Μετά από πολλές προσπάθειες, από την πλευρά όχι μόνο της ουκρανικής αντιπολίτευσης, αλλά και από αυτήν της... συμπολίτευσης, τελικά το βράδυ της Κυριακής (10/4) υπέβαλε τηνπαραίτησή του ο πρωθυπουργός της χώρας Αρσένι Γιατσενιούκ, ανοίγοντας έτσι ένα καινούργιο κεφάλαιο στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας του, που αμφιβάλλουμε, όμως, αν θα έχει σοβαρές διαφορές από τα αμέσως προηγούμενα.
Ο Γιατσενιούκ, πολιτικό “τέκνο” της αλήστου μνήμης πρώην πρωθυπουργού της Ουκρανίας Γιούλιας Τιμοσένκο και επί χρόνια “Νο2” στο κόμμα της τελευταίας (“Bat'kivschina” - “Πατρίδα”), είχε (και, απολύτως δικαιολογημένα) τη φήμη ενός φανατικού αντικομμουνιστή και αντιρώσου πολιτικού, που συνδύαζε τη νεοφιλελεύθερηοικονομική φιλοσοφία με ακραιφνώς εθνικιστικές πολιτικές ιδέες.
Την περίοδο του περίφημου “Μαϊντάν”, που οδήγησε στο πραξικόπημα της 22ης Φεβρουαρίου 2014 και την αποπομπή του νόμιμα εκλεγμένου Προέδρου της χώρας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, προς έκπληξη των περισσοτέρων, ο ρόλος του “πρωθυπουργού” δεν προτάθηκε ούτε στον “εκλεκτό” της ΕΕ και, ειδικότερα της Γερμανίας, Βιτάλι Κλιτσκό, ούτε στη Γιούλια Τιμοσένκο, αλλά στο “δεξί της χέρι”, δηλαδή τονΓιατσενιούκ. Αυτό ήταν μια επιλογή για την οποία ευθυνόταν απολύτως η πλευρά των ΗΠΑ και, ειδικότερα, η υφυπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νιούλαντ. Ήταν τότε που είχε κάνει το γύρο του κόσμου η περίφημη φράση της τελευταίας “F...ck the EU", όταν ρωτήθηκε για την επιλογή αυτή, αφού η συμφωνία ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΕ ήταν, να τοποθετηθεί “Πρόεδρος” εκλεκτός των ΗΠΑ και "πρωθυπουργός"εκλεκτός της ΕΕ.
Η αποδοχή, από τον Γιατσενιούκ, της θέσης του πρωθυπουργού ήταν που επέφερε και το πρώτορήγμα στις σχέσεις του με την Τιμοσένκο και τον οδήγησε, εκ των πραγμάτων, στην αποχώρησή του από το κόμμα της και στη δημιουργία ενός νέου, με την ονομασία “Narodnyi Front” (“Λαϊκό Μέτωπο”). Στις βουλευτικές “εκλογές” του Οκτωβρίου 2014 το κόμμα του Γιατσενιούκ πέτυχε να έρθει 1ο σε ψήφους με οριακή διαφορά από το 2ο “Μπλοκ Πετρό Ποροσένκο” (το κόμμα του “Προέδρου” της χώρας), όμως το ιδιόρρυθμο εκλογικό σύστημα της Ουκρανίας, με τους μισούς από τους 450 βουλευτές να εκλέγονται με αναλογικό σύστημα με πλαφόν 5% και τους άλλους μισούς με πλειοψηφικό σε μονοεδρικές περιφέρειες, έδωσε στο κόμμα του Ποροσένκο περισσότερες έδρες. Ωστόσο, τα δύο αυτά κόμματα ήταν και οι μεγαλύτεροι εταίροι της πεντακομματικής “κυβέρνησης” συνασπισμού που προέκυψε μετά τις “εκλογές”. Οι υπόλοιποι εταίροι ήταν: το νεοφιλελεύθερο της Τιμοσένκο (που καταποντίστηκε, με μόλις 6,5%), το νεοφασιστικό-εθνικιστικό “Ριζοσπαστικό Κόμμα” του Ολέγ Λιασκόκαι το ακροδεξιό “κόμμα-ΜΚΟ” “Samopomich” (“Αυτοβοήθεια”), που εδρεύει στο Λβιβ της Δυτικής Ουκρανίας και χρηματοδοτείται απευθείας από ουκρανο-αμερικανική ΜΚΟ με έδρα την Ουάσινγκτον.
Τα ρήγματα στον "κυβερνητικό"συνασπισμό δεν άργησαν να διαφανούν, αφού το κάθε κόμμα επεδίωκε, επί της ουσίας, να παγιώσει τη θέση του στον κρατικό μηχανισμό, τοποθετώντας σε θέσεις-”κλειδιά” δικούς του ανθρώπους. Επιπλέον, κάθε κόμμα, αλλά και συγκεκριμένα στελέχη κάθε κόμματος προήγαγαν, επί της ουσίας, τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα συγκεκριμένωνολιγαρχών, που κρύβονταν πίσω από τις χρηματοδοτήσεις τους. Η διαφθορά στο ουκρανικό κράτος έφτασε στο κατακόρυφο και όλες οι υποσχέσεις που έδιναν τα κόμματα του κυβερνητικού μπλοκ τον Φεβρουάριο του 2014, όταν ανέτρεπαν, σε αγαστή σύμπνοια με τους νεοναζί του “Δεξιού Τομέα”, τον εκλεγμένο Πρόεδρο και την κυβέρνησή του, αποδείχθηκαν κενό γράμμα.
Εκτός αυτού, η “κυβέρνηση” Γιατσενιούκ στάθηκε ανίκανη να διαχειριστεί με στοιχειώδη σωφροσύνη την κατάσταση που προέκυψε μετά την υπογραφή της Συμφωνίας “Μινσκ-2” σχετικά με την τύχη των νοτιοανατολικών περιοχών, που ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους και συγκροτήθηκαν σε ένα ομόσπονδο κρατίδιο με την ονομασία “Νεορωσία”. Παρά το γεγονός, ότι η Ουκρανία ανέλαβε, υπογράφοντας την εν λόγω Συνθήκη, μια σειρά υποχρεώσεων, όπως την αναθεώρηση τουΣυντάγματός της, την ψήφιση με νόμο της ανακήρυξης του Ντονμπάς-Νεορωσίας σε αυτόνομη περιοχή και τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών, οι ουκρανικές Αρχές επέδειξαν πλήρη αδιαφορία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους ή, ακόμη ακριβέστερα, έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να “φρενάρουν” την όλη διαδικασία.
Φυσικά, η βασική ευθύνη για την χάραξη της πολιτικής της κυβέρνησης στην Ουκρανία πέφτει, λόγω προεδρικού συστήματος, στον Προέδρο, δηλαδή εν προκειμένω στον Πετρό Ποροσένκο. Ωστόσο ο Ουκρανός “Πρόεδρος” (επί της ουσίας όμως ολιγάρχης με πολιτική εξουσία) προκειμένου να αποσείσει τις όποιες ευθύνες από επάνω του, δεν δίστασε να δείξει ευθέως τον μέχρι σήμερα αμεσότερο συνεργάτη του ως τον βασικό υπεύθυνο για τα δεινά της χώρας. Εκμεταλλευόμενος μάλιστα τόσο τηχαμηλότατη, πλέον, δημοτικότητα του Γιατσενιούκ, όσο και τις διαθέσεις των υπολοίπων κομμάτων που, το ένα μετά το άλλο αποχώρησαν από τον κυβερνητικό συνασπισμό, ουσιαστικά τον εξώθησε σε παραίτηση, ώστε να σώσει το δικό του πολιτικό μέλλον, δίνοντας, πιθανότατα και στα υπόλοιπα κόμματα του ίδιου “φυράματος” κάποιες θέσεις στην κυβέρνηση και στον κρατικό μηχανισμό που θα τα “εξευμενίσουν”.
Πάντως, σε αυτή τη λογική των “ανταλλαγμάτων” δεν φαίνεται να προσχωρούν τα νεοφασιστικά-νεοναζιστικά κόμματα (“Svoboda”, “Δεξιός Τομέας” κ.ά.), που θέλουν να επιβάλουν στη χώρα εξ ολοκλήρου τη δική τους πολιτική ατζέντα και εξακολουθούν με τα ένοπλα τμήματά τους νατρομοκρατούν τον απλό κόσμο, ειδικά όταν προσπαθεί να ξεσηκωθεί ακόμη και σε επίπεδο πόλης ή γειτονιάς, για προβλήματα που τον απασχολούν, όπως η έλλειψη βασικών αγαθών, οι διακοπές σε ηλεκτρικό ρεύμα και παροχή νερού κοκ. Και εξακολουθούν να κυκλοφορούν ελεύθεροι όλοι οι εγκληματίες-δολοφόνοι των παραστρατιωτικών “ταγμάτων θανάτου” τύπου “Αζόβ”, “Αϊντάρ” κοκ, αφού η ουκρανική “Δικαιοσύνη”, απολύτως διεφθαρμένη και εξαρτημένη από την πολιτική εξουσία, περί άλλα τυρβάζει και θεωρεί ως “εγκληματίες” όσους τολμούν να αρθρώνουν πολιτικό λόγο διαφορετικό από τον επίσημο του ουκρανικού κράτους.
Η κατάσταση στο εσωτερικό της Ουκρανίας έφτασε, πλέον, στο απροχώρητο, με τη χώρα να έχει μπει σε τροχιά βαθύτατης οικονομικής ύφεσης, ραγδαίας πτώσης όλων των παραγωγικών δεικτών, έκρηξης της ανεργίας και της φτώχειας. Η αλλαγή προσώπων, όπως αυτή που επιχειρείται με την απομάκρυνση Γιατσενιούκ, είναι μια προσπάθεια αναδίπλωσης του συστήματος, ώστε να απορροφήσει έγκαιρα τους όποιους κραδασμούς από μία ενδεχόμενη κοινωνική έκρηξη. Αυτό που φοβούνται περισσότερο οι ίδιοι οι πραξικοπηματίες της 22ης Φεβρουαρίου, είναι μήπως ο ουκρανικός λαός ξαφνικά “ξυπνήσει” πολιτικά και δει τους πραγματικούς εχθρούς του, που δεν είναι άλλοι από τους ντόπιους ολιγάρχες και τις ξένες εξαρτήσεις και στραφεί εναντίον τους με συλλογικό καιοργανωμένο τρόπο. Γι'αυτό, άλλωστε, δίνεται το “ελεύθερο” στις νεοναζιστικές συμμορίες να τρομοκρατούν τον απλό λαό, ώστε τέτοιου είδους συλλογικές αντιδράσεις να αποτραπούν, ει δυνατόν, εν τη γενέσει τους.
Ωστόσο τα πεπραγμένα της ουκρανικής ηγεσίας φαίνεται πλέον ότι δημιουργούν αρνητικέςαντιδράσεις και στις χώρες της Δύσης, οι κυβερνήσεις των οποίων μέχρι πολύ πρόσφατα τηνυποστήριζαν αναφανδόν, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων (γιατί σε επίπεδο οικονομικήςβοήθειας... τζίφος, επί της ουσίας). Το αποτέλεσμα του πρόσφατου Δημοψηφίσματος στην Ολλανδίακαι η απόρριψη, με συντριπτικό ποσοστό άνω του 61%, της Συμφωνίας Σύνδεσης Ουκρανίας-ΕΕ είναι μία από τις ενδείξεις. Μία ακόμη, ίσως ακόμη πιο ισχυρή ένδειξη, αφορά σε δημοσίευμα των Financial Times την περασμένη εβδομάδα, όπου η εφημερίδα παροτρύνει, ουσιαστικά, την αμερικανική κυβέρνηση να αποσύρει πλήρως την υποστήριξή της στην σημερινή ουκρανική ηγεσία, γράφοντας χαρακτηριστικά ότι “ήρθε η ώρα να αποσυρθούμε από αυτό το διεφθαρμένο τέλμα”. Ταυτόχρονα, ο ολοένα και αυξανόμενος βαθμός συνεννόησης ανάμεσα στην αμερικανική και τη ρωσική ηγεσία γύρω από μια σειρά από διεθνή γεωπολιτικά ζητήματα (μεταξύ των οποίων και το Ουκρανικό) απ'ό,τι φαίνεται δημιουργεί έναν ακόμη πιο ασφυκτικό κλοιό γύρω από τον Ποροσένκο και τους ανθρώπους του, που στήριξαν την πολιτική τους καριέρα στην αντιρωσική υστερία και στην πώληση εκδούλευσηςπρος τις δυτικές χώρες (ΗΠΑ και ΕΕ), προκειμένου να αποκομίσουν (προσωπικά, κυρίως) οικονομικάοφέλη.
Η παραίτηση Γιατσενιούκ, λοιπόν και η διαφαινόμενη ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον “αχυράνθρωπο” του Ποροσένκο Βολοντίμιρ Γκρόισμαν, νυν “Πρόεδρο” της ουκρανικής Βουλής θυμίζει το γνωστό τραγούδι του αείμνηστου Νίκου Παπάζογλου, που λέει “Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν”. Μέχρι, βεβαίως, οι ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις γύρω και πέρα από την Ουκρανία να επικαθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και το όποιο μέλλον της ουκρανικής ηγεσίας. Το οποίο, κατά την άποψη του γράφοντος, δεν προμηνύεται διόλου μακρόχρονο...
*Ο Βασίλης Μακρίδης είναι δημοσιογράφος και μεταφραστής ρωσικής γλώσσας, απόφοιτος του Κρατικού Πανεπιστημίου του Ροστόβ-να-Ντονού (νυν Νότιο Περιφερειακό Πανεπιστήμιο της Ρωσίας)