Από το πολύ καλό μπλογκ Μαύρη Οχιά αναδημοσιεύουμε το 7o μέρος της έρευνάς του.
Βρισκόμαστε στα μέσα του 1954. Η κυβέρνηση Παπάγου εμφανίζεται πανίσχυρη και αυτό επιβεβαιώνεται από τις δέκα αναπληρωματικές εκλογές που ακολουθούν την εκλογική της νίκη το 1952. Σε όλες αυτές τις αναμετρήσεις, ο Συναγερμός αποσπά τοπικά κάθε φορά μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που είχε αποκτήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952.Σύντομα, όμως, η κυβέρνηση Παπάγου αρχίζει να νιώθει τους πρώτους τριγμούς. Από τη μία έχουμε τη ρήξη του Παπάγου με τον δεύτερο ουσιαστικά τη τάξει άνθρωπο της κυβέρνησής του, το Σπύρο Μαρκεζίνη και από την άλλη την ασθένεια του Παπάγου, η οποία αφήνει πρακτικά ακέφαλο τον Ελληνικό Συναγερμό για μακρό χρονικό διάστημα.
Εν τω μεταξύ, η Αριστερά στις δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1954 δείχνει να ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της, κάτι που αποδεικνύεται και στις επόμενες εκλογές. Πράγματι, στις εκλογές του 1956, ένα ευρύτατο σχήμα που συμπεριέλαβε κάθε δύναμη από την αντικαραμανλική Δεξιά του Τσαλδάρη και το Κέντρο μέχρι την ΕΔΑ, δημιουργεί ένα ευκαιριακό αντιπολιτευτικό μέτωπο - τη Δημοκρατική Ένωση - που καταφέρνει να έρθει πρώτο κόμμα σε ψήφους ξεπερνώντας την ΕΡΕ του Καραμανλή, αλλά - εξαιτίας του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος - έρχεται δεύτερο σε αριθμό βουλευτών (!) και τελικά σχηματίζει κυβέρνηση η ΕΡΕ!
Τα μηνύματα της ανάκαμψης της Αριστεράς, όμως, δε σταματούν εδώ. Στις εκλογές του 1958 η ΕΔΑ αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 24,5% . Από την άλλη μεριά, το παρακράτος - που όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενες αναρτήσεις μας φτάνει μέχρι την κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας - είναι σε συνεχή επαγρύπνηση. Ο ΙΔΕΑ μετεξελίσσεται σιγά-σιγά στην ΕΕΝΑ (Εθνική Ένωσις Νέων Αξιωματικών), η οποία μετά από λίγα χρόνια θα αποκαλείται πλέον ομάδα Παπαδόπουλου, καθώς ο μετέπειτα αρχιπραξικοπηματίας ανέρχεται στην ηγεσία της συνωμοτικής αυτής ομάδας.
Ειδικά τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 που έφεραν την ΕΔΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση με 24,4%, αναγκάζουν το κράτος και το παρακράτος να σχεδιάσουν και να λάβουν έκτακτα μέτρα ώστε να ματαιωθεί η πιθανότητα στις επόμενες εκλογές να συμβεί κάποιο "εκλογικό ατύχημα"και να έρθει η Αριστερά στην εξουσία. Οι κέρβεροι του συστήματος δε θα το επέτρεπαν ποτέ αυτό
Η Αριστερά ανακάμπτει και παράλληλα συνεχίζονται οι διώξεις
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1954 ανακοινωνόταν ότι συνετρίβη το "μεγαλύτερο δίκτυο κατασκοπείας του ΚΚΕ, αλλά και του διεθνούς κομμουνισμού". Σύμφωνα με τις κυβερνητικές δηλώσεις, είχε συλληφθεί ολόκληρο το κλιμάκιο του πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ στην Ελλάδα, που το αποτελούσαν 6 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Επικεφαλής τους ήταν ο Χαρίλαος Φλωράκης, υποστράτηγος του "Δημοκρατικού Στρατού", που είχε γίνει ο ουσιαστικός διάδοχος του Πλουμπίδη. Ταυτόχρονα, εξαρθρώνονταν οι κομμουνιστικές οργανώσεις Αθηνών, Πατρών και Θεσσαλίας με τη σύλληψη 90 ατόμων.
Μέσα σε αυτό το κλίμα των διώξεων πραγματοποιήθηκαν οι δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου 1954, στις οποίες φάνηκε ότι η Αριστερά ανέκαμπτε μέσα από τα συντρίμμια της. Για πρώτη φορά από το 1935, εκλέγονται κομμουνιστές δήμαρχοι. Από τους 225 δημάρχους που εκλέγονται, οι δέκα είναι κομμουνιστές ενώ υπάρχουν 30 ακόμη δήμαρχοι που εκλέγονται με την υποστήριξη της ΕΔΑ. Μεταξύ αυτών ήταν οι δήμαρχοι Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης και, προφανώς, αυτό το γεγονός ταρακούνησε το πολιτικό κατεστημένο. Η σημασία του γεγονότος αυτού γινόταν μάλιστα ακόμη πιο μεγάλη, αν αναλογιζόταν κανείς ότι η εκλογή των δημάρχων αυτών δεν γινόταν σε συνεργασία με τις δυνάμεις του Κέντρου, αλλά μόνο με τη στήριξη της ΕΔΑ. Χαρακτηριστικά στην Αθήνα, ο στρατηγός Π. Κατσώτας, υποψήφιος του Κέντρου αρχικά, αποκηρύχθηκε από τον Γ.Παπανδρέου επειδή δέχτηκε την ανοιχτή υποστήριξη της ΕΔΑ. Και, όμως, παρά την απόσυρση της στήριξής του από το Κέντρο, κατόρθωσε να εκλεγεί συγκεντρώνοντας 40% στον πρώτο γύρο.
Συνολικά "από τους 20 δήμους της περιοχής Αθηνών εκλέχτηκαν ή ως υποψήφιοι της ΕΔΑ ή με την υποστήριξή της οι 9. Στον Πειραιά, από τους 6 οι 5. Η πρωτεύουσα μεταβαλλόταν σε πελώριο φρούριο και έμπεδο της Αριστεράς" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών προκάλεσαν, όπως είπαμε, ανησυχία και δυσάρεστη έκπληξη στο καθεστώς, το οποίο προσπαθούσε να βρει τρόπους αναχαίτισης της Αριστεράς. Έτσι, ενώ το Κυβερνητικό Συμβούλιο θέσπισε ορισμένα μέτρα επιείκειας, οι εξορμήσεις εναντίον των κομμουνιστών συνεχίστηκαν, χρησιμοποιώντας ως μοχλό την κατηγορία της κατασκοπείας.
Πράγματι, στις 15 Μαρτίου 1955, συνελήφθησαν μέλη του ΚΚΕ στη Βόρεια Ελλάδα ενώ την 1η Ιουνίου συνελήφθη με όλο το επιτελείο του ο νέος αρχηγός του παράνομου μηχανισμού Γ.Ερυθριάδης, που μόλις είχε κατέβει από τη Βουλγαρία
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου 1955, παραδόθηκε ο τελευταίος αντάρτης της Ρούμελης στον υφυπουργό Ασφαλείας Ευ.Καλαντζή.
"Η παράδοση έγινε κατά γραφικό τρόπο έξω από το Λιανοκλάδι, όπου ο σκληροτράχηλος αντάρτης, που επί 6 χρόνια κρυβόταν σε μια σπηλιά των Βαρδουσίων, έριξε στα πόδια του υφυπουργού το "Τόμσον"του, δύο περίστροφα και δύο χειροβομβίδες.
Δεν είχαν απομείνει πια σε όλη την Ελλάδα παρά 33 αντάρτες και 2 αντάρτισσες, από τους οποίου 8 στην Ικαρία. Ο Ευ. Καλαντζής παρέτεινε τις προθεσμίες του νόμου 1952 "περί μέτρων επιείκειας", για να τους δοθεί άλλη μία ευκαιρία να παραδοθούν." [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ήταν προφανές ότι το αστικό καθεστώς δεν απειλούνταν πλέον από τα όπλα του ΚΚΕ, αλλά μόνο από την εκλογική και συνδικαλιστική αναζωογόνηση της Αριστεράς, η οποία είχε αρχίσει να προβάλλει.
Μόνο κάποια μεμονωμένα περιστατικά έδειχναν ότι ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ υπήρχε ακόμη και - παρά τα τρομακτικά μέτρα ασφαλείας - μπορούσε να έχει κάποιες επιτυχίες. Ένα τέτοιο περιστατικό ήταν η απόδραση από τα Βούρλα
Η απόδραση από τα Βούρλα
Λίγους μήνες μετά τις συλλήψεις των στελεχών του ΚΚΕ, πραγματοποιήθηκε η εντυπωσιακή - για τον κινηματογραφικό τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε - απόδραση από τις φυλακές των Βούρλων στον Πειραιά.
Στις 17 Ιουλίου του 1955, 27 στελέχη του ΚΚΕ απέδρασαν έρποντας μέσα σε μία σήραγγα 17 μέτρων που έσκαψαν οι ίδιοι, αλλά και με τη βοήθεια συντρόφων τους απ'έξω
Η απόδραση αυτή προξένησε πολύ μεγάλη εντύπωση στην κοινή γνώμη και αναστάτωσε την κυβέρνηση και το φιλικό της Τύπο. Οι δραπέτες επικηρύχθηκαν με αμοιβή 10-30 χιλιάδων δραχμών για το φόνο ή τη σύλληψή τους. Μετά από πολύμηνες έρευνες, συνελήφθησαν οι 20 από αυτούς. Οι υπόλοιποι 7 - ύστερα από δραματικές περιπέτειες - κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό.
Από τον ΙΔΕΑ στην ΕΕΝΑ
Ο θάνατος του Παπάγου, τον Οκτώβριο του 1955, υπήρξε καθοριστικός για τη συνέχεια του ΙΔΕΑ. Ο Παπάγος αποτελούσε το σύνδεσμο μεταξύ του στρατού και της πολιτικής ηγεσίας, κατά έναν τρόπο που εμφάνιζε περίπου ως φυσιολογικό γεγονός την παρέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή του τόπου. Με το θάνατό του όμως, η άμεση στρατιωτική παρουσία στην πολιτική γινόταν πλέον ασύμβατη με την κοινοβουλευτική νομιμότητα.
Έτσι δημιουργήθηκε ένα κενό, το οποίο έσπευσε να καλύψει το Παλάτι εγκαινιάζοντας μία νέα περίοδο που κράτησε μέχρι το 1967, κατά την οποία η παρουσία του στρατού στην πολιτική εκφραζόταν έμμεσα μέσα από τα Ανάκτορα που αποτελούσαν πλέον το συνδετικό κρίκο μεταξύ του στρατού και της νόμιμης πολιτικής εξουσίας.
Η νέα αυτή κατάσταση, όμως, δυσαρεστούσε τη νεότερη γενιά των αξιωματικών του ΙΔΕΑ, η οποία κατηγορούσε την ηγεσία της οργάνωσης για συμβιβασμό με το Παλάτι και ακύρωση των σκοπών του ΙΔΕΑ.
Αυτή η διαφοροποίηση εντός του ΙΔΕΑ είχε διαφανεί νωρίς και είχε γίνει γνωστή στον πολιτικό κόσμο της χώρας. Σε επερώτηση που έκανε στη Βουλή το 1955 ο κεντρώος βουλευτής Σάμου, Γ.Γρηγορίου, αναφέρεται στον ΙΔΕΑ λέγοντας ότι στο εσωτερικό της οργάνωσης είχαν αναπτυχθεί τρεις τάσεις: "... η τάση των «διστακτικών», η τάση «εκείνων οι οποίοι προσβλέποντες την πτώσιν του Συναγερμού, είναι έτοιμοι να συνεργασθούν με οιανδήποτε διάδοχον κατάστασιν» και η τάση των «ζωηρών». Κατήγγειλε ότι στην τελευταία περιλαμβάνεται και «εις αξιωματικός φιλοδοξών να γίνη ο Νασέρ της Ελλάδος», μνεία που πιθανόν αναφέρεται στον Παπαδόπουλο." [Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη]
Οι διαφοροποιήσεις αυτές στο εσωτερικό του ΙΔΕΑ είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση, ανάμεσα στο 1955 και στο 1958, της Εθνικής Ένωσης Νέων Αξιωματικών (ΕΕΝΑ) από αξιωματικούς μέσων βαθμών, όπως οι μετέπειτα πραξικοπηματίες του 1967 Παπαδόπουλος, Ιωαννίδης, Πατίλης, Μακαρέζος, Λαδάς και άλλοι.
Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης "το Σεπτέμβριο του 1955 συστάθηκε μία νέα οργάνωση αξιωματικών υπό την αρχηγία του συνταγματάρχη Δ.Πατίλη, που υπήρξε ο πρόδρομος της ομάδας Παπαδόπουλου" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Η ομάδα αυτή διαφοροποιήθηκε γρήγορα από τον ΙΔΕΑ. Αφορμή για τη διαφοροποίηση της ΕΕΝΑ από τον «παλαιό» ΙΔΕΑ ήταν η άρνηση της ηγεσίας του, με επιφανέστερο τον αρχηγό του ΓΕΣ Σ. Γκίκα, να προχωρήσει σε πραξικόπημα μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1956, στις οποίες δυνάμεις του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς συνασπίστηκαν στη Δημοκρατική Ένωση, ένα ευκαιριακό αντιπολιτευτικό μέτωπο που περιέλαβε τους πάντες από την αντικαραμανλική Δεξιά του Τσαλδάρη και το Κέντρο μέχρι την ΕΔΑ
Στις εκλογές αυτές, η Δημοκρατική Ένωση συγκέντρωσε μεγαλύτερο ποσοστό (48,15%) και περισσότερες ψήφους από την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή (47,38%) αλλά, λόγω του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στη Βουλή με 165 έδρες και σχημάτισε κυβέρνηση ενώ το πρώτο κόμμα, η Δημοκρατική Ένωση, εξέλεξε μόλις 132 βουλευτές!
Παρόλα αυτά, η πρωτιά της Δημοκρατικής Ένωσης θορύβησε τους αξιωματικούς της ΕΕΝΑ οι οποίοι ζήτησαν από τον αρχηγό του ΓΕΣ να προχωρήσει σε πραξικόπημα. Ο Γκίκας όμως και η υπόλοιπη στρατιωτική ηγεσία αρνήθηκαν να το πράξουν και συνεργάστηκαν με το Παλάτι θεωρώντας ικανοποιητική τη λύση Καραμανλή.
Από τη στιγμή αυτή και μετά, τα μέλη της ζωηρής ομάδας αποστασιοποιήθηκαν από την ηγεσία του ΙΔΕΑ αλλά και από τη θέληση των Ανακτόρων και συγκρότησαν την ΕΕΝΑ.
Όπως είδαμε παραπάνω, ο Σ.Γρηγοριάδης θεωρεί ότι αρχηγός της "ζωηρής"ομάδας ήταν από το 1955 ο Δ.Πατίλης. Σύμφωνα με το Λ.Καλλιβρεττάκη στη μελέτη του "Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες", αμερικανικές πηγές υποστήριζαν ότι την εποχή εκείνη αρχηγός της ομάδας αυτής ήταν ο Δ. Ιωαννίδης, τον οποίο διαδέχθηκε στη συνέχεια ο Πατίλης (1959) και εκείνον ο Παπαδόπουλος (1960). Κατά τη εκτίμηση του συγγραφέα, όμως, πιο πιθανή είναι η καταρχήν ηγεσία του Γ.Μπάλλα, η διαδοχή του από τον Πατίλη και τελικά από τον Παπαδόπουλο.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Γ.Παπαδόπουλος ηγείται της ομάδας από το 1960 και μετά και γι΄ αυτό πολλές φορές η ομάδα ονομαζόταν ως "ομάδα Παπαδόπουλου"
Η εμφάνιση του Καραμανλή
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η μακρά ασθένεια του Παπάγου δημιουργούσε ένα κενό εξουσίας που προσπαθούσαν να καλύψουν οι δύο αντιπρόεδροι της κυβέρνησης, Σ.Στεφανόπουλος και Π.Κανελλόπουλος. Το κενό αυτό έδινε την ευκαιρία στο Παλάτι να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα με τρόπο που δημιουργούσε ερωτήματα για τη συνταγματικότητα της δράσης του αυτής.
Κορυφαία έκφραση αυτής της βασιλικής παρέμβασης υπήρξε η - μετά το θάνατο του Παπάγου - πρόσκληση από το βασιλιά Παύλο προς τον Κ.Καραμανλή να σχηματίσει κυβέρνηση, παρακάμπτοντας με τον τρόπο αυτό την ιεραρχία μέσα στο κυβερνών κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού.
Ο Καραμανλής εκείνη την εποχή ήταν υπουργός Δημοσίων Έργων με έντονη παρουσία που προκαλούσε αλματώδη αύξηση της δημοτικότητάς του. Θεωρήθηκε επιτυχημένος στον τομέα του χωρίς όμως να χαίρει γενικής αποδοχής. Σύμφωνα με το Θ.Σαμπατακάκη " ...Υπήρξαν επικρίσεις ότι έδινε μεγάλη σημασία στο προσωπικό του γόητρο, με αποτέλεσμα να δίνει προτεραιότητα στα έργα εκείνα που ενίσχυαν τον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Κατηγορήθηκε επίσης ότι κάλυψε ή προκάλεσε τεχνικά σφάλματα χωρίς να δώσει μεγάλη βαρύτητα στο κόστος κατασκευής." ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Όπως αναφέρει ο Σ. Γρηγοριάδης : " ... ενώ ο Παπάγος έφθινε, η προσοχή του βασιλιά συγκεντρωνόταν διαρκώς περισσότερο στο δραστήριο και δυναμικό υπουργό των Δημοσίων Έργων. Και στις αρχές Σεπτεμβρίου (σσ. του 1955) τον κάλεσε στα Ανάκτορα. Τι διημείφθη ανάμεσά τους είναι άγνωστο. Αργότερα, όμως ο ίδιος ο Καραμανλής αφηγήθηκε στο στενό του περιβάλλον ότι ο βασιλιάς χωρίς περιφράσεις του είπε: << Ουσιαστικώς ο πρωθυπουργός έχει αχρηστευθεί. Θα εδέχεσθε να τον διαδεχθήτε; >> " [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 4 Οκτωβρίου του 1955 ο Παπάγος πεθαίνει και το απόγευμα της επομένης ο Καραμανλής καλείται στα Ανάκτορα, όπου του ανακοινώνεται από το βασιλιά Παύλο η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Ενώ, όμως, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η επιλογή Καραμανλή ήταν απλά μια απόφαση του βασιλικού ζεύγους μέσα στα πλαίσια των συνεχών παρεμβάσεών τους, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι πίσω από την επιλογή αυτή κρύβονται οι Αμερικανοί και η CIA. Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης: " ...αργότερα γράφτηκε στην εφημερίδα της Αθήνας Ελευθερία (Οκτώβριος 1956) ότι από το Μάιο του 1955 ο Παύλος και ο Καραμανλής κατέστρωσαν πλήρες σχέδιο, το οποίο είχαν εγκρίνει η Αμερική και η Αγγλία. Ο Βρετανός πρεσβευτής είχε ενημερωθεί τον Ιούνιο και ο Αμερικανός το Σεπτέμβριο" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στην άποψη αυτή καταλήγει και ο Φ.Οικονομίδης σε άρθρο του στο Ε-Ιστορικά: "Ο Παύλος συναίνεσε στη λύση Καραμανλή που υπήρξε κατά κύριο λόγο αμερικανική επιλογή. Ο Βρετανός πρεσβευτής σερ Τσαρλς Πηκ παρατήρησε ότι ο Καραμανλής ήταν ο υποψήφιος των Αμερικανών και το Φόρεϊν Όφις σημείωνε ότι ο Έλληνας πολιτικός υποστηρίχθηκε έντονα από τους Αμερικανούς, που φαίνεται ότι τον προετοίμαζαν για τη διαδοχή εδώ και κάμποσο καιρό" [Φ.Οικονομίδη, "Το πραξικόπημα του '67, οι ΗΠΑ και η μοναρχία"δημοσιευμένο στο αφιέρωμα του Ε-Ιστορικά "21η Απριλίου: Πώς ήρθε - Πώς έπεσε η χούντα"
Πίσω από αυτή την εύνοια των Αμερικανών φαίνεται ότι κρυβόταν η διαλλακτική στάση που κρατούσε ο Καραμανλής στο Κυπριακό ζήτημα σε αντίθεση με τη σκληρή στάση του Παπάγου και του αντιπροέδρου του Στεφανόπουλου. Όπως και να έχει πάντως, το βασιλικό ζεύγος εμφάνιζε - εκείνη την περίοδο - επιδεικτική εκτίμηση στο πρόσωπο του Καραμανλή, κάτι που και ο ίδιος ανταπέδιδε σε κάθε ευκαιρία.
Η βασιλική παρέμβαση προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και μέσα στους κόλπους του Ελληνικού Συναγερμού, καθώς θεωρήθηκε ότι η βασιλική παρέμβαση κινούνταν στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας. Ο αντιπρόεδρος του κόμματος Σ.Στεφανόπουλος που θεώρησε τον εαυτό του αδικημένο από τις εξελίξεις, προσπάθησε να αντιδράσει. Συγκάλεσε συνέλευση του Κόμματος στις 5 Οκτωβρίου με σκοπό την εκλογή αρχηγού του Συναγερμού. Η συνέλευση που ακολούθησε, όμως, ήταν θυελλώδης και διακόπηκε για τη μεθεπομένη προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Εν τω μεταξύ όμως, στις 6 Οκτωβρίου, ο Καραμανλής όρκιζε την κυβέρνησή του ενισχύοντας το ηγετικό του προφίλ, το οποίο φρόντισε να το επιδείξει με κάθε μεγαλοπρέπεια κατά την τελετή της κηδείας του Παπάγου που έγινε στις 7 Οκτωβρίου.
Όπως γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης; "... Ψηλός, ευθυτενής, νέος και προπαντός υγιής, ο Καραμανλής με την αθλητική παρουσία του έφερνε στη μνήμη τον τραγικό προκάτοχό του που χαροπάλευε επί μήνες πίσω από το παραπέτασμα της έπαυλής του στην Εκάλη. Ο λαός, ύστερα από δύο ασθενικούς και γέρους κυβερνήτες, έβλεπε ότι απέκτησε ένα ρωμαλέο πρωθυπουργό. Εκείνη η προβολή του Καραμανλή υπήρξε μια πρώτη νίκη του" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Λίγες ώρες μετά την κηδεία του Παπάγου, πραγματοποιούνταν η συνέλευση του Συναγερμού. Ο Στεφανόπουλος, αντιλαμβανόμενος ότι είχε χάσει πλέον το παιχνίδι, σιώπησε και η συνέλευση του κόμματος αποφάσισε να υποστηρίξει την κυβέρνηση, η οποία έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 12 Οκτωβρίου του 1955 δεσμευόμενη να πραγματοποιήσει εκλογές όσο το δυνατό συντομότερα.
Η ίδρυση της ΕΡΕ και οι εκλογές του 1956: Ο δεύτερος γίνεται κυβέρνηση!
Για τις επερχόμενες εκλογές, όμως, που ορίστηκαν για τις 19 Φεβρουαρίου 1956, ο Καραμανλής φρόντισε - από το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους - να τροποποιήσει τον εκλογικό νόμο κάνοντάς τον περισσότερο πλειοψηφικό προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η ίδια η κυβέρνηση χαρακτήρισε τον εκλογικό νόμο που κατέθεσε προς ψήφιση "πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας" ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Το σύστημα αυτό ήταν πλειοψηφικό σε μικρές περιφέρειες που εξέλεγαν έως τρεις βουλευτές, πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου κόμματος ή συνασπισμού σε μεσαίες περιφέρειες που εξέλεγαν τέσσερις έως δέκα βουλευτές και αναλογικό στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που εξέλεγαν περισσότερους από δέκα βουλευτές.
Ταυτόχρονα ο εκλογικός νόμος έκανε πολύ δύσκολη την είσοδο στη Βουλή για τα μικρά κόμματα καθώς απαιτούσε για το σκοπό αυτό το 15% των έγκυρων ψηφοδελτίων στη συγκεκριμένη περιφέρεια αλλά και σε επίπεδο επικράτειας, ενώ για συνασπισμούς κομμάτων το ποσοστό ανερχόταν στο 25%. Άλλα θέματα που προκάλεσαν αντιδράσεις και διαμαρτυρίες ήταν ο καθορισμός των βουλευτικών εδρών με βάση την παρωχημένη απογραφή του 1940, η δυνατότητα των στρατιωτικών και των δημοσίων υπαλλήλων να ψηφίσουν εκτός της εκλογικής τους περιφέρειας και η άρνηση του Καραμανλή να διεξαγάγει τις εκλογές υπηρεσιακή κυβέρνηση.[www.kathimerini.gr]
Εν τω μεταξύ, με την είσοδο του 1956, ανακοινώνεται από τον Κ.Καραμανλή η ίδρυση νέου κόμματος με προφανή σκοπό να απαλλαγεί από την κληρονομιά του φθαρμένου Ελληνικού Συναγερμού και να προσδώσει έναν αέρα φρεσκάδας στις πολιτικές του κινήσεις. Το κόμμα αυτό ονομάστηκε Ε.Ρ.Ε (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) και σε αυτό εντάχθηκαν αμέσως 200 βουλευτές.
Ο Π.Κανελλόπουλος, ένας εκ των μνηστήρων της ηγεσίας του Ελληνικού Συναγερμού, δεν συντάχθηκε αμέσως με τον Καραμανλή και δήλωσε ότι παραμένει επιφυλακτικός. Αντίθετα, ο Στεφανόπουλος - ο άλλος μνηστήρας - δήλωσε ότι αποχωρεί από το κόμμα και μαζί του ακολούθησαν άλλοι 12 βουλευτές. Το ρεύμα, όμως, υπέρ του Καραμανλή στους κόλπους της Δεξιάς ήταν τεράστιο και ακουμπούσε και το χώρο των Φιλελευθέρων
Αυτό το διαφαινόμενο ρεύμα υπέρ του Καραμανλή, σε συνδυασμό με τον σκληρό και πλειοψηφικό εκλογικό νόμο, ώθησε τα άλλα μικρότερα κόμματα να συνασπιστούν καθώς έβλεπαν από τη μια πως αρκετά από αυτά δεν θα κατόρθωναν να μπουν στη Βουλή και από την άλλη πως δεν υπήρχε άλλος τρόπος να νικήσουν τη συμπαγή παράταξη της ΕΡΕ.
Ήδη τα κόμματα του Κέντρου είχαν ενωθεί από το Δεκέμβριο του 1955, λίγο πριν ψηφιστεί το «τριφασικό» εκλογικό σύστημα, δημιουργώντας το Δημοκρατικό Κέντρο. Στο συνασπισμό αυτό συμμετείχαν η Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ενωσις (ΦΔΕ) με αρχηγό το Σ. Βενιζέλο, το Κόμμα Φιλελευθέρων με αρχηγό τον Γ.Παπανδρέου, η Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου (ΕΠΕΚ) με αρχηγό τον Σ.Παπαπολίτη και το Κόμμα Αγροτών-Εργαζομένων (ΚΑΕ) με αρχηγό τον Α.Μπαλτατζή.
Λίγο αργότερα, ανακοινωνόταν μία παρόμοια κίνηση συνεργασίας στην κεντροαριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος. Συγκεκριμένα, στις 14 Ιανουαρίου του 1956 ιδρύθηκε η Εθνική Κίνηση Αλλαγής (ΕΚΑ) με τη σύμπραξη της ΕΔΑ, του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) με αρχηγούς τον Γ.Καρτάλη και Α.Σβώλο και της Εθνικής Δημοκρατικής Πρωτοβουλίας (ΕΔΠ)
Ο εκλογικός νόμος του Καραμανλή δημιουργούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και τρεις μέρες αργότερα, στις 17 Ιανουαρίου, ανακοινωνόταν προς γενική έκπληξη η δημιουργία ενός ευρύτατου πολιτικού συνασπισμού με την επωνυμία Δημοκρατική Ένωσις (ΔΕ) που συμπεριλάμβανε τους δύο παραπάνω συνασπισμούς ( ΕΚΑ και Δημοκρατικό Κέντρο) αλλά επεκτεινόταν και προς τη Δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος του Κ.Τσαλδάρη. Από το συνασπισμό αυτό αποκλείστηκε το Κόμμα Προοδευτικών του Σ.Μαρκεζίνη
Εν ολίγοις, η Δημοκρατική Ένωσις συσπείρωνε τις πολιτικές δυνάμεις του «κεντρώου» χώρου και επεκτεινόταν προς τα δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος και προς τα αριστερά με τη συμμετοχή της ΕΔΑ. Επικεφαλής της συνεργασίας αυτής τέθηκε ο Γ. Παπανδρέου. Στην ΕΔΑ παραχωρήθηκαν μόνο 20 θέσεις υποψηφίων, ενώ συμφωνήθηκε ότι η συνεργασία μαζί της ήταν μόνο εκλογική, γινόταν για την εξασφάλιση αυτοδύναμης κυβέρνησης του Δημοκρατικού Κέντρου και αποκλειόταν οποιαδήποτε κυβερνητική συνεργασία στην περίπτωση που η Δημοκρατική Ένωση εξασφάλιζε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η συνεργασία της ΕΔΑ στη Δημοκρατική Ένωση πραγματοποιήθηκε με απόφαση της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (1955), που κινούνταν στην πολιτική κατεύθυνση της "συνεργασίας των πατριωτικών δυνάμεων".
"Η Δημοκρατική Ενωσις πρόβαλε τις εξής πολιτικές θέσεις:
α) Εφαρμογή ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που να ανταποκρινόταν κάθε φορά στα εθνικά συμφέροντα και να εξασφάλιζε την εθνική αξιοπρέπεια.
β) Ανένδοτη υποστήριξη της αυτοδιάθεσης της Κύπρου.
γ) Εφαρμογή εσωτερικής πολιτικής που να εξασφάλιζε την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κατάργηση της εκτόπισης και των αστυνομικών φακέλων. Χορήγηση αμνηστίας. Μέτρα για την υπεράσπιση των οικονομικών συμφερόντων των εργαζομένων. "www.rizospastis.gr
Τελικά, στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 19 Φεβρουαρίου του 1956, η Δημοκρατική Ένωσις κατόρθωσε να αποσπάσει περισσότερες ψήφους από την ΕΡΕ του Κ.Καραμανλή. Συγκεκριμένα, έλαβε 1.620.00 ψήφους και ποσοστό 48,15% έναντι 1.594.112 ψήφων και ποσοστού 47,38% της ΕΡΕ. Και, όμως, ο εκλογικός νόμος του Καραμανλή έκανε το θαύμα του κατορθώνοντας να δώσει στο δεύτερο κόμμα - την ΕΡΕ - 165 (!) έδρες έναντι 132 μόλις εδρών που κατέλαβε το πρώτο κόμμα, η Δημοκρατική Ένωσις.
Κυβέρνηση, δηλαδή, σχημάτισε το δεύτερο κόμμα κάνοντας έτσι την κυβέρνηση που προέκυψε να θεωρείται από πάρα πολλούς ότι στερείται λαϊκής νομιμοποίησης!
Δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι οι εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του 1956 ήταν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στις οποίες ψήφισαν οι γυναίκες. Ένα πρώτο περιορισμένο δικαίωμα ψήφου στις Ελληνίδες είχε δοθεί στις δημοτικές εκλογές του 1930 , αλλά αφορούσε μόνο τις εγγράμματες γυναίκες που είχαν μάλιστα συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους. Αυτοί οι περιορισμοί, σε συνδυασμό με τις προκαταλήψεις της εποχής, οδήγησαν στο να ψηφίσουν σε εκείνες τις δημοτικές εκλογές μόλις μερικές εκατοντάδες γυναίκες.
Το δικαίωμα ψήφου σε βουλευτικές εκλογές δόθηκε στις γυναίκες με νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή το Μάιο του 1952, αλλά οι γυναίκες δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν στις εκλογές που έγιναν το Νοέμβριο του ίδιου έτους επειδή δεν πρόλαβαν να ενημερωθούν οι εκλογικοί κατάλογοι.Έτσι, έπρεπε να φτάσουμε στο 1956 για να δούμε τις γυναίκες να ψηφίζουν για πρώτη φορά και στο 1975 για να ορίσει το Σύνταγμα ότι "οι Ελληνίδες και οι Έλληνες είναι ίσοι"
Η Αριστερά, βέβαια, είχε προηγηθεί πολλά χρόνια πριν δίνοντας το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες στις εκλογές που διοργάνωσε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) το 1944, όταν τα 3/4 της Ελλάδας είχαν ελευθερωθεί από την ΕΑΜική αντίσταση. Με απόφαση της ΠΕΕΑ ψήφισαν άντρες και γυναίκες που είχαν συμπληρώσει τα 18 τους χρόνια.
Αυτό το δικαίωμα ήρθε ως φυσική συνέπεια της συγκλονιστικής συμμετοχής γυναικών στην Αντίσταση. Τα μισά μέλη της ΕΠΟΝ ήταν κοπέλες και περισσότερα από τα μισά μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης ήταν γυναίκες.
Οι εκλογές αυτές ανέδειξαν το Εθνικό Συμβούλιο (ή Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού). Το Εθνικό Συμβούλιο απαρτιζόταν από 202 εθνοσυμβούλους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και πέντε γυναίκες
23 Απρίλη του 1944. Οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά.
Εκλογές για την ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου στην Ελεύθερη Ελλάδα
Η ΕΕΝΑ αποκαλύπτεται
Η νέα κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956, έκανε τις καθιερωμένες αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος. Έτσι, τον Ιούνιο του 1956, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης, υπό την προεδρία του Κ.Καραμανλή, αποστράτευσε τον Σ.Γκίκα και τοποθέτησε στη θέση του αρχηγού ΓΕΣ τον αντιστράτηγο Π.Νικολόπουλο. Ο Νικολόπουλος δεν ήταν μέλος του ΙΔΕΑ, είχε φήμη κεντρώου και επί Κατοχής είχε διατελέσει επιτελάρχης του ΕΔΕΣ. Η τοποθέτηση αυτή έδειχνε μια απόφαση του νέου πρωθυπουργού να αλλάξει σελίδα και αυτή ακριβώς η τοποθέτηση έγινε η αιτία της αποκάλυψης της δράσης του ΙΔΕΑ.
Ένα πρωινό του 1957, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Α. Πρωτοπαπαδάκης παρέδωσε στον αντιστράτηγο Νικολόπουλο ένα ανώνυμο υπόμνημα που προέβαλλε διάφορες ανησυχίες περί «εθνικών κινδύνων», σε συνδυασμό με επαγγελματικά-μισθολογικά ζητήματα, το οποίο έφερε την υπογραφή ΕΕΝΑ (Ένωσις Ελλήνων Νέων Αξιωματικών). Ο υπουργός ζήτησε από το στρατηγό να διερευνήσει το θέμα. Πράγματι, ο Νικολόπουλος ανέθεσε την έρευνα σε έμπιστους ανθρώπους του και μέσα σε ενάμισι μήνα είχε ανακαλύψει ολόκληρο το συνωμοτικό δίκτυο της ΕΕΝΑ.
Σε σύσκεψη του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, ο Νικολόπουλος αναφέρθηκε στην κίνηση αυτή και ανάμεσα στους αξιωματικούς που συμμετείχαν σε αυτήν κατονόμαζε και τους δύο πρωταγωνιστές της εφτάχρονης χούντας, τον αντισυνταγματάρχη Γ. Παπαδόπουλο και τον ταγματάρχη Δ.Ιωαννίδη.
Σύμφωνα με την αναφορά του, σκοπός της συνωμοτικής κίνησης ήταν η "δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για μια δυναμική επέμβαση στα πολιτικά πράγματα της χώρας και η εξασφάλιση υψηλών προστατών από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς κύκλους".
"Στην κίνηση αυτή φέρονταν να είναι αναμεμιγμένοι 25 περίπου αξιωματικοί, από το βαθμό του αντισυνταγματάρχου μέχρι του λοχαγού, οι περισσότεροι από τους οποίους υπηρετούσαν στο Γενικό Επιτελείο και στην ΚΥΠ. Ανάμεσα τους ήταν οι Δ.Πατίλης, Γ. και Κ.Παπαδόπουλος, Δ.Ιωαννίδης, Ι.Λαδάς, Π.Κωτσέλης, Ν.Γκαντώνας, Ι.Λάζαρης, Στ.Καραμπέρης, Α.Λέκκας, Μ.Μπαλόπουλος, Α.Μέξης, Μ.Ρουφογάλης, Ν.Ντερτιλής, Ν.Πετάνης, με δύο λόγια «όλη η χούντα του 1967» (με την εξαίρεση Παττακού και Μακαρέζου, των οποίων η ενεργή ένταξη από τότε στην ομάδα δεν τεκμηριώνεται επαρκώς)". [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Ως πρώτη αντίδραση, αποφασίστηκε να μετατεθούν οι ύποπτοι σε επαρχιακές μονάδες, ώστε να αποδυναμωθούν και να δυσκολευθούν οι συνωμοτικές επαφές τους. Πράγματι κάποιες μεταθέσεις έγιναν αμέσως, όπως του Παπαδόπουλου από το ΓΕΣ στην VI Μεραρχία του Κιλκίς, του Πατίλη, του Λαδά, του Ιωαννίδη και ορισμένων άλλων. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι από τους συνωμότες δεν μετακινήθηκαν τελικά, όπως αναφέρεται σε σημείωμα που αποδίδεται στον Νικολόπουλο και στο οποίο συνοψίζονται τα αποτελέσματα των ερευνών μέχρι την άνοιξη του 1958. Στο σημείωμα αυτό αναφέρεται πως από τους 18 «υπόπτους», οι 11 εξακολουθούσαν να υπηρετούν στο ΓΕΣ και στην ΚΥΠ.
Μετά τις μεταθέσεις αυτές, ο αρχηγός του ΓΕΣ ζήτησε από τα μέλη του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου να παρακολουθούν κάθε πιθανή συνωμοτική κίνηση των μετατεθέντων στις νέες τους μονάδες, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση ορισμένων αντιστρατήγων (ανάμεσα τους οι Δ.Σειραδάκης και Α.Φροντιστής), οι οποίοι κατηγόρησαν το Νικολόπουλο ότι η βενιζελική του προέλευση τον ωθούσε σε πολιτική διακρίσεων και αναζήτηση προσχημάτων για σφαγιασμό κυβερνητικών αξιωματικών.
Στο μεταξύ στη χώρα ξεσπούσε πολιτική κρίση, καθώς η απόσχιση μιας ομάδας κυβερνητικών βουλευτών οδηγούσε σε πρόωρες εκλογές. Στις εκλογές αυτές, που έγιναν το Μάιο του 1958, μπορεί μεν να επικράτησε η δεξιά παράταξη της EPE (με 41% και 171 έδρες), αλλά η μεγάλη έκπληξη ήταν η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση (με 25% και 79 έδρες). Το αποτέλεσμα αυτό σήμανε συναγερμό σε όλα τα επίπεδα του πλέγματος εξουσίας και η ανάσχεση της επιρροής της ΕΔΑ αναγορεύτηκε σε πρώτη κρατική και κυβερνητική προτεραιότητα.
Παρά το γεγονός ότι στο εσωτερικό της ΕΡΕ ακούστηκαν κάποιες ήπιες φωνές για απάντηση στην άνοδο της ΕΔΑ μέσω της εφαρμογής κοινωνικών και μεταρρυθμιστικών πολιτικών, τελικά αυτοί που επικράτησαν ήταν οι σκληροπυρηνικοί εκφραστές της δυναμικής αντιμετώπισης της Αριστεράς.
Μετά από σειρά συσκέψεων με συμμετοχή εκπροσώπων του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, εκπονήθηκαν ειδικά σχέδια από την ΚΥΠ, δημιουργήθηκαν νέες παραστρατιωτικές οργανώσεις και ενισχύθηκαν οι παλιές. Τέλος, αποφασίστηκε να τεθούν όλες οι παρακρατικές οργανώσεις υπό τον έλεγχο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου Προεδρίας (ΥΠΥΠ), της οποίας διοικητής ήταν ο ταξίαρχος Γωγούσης, ηγετικό μέλος του ΙΔΕΑ.
Οι σχέσεις του επίσημου κράτους και του παρακράτους ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς, καθώς οι παρακρατικές οργανώσεις διευθύνονταν από την ΥΠΥΠ και ελέγχονταν από την ΚΥΠ.
Όλες αυτές οι ενέργειες σχεδιάζονταν από μία «αφανή» επιτροπή που συγκροτήθηκε από τον ίδιο τον Κ.Καραμανλή με σκοπό να αντιμετωπίσει την απειλή της ΕΔΑ. Η επιτροπή αυτή, που βρισκόταν έξω από τον έλεγχο της Βουλής, των πολιτικών κομμάτων και της Δικαιοσύνης, απαρτιζόταν από επτά στρατηγούς, τον αντισυνταγματάρχη Γ.Παπαδόπουλο και τον αστυνομικό διευθυντή Αθηνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πέντε από αυτούς (Φροντιστής, Κοντόπουλος, Νάτσινας, Γωγούσης, Μπάλλας) είναι παλαίμαχα μέλη της "Διοικούσας Δέσμης"του ΙΔΕΑ. Αυτή η επιτροπή είναι που έδωσε την τελική μορφή στο σχέδιο Περικλής, στο οποίο θα αναφερθούμε στην αμέσως επόμενη ανάρτηση.
Πέρα από τα παραπάνω μέτρα, μετά τις εκλογές του 1958 ο Καραμανλής ανέλαβε προσωπικά το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η ατμόσφαιρα είχε εμφανώς αλλάξει και ο Νικολόπουλος βρέθηκε απομονωμένος. Η εκτίμηση του ήταν ότι «με τις εκλογές οι συνωμότες και οι προστάτες τους απέκτησαν πολιτικούς φίλους ισχυρούς, τους οποίους είχαν υποχρεώσει. Οι φιλοδοξίες των πατρώνων τους μέσα στο Στράτευμα μεγάλωσαν. Έπρεπε να φύγω για να ανοίξει ο δρόμος τους. Οι συνωμότες είχαν τα πιστοποιητικά της προσφοράς "καλών υπηρεσιών"». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Το παρακράτος ήταν ελεύθερο πλέον για μια σειρά προβοκατόρικων ενεργειών, όπως πλαστές «κομμουνιστικές» προκηρύξεις, «πληροφορίες» για κινήσεις βουλγαρικών - ή και σοβιετικών στρατευμάτων - στα σύνορα, κ.τ.λ. Άλλωστε, όπως ο ίδιος ο Νικολόπουλος λέει: «Όλα έδειχναν ότι οι συνωμότες άρχιζαν να μεθοδεύουν τον σκοπό τους, πάντα όμως υπό πολιτική και στρατιωτική κάλυψη». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Σύμφωνα με το βουλευτή της EPE Ν.Φαρμάκη, για τη διάσωση του Παπαδόπουλου από τις συνέπειες της συνωμοτικής του δράσης μεσολάβησε ο τότε διοικητής της ΚΥΠ, υποστράτηγος Α.Νάτσινας. Επίσης, δράση υπέρ των συνωμοτών ανέπτυξε και ο ταξίαρχος Δ. Βέρρος, διευθυντής του Στρατιωτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού - και αργότερα γενικός διευθυντής της EPE - ο οποίος ενημέρωνε τα Ανάκτορα ότι «αυτά όλα ήσαν κόλπα του κομμουνιστών που παρασύρανε τους ανόητους» και ότι «πρόκειται για υπερβολές του Νικολόπουλου, όλοι οι κατηγορούμενοι είναι δικοί μας».[Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Σύμφωνα με το στρατηγό Δαμιανάκο, οι επικεφαλής του ΙΔΕΑ την περίοδο εκείνη (Α. Νάτσινας, Β. Καρδαμάκης, Κ. Καραβίτης, Γ. Μπάλλας) κατάφεραν να επηρεάσουν τον Καραμανλή και να μεταβάλλουν τη στάση του έναντι του Νικολόπουλου. Μέσα σε αυτό το κλίμα, το Σεπτέμβριο του 1958, το ΑΣΕΑ, υπό την προεδρία του Καραμανλή, αποφάσισε την αποστρατεία του Νικολόπουλου.
Σύμφωνα με το Νικολόπουλο, όταν αυτός επισκέφτηκε τον Π.Κανελλόπουλο μετά την ανακοίνωση της αποστρατείας του, τον προειδοποίησε ότι «από αυτούς που εγώ έδιωξα και εσείς θεωρείτε οπαδούς σας, θα φάτε συσσίτιο στην Σχολή Ευελπίδων όλοι οι πολιτικοί». Και εξηγεί: «Το είπα αυτό γιατί σ'όλα τα προηγούμενα κινήματα, οι πολιτικοί που συνελαμβάνοντο εκρατούντο στο κτίριο εκείνο. Έπεσα έξω στο κτίριο».[Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Έτσι, αντί να διωχθούν οι συνωμότες, διώχνεται και εξοστρακίζεται ο Νικολόπουλος και τη θέση του παίρνει προσωρινά ο αντιστράτηγος Σειραδάκης, μία από τις πρώτες ενέργειες του οποίου ήταν να διακόψει τις έρευνες για τη δράση της ΕΕΝΑ και να μεταθέσει τους αξιωματικούς που είχαν πρωτοστατήσει στις έρευνες αυτές.
Μετά από ένα χρόνο, το Νοέμβριο του 1959, στη θέση του αρχηγού του ΓΕΣ τοποθετείται ο εκλεκτός των ΙΔΕΑ-ΕΕΝΑ, αντιστράτηγος Β.Καρδαμάκης. Παράλληλα, με το νέο Νόμο "περί Ιεραρχίας και Προαγωγών (4028/59)"που προετοίμασε ο ΙΔΕΑ, έγινε εύκολο να αποστρατευτούν δεκάδες αξιωματικοί που δεν ανήκαν στον ΙΔΕΑ και να προωθηθούν στελέχη του. Έτσι, ο Α/ΓΕΕΘΑ Φροντιστής και Α/ΓΕΣ Καρδαμάκης πλαισιώθηκαν από ηγετικά στελέχη της ΕΕΝΑ και του ΙΔΕΑ, όπως οι συνταγματάρχες Πατίλης, Μακαρέζος, Αγγελής, Κονδύλης και άλλα πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Ο Καρδαμάκης συγκέντρωσε στο γραφείο του και τοποθέτησε σε καίριες θέσεις αξιωματικούς της ΕΕΝΑ, δίνοντας το δικαίωμα στην οργάνωση και στο Γ.Παπαδόπουλο να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο του στρατού. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Π. Κανελλόπουλος, «η επιλογή Καρδαμάκη ήταν ατυχής. Ήταν, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, ένας σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα των γεγονότων, που οδήγησαν στην 21η Απριλίου 1967». [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Από επιτελικές θέσεις πλέον, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ και κυρίως της ΕΕΝΑ θα διαδραματίσουν κεντρικό πολιτικό ρόλο στις βουλευτικές εκλογές του 1961 - των εκλογών "βίας και νοθείας"όπως αποκαλέστηκαν - σχεδιάζοντας το σχέδιο «Περικλής», το οποίο εφαρμόστηκε από τον κρατικό μηχανισμό (Ένοπλες Δυνάμεις και ΚΥΠ) σε αγαστή συνεργασία με το παρακράτος. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε την άσκηση πίεσης και βίας στους ψηφοφόρους της ΕΔΑ, αλλά και της Ε.Κ, για τη μείωση της εκλογικής τους επιρροής με απώτερο σκοπό την αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος .
Έτσι, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ που συμμετείχαν στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 1951 ξαναβρίσκονται τώρα στο σχέδιο «Περικλής» από υψηλότερες θέσεις
Φροντιστής: ταξίαρχος το 1951 , Α/ΓΕΕΘΑ το 1961
Κοντόπουλος: ταξίαρχος το 1951, αντιστράτηγος το 1961
Γωγούσης: συνταγματάρχης το 1951, αντιστράτηγος και διευθυντής του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως το 1961
Νάτσινας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος και διευθυντής της ΚΥΠ το 1961
Μπέλλας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος το 1961
Παπαδόπουλος: ταγματάρχης το 1951, αντισυνταγματάρχης πυροβολικού της ΚΥΠ και γραμματέας της επιτροπής που ήταν υπεύθυνη για την εφαρμογή του σχεδίου «Περικλής» το 1961, κ.α
ενώ πολλοί από αυτούς θα ξαναβρεθούν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967.
Οι εκλογές του 1958 και η έκπληξη της ΕΔΑ
Όπως είδαμε και παραπάνω, η κυβέρνηση Καραμανλή - που είχε εκλεγεί ενώ πήρε λιγότερες ψήφους από το συνασπισμό της Δημοκρατικής Ένωσης - στερούνταν στα μάτια πολλών τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Αλλά δεν ήταν αυτό το μοναδικό πρόβλημά της. Στο διεθνή χώρο - λόγω της όξυνσης του Κυπριακού ζητήματος - δεχόταν πολύ μεγάλη πίεση, ενώ οι σχέσεις της με τα Ανάκτορα περνούσαν από τη φάση του έρωτα στη φάση της ψυχρότητας. Παράλληλα, άρχισε να δέχεται και τα πρώτα βέλη εκ των έσω. Την αρχή έκανε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Α.Αποστολίδης, ο οποίος παραιτήθηκε λόγω της διαμάχης του με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας εξαιτίας ενός οικονομικού νομοσχεδίου.
Αυτή τουλάχιστον ήταν η δημόσια εξήγηση. Όμως, σύμφωνα με το Σ.Γρηγοριάδη: "... αργότερα διατυπώθηκε η άποψη ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είχε βολιδοσκοπηθεί για ενδεχόμενη πρωθυπουργοποίηση, αν ο Καραμανλής απομακρυνόταν για να σχηματιστεί μεταβατική κυβέρνηση που θα αναλάμβανε να κλείσει το Κυπριακό και να ομαλοποιήσει τη διεθνή θέση της Ελλάδας. Προσθετόταν ότι είχαν γίνει κρούσεις και προς άλλα στελέχη της ΕΡΕ, πίσω από τα οποία βρίσκονταν ορισμένοι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες, όπως ο Μποδοσάκης και ο Στρατής Ανδρεάδης. Η όλη κίνηση θα εκδηλωνόταν σύντομα για να διασπαστεί η ΕΡΕ, να πέσει η κυβέρνηση και να ακολουθήσει η λοιπή διαδικασία" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Οι αποχωρήσεις όμως δε σταμάτησαν εδώ. Τον Ιανουάριο του 1958, δύο κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης Καραμανλή, ο υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου Π.Παπαληγούρας και Δημοσίων Έργων Γ.Ράλλης παραιτήθηκαν εκφράζοντας τη διαφωνία τους για το νέο εκλογικό νόμο που προωθούσε η κυβέρνηση.
Στο νόμο αυτό είχαν καταλήξει - με μία κατ'αρχήν συμφωνία - το κόμμα της ΕΡΕ και το κόμμα των Φιλελευθέρων των Σ.Βενιζέλου και Γ.Παπανδρέου. Το εκλογικό σύστημα που προέβλεπε ο νόμος ήταν ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που ευνοούσε υπέρμετρα το πρώτο κόμμα και ενίσχυε το δεύτερο, ανεξάρτητα από το αν υπερέβαινε το όριο του 25% των εγκύρων ψηφοδελτίων, όπως προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος. Προφανώς, το κόμμα των Φιλελευθέρων θεωρούσε ότι θα ερχόταν δεύτερο και συμφώνησε στο νόμο αυτό. Ο Γ.Ράλλης, όμως, θεωρούσε ότι ο νόμος αυτός θα μπορούσε να ενισχύσει την Αριστερά, που είχε πιθανότητες να έρθει δεύτερο κόμμα
Μετά από ένα μήνα αβεβαιότητας και αστάθειας, την 1η Μαρτίου 1958, οι Ράλλης και Παπαληγούρας μαζί με άλλους 13 βουλευτές της ΕΡΕ, αίρουν την εμπιστοσύνη τους προς την κυβέρνηση, επειδή αυτή εμμένει στην ψήφιση του εκλογικού νόμου. Η άρση της εμπιστοσύνης των 15 βουλευτών αφαιρεί από τον Καραμανλή την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Έτσι την επομένη, ο Καραμανλής υποβάλλει παραίτηση και εισηγείται στο βασιλιά εκλογές, οι οποίες ορίζονται για τις 11 Μαΐου.
" ... Τα κόμματα αποδύονται στον προεκλογικό αγώνα. Οι διεργασίες στο εκλογικό σώμα είναι σχεδόν αφανείς, καθώς δημοσκοπήσεις διεξάγουν σε περιορισμένη κλίμακα μόνον οι Αμερικανοί. Πάντως υπάρχουν ενδείξεις για ενίσχυση της δυνάμεως της ΕΔΑ, ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων - ο κύριος κομματικός σχηματισμός του Κέντρου - παρέπαιε καθώς οι δύο συναρχηγοί του, Γ.Παπανδρέου και Σ.Βενιζέλος είχαν σφοδρή αντιπαλότητα και διαφορετικούς στόχους. Οι Αμερικανοί που γνωρίζουν καλύτερα έχουν αρχίσει να ανησυχούν. Όπως αναφέρει ο Α.Παπαχελάς, ο αρχηγός της CIA Αλεν Ντάλες, συγκαλεί σύσκεψη στις 26 Μαρτίου για την ανάληψη μυστικών επιχειρήσεων περιορισμού της δυνάμεως της ΕΔΑ."www.kathimerini.gr: Η αριστερή εκλογική έκπληξη του 1958
Από τις κάλπες της 11ης Μαΐου η ΕΡΕ βγήκε νικήτρια με 41,1% και απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 171 εδρών και η ΕΔΑ δεύτερη με 24,4% και 79 βουλευτές. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων ήρθε τρίτο με 20,7% και 36 έδρες και η κεντρώα ΠΑΔΕ τέταρτη με 10,6% και 10 έδρες.
Το αντίκτυπο των αποτελεσμάτων των εκλογών ήταν άμεσο, προκαλώντας πανικό στο αστικό πολιτικό σύστημα που ξαφνικά έβλεπαν το ΚΚΕ, εννιά χρόνια μετά τη στρατιωτική συντριβή του, να ανασυγκροτείται πολιτικά με τέτοιο ρυθμό που το έφερε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του ΒΗΜΑΤΟΣ, της γνωστής εφημερίδας του συγκροτήματος Λαμπράκη που από τότε, όπως φαίνεται, είχε ως κύριο μέλημά της τον "κομμουνιστικόν κίνδυνον"περισσότερο παρά τη Δεξιά. Ας διαβάσουμε λοιπόν τι έγραφε η εφημερίδα του Κέντρου δύο μέρες μετά τις εκλογές του 1958 για την "κομμουνιστικήν πλημμυρίδαν"της ΕΔΑ με την οποία ας μην ξεχνούμε ότι το Κέντρο είχε συνεργαστεί μαζί της εκλογικά πριν από ενάμιση μόλις χρόνο.
"Η Δεξιά παρέλαβε τον Κομμουνισμόν εις την Ελλάδα με ποσοστό επισήμως πιστοποιηθέν και διεθνώς αναγνωρισθέν 9,7%. Και εντός μιας εξαετίας κατώρθωσε να αναβιβάση την δύναμιν του Κομμουνισμού εις το ανησυχητικόν ποσοστόν 24,4% και να στείλη εις το Κοινοβούλιον 78 κομμουνιστάς και κομμουνίζοντας βουλευτάς. Ο υπερδιπλασιασμός της κομμουνιστικής δυνάμεως δεν είναι αποτέλεσμα τύχης ή μοιραίας εξελίξεως. Είναι προφανώς αποτέλεσμα της ασκηθείσης κατά την εξαετίαν αυτήν στενοκάρδου και αντιλαϊκής πολιτικής.
... Το μήνυμα της 11ης Μαΐου είναι άκρως ανησυχητικόν δια το κοινωνικόν και εθνικόν μας μέλλον και θα πρέπει να αφυπνίση πολλάς συνειδήσεις εις τον τόπον μας. Απευθύνεται πρώτα εις τα κόμματα της Δεξιάς και γενικώς εις τα εθνικά κόμματα, δια να υποδείξη τον δρόμον, τον οποίον οφείλουν εφεξής να ακολουθήσουν, αν δεν θέλουν να ίδουν κατακλυζομένην την Ελλάδαν από την κομμουνιστικήν πλημμυρίδα.
... Έχομεν ήρεμον την συνείδησιν ότι εγκαίρως διείδομεν τον κίνδυνον της πολώσεως και ηγωνίσθημεν να τον αποτρέψωμεν. Ο Ελληνικός Λαός όμως άλλως έκρινεν. Αντί να συσπειρωθή περί τον κορμόν του Κέντρου που αποτελεί τον μόνον ΑΝΑΣΧΕΤΙΚΟΝ ΦΡΑΓΜΟΝ κατά της Κομμουνιστικής πλημμυρίδος, ετράπη προς τα Άκρα. Δικαίωμά του βεβαίως. Όμως ημείς πιστεύομεν ότι επλανήθη... "
Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 προκάλεσαν, λοιπόν, συναγερμό στο κράτος και στο παρακράτος που δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να συμβεί κάποιο "εκλογικό ατύχημα"στις επόμενες εκλογές και να ανέλθει στην εξουσία η Αριστερά. Έπρεπε λοιπόν να λάβουν τα μέτρα τους και αυτό ακριβώς έκαναν.
Περισσότερα, όμως, γι΄αυτά στην επόμενή μας ανάρτηση
Πηγές
Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή http://invenio.lib.auth.gr/record/124262/files/dem.pdf?version=1
Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη
Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, του Σ.Γρηγοριάδη
"1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων
"Το πραξικόπημα του '67, οι ΗΠΑ και η μοναρχία"του Φ.Οικονομίδη δημοσιευμένο στο αφιέρωμα του Ε-Ιστορικά "21η Απριλίου: Πώς ήρθε - Πώς έπεσε η χούντα"
eranistis.net/wordpress : Οι κυανοί, οι κίτρινοι και το απόρρητο σχέδιο Περικλής
elasykozanis.blogspot.gr : Το σχέδιο Περικλής και τα Ιουλιανά
www.tovima.gr : Σκοτεινές ιστορίες με πράκτορες
www.kathimerini.gr: Οι εκλογές του 1956
www.rizospastis.gr: Το αστικό πολιτικό σύστημα μετά το 1949
tvxs.gr: Οι Ελληνίδες αποκτούν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι
www.rizospastis.gr: Οι γυναίκες ήταν η ψυχή της «Εθνικής Αλληλεγγύης»
www.kathimerini.gr: Η αριστερή εκλογική έκπληξη του 1958