του Φρεντερίκ Λορντόν*
Τι οδήγησε την κυβέρνηση, κατά τη γνώμη σας, να προτείνει ένα τέτοιο σχέδιο μεταρρύθμισης, όπως αποκρυσταλλώθηκε στο Νόμο Ελ Κομρί;
Άλλη εξήγηση πέρα από την πλέον απόλυτη ιδεολογική τύφλωση, δεν υφίσταται. Αυτή η κυβέρνηση, που αυτοαποκαλείται «της αριστεράς», στην πραγματικότητα, και σε όλους τους τομείς, ασκεί την πλέον δεξιά πολιτική σε σχέση με οποιαδήποτε προγενέστερη κυβέρνηση της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας [ΣτΜ: από το 1958 μέχρι σήμερα]. Όταν αναλογιστούμε κάπως τη μεγάλη εικόνα, θα αντιληφθούμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός πραγματικά ιστορικού γεγονότος: Οι επιπτώσεις αυτού του γεγονότος δεν θα αργήσουν να εκδηλωθούν, το αργότερο στις εκλογές του 2017, και θα είναι ευρύτατες. Το γεγονός στο οποίο αναφέρομαι, και του οποίου γινόμαστε μάρτυρες σήμερα ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιούμε πλήρως, είναι η διάλυση της γαλλικής σοσιαλδημοκρατίας. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό προκαλεί ανακούφιση. Αλλά για να φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο προηγήθηκε η εφαρμογή, από τη σημερινή κυβέρνηση, της πλέον δεξιάς πολιτικής των τελευταίων πέντε δεκαετιών. Με δυο λόγια, ο νεοφιλελεύθερος φανατισμός του Σοσιαλιστικού Κόμματος ώθησε αυτήν την κυβέρνηση να προτείνει έναν τέτοιο νόμο, που δεν θα τολμούσε να παρουσιάσει ούτε η κυβέρνηση του Σαρκοζί! Αντιλαμβάνεται κανείς την κατάσταση αποσύνθεσης και ιδεολογικού ολέθρου στην οποία έχει περιπέσει πλέον αυτό το κόμμα, που δεν έχει πια παρά μόνο ονομαστική σχέση με την Αριστερά. Υπάρχει όμως άλλο ένα ζήτημα, πέρα από την ιδεολογική αγκύλωση: αυτοί οι άνθρωποι έχουν απολέσει κάθε επαφή με την πραγματική κατάσταση στην κοινωνία. Αγνοούν εντελώς τη γενικευμένη δυστυχία και ανασφάλεια που βιώνουν οι μισθωτοί. Αλλιώς δεν θα είχαν την τρελή ιδέα να προτείνουν μια λεγόμενη μεταρρύθμιση η οποία θα χειροτερεύσει κι άλλο αυτήν την κατάσταση.
Έχει περάσει καιρός από την ήττα των αντιστάσεων ενάντια στη μεταρρύθμιση των συντάξεων που προώθησε ο Σαρκοζί και τώρα, επιτέλους, ο δρόμος πάλι βράζει. Τι σχέσεις θα έπρεπε να αναπτύξει, κατά τη γνώμη σας, το κίνημα Nuit Debout με τους συνδικαλιστικούς αγώνες ενάντια στο Νόμο Ελ Κομρί;
Πολύ πιο στενές από αυτές που υπάρχουν σήμερα! Διότι δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική πολιτική αλλαγή χωρίς ένα μαζικό λαϊκό κίνημα. Κι ένα τέτοιο κίνημα δεν μπορεί παρά να πάρει, έστω και εν μέρει, τη μορφή μιας γενικής απεργίας. Η οποία δεν μπορεί να πάρει σάρκα και οστά δίχως τη συνδρομή των οργανώσεων των μισθωτών. Είναι τόσο απλό! Αλλά ακόμη κι αν δεν έχουμε καμιά βεβαιότητα για την εξαπόλυση μιας γενικής απεργίας –και παρόλο που πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την καταστήσουμε μια ρεαλιστική πιθανότητα– είναι ούτως ή άλλως ζήτημα στρατηγικής σημασίας η σύνδεση μεταξύ διαφορετικών τμημάτων της Αριστεράς που μια σειρά κοινωνιολογικά εμπόδια τα κρατούν συνήθως διαιρεμένα. Αναφέρομαι κυρίως στην «αστική» μαχητική Αριστερά, που δρα στο κέντρο των πόλεων, και στη συνδικαλισμένη εργατική τάξη. Η προσέγγιση αυτών των παραδοσιακά διαιρεμένων τμημάτων διευκολύνεται σήμερα από το γεγονός ότι ο νεοφιλελευθερισμός κακομεταχειρίζεται τυφλά τους πάντες – περιλαμβανομένων αυτών που «κανονικά» αποτελούν την κοινωνική βάση του, δηλαδή των φοιτητών ως μελλοντικών στελεχών του καπιταλισμού. Σήμερα κι αυτοί καταδικάζονται σε πλήρη ανασφάλεια και σε μια όλο και πιο υποβαθμισμένη είσοδο στην αγορά εργασίας. Οι σημερινοί φοιτητές, που έτρεφαν φιλοδοξίες, τώρα βιώνουν μια πικρή απογοήτευση. Εν ολίγοις, συσσωρεύονται όλα τα στοιχεία για να συναντηθούν κοινωνικές τάξεις και στρώματα που μέχρι σήμερα, λόγω της ετερογένειάς τους, κρατούνταν σε απόσταση μεταξύ τους. Αλλά θα ήταν άδικο, απαντώντας στην ερώτησή σας, να μην αναφερθώ στην ύπαρξη μιας «επιτροπής για τη γενική απεργία» στο κίνημα Nuit Debout. Σ’ αυτήν την επιτροπή οφείλουμε τις πρώτες χειροπιαστές δράσεις συνεύρεσης διαφορετικών τμημάτων, όπως ήταν η συγκρότηση μιας μεγάλης φοιτητικής αντιπροσωπείας που συναντήθηκε με τους απεργούς σιδηροδρομικούς. Τέτοιου είδους δράσεις είναι υποδειγματικές. Πολλαπλασιάζοντάς τις, θα είμαστε αντάξιοι του συνθήματός μας: «Σύγκλιση των αγώνων».
Το Nuit Debout προαγγέλλει το θάνατο του «μινιμαρίσματος», το τέλος των αγώνων που διεκδικούν επιμέρους αιτήματα. Οι φιλοδοξίες του ξεπερνούν τη συνδικαλιστική κινητοποίηση για την ανάκληση του Νόμου Ελ Κομρί. Κι εσείς διακηρύσσετε το τέλος της σημερινής γαλλικής πολιτικής τάξης, και καλείτε στην οικοδόμηση μιας κοινωνικής δημοκρατίας. Είναι επιτέλους γυμνός ο βασιλιάς; Θα μετασχηματιστεί το Nuit Debout σε Συντακτική Εθνοσυνέλευση; Τι πρέπει να γίνει ώστε να συμβεί πραγματικά κάτι τέτοιο;
Διατυπώσαμε τη φόρμουλα «Δεν διεκδικούμε τίποτα», και εκ των υστέρων συνειδητοποίησα ότι αυτό μπορεί να παρεξηγηθεί – ιδίως από τον κόσμο των συνδικάτων, διότι μοιάζει να αμφισβητεί τον πυρήνα της δράσης τους, η οποία είναι διεκδικητική. Είναι προφανές ότι σε καμία περίπτωση δεν θεωρούμε κενούς περιεχομένου όποιους διεκδικητικούς αγώνες αναπτύσσονται. Κάτι τέτοιο θα ήταν γελοίο και εκτός πραγματικότητας. Αλλά με τη φόρμουλα που προβάλαμε θέλαμε να προσελκύσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι οι επιμέρους διεκδικήσεις, από τη φύση τους, κάθε άλλο παρά αμφισβητούν το πλαίσιο εντός του οποίου προβάλλονται. Για παράδειγμα, να διεκδικείς μια αύξηση του ελάχιστου μισθού είναι καταδικασμένο σε αποτυχία εάν ξεχάσεις να αμφισβητήσεις ταυτόχρονα αυτές καθαυτές τις δομές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που καθιστούν αδύνατη την αύξηση μισθών. Η περίφημη ΤΙΝΑ («Δεν Υπάρχει Εναλλακτική») θα παραμένει πραγματική όσο δεν στρέφουμε την προσοχή μας στο σύνολο των νεοφιλελεύθερων δομών που την καθιστούν πραγματική! Για να αντικαταστήσουμε την ΤΙΝΑ με μια πραγματική διέξοδο πρέπει να οικοδομήσουμε τη δυνατότητα αλλαγής αυτού καθαυτού του πλαισίου.
Δεν υπάρχει κανείς στον οποίο μπορούμε να αναθέσουμε το «αίτημα» υλοποίησης μιας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης. Είναι ο ίδιος ο λαός που εγκολπώνεται αυτόν τον πόθο, τον βροντοφωνάζει και τον θέτει επί τάπητος. Μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση που θα καταργούσε την αγιοποιημένη ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, και θα την αντικαθιστούσε με το δικαίωμα χρήσης τους από όλη την κοινωνία, θα ήταν το επιστέγασμα μιας μελλοντικής επαναστατικής διαδικασίας – η οποία αποτελεί προϋπόθεση για να καταστεί αυτό το «αίτημα» πραγματική δυνατότητα. Αλλά, μπορεί να ρωτήσει κάποιος, γιατί να εκτοξευθούμε σε έναν σχεδόν ουτοπικό ορίζοντα; Επειδή αυτός είναι ένας τρόπος να θέτεις τα προβλήματα στην ημερήσια διάταξη της δημόσιας αντιπαράθεσης. Είναι ένας τρόπος να θέσεις αποφασιστικά στο δημόσιο χώρο ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με τους θεσμούς που μας καταληστεύουν και με την αυτοκρατορία του κεφαλαίου. Και είναι ακριβώς ο Νόμος Ελ Κομρί που είχε το προσόν να μας κάνει να το δούμε πιο ξεκάθαρα παρά ποτέ. Οπωσδήποτε, έχουμε μπροστά μας πολύ δρόμο μέχρι την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Ένας λόγος παραπάνω να αρχίσουμε αμέσως να βαδίζουμε σ’ αυτήν την κατεύθυνση!
* Ο Φρεντερίκ Λορντόν είναι Γάλλος πανεπιστημιακός ερευνητής, κοινωνιολόγος και οικονομολόγος. Η συνέντευξη δόθηκε στο καταλανικό συνεργατικό μέσο Εl Critic
Αναδημοσίευση από τον Δρόμο της Αριστεράς
Τι οδήγησε την κυβέρνηση, κατά τη γνώμη σας, να προτείνει ένα τέτοιο σχέδιο μεταρρύθμισης, όπως αποκρυσταλλώθηκε στο Νόμο Ελ Κομρί;
Άλλη εξήγηση πέρα από την πλέον απόλυτη ιδεολογική τύφλωση, δεν υφίσταται. Αυτή η κυβέρνηση, που αυτοαποκαλείται «της αριστεράς», στην πραγματικότητα, και σε όλους τους τομείς, ασκεί την πλέον δεξιά πολιτική σε σχέση με οποιαδήποτε προγενέστερη κυβέρνηση της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας [ΣτΜ: από το 1958 μέχρι σήμερα]. Όταν αναλογιστούμε κάπως τη μεγάλη εικόνα, θα αντιληφθούμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός πραγματικά ιστορικού γεγονότος: Οι επιπτώσεις αυτού του γεγονότος δεν θα αργήσουν να εκδηλωθούν, το αργότερο στις εκλογές του 2017, και θα είναι ευρύτατες. Το γεγονός στο οποίο αναφέρομαι, και του οποίου γινόμαστε μάρτυρες σήμερα ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιούμε πλήρως, είναι η διάλυση της γαλλικής σοσιαλδημοκρατίας. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό προκαλεί ανακούφιση. Αλλά για να φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο προηγήθηκε η εφαρμογή, από τη σημερινή κυβέρνηση, της πλέον δεξιάς πολιτικής των τελευταίων πέντε δεκαετιών. Με δυο λόγια, ο νεοφιλελεύθερος φανατισμός του Σοσιαλιστικού Κόμματος ώθησε αυτήν την κυβέρνηση να προτείνει έναν τέτοιο νόμο, που δεν θα τολμούσε να παρουσιάσει ούτε η κυβέρνηση του Σαρκοζί! Αντιλαμβάνεται κανείς την κατάσταση αποσύνθεσης και ιδεολογικού ολέθρου στην οποία έχει περιπέσει πλέον αυτό το κόμμα, που δεν έχει πια παρά μόνο ονομαστική σχέση με την Αριστερά. Υπάρχει όμως άλλο ένα ζήτημα, πέρα από την ιδεολογική αγκύλωση: αυτοί οι άνθρωποι έχουν απολέσει κάθε επαφή με την πραγματική κατάσταση στην κοινωνία. Αγνοούν εντελώς τη γενικευμένη δυστυχία και ανασφάλεια που βιώνουν οι μισθωτοί. Αλλιώς δεν θα είχαν την τρελή ιδέα να προτείνουν μια λεγόμενη μεταρρύθμιση η οποία θα χειροτερεύσει κι άλλο αυτήν την κατάσταση.
Έχει περάσει καιρός από την ήττα των αντιστάσεων ενάντια στη μεταρρύθμιση των συντάξεων που προώθησε ο Σαρκοζί και τώρα, επιτέλους, ο δρόμος πάλι βράζει. Τι σχέσεις θα έπρεπε να αναπτύξει, κατά τη γνώμη σας, το κίνημα Nuit Debout με τους συνδικαλιστικούς αγώνες ενάντια στο Νόμο Ελ Κομρί;
Πολύ πιο στενές από αυτές που υπάρχουν σήμερα! Διότι δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική πολιτική αλλαγή χωρίς ένα μαζικό λαϊκό κίνημα. Κι ένα τέτοιο κίνημα δεν μπορεί παρά να πάρει, έστω και εν μέρει, τη μορφή μιας γενικής απεργίας. Η οποία δεν μπορεί να πάρει σάρκα και οστά δίχως τη συνδρομή των οργανώσεων των μισθωτών. Είναι τόσο απλό! Αλλά ακόμη κι αν δεν έχουμε καμιά βεβαιότητα για την εξαπόλυση μιας γενικής απεργίας –και παρόλο που πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την καταστήσουμε μια ρεαλιστική πιθανότητα– είναι ούτως ή άλλως ζήτημα στρατηγικής σημασίας η σύνδεση μεταξύ διαφορετικών τμημάτων της Αριστεράς που μια σειρά κοινωνιολογικά εμπόδια τα κρατούν συνήθως διαιρεμένα. Αναφέρομαι κυρίως στην «αστική» μαχητική Αριστερά, που δρα στο κέντρο των πόλεων, και στη συνδικαλισμένη εργατική τάξη. Η προσέγγιση αυτών των παραδοσιακά διαιρεμένων τμημάτων διευκολύνεται σήμερα από το γεγονός ότι ο νεοφιλελευθερισμός κακομεταχειρίζεται τυφλά τους πάντες – περιλαμβανομένων αυτών που «κανονικά» αποτελούν την κοινωνική βάση του, δηλαδή των φοιτητών ως μελλοντικών στελεχών του καπιταλισμού. Σήμερα κι αυτοί καταδικάζονται σε πλήρη ανασφάλεια και σε μια όλο και πιο υποβαθμισμένη είσοδο στην αγορά εργασίας. Οι σημερινοί φοιτητές, που έτρεφαν φιλοδοξίες, τώρα βιώνουν μια πικρή απογοήτευση. Εν ολίγοις, συσσωρεύονται όλα τα στοιχεία για να συναντηθούν κοινωνικές τάξεις και στρώματα που μέχρι σήμερα, λόγω της ετερογένειάς τους, κρατούνταν σε απόσταση μεταξύ τους. Αλλά θα ήταν άδικο, απαντώντας στην ερώτησή σας, να μην αναφερθώ στην ύπαρξη μιας «επιτροπής για τη γενική απεργία» στο κίνημα Nuit Debout. Σ’ αυτήν την επιτροπή οφείλουμε τις πρώτες χειροπιαστές δράσεις συνεύρεσης διαφορετικών τμημάτων, όπως ήταν η συγκρότηση μιας μεγάλης φοιτητικής αντιπροσωπείας που συναντήθηκε με τους απεργούς σιδηροδρομικούς. Τέτοιου είδους δράσεις είναι υποδειγματικές. Πολλαπλασιάζοντάς τις, θα είμαστε αντάξιοι του συνθήματός μας: «Σύγκλιση των αγώνων».
Το Nuit Debout προαγγέλλει το θάνατο του «μινιμαρίσματος», το τέλος των αγώνων που διεκδικούν επιμέρους αιτήματα. Οι φιλοδοξίες του ξεπερνούν τη συνδικαλιστική κινητοποίηση για την ανάκληση του Νόμου Ελ Κομρί. Κι εσείς διακηρύσσετε το τέλος της σημερινής γαλλικής πολιτικής τάξης, και καλείτε στην οικοδόμηση μιας κοινωνικής δημοκρατίας. Είναι επιτέλους γυμνός ο βασιλιάς; Θα μετασχηματιστεί το Nuit Debout σε Συντακτική Εθνοσυνέλευση; Τι πρέπει να γίνει ώστε να συμβεί πραγματικά κάτι τέτοιο;
Διατυπώσαμε τη φόρμουλα «Δεν διεκδικούμε τίποτα», και εκ των υστέρων συνειδητοποίησα ότι αυτό μπορεί να παρεξηγηθεί – ιδίως από τον κόσμο των συνδικάτων, διότι μοιάζει να αμφισβητεί τον πυρήνα της δράσης τους, η οποία είναι διεκδικητική. Είναι προφανές ότι σε καμία περίπτωση δεν θεωρούμε κενούς περιεχομένου όποιους διεκδικητικούς αγώνες αναπτύσσονται. Κάτι τέτοιο θα ήταν γελοίο και εκτός πραγματικότητας. Αλλά με τη φόρμουλα που προβάλαμε θέλαμε να προσελκύσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι οι επιμέρους διεκδικήσεις, από τη φύση τους, κάθε άλλο παρά αμφισβητούν το πλαίσιο εντός του οποίου προβάλλονται. Για παράδειγμα, να διεκδικείς μια αύξηση του ελάχιστου μισθού είναι καταδικασμένο σε αποτυχία εάν ξεχάσεις να αμφισβητήσεις ταυτόχρονα αυτές καθαυτές τις δομές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που καθιστούν αδύνατη την αύξηση μισθών. Η περίφημη ΤΙΝΑ («Δεν Υπάρχει Εναλλακτική») θα παραμένει πραγματική όσο δεν στρέφουμε την προσοχή μας στο σύνολο των νεοφιλελεύθερων δομών που την καθιστούν πραγματική! Για να αντικαταστήσουμε την ΤΙΝΑ με μια πραγματική διέξοδο πρέπει να οικοδομήσουμε τη δυνατότητα αλλαγής αυτού καθαυτού του πλαισίου.
Δεν υπάρχει κανείς στον οποίο μπορούμε να αναθέσουμε το «αίτημα» υλοποίησης μιας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης. Είναι ο ίδιος ο λαός που εγκολπώνεται αυτόν τον πόθο, τον βροντοφωνάζει και τον θέτει επί τάπητος. Μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση που θα καταργούσε την αγιοποιημένη ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, και θα την αντικαθιστούσε με το δικαίωμα χρήσης τους από όλη την κοινωνία, θα ήταν το επιστέγασμα μιας μελλοντικής επαναστατικής διαδικασίας – η οποία αποτελεί προϋπόθεση για να καταστεί αυτό το «αίτημα» πραγματική δυνατότητα. Αλλά, μπορεί να ρωτήσει κάποιος, γιατί να εκτοξευθούμε σε έναν σχεδόν ουτοπικό ορίζοντα; Επειδή αυτός είναι ένας τρόπος να θέτεις τα προβλήματα στην ημερήσια διάταξη της δημόσιας αντιπαράθεσης. Είναι ένας τρόπος να θέσεις αποφασιστικά στο δημόσιο χώρο ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με τους θεσμούς που μας καταληστεύουν και με την αυτοκρατορία του κεφαλαίου. Και είναι ακριβώς ο Νόμος Ελ Κομρί που είχε το προσόν να μας κάνει να το δούμε πιο ξεκάθαρα παρά ποτέ. Οπωσδήποτε, έχουμε μπροστά μας πολύ δρόμο μέχρι την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Ένας λόγος παραπάνω να αρχίσουμε αμέσως να βαδίζουμε σ’ αυτήν την κατεύθυνση!
* Ο Φρεντερίκ Λορντόν είναι Γάλλος πανεπιστημιακός ερευνητής, κοινωνιολόγος και οικονομολόγος. Η συνέντευξη δόθηκε στο καταλανικό συνεργατικό μέσο Εl Critic
Αναδημοσίευση από τον Δρόμο της Αριστεράς