Με την υλοποίηση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η ευρωπαϊκή ενοποίηση εδραιώθηκε ως ένα μακροπρόθεσμο νεοφιλελεύθερο σχέδιο. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, οι θεμελιώδεις ελευθερίες της Ενιαίας Αγοράς και η Οικονομική Νομισματική Ένωση, μεταξύ άλλων, αποτέλεσε ένα πλαίσιο για την προώθηση πολιτικών λιτότητας, την κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους και την επιβολή ιδιωτικοποιήσεων στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε αντίθεση με τη θεωρία της ΕΕ ως «ουδέτερο πεδίο δράσης», τα γεγονότα μετά τη Μεγάλη Ύφεση του 2007/2009 έδειξαν ότι το σημερινό σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης καθορίζεται από την οπισθοδρομική φύση των συνθηκών του και από μια άνευ προηγουμένου ριζοσπαστικοποίηση του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα του. Οι άνισες και ιεραρχικές σχέσεις εξουσίας (πυρήνας – περιφέρεια) υπήρξαν για καιρό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που τελικά κορυφώθηκαν με την κυριαρχία της Γερμανίας στον προσανατολισμό της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ, μετά τη Μεγάλη Ύφεση. Οι εξελίξεις στο νομοθετικό πεδίο, που συνόδευσαν την εγκαθίδρυση της ευρωζώνης και τα μέτρα που ελήφθησαν ως απάντηση στην κρίση του Ευρώ, μέσα από την επιβολή ολοένα και πιο αυστηρών, με ολοένα και λιγότερη νομιμοποίηση, κανόνων και δομών διακυβέρνησης (Σύμφωνο Euro Plus, Δημοσιονομικό Σύμφωνο κ.λπ.) επιδείνωσαν τον αυταρχικό, νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα της ενοποίησης της ΕΕ. Έτσι, το παρόν σχέδιο ενοποίησης μετατράπηκε σε απειλή για τη Δημοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία.
ΤΟ ΕΥΡΩ – ΕΝΑ ΝΟΜΙΣΜΑ ΚΡΙΣΕΩΝ
Η κρίση του ευρώ είναι προϊόν της λανθάνουσας σύλληψης και αρχιτεκτονικής της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), που επικεντρώθηκε στους στόχους της λιτότητας και της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Αντί να οδηγήσει σε μια διαδικασία οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης των μελών-κρατών της ευρωζώνης, η «πραγματική οικονομική ανάπτυξη» (με όρους εισοδημάτων, παραγωγικότητας κ.λπ.) στην ευρωζώνη διαλύθηκε όσο ποτέ. Η ΟΝΕ έφτασε να δημιουργεί τεράστιες «μακροοικονομικές ανισορροπίες» (για παράδειγμα, αύξηση των ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών όχι μόνο στην περιφέρεια, το νότο της ΕΕ, αλλά και στη Γαλλία και την Ιταλία, τεράστια πλεονάσματα για τη Γερμανία και άλλους) και –στο πρώτο στάδιο- οδήγησε σε φυγή κεφαλαίων από τον πυρήνα της ΕΕ στην περιφέρεια. Η πλημμύρα φθηνού χρήματος έδωσε ώθηση σε κερδοσκοπικές φούσκες στον κλάδο ακινητών, το χρηματοοικονομικό κλάδο κ.ο.κ. και αύξησε το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος.
Σημαντικός παράγοντας πίσω από τις ανισορροπίες ήταν η επιδίωξη της Γερμανίας να μειώσει τα εργασιακά κόστη μέσα από την αναδιοργάνωση της αλυσίδας δημιουργίας αξίας για τις εξαγωγικές βιομηχανίες της, με φθηνό εργατικό δυναμικό από την ανατολική Ευρώπη, με μισθολογικό ντάμπινγκ, φορολογικό ντάμπινγκ και κοινωνικές περικοπές.
Συνέπεια αυτών ήταν η τεράστια πίεση επί των πιο αδύναμων οικονομιών να αυξήσουν τη «διεθνή ανταγωνιστικότητα» των «δικών τους» βιομηχανιών και υπηρεσιών. Από τη στιγμή που δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό μέσω νομισματικής πολιτικής, εντός του πλαισίου της ΟΝΕ, προχώρησαν σε εσωτερική υποτίμηση. Στην πράξη, αυτό σήμαινε διάλυση του κοινωνικού κράτους, εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών και δομών, κοινωνικό και μισθολογικό ντάμπινγκ, φορολογικό ανταγωνισμό, πλήγμα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, προσπάθεια αποδιοργάνωσης των συνδικάτων και δαιμονοποίηση ή μαζική απόλυση δημοσίων υπαλλήλων.
ΤΟ ΕΥΡΩ – ΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τίποτε από όλα αυτά δεν συμβαίνει λόγω κάποιων απρόβλεπτων προβλημάτων στην κατασκευή της ευρωζώνης. Το ευρώ λειτουργεί σωστά, στη λογική των νεοφιλελεύθερων σχεδιαστών του. Δεν αποσκοπεί σε κάποιο είδος οικονομικής ισορροπίας μεταξύ των κρατών-μελών, στην οικονομική ανάπτυξη και την πλήρη απασχόληση. Αποσκοπεί στη διάλυση των εργασιακών δικαιωμάτων, των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, του δημόσιου τομέα, της φορολόγησης του κέρδους, καθώς και στην επιβολή τραπεζικών διασώσεων χρηματοδοτούμενων από το κράτος.
Έτσι λειτουργεί το ευρώ με πολιτικούς όρους: Ωθεί τα μέλη του σε ολοένα και μεγαλύτερο ανταγωνισμό προς τα κάτω, στον οποίο η οικονομική θέση κάθε κράτους μπορεί να βελτιωθεί μόνο με πολιτικές εναντίον της πλειοψηφίας του πληθυσμού και προς όφελος του διεθνούς κεφαλαίου. Δημιουργεί ένα σπιράλ πτώσης που ισοπεδώνει μισθούς, συντάξεις, κοινωνικά επιδόματα, δημόσια απασχόληση, δημόσιες επενδύσεις.
Όπως έδειξαν ξεκάθαρα τα γεγονότα στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 2015, η δομή διακυβέρνησης της ευρωζώνης δεν είναι ανοικτή σε πολιτικές που ακολουθούν τις δημοκρατικά εκπεφρασμένες απόψεις της πλειοψηφίας του λαού, εάν αυτές είναι ενάντια στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Όταν η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να εφαρμόσει το πρόγραμμά της –ενισχυμένο από το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος- η ΕΚΤ χρησιμοποίησε τα χρηματοοικονομικά όπλα της για να αναγκάσει την κυβέρνηση να υποχωρήσει και να υπογράψει το μνημόνιο.
ΤΟ ΕΥΡΩ – ΜΙΑ ΚΑΚΗ ΙΔΕΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΛΗ
Όπως έχει αποδειχθεί από πολλούς αναλυτές, η ευρωζώνη δεν πληρεί τις προϋποθέσεις για μια λειτουργική νομισματική ένωση, ούτε αναμένεται να συμβεί αυτό στο μέλλον. Μεταξύ άλλων, μια λειτουργική νομισματική ένωση με πολύ διαφορετικά επίπεδα παραγωγικότητας και οικονομικών δομών, όπως ισχύει στην ευρωζώνη, απαιτεί τεράστιες κεφαλαιακές μετακινήσεις προκειμένου να αναστρέψει τις οικονομικές ανισορροπίες. Αξιόπιστες αναλύσεις δείχνουν ότι κάτι τέτοιο συνεπάγεται την αναδιανομή περίπου του 10% του ΑΕΠ της ευρωζώνης από τις ισχυρότερες στις πιο αδύναμες οικονομίες, ένα βήμα που όχι μόνο είναι ανέφικτο πολιτικά, αλλά και ανεπιθύμητο: Όπως έχει δείξει η ιστορία της ευρωζώνης, οι κυβερνήσεις των χωρών που αποτελούν δότες χρησιμοποιούν τη θέση τους για να επηρεάσουν τις εθνικές πολιτικές στις λήπτριες χώρες, καταπατώντας τη δημοκρατία.
Τα τελευταία χρόνια έγινε φανερό πόσο γρήγορα ένα τέτοιο σύστημα υπονομεύει τη λαϊκή κυριαρχία, διαιρεί τους λαούς της Ευρώπης και δίνει χώρο στην ξενοφοβία.
Τελικώς, η επιλογή ενός δημοκρατικού, ομοσπονδιακού ευρωπαϊκού κράτους που δεν αντανακλά τις άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ των κρατών-μελών θα απαιτούσε μια ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών που δεν είναι δεδομένη και δεν μπορεί να προκύψει με επιβολή άνωθεν.
LEXIT – Ο ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εν όψει της ανησυχητικής απώλειας δημοκρατικών δικαιωμάτων, διάλυσης του κοινωνικού κράτους και ιδιωτικοποίησης των δημοσίων αγαθών, οι απελευθερωτικές δυνάμεις στην Ευρώπη πρέπει να προτείνουν εφικτές, αξιόπιστες εναλλακτικές, βασισμένες στη λαϊκή κυριαρχία, έναντι της αυταρχικής, νεοφιλελεύθερης ενοποίησης. Για το λόγο αυτό, το Lexit (Αριστερή έξοδος) πρέπει να προβληθεί ως εργαλείο για την ανάκτηση της Δημοκρατίας.
Η ανησυχητική άνοδος της ακροδεξιάς στις περισσότερες χώρες του ευρώ απορρέει, μεταξύ άλλων, από τη θέση τους ενάντια στο σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕ και του ευρώ. Οι πολιτικές τους προτάσεις είναι παραπλανητικές: Οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις, για παράδειγμα, διεκδικούν περαιτέρω έλεγχο της μετανάστευσης αλλά καμία αναφορά για την ανεξέλεγκτη κινητικότητα του κεφαλαίου από και προς χώρες που ακολουθούν πολιτικές μισθολογικού ανταγωνισμού. Για τις δυνάμεις αυτές, θα ήταν αρκετό να παύσει η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων στην Ευρώπη και η εγκατάλειψη της ευρωζώνης, αφήνοντας τα νομίσματα να καθορίζονται από τις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς και της κερδοσκοπίας: αυτήν την τρομερή σύνθεση θα την αποκαλούσαμε «ξενοφοβικό νεοφιλελευθερισμό».
Αν θέλουμε να αποφύγουμε αυτό το σενάριο, χρειαζόμαστε το Lexit: μια διεθνιστική εναλλακτική βασιζόμενη στη λαϊκή κυριαρχία, την αδελφοσύνη, τα κοινωνικά δικαιώματα και την υπεράσπιση των συνθηκών και κοινών αγαθών των εργαζομένων.
Ότι η ευρωζώνη δεν είναι βιώσιμη είναι αντικειμενικό γεγονός. Αργά ή γρήγορα, θα γίνουν επιτακτικές οι επιλογές εναλλακτικών δρόμων από το ευρώ, δεξιάς ή αριστερής κατεύθυνσης, κάθε ένας από αυτούς με διαφορετικό αποτέλεσμα για τις εμπλεκόμενες κοινωνικές τάξεις. Δηλώνουμε ρητά ότι ο σκοπός του Lexit είναι να αναπτύξει απελευθερωτικές, Αριστερές στρατηγικές για την έξοδο από το ευρώ και να νικήσει τη νεοφιλελεύθερη ενοποίηση. Η συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει και διάφορες προτάσεις είναι στο τραπέζι: Προσκαλούμε όλους όσοι ενστερνίζονται την ανάγκη για το Lexit να συμμετάσχουν στις συζητήσεις και εκστρατείες μας.
Πρώτοι που υπέγραψαν:
Tariq Ali, author and filmmaker, UK
Jorge Amar, Asociación por el pleno empleo y la estabilidad de precios, Spain
Prof. em. Yangos Andreadis, Pantheion University, Greece
Cristina Asensi, Democracia Real Ya and Money Sovereignty Commission, Spain
Prof. Einar Braathen, Oslo and Akershus University College, Norway
Prof. Lucio Baccaro, Université de Genève, Switzerland
Gina Barstad, No to the EU and Socialist Left Party, Norway
Luís Bernardo, Researcher, Portugal
Simon Brezan, 4th Group of United Left, Slovenia
Prof. Sergio Cesaratto, University of Siena, Italy
Prof. Massimo D’Antoni, University of Siena, Italy
Alfredo D’Attorre, MP Sinistra Italiana, Italy
Fabio De Masi, MEP GUE/NGL, Germany
Klaus Dräger, former staff of the GUE/NGL group in the EP, Germany
Stefano Fassina, former Vice-Minister of Finance, MP Sinistra Italiana, Italy
Prof. Scott Ferguson, University of South Florida, United States
Prof. Heiner Flassbeck, Hamburg University and Makroskop, Germany
Kenneth Haar, Corporate Europe Observatory, Denmark
Idar Helle, De Facto, Norway
Inge Höger, MP Die Linke, Germany
Prof. Martin Höpner, Max Planck Institute for the Study of Societies, Germany
Dr. Raoul Marc Jennar, Political scientist and author, France
Dr. Lydia Krüger, Scientific Council of Attac, Germany
Kris Kunst, Economy for the people, Germany
Wilhelm Langthaler, Euroexit, Austria
Prof. Costas Lapavitsas, SOAS University of London, UK
Frédéric Lordon, CNRS, France
Stuart Medina, Asociación por el pleno empleo y la estabilidad de precios, Spain
Prof. William Mitchell, Director of Centre of Full Employment and Equity, University of Newcastle, Australia
Joakim Møllersen, Attac and Radikal Portal, Norway
Pedro Montes, Socialismo 21, Spain
Prof. Andreas Nölke, Goethe University, Germany
Albert F. Reiterer, Euroexit, Austria
Dr. Paul Steinhardt, Makroskop, Germany
Steffen Stierle, Attac and Eurexit, Germany
Jose Sánchez, APEEP, Anti-TTIP Campaign, Attac, Spain
Gunnar Skuli Armannsson, Attac, Iceland
Petter Slaatrem Titland, Attac, Norway
Dr. Andy Storey, University College Dublin, Ireland
Prof. Wolfgang Streeck, Max Planck Institute for the Study of Societies, Germany
Diosdano Toledano, Plataforma por la salida del euro, Spain
Christophe Ventura, Memoire des luttes, France
Peter Wahl, Weed e.V., Scientific Council of Attac, Germany
Erik Wesselius, Corporate Europe Observatory, Netherlands
Prof. Gennaro Zezza, Università di Cassino e del Lazio Meridionale, Italy