούν στην Ελλάδα είναι λίγα. Πολύ λίγα. Μεταξύ αυτών βασικά είναι, ο καφές, το τσάι, τα μπαχαρικά, ο φελλός και η ξυλεία. Τα αγαθά αυτά είναι υποχρεωτικό να εισάγονται. Τα υπόλοιπα αγροτικά αγαθά παράγονται στην Ελλάδα. Άμεσα, μέσα σε διάστημα δηλαδή το πολύ ενός έτους, είναι απολύτως εφικτό να μειωθούν τα ποσά για τις εισαγωγές ζωοτροφών, για τα λίπη και έλαια, για τον καπνό και για τη ζάχαρη. Το σύνολο των ποσών για τις εισαγωγές αυτών των αγαθών ανέρχεται στα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Αν υποκατασταθούν ακόμη και κατά 50% οι εισαγωγές των παραπάνω μόνο αγαθών το έλλειμμα θα μειωθεί στο μισό.
Η ζάχαρη μπορεί να παραχθεί στο σύνολό της στην Ελλάδα καθώς υπάρχουν οι εργοστασιακές υποδομές και η συνολική τεχνογνωσία. Τα καπνά μπορούν να υποκατασταθούν σε μεγάλο βαθμό από ελληνικά ενώ οι ζωοτροφές μπορούν να υποκατασταθούν από ελληνικές με επιδοτήσεις στην καλλιέργεια ζωοτροφικών φυτών (κτηνοτροφικών κουκιών, μπιζελιών, τριφυλλιού, αραβοσίτου και κριθαριού) ή την υιοθέτηση και υλοποίηση προτάσεων για την παραγωγή νέων ζωοτροφών (όπως η πρόταση του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ. Παρουσίαση περιληπτική στο: http://www.e-kyklades.gr/images/11Epistrofi_Oikonomou1_F31826.pdf).
Με την υποκατάσταση των εισαγωγών ζάχαρης, ζωοτροφών, καπνού και ελαίων ένα σημαντικό μέρος του ελλείμματος παύει να υπάρχει.. Η αύξηση των εγχώριων ζωοτροφών θα έχει θετικό αντίκτυπο στην κτηνοτροφία. Η αύξηση της παραγωγής βόειου κρέατος και γάλακτος είναι μια πιο δύσκολη, σύνθετη και πιο μακροχρόνια διαδικασία από τα προηγούμενα. Η απόκτηση μιας σχετικής αυτάρκειας στα δύο αυτά αγαθά απαιτεί ένα χρονικό ορίζοντα τετραετίας. Βασικές προϋποθέσεις για να υλοποιηθούν τα παραπάνω είναι: ευνοϊκή χρηματοδότηση, ευνοϊκό νομικό πλαίσιο, δημόσιες εξειδικευμένες τεχνικές συμβουλευτικές υπηρεσίες και πολιτική βούληση. Πέρα από τα παραπάνω σημαντικός παράγοντας είναι η μείωση του κόστους παραγωγής. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη μεταβολή των συντελεστών του κόστους παραγωγής στη γεωργία και κτηνοτροφία από το 2005 ως το 2012.
Διάγραμμα 29
http://ruraldevelopment.gr/images/%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%AE%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7%20%CE%BA.%20%CE%95.%20%CE%9A%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B7.pdf
Από το διάγραμμα βλέπουμε πως το κόστος παραγωγής αυξάνεται κυρίως εξ αιτίας των τόκων και το κόστος κεφαλαίου. το κόστος αυτό μπορεί να μειωθεί άμεσα και αποτελεσματικά υπό την προϋπόθεση πως οι τράπεζες θα κρατικοποιηθούν, θα γίνει αναδιάρθρωση των δανείων με διαγραφές και μειώσεις χρεών όπου είναι αναγκαίο και μείωση κατά πολύ των επιτοκίων των υπολοίπων των δανείων. Το κόστος επίσης παραγωγές εξαρτάται κι από το κόστος των εισροών στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε το κόστος εισροών για τέσσερεις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, χώρες δηλαδή ανταγωνιστικές στην ελληνική πρωτογενή παραγωγή.
Διάγραμμα 30
http://ruraldevelopment.gr/images/%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%AE%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7%20%CE%BA.%20%CE%95.%20%CE%9A%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B7.pdf
Πέρα επομένως από το κόστος τόκων και κεφαλαίου η ελληνική γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή βαρύνεται και με υψηλότερο από άλλες χώρες κόστος για το πετρέλαιο ιδιαίτερα αλλά και για τις ζωοτροφές. Και τα δύο αυτά ζητήματα απαιτούν λύση για να αναταχθεί η αγροτική οικονομία. Η αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεπαρκούς εγχώριας παραγωγής αλλά και του υψηλού κόστους τους αποτελεί ουσιώδη συνθήκη όχι απλά για την αποκατάσταση ισορροπίας στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών αγαθών αλλά και προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και ιδιαίτερα της κτηνοτροφίας βοοειδών. Για το ζήτημα των ζωοτροφών έχουμε ήδη αναφερθεί και υπάρχουν άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις.
Το πρόβλημα της ενέργειας είναι από τα σημαντικότερα στην ελληνική αγροτική οικονομία. Το πετρέλαιο αλλά και η ηλεκτρική ενέργεια για αγροτική χρήση αποτελούν ουσιώδης παράγοντες αύξησης του κόστους παραγωγής. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη δομή των ενεργειακών εισροών της παραγωγής σίτου σε GJha-1 . Κατά σειρά στο διάγραμμα αναφέρονται: Σπόροι, Λιπάσματα, Φυτοφάρμακα, Αποξήρανση, χρήσηντίζελ.
Διάγραμμα 31
http://www.agree.aua.gr/files/agree_state.pdf
Στο διάγραμμα που προηγήθηκε βλέπουμε πάλι, για την περίπτωση του σιταριού, το ιδιαίτερο βάρος στην ελληνική αγροτική παραγωγή του κόστους του πετρελαίου αλλά και των λιπασμάτων. Ας περάσουμε τώρα, τελειώνοντας, να δούμε τα ενδιάμεσα αγαθά που είναι απαραίτητα για την γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, την αξία αλλά και την προέλευσή τους. Στον πίνακα που ακολουθεί περιέχονται τα δεδομένα για τα μεγέθη αυτά για το 2014.
ΠΙΝΑΚΑΣ 9
ΛΙΠΆΣΜΑΤΑ - ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΆ
ΈΤΟΣ 2012 2013 2014
ΑΞΊΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΏΝ ΛΙΠΑΣΜΆΤΩΝ, ΕΚ. € 203,34 248,51 258,51
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ, ΧΙΛ. ΤΟΝΟΙ 562,90 736,70 795,84
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ- ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ (ΕΚ. €) 274,30 276,30 263,90
% ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΕ ΑΞΙΕΣ 74% 90% 98%
ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΆ
ΈΤΟΣ 2012 2013 2014
ΑΞΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ, ΕΚ. € 150,32 166,46 184,76
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ, ΧΙΛ. ΤΟΝΟΙ 24,70 26,70 28,78
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ(ΕΚ. €) 192,90 197,00 197,60
% ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΕ ΑΞΙΕΣ 78% 85% 94%
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΌ ΥΛΙΚΌ
ΈΤΟΣ 2012 2013 2014
ΑΞΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ, ΕΚ. € 122,78 120,40 100,13
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ, ΧΙΛ. ΤΟΝΟΙ 223,80 195,66 143,47
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ (ΕΚ. €) 308,70 288,70 285,80
% ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΕ ΑΞΙΕΣ 40% 42% 35%
ΖΩΟΤΡΟΦΈΣ
ΈΤΟΣ 2012 2013 2014
ΑΞΊΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΏΝ ΖΩΟΤΡΟΦΏΝ, ΕΚ. € 380,00 402,50 401,30
ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ, ΧΙΛ. ΤΟΝΟΙ 1100,00
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ (ΕΚ. €) 1717,70 1832,80 1682,50
% ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΕ ΑΞΙΕΣ 22% 22% 24%
http://www.paseges.gr/el/news?subject=RuralEconomy
http://www.agro24.gr/agrotika/agora/meletes-kladikes/paseges-i-ellada-eisagei-98-ton-lipasmaton-kai-94-ton-georgikon
Η αξία των ενδιάμεσων αγαθών στην αγροτική οικονομία ανέρχεται στα 2,429,8 εκατομμύρια ευρώ εκ των οποίων αγαθά αξίας 944,7 εκατομμυρίων εισάγονται. Το ποσοστό της αξίας των εισαγόμενων ενδιάμεσων αγαθών αποτελεί το 38,9% του συνόλου των ενδιάμεσων αγαθών. Αν εξαιρέσουμε την κτηνοτροφία και τις εισαγωγές ζωοτροφών στη γεωργία η αξία των ενδιάμεσων αγαθών ανέρχεται στα 747,3 εκατομμύρια ευρώ εκ των οποίων αγαθά αξίας 543,4 εκατομμυρίων εισάγονται. Το ποσοστό των εισαγόμενων αντιπροσωπεύει το 72,7 της αξίας του συνόλου των ενδιάμεσων αγαθών στη γεωργία.
Από τα ενδιάμεσα αγαθά στη γεωργία η αξία των εισαγόμενων λιπασμάτων ανέρχεται 258,5 εκατομμύρια ευρώ αντιπροσωπεύοντας το 98% της συνολικής αξίας των χρησιμοποιούμενων λιπασμάτων. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η συνολική κατανάλωση ανόργανων λιπασμάτων (αζωτούχα, φωσφορικά, καλιούχα) στη χώρα μας ξεπερνούσε τους 2 εκατ. τόνους. Η ποσότητα των χρησιμοποιούμενων λιπασμάτων το 2014 ανερχόταν στους 850.000 τόνους περίπου. Από την υπερλίπανση της δεκαετίας του 1990 περάσαμε στην εποχή της ανεπαρκούς λίπανσης εξ αιτίας του μεγάλου πλέον κόστους των λιπασμάτων. Στον επόμενο πίνακα βλέπουμε την ετήσια κατανάλωση ανόργανων λιπασμάτων σε μια σειρά χωρών της ΕΕ και το μέσο όρο της ΕΕ.
ΠΙΝΑΚΑΣ 10
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΤΗΣΙΑΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ
http://www.agree.aua.gr/files/agree_state.pdf
Η μικρότερη ποσότητα λιπασμάτων στην Ελλάδα είναι εμφανής. Μόνο η Πορτογαλία είναι στο ίδιο επίπεδο χρήσης ανόργανων λιπασμάτων με την Ελλάδα.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 λειτουργούσαν στην Ελλάδα τέσσερις μεγάλες λιπασματοβιομηχανίες: η Ανώνυμη Ελληνική Βιομηχανία Αζωτούχων Λιπασμάτων(ΑΕΒΑΛ) με έδρα την Κοζάνη, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων (ΒΦΛ) με έδρα τη Νέα Καρβάλη της Καβάλας, οι Χημικές Βιομηχανίες Βορείου Ελλάδος με έδρα τη Θεσσαλονίκη και η Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα στον Πειραιά. Σύντομα η ΑΕΒΑΛ έκλεισε λόγω υψηλού κόστους παραγωγής και παντελούς έλλειψης ανταγωνιστικότητας. Αμέσως μετά έβαλε λουκέτο η βιομηχανία στη Δραπετσώνα, λόγω αδυναμίας εξαγωγών Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 οι Χημικές Βιομηχανίες Βορείου Ελλάδος απορροφήθηκαν από τη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων και έτσι λειτούργησαν και τα δύο εργοστάσια για δέκα περίπου χρόνια, μέχρι που έμεινε μόνο η ΒΦΛ για να υπηρετεί την ελληνική αγορά. Στις αρχές του 1992 και μετά από επιταγή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απελευθερώθηκε η αγορά των λιπασμάτων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η τιμή τους και να αρχίσει σταδιακά η μείωση της κατανάλωσης.
Μέσω των πολιτικών της ΕΕ οι βιομηχανίες λιπασμάτων της Γερμανίας κυρίως έγιναν κυρίαρχες και το κόστος των εισροών στη φυτική παραγωγή ολοένα και αυξανόταν, χωρίς πολλές φορές η αύξηση να ακολουθείται από ανάλογη αύξηση της τιμής του παραγωγού και έτσι οι ποσότητες των χρησιμοποιούμενων ανόργανων λιπασμάτων από την ελληνική γεωργία ολοένα και μειώνονταν. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι η συνεχής αύξηση των εισαγόμενων ποσοτήτων ανοργάνων λιπασμάτων στη χώρα μας από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία. Η σημερινή κατάσταση, με την εισαγωγή του συνόλου σχεδόν των αναγκαίων για την αγροτική παραγωγή ανόργανων λιπασμάτων, πρέπει να αντιστραφεί άμεσα. Σε μια πρώτη φάση το ήδη σε λειτουργία εργοστάσιο λιπασμάτων Ελληνικά Λιπάσματα-ELFE.
Η εταιρεία κατέχεται από τον γνωστό Λαυρεντιάδη ο οποίος και την «αγόρασε» έναντι 85 εκατομμυρίων. Τα χρέη της εταιρείας σήμερα ξεπερνούν τα 120 εκατομμύρια προς τις τράπεζες και τη ΔΕΠΑ απ’ όπου προμηθεύεται αέριο. Το χρέος προς τη ΔΕΠΑ ξεπερνά το 70 εκατομμύρια ποσό ισόποσο περίπου με τη σημερινή αξία της εταιρείας (http://www.agronews.gr/news/companies/arthro/128514/me-nea-etaireia-i-eboria-lipasmaton-tis-elfe-/ ). . Το δημόσιο πρέπει να μετοχοποιήσει αμέσως τα χρέη να πάρει τον έλεγχο της εταιρείας και να αρχίσει την παραγωγή λιπασμάτων αλλά και άλλων γεωργικών χημικών και φυτοφαρμάκων. Το παραγωγικό δυναμικό του εργοστασίου επαρκή για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών αλλά και για εξαγωγές.
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
1.Παρά τα συνεχή χτυπήματα, όπως αυτά υλοποιούνταν μέσω της πολιτικής της ΕΕ, η ελληνική αγροτική οικονομία έχει αντέξει σε σημαντικό βαθμό καλύπτοντας τις διατροφικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού σε σημαντικό βαθμό.
2.Οι σημαντικότερες από τις πολιτικές που επέδρασαν αρνητικά στην αγροτική οικονομία είναι:
A). Η απελευθέρωση της αγοράς αγαθών κάτω από την καθοδήγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της συνθήκης της ΕΕ.
Β) Οι ποσοστώσεις στην παραγωγή ( βόειου γάλακτος, ζάχαρης κ.λπ.)
Γ) Οι προτιμησιακές σχέσεις με τρίτες χώρες που αφορούν κυρίως μεσογειακά προϊόντα.
Δ) Η στόχευση των επιδοτήσεων σε συγκεκριμένα προϊόντα και ο αποκλεισμός άλλων.
Ε) Η αποδέσμευση της παραγωγής από τις επιδοτήσεις από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
ΣΤ) Η απελευθέρωση από τη δεκαετία του 1990 κυρίως διαφόρων αγαθών (λιπάσματα) με αποτέλεσμα την καταστροφή κλάδων αναγκαίων στην αγροτική οικονομία, την κυριαρχία ξένων εταιρειών και τελικά την αύξηση της τιμής των ενδιάμεσων αγαθών.
3. Τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής αγροτικής παραγωγής εντοπίζονται: στο βόειο κρέας, στα γαλακτοκομικά, τα όσπρια, τον καφέ, το τσάι, τα μπαχαρικά, το μαλακό σιτάρι και τη ζάχαρη.
4. Τα ποσά που απαιτούνται για την απρόσκοπτη εισαγωγή των παραπάνω ανήλθαν το 2014 στα εξής ποσά:
ΕΙΔΟΣ ΑΞΙΑ
ΚΡΕΑΤΑ 1030
ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΓΑ 358,4
ΚΑΦΕΣ, ΚΑΚΑΟ, ΤΣΑΪ, ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ 381,3
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ 192,6
ΖΑΧΑΡΕΣ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ, ΜΕΛΙ 155,2
ΣΥΝΟΛΟ 2117,5
5. Ένα σημαντικό μέρος των παραπάνω καλύπτονται από το πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο των υπόλοιπων αγροτικών προϊόντων. Αν εξαιρέσουμε τις ζωοτροφές, που θα υπαχθούν στα ενδιάμεσα αγαθά, τότε με τα δεδομένα του 2014 το απαραίτητο για την εισαγωγή όλων των παραπάνω διατροφικών αγαθών το πραγματικό ποσό για την εισαγωγή τους είναι μεταξύ των 900 εκατομμυρίων και του 1,2 δισεκατομμυρίων. Το τελικό ποσό εξαρτάται τόσο από τις τιμές όσο κι από τις παραγωγές τόσο των εισαγόμενων όσο και των εξαγόμενων αγαθών. Το παραπάνω ποσό είναι, υπό συνθήκες σχετικά ευσταθείς, ελεγχόμενο και καλύπτεται από το πλεονασματικό ισοζύγιο υπηρεσιών.
Υπό συνθήκες αισθητά διαφοροποιημένες, κι εφόσον η ισορροπία στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών διαταραχτεί σημαντικά, επιλεγμένο μέρος των αγαθών των κατηγοριών έλαια και λίπη, ελαιούχοι σπόροι και καρποί, καπνά και παρασκευάσματά τους, φρούτα και λαχανικά, προϊόντα διατροφής και παρασκευάσματα, ποτά, δημητριακά και παρασκευάσματα και γαλακτοκομικά συνολικής αξίας εισαγωγής 3,4 δισεκατομμυρίων ευρώ είναι αναγκαίο να περικοπεί μέχρι του ύψους που θα καθιστά ισοσκελισμένο το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Τα αγαθά που θα επιλεγούν θα είναι αυτά τα οποία δεν πρόκειται να προκαλέσουν καμιά έλλειψη στα λαϊκά νοικοκυριά ούτε και στη δευτερογενή παραγωγή. Ούτως ή άλλως η υποτίμηση του νέου εθνικού νομίσματος, σε ένα ποσοστό του 20% περίπου, θα αυξήσει ουσιαστικά τις τιμές των εισαγόμενων που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες καθιστώντας μάλλον περιττό κάθε διοικητικό μέτρο.
Μέσα σε χρονικό διάστημα ενός το πολύ έτους είναι απολύτως εφικτό να γίνουμε, τουλάχιστον, αυτάρκεις σε δημητριακά, ζάχαρη, καπνά, σε ένα μέρος των εισαγόμενων φρούτων και λαχανικών, σε αυγά και σε ένα μέρος των προϊόντων διατροφής και παρασκευάσματα συνολικής αξίας 2,757 εκατομμυρίων ευρώ. Αν μόνο ένα μέρος αυτών υποκατασταθεί από την εγχώρια παραγωγή το ισοζύγιο αγροτικών αγαθών θα ισοσκελιστεί πάλι χωρίς να παρατηρείται καμία έλλειψη. Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας βοοειδών απαιτεί περισσότερο χρόνο για να καλύψει τις εγχώριες ανάγκες σε κρέας και γι αυτό δεν οι εισαγωγές κρεάτων δεν εισήλθαν σε κανένα από τους παραπάνω υπολογισμούς θεωρώντας πως οι εισαγωγές κρεάτων δεν θα διαταραχτούν.
Σε περίπτωση επομένως παύσης πληρωμών του δημοσίου χρέους και ανάκτησης της νομισματικής κυριαρχίας όσα παρουσιάσαμε δείχνουν μια περίοδο πιθανών διαταραχών στις εισαγωγές κάποιων, μη αναγκαίων αγαθών, η οποία θα διαρκέσει το πολύ ένα έτος. Το πόσο ακριβώς εξαρτάται κυρίως από την περίοδο του έτους κατά την οποία θα ληφθούν οι παραπάνω πολιτικές αποφάσεις κι αυτό γιατί τα περισσότερα από τα αγαθά που πρέπει να υποκατασταθεί η εισαγωγή τους από την εγχώρια παραγωγή έχουν ετήσιο κύκλο.
Όσον αφορά τα ενδιάμεσα αγαθά τα όποια προβλήματα επικεντρώνονται στα λιπάσματα, στις ζωοτροφές και στα φυτοφάρμακα. Η αξία εισαγωγής αυτών ανήλθε το 2014 στα 944,7 εκατομμύρια ευρώ. Το συνολικό επομένως ποσό για τις εισαγωγές αγαθών και ενδιάμεσων αγαθών στη γεωργία ανήλθαν το 2014 στα 3,062 δισεκατομμύρια ευρώ. Από τα ενδιάμεσα αγαθά τα λιπάσματα που απαιτούνται για την κάλυψη των εγχώριων αναγκών μπορούν να παραχθούν άμεσα στα Ελληνικά Λιπάσματα τα οποία θα περάσουν υπό κρατική ιδιοκτησία και έλεγχο με την μετοχοποίηση των χρεών προς τη ΔΕΠΑ και τις τράπεζες. Στο ίδιο εργοστάσιο μπορούν να παραχθούν και μια σειρά φυτοφαρμάκων. Με τις παραπάνω ενέργειες που μπορούν να αποδώσουν σε διάστημα μικρότερο του έτους εξοικονομούνται από τα λιπάσματα 250 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και ένα ποσοστό από τα 184,76 εκατομμύρια για την εισαγωγή φυτοφαρμάκων. Είναι απολύτως ρεαλιστικό να μειωθούν οι εισαγωγές αυτών των δύο αγαθών κατά 300 εκατομμύρια.
Η μείωση του κόστους παραγωγής είναι απολύτως αναγκαία για να αυξηθεί το αγροτικό εισόδημα και η επιβάρυνση του καταναλωτή. Πέρα όμως από αναγκαία είναι και εφικτή. Οι τομείς που επιδέχονται σημαντική μείωση είναι το κόστος των τόκων, η μείωση του κόστους του χρήματος και η ευνοϊκή χρηματοδότηση, το πετρέλαιο, η ηλεκτρική ενέργεια, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Είναι επίσης αναγκαίος ο έλεγχος των επιβαρύνσεων των αγαθών από τον παραγωγό προς τον καταναλωτή. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την ανάλυση τιμής για μια σειρά αγροτικών προϊόντων όπου διαπιστώνουμε τη μεγάλη απόκλιση μεταξύ τιμής παραγωγού και τιμής καταναλωτή..
Διάγραμμα 32
http://www.epant.gr/img/File/parartima%20I%20oporokipeytika.pdf
Όσα προαναφέρθηκαν ευελπιστώ να συμβάλουν στη δημιουργία μιας άλλης πολιτικής στον τομέα της αγροτικής οικονομίας. Μιας πολιτικής που θα έχει στη βάση της την εξυπηρέτηση των λαϊκών συμφερόντων και της μεγάλης πλειονότητας του ελληνικού λαού. Μιας πολιτικής που θα βρίσκεται σε ρήξη και στον αντίποδα των πολιτικών του κεφαλαίου όπως αυτές υπηρετούνται από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Αναγκαίες, αλλά μη ικανές , συνθήκες για την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής είναι η παύση πληρωμών του δημοσίου χρέους, η ανάκτηση της νομισματικής κυριαρχίας, η δημόσια ιδιοκτησία των τραπεζών και οι ρήξεις με τις πολιτικές της ΕΕ.
Μια τέτοια πολιτική αποτελεί τον απολύτως αναγκαίο όρο για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας με στόχο τα συμφέροντα των αγροτών και της μεγάλης χειμαζόμενης πλειονότητας του ελληνικού λαού. Οι πολιτικές αυτές όχι μόνο δεν είναι καταστροφικές αλλά αποτελούν και τη μοναδική διέξοδο από την καταστροφή προς την οποία οδηγούνται συνειδητά και στοχευμένα οι δυνάμεις της εργασίας στην Ελλάδα. Ο αγροτικός τομέας, μετά από μια μικρή περίοδο ενός έτους περίπου όπου θα δεχτεί κάποιες πιέσεις με το δυσμενές σενάριο, μπορεί να ανακάμψει ταχύτατα αν παρθούν τα μέτρα που προαναφέραμε ή και άλλα. Ακόμη και κατά την πρώτη περίοδο της μετάβασης οι όποιες δυσκολίες είναι αντιμετωπίσιμες και η διατροφική επάρκεια εξασφαλισμένη με υψηλό βαθμό πιθανότητας. Οι όποιες δυσκολίες θα αφορούν αγαθά μη αναγκαία και μπορούν να ξεπεραστούν σύντομα οδηγώντας την ελληνική οικονομία στη σταθερότητα.
Το στάδιο που περιγράψαμε αποτελεί την αρχή ενός νέου ξεκινήματος όχι μόνο για την αγροτική οικονομία αλλά και την ελληνική κοινωνία στο σύνολό της. Την αρχή ενός σταδίου τα επόμενα βήματα του οποίου πρέπει να σχεδιαστούν με προσοχή και υπευθυνότητα.
Γ. Π. Τριανταφυλλόπουλος
http://eparistera.blogspot.gr/
sxedio-b.gr/