Το παρόν κείμενο αφορά παρέμβαση στα όσα προσφάτως λαμβάνουν χώρα στον τομέα του «ασφαλιστικού προβλήματος», το οποίο (δικαιολογημένα) εγείρει ενστάσεις και δημιουργεί εντάσεις και αντιδράσεις στους αμέσως πληττόμενους. Κρίσιμα (και ίσως χρήσιμα) είναι να λεχθούν τα εξής προς προβληματισμό:
ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα εμφανίσθηκε σχεδόν με τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Πρώτος ασφαλιστικός οργανισμός υπήρξε το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο -ΝΑΤ (1836), και στη συνεχεία το Ταμείο των Μεταλλωρύχων (1860). Υπ’ όψιν ότι από το 1861 λαμβάνεται η πρώτη πρόνοια για σύνταξη στους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ εισάγεται και ο θεσμός της επικουρικής ασφάλισης με την ίδρυση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και Ναυτικού καθώς και του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων. Στη συνέχεια ακολούθησαν τα Ειδικά Ταμεία των Τραπεζικών των Σιδηροδρομικών κτλ. Από το 1925 δε οργανώνονται και τα Ταμεία των αυτοαπασχολουμένων που αφορούν στουςΔικηγόρους, στους Ιατρούς, στους Μηχανικούς κτλ. Ακολούθησαν το ΙΚΑ (1932), ο διανεμητικός λογαριασμός οικογενειακών επιδομάτων μισθωτών (1958) που κατέληξε στη δημιουργία του ΟΑΕΔ, ο ΟΓΑ και τη μεταπολιτευτική περίοδο το ΤΕΑΜ (1979), το οποίο επέκτεινε την ασφαλιστική κάλυψη με επικουρικές παροχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι μέχρι τότε δεν είχαν επικουρική ασφάλιση. Υπ’ όψιν δε ότι η επικουρική ασφάλιση επεκτάθηκε σε αρκετούς κλάδους εργαζομένων όπως στην Κλωστοϋφαντουργία με το (τότε) ΤΕΑΜΚ.
Από τα προαναφερόμενα προκύπτει πόσο βαθιά είναι ριζωμένη στη συνείδηση του έλληνα πολίτη και εργαζόμενου (στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα αλλά και στον ελεύθερο οικονομικό βίο) η κοινωνική του ασφάλιση, η ασφάλεια ζωής και υγείας, αλλά και η συνταξιοδοτική του αποκατάσταση, για μια αξιοπρεπή διαβίωση όταν τερματίσει τον εργασιακό του βίο και αποχωρήσει από την παραγωγική διαδικασία. Έτσι η κοινωνική ασφάλιση έχει αναγορευθεί στην εσωτερική έννομη τάξη ως υπέρτατο έννομο αγαθό και μάλιστα συνταγματικά κατοχυρωμένο. Ως εκ τούτου, όταν η Ελληνική Δημοκρατία προσχώρησε στην (τότε) Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ήδη Ευρωπαϊκή Ένωση) ενσωμάτωσε στις ήδη υπάρχουσες πρόνοιες της ευρωπαϊκής έννομης τάξης με κανόνα άμεσης ισχύος μέγα μέρος των διατάξεων του κοινοτικού κεκτημένου (acquis communautaire) που αφορούσε και αφορά στην ασφαλιστική προστασία. Αναφέρομαι στο άρθρο 45 της Πράξης Προσχώρησης που κύρωνε τις διατάξεις του Κανονισμού 1612/1968 που αφορούσαν στην ισότητα μεταχείρισης των αποδοχών των εργαζομένων, στα συνδικαλιστικά δικαιώματα και στις συνολικές παροχές. Έτσι η κοινωνική ασφάλισης την Ελλάδα αποκτά με αυξημένης τυπικής ισχύος κανόνες δικαίου πρώτιστο έννομο αγαθό και ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα.
Αξιο όμως ενταύθα είναι να επισημειωθεί ότι η πολιτική των δανειστών παραβιάζει και την παράδοση της ηπειρωτικής Ευρώπης ως προς το έννομο αγαθό της κοινωνικής ασφάλισης. Και τούτο γιατί η κοινωνική ασφάλιση στον ευρωπαϊκό χώρο έχει μακρά παράδοση, εφόσον από τα τέλη του 19ου αιώνα, κυρίως όμως κατά τη διάρκεια του 20ού, ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης διαμορφώθηκε σταδιακώς στη σημερινή του μορφή. Το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εμφανίσθηκε στη Γερμανία από το 1883. Με το σύστημα αυτό καθιερώθηκε η υποχρεωτική ασφάλιση των μισθωτών κατά της ασθένειας και του ατυχήματος. Μετέπειτα, το 1889, η ασφάλιση επεκτάθηκε και κάλυψε το γήρας και την αναπηρία.
Το παράδειγμα της Γερμανίας και άλλων χωρών που ακολούθησαν αφορά στο γνωστό κλασικού τύπου σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (social insurance).
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΝΩΣΙΑΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ
Αναφορικώς με τα δεδομένα της ενωσιακής έννομης τάξης (της οποίας οι πρόνοιες και αξιώσεις έχουν φαλκιδευτεί με βάση το PSI επί της κοινωνικής ασφάλισης) ισχύουν αντί πολλών τα εξής:
Σύμφωνα με τις διατάξεις των πρωτογενών Συνθηκών που αφορούν: α) στο άρθρο 2 ΣΕΕ (1) με βάση το οποίο ή Ένωση βασίζεται στις Αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ισότητας, του κράτους δικαίου καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, β) στις παρ.1 και 3 του άρθρου 3 ΣΕΕ που θεσμοθετούν την Αξία της ευημερίας των λαών της Ένωσης, γ) στο άρθρο 6 ΣΕΕπου αφορά στην αναγνώριση των δικαιωμάτων του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της (Ευρωπαϊκής) Ένωσης, σε συνάρτηση και τα άρθρα 151-161 ΣΛΕΕ (2) που αφορούν στην κοινωνική πρόοδο, ιδρύονται αυστηρά κεκτημένα των οποίων οι παραβιάσεις συνεπάγονται ακυρωτικές συνέπειες.
Επίσης άξιο αναφοράς είναι ότι ο Κοινοτικός Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων του 1989 επικαλύπτεται πλέον από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της (Ευρωπαϊκής) Ένωσης, τον οποίο διακήρυξαν πανηγυρικά στη Νίκαια, στις 7 Δεκεμβρίου 2000, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή. Ο Χάρτης δε του 2000 πλεονεκτεί έναντι του Χάρτη του 1989, αφενόςγιατί κατοχυρώνει τα κοινωνικά δικαιώματα και όλες τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών της Ένωσης και αφετέρου, γιατί είναι επισήμως γενικώς αποδεκτός από όλα τα κράτη-μέλη.
Τούτα όλα (σύμφωνα και με τα παρακάτω) αποδεικνύουν ότι το PSI σε βάρος των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης οφείλεται όχι απλώς σε εσφαλμένη, αλλά και σε παράνομη προϋπόθεση. Οι κανόνες δε που προαναφέρονται θεμελιώνουν το άκυρο και παράνομο της όλης διαδικασίας.
Ο ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ: ΑΝΤΙ ΤΟΥ PSI ΕΛΑΒΕ ΧΩΡΑ OSI
Οι δημοσιονομικοί θεσμοί στην Ελλάδα που αφορούν στην κοινωνική ασφάλιση (3) ήταν τα κυρίως θύματα του περίφημου PSI. Οι διατάξεις που αφορούν: α) στο Ν.4050/2012 που θεσπίζει τους «Κανόνες τροποποιήσεως τίτλων, εκδόσεως ή εγγυήσεως του Ελληνικού Δημοσίου με συμφωνία των Ομολογιούχων», β) στην Πράξη 5 της 24.2.2012 που θεσπίζει την «Έναρξη διαδικασίας τροποποίησης επιλέξιμων τίτλων και καθορισμό όρων ανταλλαγής τους», γ) στην Πράξη 10 της 9.3.2012 που ρυθμίζει την «Έγκριση της απόφασης των Ομολογιούχων για την τροποποίηση των επιλέξιμων τίτλων, όπως βεβαιώθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος ως Διαχειριστή της Διαδικασίας» και δ) στην υπ’ αριθμ. 2/20964/0023Α Πράξη που αφορά στην «υλοποίηση της τροποποίησης των επιλέξιμων τίτλων ομολόγων κτλ.», υπήρξαν απολύτως καταστροφικές (ως αναγκαστικές διατάξεις), καθόσον στην κοινωνική ασφάλιση με τα coco’s (4) που αφορούν ενεργοποίηση των ρητρών συλλογικής δράσης (5) επιβλήθηκεαναγκαστικώς η λεγόμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους με Private Sector Involvement(PSI) που αφορά αυστηρώς «ιδιωτικό» (private) «τομέα» (Sector). Κατ’ ουσίαν όμως, για τα Ασφαλιστικά Ταμεία, αφορούσαν κατά την ουσία και κατά τον τύπο (σύμφωνα με το οργανωτικό και λειτουργικό κριτήριο), νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και κυρίως (όπως υποστηρίζει ο ίδιος ο κεντρικός Τραπεζίτης Γεώργιος Αθ. Προβόπουλος) δημοσιονομικούς θεσμούς και έπρεπε ρητώς να εξαιρεθούν του PSI (6).
Το PSI που έλαβε χώρα (7) σε βάρος των Ασφαλιστικών Ταμείων αφορούσε διαδικασία Official SectorInvolvement (OSI) και όχι Private Sector Involvement (PSI). Δηλαδή αφορούσε διαδικασία εντελώς παράνομη ως προς την κοινωνική ασφάλιση.
Όπως όμως ως δημόσιος τομέας η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), εξαιρέθηκε από το PSI, έτσι έπρεπε να εξαιρεθεί και η συγκεκριμένη περίπτωση των Ασφαλιστικών Οργανισμών από το PSI. Τυχόν «επιχείρημα» ότι η αγορά ομολόγων από τα Ασφαλιστικά Ταμεία, αφορά πράξη ιδιωτικού δικαίου είναι προδήλως εξωνομικό. Και τούτο γιατί αφορά αυτοδικαίως και την ΕΚΤ.
Ασφαλώς η υπόθεση αυτή μπορεί να έχει συνέχειες ακόμη και σε επίπεδο πρωτοβουλίας πολιτών, καθόσον ο πολίτης της Ένωσης μπορεί να επικαλεσθεί τόσο ενώπιον των Εθνικών Αρχών και δικαιοδοτικών Οργάνων, όσο και ενώπιον των Ενωσιακών Αρχών και του δικαιοδοτικού Οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης τους κανόνες ακυρότητας.
Ο πολίτης της Ένωσης μπορεί να επικαλείται τους κανόνες της ενωσιακής έννομης τάξης (8). Ένα τέτοιο δικαίωμα επίκλησης συνεπάγεται αυτομάτως και την υποχρέωση εφαρμογής του κανόνα πουεπικαλείται ο ιδιώτης –πολίτης της Ένωσης. Και οι κανόνες αυτοί προαναφέρονται ενταύθα.
Στην περίπτωση του PSI ισχύει για τα Ασφαλιστικά Ταμεία ό,τι ισχύει και για την ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση αρμοδιότητα ακυρωτικής διαδικασίας υφίσταται πάντοτε. Υπάρχουν Δικαστές στο Λουξεμβούργο!
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) ΣΕΕ: Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης
(2) ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(3) Βλ. Γεώργιος Αθ.Προβόπουλος Ελληνικοί Δημοσιονομικοί Θεσμοί, Εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλας, 1983, σελ. 227 και επ. και ιδίως 229 και 230)
(4) Τα CoCos είναι μετατρέψιμες ομολογίες υπό αίρεση (Contingent Convertible Bonds).
(5) Βλ. ΠΥΣ 10 ΦΕΚ 50/9.3.2012
(6) Στην απαγόρευση αυτή υπάγεται όλος ο Δημόσιος Τομέας όπως π.χ. τα Πανεπιστήμια ή τα Νοσοκομεία
(7) Βλ. Υ.Α. με αριθμό 2/20964/0023Α ΦΕΚ 682/9.3.2012
(8) Βλ. ΔΕΚ [ήδη ΔΕΕ] Van Gend and Loos, 1963, 26/62)
---------------------------------------------
*Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).