Μια βασική αρχή της δημοσιογραφίας λέει ότι δεν πρέπει να «σκοτίζεις» τους αναγνώστες σου με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις για να προετοιμάσεις ένα θέμα. Αν πρέπει να περάσεις 12 ώρες σε μια συνοριακή γραμμή για μια έρευνα ή να διασχίσεις ένα ποτάμι για να βγάλεις μια φωτογραφία… είναι δικό σου πρόβλημα. Μερικές φορές όμως οι δυσκολίες είναι...
τόσο στενά συνδεδεμένες με το θέμα σου, που αποτελούν τμήμα της είδησης.
Η συνέντευξη με τον Οσκαρ Λαφοντέν για τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «This is not a coup» είχε τέτοια χαρακτηριστικά.
Η πρώτη μας απόπειρα, πριν από μερικούς μήνες, να συναντηθούμε κοντά στη Φρανκφούρτη ακυρώθηκε εξαιτίας της μεγαλύτερης απεργίας που είχε πραγματοποιήσει η «Λουφτχάνσα» τις τελευταίες δεκαετίες.
Οι Γερμανοί εργαζόμενοι ζούσαν σε μια χώρα που συσσώρευε εκρηκτικά πλεονάσματα, αλλά έβλεπαν τους μισθούς τους να παγώνουν ή και να μειώνονται. Παραδόξως αυτή ήταν και η πρώτη ερώτηση που ήθελα να απευθύνω στον Γερμανό πρώην υπουργό Οικονομικών:
Πώς βοήθησε το πάγωμα των γερμανικών μισθών την ανταγωνιστικότητα των γερμανικών προϊόντων και πώς αυτό το χάσμα ανταγωνιστικότητας μετατράπηκε σε ελλείμματα και χρέη για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Η ερώτηση όμως δεν τέθηκε ποτέ.
Το δεύτερο ραντεβού δόθηκε στο Παρίσι για το πρωινό της 14ης Νοεμβρίου του 2015. Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ πως μία ημέρα νωρίτερα -ακριβώς τη στιγμή που οι ρόδες του αεροπλάνου μου ακουμπούσαν τον αεροδιάδρομο- μια ομάδα από ισλαμοφασίστες θα έσπερνε τον τρόμο στο θέατρο του Μπατακλάν και σε άλλες περιοχές της γαλλικής πρωτεύουσας.
Η Ευρώπη γνώριζε το αληθινό πρόσωπο ενός τέρατος που και η ίδια είχε εκθρέψει προσφέροντας οπλισμό σε εξτρεμιστές μαχητές και συμμετέχοντας σε στρατιωτικές εισβολές και βομβαρδισμούς από τη Λιβύη μέχρι το Αφγανιστάν και από το Μάλι μέχρι τη Συρία. Σίγουρα ο Οσκαρ Λαφοντέν θα είχε πολλά να σχολιάσει για αυτή την Ευρώπη, που εξάγει τρόμο και κλείνει τα σύνορά της στα θύματα των πολεμικών συγκρούσεων που η ίδια πυροδοτεί. Προτίμησε όμως, όπως ήταν φυσικό, να μην ταξιδέψει στη Γαλλία υπό αυτές τις συνθήκες.
Αν προσθέσει κανείς σε αυτές τις περιπέτειες και μια τρίτη αποστολή στη Φρανκφούρτη –στην οποία ήταν άρρωστος και δεν μπορούσε να μας μιλήσει– η συνέντευξη μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί καταραμένη.
Και εκείνη ακριβώς τη στιγμή που έσβηνε η ελπίδα να τον συναντήσουμε πριν ολοκληρωθούν τα γυρίσματα του «This is not a coup», ο Λαφοντέν αποφάσισε να έρθει στην Ελλάδα. Προσκεκλημένος του καθηγητή Κώστα Λαπαβίτσα για τα εγκαίνια του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ερευνών Κοινωνικής και Οικονομικής Πολιτικής, πέρασε δύο ημέρες στη Θεσσαλονίκη και κατάφερε επιτέλους να απαντήσει στις ερωτήσεις μας.
Σαν να γνώριζε από καιρό τι θα τον ρωτούσαμε, ξεκίνησε μάλλον απολογητικά για το γεγονός ότι ήταν ένας από τους υπουργούς Οικονομικών που έβαλαν την υπογραφή τους για τη δημιουργία της ευρωζώνης: «Υποστήριξα το ευρώ ως πρόεδρος του SPD γιατί ήμουν της γνώμης ότι θα ήταν δυνατό να συντονίσω το μισθολογικό κόστος [την αύξηση των μισθών] σε όλες τις χώρες. Εάν δεν συντονιστεί -αυτό το λέμε εδώ και είκοσι χρόνια- δεν μπορεί να υπάρξει ευρωζώνη». Σήμερα ο Λαφοντέν πιστεύει ότι το ενιαίο νόμισμα έβλαψε τα συμφέροντα των εργαζομένων σε όλες τις χώρες.
«Στο ταξικό σύστημα όπου ζούμε», μας εξήγησε, «οι χαμένοι (της ευρωζώνης) είναι οι εργάτες και οι συνταξιούχοι, δηλαδή οι άνθρωποι που έχουν μικρό εισόδημα από παροχές. Και αυτό ισχύει και στη Γερμανία». Παρ'όλα αυτά το ηγετικό στέλεχος του Κόμματος της Αριστεράς (Die Linke) επισημαίνει ότι το βάρος δεν μοιράστηκε ισόποσα σε όλους τους λαούς. «Ιδιαίτερα χάνουν οι χώρες ή οι οικονομίες των λαών οι οποίες μ’ ένα ισχυρό νόμισμα δεν ευημερούν.
»Αυτές είναι οι χώρες του Νότου, κυρίως η Ελλάδα, η Ιταλία επίσης, η Ισπανία, η Πορτογαλία. Και γι'αυτό είναι αξιοπερίεργο για μένα το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις, σ’ αυτές τις χώρες, παραμένουν υπάκουα εντός του συστήματος του ευρώ».
Η ανάλυση του Οσκαρ Λαφοντέν οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η πρόσφατη κρίση στην ευρωζώνη οφείλεται και σε δομικές ανωμαλίες του ευρωσυστήματος. «Υπάρχει ένα δομικό πρόβλημα», μας εξηγεί και συνεχίζει: «Υπάρχει ένας βασικός κανόνας τον οποίο δεν επιτρέπεται να παραβλέψουμε. Αυτός ο βασικός κανόνας λέει πως μια ισχυρή οικονομία χρειάζεται ένα ισχυρό νόμισμα και μια αδύναμη οικονομία χρειάζεται ένα αδύναμο νόμισμα».
Ο Λαφοντέν αποτελεί τα τελευταία χρόνια μια από τις πιο προβεβλημένες προσωπικότητες μιας ομάδας πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων και πολιτικών που προτείνουν την επιστροφή σε ένα σύστημα σταθερών αλλά προσαρμοζόμενων ισοτιμιών, που θα αντικαταστήσει τον στρεβλό μηχανισμό της ευρωζώνης. Η σκέψη του πριν από μερικές δεκαετίες θα τον κατέτασσε στα συντηρητικά στελέχη της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας (της οποίας άλλωστε ηγούνταν, ως επικεφαλής του SPD).
Σήμερα, με την απόλυτη κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων δογμάτων -ακόμη και στο εσωτερικό κομμάτων της ευρωπαϊκής Αριστεράς- ο ίδιος άνθρωπος θεωρείται «αντάρτης» του Die Linke. Εχει όμως το θάρρος να ανοίγει μια συζήτηση που για δεκαετίες θεωρούνταν ταμπού.
Και αν μας παίδεψε λίγο περισσότερο για να τον συναντήσουμε… χαλάλι του...
* Η συνέντευξη του Οσκαρ Λαφοντέν περιλαμβάνεται στο ντοκιμαντέρ «This is not a coup», που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες σε αίθουσες στην Ελλάδα και την Κύπρο.
Άρης Χατζηστεφάνου