Όποιος είναι στην ηλικία μου όταν ακούει τις οικονομικές και νομισματικές αρχές να εύχονται την επιστροφή του πληθωρισμού θα πηδάει απ’ την καρέκλα του. Στα τέλη της δεκαετίας του '70, ο πληθωρισμός θεωρούνταν ως το υπέρτατο κακό. Θα πρέπει να σταματήσει η κλιμάκωση τιμών και μισθών, δήλωνε κατηγορηματικά το νέο νεοφιλελεύθερο μάντρα που είχε υπό τον έλεγχό του την οικονομία, την πολιτική ακόμη και τα συνδικάτα. Θυμάμαι το Luciano Lama[1] στους λόγους να καταγγέλλει τον πληθωρισμό ως τον εχθρό των εργαζομένων και το οικονομικό αίτιο του φασισμού. Μια άκρως στρεβλή ερμηνεία της ιστορίας, ήταν η μαζική ανεργία κι όχι η αύξηση των τιμών που οδήγησε στην άνοδο της ακροδεξιάς στη Γερμανία. Όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Η λάθος ιστορία οδηγεί σε λάθος πολιτική. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο πληθωρισμός ανακόπηκε καθηλώνοντας μισθούς, δικαιώματα και κοινωνικό κράτος.
Οι συνομήλικοι μου έχουν ζήσει στη δεκαετία του ΄80, την εκστρατεία ενάντια στην Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή(ΑΤΑ), ένας θεσμός που αύξανε αυτόματα τους μισθούς για όλους τους εργαζόμενους, αντισταθμίζοντας την αύξηση των τιμών. Η ΑΤΑ προκαλεί πληθωρισμό και η Ευρώπη δεν το θέλει αυτό, φώναζαν εκ του άμβωνος της εξουσίας, μέχρι την τελική κατάργησή της. Στη συνέχεια, λίγο, λίγο αποδιαρθρώθηκαν ακόμη και οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις. Τέλος σάρωσαν μαζική ανεργία και εργασιακή επισφάλεια, από την πίεση της αγοράς και τη βούληση των νόμων. Νόμοι που κατέστρεψαν σιγά, σιγά το δίκτυ προστασίας των εργαζομένων απέναντι στις επιχειρήσεις, έως την πλήρη απελευθέρωση των απολύσεων εγγυημένες από το JobsAct[2].
Τώρα ο Draghi δανείζει χρήματα με μηδενικό κόστος, ελπίζοντας ότι έτσι θα υπάρξει μια ελάχιστη άνοδος των τιμών, οι τιμές όμως δεν ανεβαίνουν. Γιατί κανείς δεν αγοράζει από τη στιγμή που οι μισθοί συνεχίζουν την κατηφόρα. Αν δεν προκαλούσε οργή θα ήταν για γέλια η διαπίστωση ότι οι κύριοι του νεοφιλελευθερισμού θερίζουν αυτό που έσπειραν. Θέλησαν να καταστρέψουν τους μισθούς για να αυξήσουν τα κέρδη τους, τώρα που θα ήταν χρήσιμοι μεγαλύτεροι μισθοί για να δώσουν ώθηση στην οικονομία και στα ίδια τους τα κέρδη, πρέπει να αντιληφθούν τι έρημο άφησε η καταστροφή που προκάλεσαν. Έτσι, συνεχίζουν να δίνουν χρήματα στις τράπεζες, ευελπιστώντας ότι αυτές θα τα μετατρέψουν ποιος ξέρει σε τι είδους ανάπτυξη. Γελοίο. Ο Draghi δανείζει χρήματα στο τραπεζικό σύστημα με μηδενικό επιτόκιο, αλλά αν θελήσω ένα δάνειο πρέπει να καταβάλω 7% τόκους. Και αν έχω ένα μισθό, ευτύχημα από μόνο του, αυτός είναι ουσιαστικά μπλοκαρισμένος. Όπως κι η οικονομία. Έτσι τα χρήματα που ο Draghi χαρίζει στις τράπεζες παραμένουν εκεί και βοηθούν να μεγαλώσει μια φούσκα χρηματοοικονομική που αργά ή γρήγορα θα σπάσει πάνω στην, όλο και σε πιο βαθιά κρίση, πραγματική οικονομία. Η χρηματιστηριακή αγορά τα γνωρίζει πολύ καλά όλα αυτά και έτσι, αφού έβαλε στην άκρη κάποια κέρδη, έχει αρχίσει να καταρρέει.
Ο Renzi έχει επίσης δημιούργησε τη δική του φούσκα του. Ξόδεψε 11 δις. ευρώ για τη χρηματοδότηση προσλήψεων. Οι εταιρείες έπεσαν με τα μούτρα πάνω από αυτό το απρόσμενο μάνα εξ ουρανού, συγκεντρώνοντας μέσα σε λίγους μήνες τις προσλήψεις που σκόπευαν να κάνουν σε βάθος χρόνου. Αν και οι περισσότερες από αυτές δεν ήταν νέες θέσεις εργασίας, αλλά η μετατροπή υφιστάμενων συμβάσεων. Ιδίως επειδή το JobsActεξασφαλίζει ότι οι νέοι αυτοί εργαζόμενοι μπορούν να απολυθούν ανά πάσα στιγμή. Έτσι, μόλις έπεσαν τα κίνητρα, η αγορά εργασίας κατέρρευσε σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνα του 2014. Είχε ήδη συμβεί με την απόσυρση των αυτοκινήτων. Ολοκληρώθηκαν τα κίνητρα της δεκαετίας του '90, η αγορά αυτοκινήτων βυθίστηκε σε μια δεκαετή ύφεση. Ομοίως και ηαπόσυρση των δικαιωμάτων των εργαζομένων ακολουθεί πλέον τον ίδιο κύκλο, η φούσκα της απασχόλησης του Renzi έχει αρχίσει ήδη να ξεφουσκώσει.
Να τα βάζεις με τα δαπανηρά και ουσιαστικά άχρηστα μέτρα των Draghi και Renzi είναι σωστό, αλλά δεν είναι αρκετό. Οι φούσκες τους είναι οι συνέπειες από επιλογές που ορίζονται στις ευρωπαϊκές συνθήκες και στην οικονομική πολιτική όλων των κυβερνήσεων της ηπείρου. Η καταπολέμηση του πληθωρισμού προβλέπεται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όχι όμως και αυτή για την ανεργία. Η μείωση των μισθών και η καταστροφή του κράτους πρόνοιας ορίζονται από την αναθεώρηση του άρθρου 81 του Συντάγματος, το οποίο απαιτεί ισοσκελισμένο προϋπολογισμό[3]. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του Σύμφωνου Σταθερότητας.
Αν δεν τεθούν υπό αμφισβήτηση το ευρώ και οι ευρωπαϊκές συνθήκες που επιβάλλουν την πολιτική λιτότητας, αν συνεχιστεί η καταστροφή των μισθών και των εργασιακών δικαιωμάτων, το σύνολο χρημάτων που εισρεύσουν στην οικονομία θα καταλήξει τελικά σε κερδοσκοπικές φούσκες.
Ο Renzi κι ο Draghi είναι σαν διαχειριστές πολυκατοικίας που μπροστά στην σταδιακή κατάρρευση του σπιτιού αυτοί συνεχίζουν να πληρώνουν χρήματα για ελαιοχρωματιστή. Είναι σίγουρα ένοχοι, αλλά όχι επειδή χρησιμοποιούν λάθος χρώμα.
[1] Luciano Lama (1921 - 1996) αντιστασιακός, σοσιαλιστής και συνδικαλιστής, υπήρξε ο γραμματέας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργαζομένων Ιταλίας CGIL 1970-1986[Σ τ Μ]
[2] Jobs Act πρόκειται για τη μεταρρύθμιση του εργατικού δικαίου στην Ιταλία, προωθούνται και υλοποιούνται στην Ιταλία από την κυβέρνηση Renzi, μέσω διαφόρων νομοθετικών μέτρωνπου θεσπίστηκαν μεταξύ 2014 και 2015 [Σ τ Μ]
[3] Το άρθρο 81 του ιταλικού Συντάγματος ρυθμίζει τους βασικούς κανόνες του κρατικού προϋπολογισμού. [Σ τ Μ]
* Giorgio Cremaschi είναι γεννημένος το 1948, είναι Ιταλός συνδικαλιστής. Διετέλεσε πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής της FIOM, η ομοσπονδία εργαζομένων του μετάλλου της CGIL, 2010-2012. Το 2015 και μετά 44 χρόνια αποχώρησε από την CGIL ζητώντας την αποδέσμευση της από το Δημοκρατικό Κόμμα και υποστηρίζοντας πως τα εργασιακά δικαιώματα είναι ασυμβίβαστα με το ενιαίο νόμισμα του οποίου οι κανόνες είναι ένα και το αυτό με τις πολιτικές λιτότητας. Συμμετείχε τον Ιούνιο του 2015 στο Διεθνές Αντι-Ευρώ Φόρουμ στην Αθήνα.
[Σ τ Μ]