Η έννοια της αριστεράς αποτελεί ένα θέσφατο που κανείς δεν τολμά να το αμφισβητήσει, παρά το γεγονός ότι οι πολιτικοί σχηματισμοί τους οποίους έχει γεννήσει και εκθρέψει κατά καιρούς ο ιδεολογικοπολιτικός κόλπος της, όχι μόνο δεν έχουν καταφέρει να υπερασπίσουν τα δικαιώματα των εργαζομένων κάθε φορά που το κεφάλαιο έχει επιτεθεί για να καταργήσει κάποια απ’ αυτά, αλλά έχουν συνδεθεί και με μεγάλης σημασίας ήττες του λαϊκού κινήματος. Παρ όλα αυτά εξακολουθεί και σήμερα να μπαίνει από πολλές πλευρές ο στόχος για μια Επαναστατική Αριστερά, η μια Αντικαπιταλιστική Αριστερά κλπ. Και κανείς δεν αναρωτιέται μήπως … απλά να θέσει ένα ερωτηματικό… μήπως βρε αδερφέ κάνουμε λάθος ακριβώς στο σημείο αυτό?? Μήπως κάνουμε λάθος να θέτουμε στόχους στο λαϊκό κίνημα με άξονα την αριστερά?? Τόσα και τόσα έχουν μπει σε επανεξέταση στις μέρες μας, (ο ίδιος ο Μαρξισμός έχει δεινοπαθήσει από τις «σύγχρονες» επανεξετάσεις του) γιατί η έννοια της αριστεράς να αποτελεί τόσο αμετακίνητο πια θέσφατο??
Αν κάνουμε μια λεπτομερειακή περιήγηση στα κλασσικά μαρξιστικά κείμενα (Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Τρότσκι, Πλεχάνοφ, ντοκουμέντα του ΣΔΚΡ, ντοκουμέντα του Μπολσεβίκικου κόμματος, κλπ) πολύ σπάνια θα δούμε να χρησιμοποιείται η έννοια της αριστεράς. Χρησιμοποιείται δε αποκλειστικά και μόνο για να προσδιορίσει μικρές ομάδες στα πλαίσια ενός αυτοτελούς ιδεολογικά και πολιτικά καθορισμένου χώρου και ποτέ μα ποτέ για να προσδιορίσει πολιτικά τον ίδιο τον πολιτικό χώρο, είτε αυτός είναι κόμμα, είτε είναι οργάνωση πολιτική, συνδικαλιστική κλπ. Οι όροι που χρησιμοποιούνται από τους κλασσικούς για τον πολιτικό προσδιορισμό είναι «επαναστατικό», «Σοσιαλιστικό», «Σοσιαλδημοκρατικό» κλπ, αλλά ποτέ αριστερό. Αριστερές στα κλασσικά κείμενα είναι κάποιες ομάδες που δρουν στα πλαίσια ενός πολιτικού χώρου και προσδιορίζονται συμβατικά με τον τρόπο αυτό, ακριβώς επειδή οι ίδιες δεν έχουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αλλά μικρές παραλλαγές πάνω στο πρόγραμμα του πολιτικού χώρου στα πλαίσια του οποίου εντάσσονται, κινούνται και δρουν .
Στις επαναστάσεις που ξέσπασαν μετά την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917, σε καμία περίπτωση το πολιτικό υποκείμενο που αποτέλεσε την εκάστοτε πρωτοπορία, δεν προσδιόριζε τον εαυτό του στα επίσημα ντοκουμέντα του ως Αριστερά. Στη Γερμανική επανάσταση στα κείμενα της Λούξεμπουργκ, στη Κίνα και στα κείμενα του Μάο, αργότερα στη Κουβανική επανάσταση και στα κείμενα του Τσε και του Φιντέλ, στο Βιετνάμ και τις άλλες επαναστάσεις της Ινδονησίας, στις επαναστάσεις της Αφρικής (Αγκόλα κλπ) πουθενά δεν βλέπουμε να πρωταγωνιστεί ένας πολιτικός σχηματισμός που να αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερά.
Στην Ελληνική αντιφασιστική Αντίσταση 40-44 ούτε στα κείμενα του ΕΑΜ, ούτε του ΕΛΑΣ, ούτε πολύ περισσότερο στου ΚΚΕ, υπάρχει η έννοια της αριστεράς. Ακόμα και στην εποχή του εμφυλίου και του Δημοκρατικού Στρατού ο προσδιορισμός αυτός αποφεύγεται. Στην Ελλάδα μάλιστα η αριστερά εμφανίζεται μετά από την οριστική ήττα του Δημοκρατικού στρατού, με την ΕΔΑ και σηματοδοτεί την οριστική εγκατάλειψη του προγράμματος κατάληψης της εξουσίας από την ηγεσία του ΚΚΕ και την οριστική αποδοχή του περιορισμού της δράσης του στα πλαίσια της αστικοκοινοβουλευτικής νομιμότητας. Αυτό το τελευταίο (δηλαδή ο περιορισμός του πολιτικού προγράμματος στο πλαίσιο της αστικοδημοκρατικής δημοκρατικής νομιμότητας) είναι και το γενικό χαρακτηριστικό των αριστερών κομμάτων που εμφανίστηκαν μεταπολεμικά τόσο στην Ευρώπη όσο και σ όλο τον κόσμο ιδίως μετά την εγκατάλειψη και διάλυση των Κομμουνιστικών κομμάτων. Οι έννοια «Κομμουνιστικό» ήταν μία έννοια που παρά τις μεγάλες προσπάθειες αλλοίωσης που έγιναν επί εποχής «ευρωκομμουνισμού», δεν μπορούσε να αποκοπεί και να απαλλαγεί από την Μαρξιστική θεωρία και την επαναστατική Σοσιαλιστική προοπτική. Το «κομμουνιστικό» δεν συμβιβαζόταν με πρόγραμμα βελτίωσης του Καπιταλισμού ενώ αντίθετα η «αριστερά» ήταν ένα μήνυμα προς την εκάστοτε κεφαλαιοκρατία ότι οι στόχοι δεν ξεπερνούν τα όρια της καπιταλιστικής συντήρησης. Ακόμα και τα κομμουνιστικά κόμματα των χωρών του υπαρκτού Σοσιαλισμού (που εξέφραζαν την εξουσία της γραφειοκρατίας στα πλαίσια των καθεστώτων αυτών) μετασχηματίστηκαν σε αριστερά κόμματα μετά την πλήρη παλιννόστηση των καπιταλιστικών σχέσεων.
Έτσι μεταπολεμικά ο πολιτικός προσδιορισμός «αριστερά» επεκράτησε να χαρακτηρίζει πολιτικούς σχηματισμούς (οργανώσεις, κόμματα, φόρουμ κλπ) με ιδεολογικές αναφορές και προγράμματα που δεν ξεπερνούσαν τη φιλολαϊκή βελτίωση του Καπιταλιστικού status από την οπτική της οικονομίας, ούτε το Αστικό Κοινοβουλευτικό πλαίσιο από πολιτική οπτική.
Βέβαια μπορεί κάποιος να αντιπαραβάλλει το επιχείρημα ότι ανεξάρτητα από το παρελθόν της «αριστεράς» το εργατικό και λαϊκό κίνημα μπορεί να της δώσει το δικό του επαναστατικό, αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο. Η διατύπωση όμως ενός τέτοιου επιχειρήματος είναι τελείως αντιδιαλεκτική γιατί αγνοεί την διαλεκτική αλήθεια ότι εκτός από την επίδραση της διαμορφούμενης συλλογικής συνείδησης πάνω στις έννοιες των λέξεων που χρησιμοποιούνται για να την προσδιορίσουν, υπάρχει και η επίδραση των εννοιών πάνω στη διαμορφούμενη συλλογική συνείδηση που μπορεί να λειτουργεί θετικά η αρνητικά στη διαμόρφωση της. Και στην συγκεκριμένη περίπτωση της αριστεράς, η επίδραση της έννοιας αυτής στη συλλογική συνείδηση είναι αρνητική ως προς την διαμόρφωση στο εργατικό και λαϊκό κίνημα μιας επαναστατικής προοπτικής ανατροπής του αστικού πολιτικού κρατικού οργανισμού και το ξεκίνημα μιας Σοσιαλιστικής διαδικασίας. Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς δεν θα μπορέσει ποτέ να άρει την ασυμβατότητα ανάμεσα στο όριο που θέτει η επίκληση της αριστεράς και στην ανάγκη για ένα επαναστατικό πρόγραμμα που οδηγεί στην εξουσία της εργατικής τάξης και την κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Καμία αριστερά δεν μπορεί να οδηγήσει την εργατική τάξη ως τη Σοσιαλιστική προοπτική. Είναι το ίδιο αυταπάτη σαν την αυταπάτη να πιστεύει κάποιος ότι οι αστικοί κοινοβουλευτικοί θεσμοί μπορούν να μετασχηματιστούν σε λαϊκή εξουσία.
Η εργατική τάξη δεν έχει ανάγκη σήμερα από μια Αριστερά αλλά από μια οργάνωση πρωτοπορίας, στα λενινιστικά πρότυπα του κόμματος νέου τύπου, εξοπλισμένο με την Μαρξιστική θεωρία και με ένα επεξεργασμένο πρόγραμμα στρατηγικής και τακτικής πάνω σ αυτήν. Όπου το πρόγραμμα αυτό θα προτείνεται και θα μπολιάζει μια αυτοτελή οργάνωση των εργαζομένων σε ένα Λαϊκό Μέτωπο, το οποίο μέσα από το ανέβασμα της ταξικής πάλης σε πολιτικό επίπεδο, θα φτάσει και στην διεκδίκηση και κατάληψη της εξουσίας. Σ αυτήν την διαλεκτική σχέση Μετωπικής οργάνωσης των εργαζομένων και Μαρξιστικής πρωτοπορίας δεν υπάρχει ούτε ενδιάμεσος ούτε μεταβατικός διαμεσολαβητής.
Δεν υπάρχει λοιπόν ρόλος για την αριστερά σε μια επαναστατική διαδικασία; Υπάρχει. Η επαναστατική οργάνωση δεν αρνείται την συμμετοχή της στις διαδικασίες των Αστικών πολιτικών θεσμών (εκλογές, κοινοβουλευτικές διαδικασίες κλπ) σαν αναπόσπαστο μέρος μιας καλά επεξεργασμένης τακτικής, που υπακούει σε ένα πρόγραμμα στρατηγικής για την ανατροπή τους. Για την εξυπηρέτηση της τακτικής αυτής (πχ εκλογικά σχήματα με συνεργαζόμενες πολιτικές ομάδες) η έννοια της Αριστεράς βοηθάει. Μια τέτοια όμως οπτική της αριστεράς απέχει πολύ από το να τοποθετείται σαν πολιτικός στόχος μιας Μαρξιστικής οργάνωσης.
21-03-2016
Παναγιώτης Θέμελης.