Συγκεκριμένα, πριν δύο χρόνια, αποφασίστηκε το ΙΚΥ να αναιρέσει ουσιαστικά τον τίτλο του, διακόπτοντας τη χορήγηση υποτροφιών για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα, λόγω της ανυπαρξίας χρημάτων. Έτσι υπήρχε το ίδρυμα κρατικών υποτροφιών … χωρίς κρατικές υποτροφίες.
Δυστυχώς η αρχική χαρά ή ελπίδα που αισθάνθηκαν χιλιάδες νέοι και νέες κόπηκε αμέσως μόλις αντίκρισαν τον ακριβή τίτλο της προκήρυξης των υποτροφιών. «ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΙΚΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ –ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ SIEMENS».Όπως μας πληροφορούν, οι 200 υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές (σε τρεις κύκλους), παρέχονται στα πλαίσια της συμφωνίας που υπέγραψε η Ελληνική Δημοκρατία με την εταιρεία Siemens. Πρόκειται για την υλοποίηση της συμφωνίας που είχε υπογράψει το 2012, ο τότε υπουργός Οικονομικών Βενιζέλος, που οδήγησε στην απόφαση στις 24 Ιούλη του 2013 του σημερινού υπουργού Οικονομικών Στουρνάρα και Παιδείας Αρβανιτόπουλου. Οι υποτροφίες αυτές εμπεριέχονται στα «πακέτα δώρων» που κάνει η γερμανική εταιρεία σαν αποζημιώσεις στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ας το σκεφτούμε λίγο καλύτερα. Η Siemens, μια γιγαντιαία πολυεθνική που αποδεδειγμένα δωροδόκησε το πολιτικό προσωπικό των κομμάτων εξουσίας για χρόνια, εμφανίζεται σήμερα σαν προστάτιδα των επιστημών και των άπορων ελλήνων νέων επιστημόνων. Τη στιγμή που τα σκάνδαλα κουκουλώνονται στην Ελληνική Βουλή από τους ίδιους, ατιμώρητους, πολιτικούς των μνημονιακών κομμάτων, τη στιγμή που η κυβέρνηση και η τρόικα έχουν παραδώσει έναν ολόκληρο λαό στις ορέξεις του εγχώριου και διεθνούς κεφαλαίου, οι εγκληματίες επιχειρηματίες ξεπλένονται φορώντας το μανδύα του φιλεύσπλαχνου χορηγού.
«Μα καλά, κακό είναι; Ας δώσει τουλάχιστον κάποια χρήματα σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη, από το να τα φάνε τα λαμόγια», μπορεί να σκεφτεί κανείς, και όχι άδικα. Αν είναι να δώσει κάποια χρήματα, ας τα δώσει στην έρευνα και στην παιδεία. Όμως, αυτό που εμφανώς συμβαίνει είναι η προσπάθεια να «χρυσωθεί το χάπι» ώστε ο ελληνικός λαός να αρκεστεί σε κάποια ψίχουλα που θα του πετάξει η Siemens και η κυβέρνηση και να εξαγοραστεί η λήθη του. Οι διακόσιες υποτροφίες, αν και απολύτως ευεργετικές για όσους τις πάρουν, δεν είναι παρά ελάχιστα από τον πλούτο που μας έχουν κλέψει. Δεν είναι παρά οι χάντρες για να θαμπώσουν και το ουίσκι για να μεθύσουν τους ιθαγενείς μπας και δεν καταλάβουν ότι χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους.
Σε κάθε περίπτωση, τα λεφτά που χρωστάνε στο κράτος – και στον ελληνικό λαό- οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, ας τα δώσουν και οι δημόσιοι φορείς ας αναλάβουν το έργο που τους αναλογεί. Το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών έδωσε για χρόνια τη δυνατότητα σε χιλιάδες νέους και νέες να σπουδάσουν και να ολοκληρώσουν σημαντικές ερευνητικές δραστηριότητες. Αν και ούτε παλαιότερα αρκούσαν οι θέσεις και τα παρεχόμενα χρήματα, τουλάχιστον ήταν ο μόνος τρόπος για να βοηθηθούν παιδιά φτωχότερων οικογενειών και να χορηγηθούν χρήματα για έρευνες σε τομείς που δε συνδέονται άμεσα με την αγορά και τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Η Siemens από εκεί που θα έπρεπε να έχει καταδικαστεί, επανέρχεται δίνοντας το όνομα της στο πρόγραμμα κρατικών υποτροφιών, ενώ ελέγχει απόλυτα και τον προσανατολισμό τους. Έτσι, οι πρόεδροι και οι manager του επιχειρηματικού ομίλου συμμετέχουν στην Επιτροπή Εποπτείας και θα είναι αυτοί που θα κρίνουν ποιες έρευνες θα χρηματοδοτήσει το ΙΚΥ.
«Αφού εγώ είμαι ο χορηγός, εγώ λέω τι έρευνα θα γίνει». Αυτή είναι η λογική που εκφράζεται και στο πρωτοφανές: Ότι για πρώτη φορά, δικαίωμα σε χρηματοδότηση έχει μόνο η έρευνα που έχει να κάνει με τους τομείς της Ενέργειας, της Υγείας, της Βιομηχανίας, των Υποδομών και της Αστικής Ανάπτυξης. Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, η βασική έρευνα, ότι δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιχειρηματικών αναγκών, κρίνεται ως άχρηστο, παρωχημένο και σίγουρα όχι επαρκές για να χρηματοδοτηθεί.
Πρόκειται για μια διπλά καταστροφική επιλογή. Από τη μια έχουμε την ουσιαστική ιδιωτικοποίηση και επιχειρηματικοποίηση των κρατικών υποτροφιών. Και μάλιστα επίσημα, με τον πιο ακραίο τρόπο. Η μόνη γνώση και έρευνα που έχει αξία είναι αυτή που μπορεί να αποφέρει άμεσο επιχειρηματικό κέρδος. Και αυτό όχι μόνο σαν αποτέλεσμα νεοφιλελεύθερων πολιτικών αλλά σαν επίσημη πολιτική θέση του κράτους και των δημόσιων οργανισμών.
Ακόμα χειρότερα όμως, πρόκειται για μια πράξη ακραίου εξευτελισμού. Πόσο πιο χαμηλά μπορεί να φτάσει αυτή η αδίστακτη συμμορία των ελλήνων και ξένων μνημονιακών; Πόσο ακόμα μπορούν να ταπεινώνουν τη νεολαία και τον ελληνικό λαό αναγκάζοντας τους αν θέλουν να αποφύγουν τη φτώχεια και την ανεργία, να αποδεχτούν σα σωτήρες τους υπεύθυνους της καταστροφής της κοινωνίας; Πώς τολμούν να πετάνε τα ξεροκόμματα και να τα παρουσιάζουν σα «δώρα»;
Η κατάσταση στην εκπαίδευση συνολικά είναι τραγική. Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα σχολεία κλείνουν, οι καθηγητές απολύονται, οι ειδικότητες καταργούνται, δεν υπάρχουν χρήματα για τη συντήρηση των κτιρίων, παιδιά διώχνονται από τις αίθουσες τους και τους παιδικούς σταθμούς. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα ιδρύματα βρίσκονται επίσης σε κατάσταση διάλυσης. Η χρηματοδότηση έχει πετσοκοπεί, δε διορίζονται νέοι καθηγητές, κόβονται τα συγγράμματα, τα πανεπιστήμια ξεπουλιούνται.
Το μεγαλύτερο κομμάτι της νέας γενιάς πετιέται σταδιακά έξω από την εκπαίδευση, σε όλες τις βαθμίδες της. Για τους περισσότερους, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, και ακόμα περισσότερο οι μεταπτυχιακές σπουδές είναι άπιαστο όνειρο. Την ίδια στιγμή όμως, η τρομακτική ανεργία στους νέους, αλλά και συνολικά, οδηγεί όλο και μεγαλύτερα τμήματα της νέα γενιάς στη συνέχιση των σπουδών τους και μετά το πρώτο τους πτυχίο. Οι συνθήκες, ωστόσο, διαρκώς δυσκολεύουν. Οι δυνατότητες εξεύρεσης εργασίας, ερευνητικής ή διδακτικής απασχόλησης με αξιοπρεπείς απολαβές είναι σχεδόν μηδαμινές, όσο μηδαμινή είναι και η οικονομική στήριξη για ερευνητικά ταξίδια, συμμετοχές σε συνέδρια κ.α. Οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες βρίσκονται στα όρια της οικονομικής κατάρρευσης, και όποιος έχει λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείο από πανεπιστήμιο, καθημερινά λαμβάνει μηνύματα για εκδοτικούς οίκους που κόβουν την πρόσβαση λόγω ανεξόφλητων οφειλών από το Υπουργείο Παιδείας. Είναι απολύτως προφανές ότι αυτή η κατάσταση συνδέεται και με την φυγή στο εξωτερικό χιλιάδων νέων κάθε χρόνο.
Μια υποτροφία είναι συχνά η μόνη δυνατότητα για να ολοκληρωθούν οι μεταπτυχιακοί κύκλοι σπουδών και οι διδακτορικές διατριβές, ενώ παράλληλα παρέχει μια δυνατότητα για ανεμπόδιστη και χωρίς «παρεμβάσεις» έρευνα με στόχο την επιστημονική αλήθεια και όχι την ικανοποίηση των επιταγών του χρηματοδότη. Πόση ξεδιαντροπιά να αναγκάζεται ένας νέος άνθρωπος, που θέλει να ζήσει και να σπουδάσει με αξιοπρέπεια, που θέλει να συμβάλλει με τον τρόπο του στην αλλαγή της σημερινής βαρβαρότητας, να αισθάνεται ως ευεργέτες τους κλέφτες των πολυεθνικών και ειδικά αυτούς που γνωρίζει ότι πρωταγωνίστησαν στη διαπλοκή και τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος; Γνωρίζαμε ότι πάντα, το μεγάλο κεφάλαιο, την ίδια στιγμή που βάφει τα χέρια του στο αίμα της εκμετάλλευσης προσπαθεί να εμφανιστεί ως καλλιεργημένο και προοδευτικό. Ωστόσο, τέτοια απογύμνωση του αποκρουστικού προσώπου του συστήματος προκαλεί εντύπωση.
Οι νέοι ερευνητές δεν είναι επαίτες. Δεν είναι τυφλές μηχανές αναζήτησης χρημάτων. Και οι κρατικές υποτροφίες δεν είναι δώρο. Είναι προφανής υποχρέωση του κράτους για να αναπτύξει την έρευνα προς όφελος των αναγκών της κοινωνίας, όχι του κεφαλαίου. Αντί να δίνουμε χρήματα στους τραπεζίτες και το ληστρικό χρέος, αντί να αποδεχόμαστε σαν Άγιο Βασίλη την κάθε Siemens, θα έπρεπε να δίνουμε χρήματα στην υγεία και την παιδεία, στους οικονομικά και κοινωνικά αδύναμους, στους άστεγους, στους μετανάστες. Θα έπρεπε να δίνουμε χρήματα για μια έρευνα για το πώς θα φτιάξουμε μια χώρα και ένα κόσμο χωρίς δυστυχία, χωρίς χρέη, χωρίς εκμετάλλευση.
Πλέον η ανάγκη ανατροπής προκύπτει και ως αναγκαία συνθήκη και για την έρευνα με αξιοπρέπεια. Μαζί με την εργασία, τη ζωή με αξιοπρέπεια.
*Υπ. Διδάκτορας Οικονομικής Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Δημοσιεύτηκε στο Alfavita