100 χρόνια από την Εξέγερση του Πάσχα στην Ιρλανδία

Πάνος Πέτρου
Τα βάσανα του ιρλανδικού λαού και οι αγώνες του ενάντια στην καταπίεση και το στέμμα έχουν πολλές μεγάλες στιγμές, που έχουν εμπνεύσει σπουδαία τραγούδια και ποιήματα, αλλά έχουν επίσης και ξεχωριστή πολιτική σημασία.
Διό­λου τυ­χαία οι Καρλ Μαρξ και Φρί­ντριχ Έν­γκελς με­λέ­τη­σαν σε βάθος αυτήν τη συ­γκλο­νι­στι­κή ιστο­ρία, ταυ­τί­στη­καν στην εποχή τους με τους «Φέ­νιανς» (Ιρ­λαν­δοί επα­να­στά­τες) και το αί­τη­μα για αυ­το­διά­θε­ση των Ιρ­λαν­δών, αγω­νί­στη­καν ενερ­γά υπέρ των Ιρ­λαν­δών πο­λι­τι­κών κρα­του­μέ­νων και ενά­ντια στις ρα­τσι­στι­κές προ­κα­τα­λή­ψεις ενά­ντια στους Ιρ­λαν­δούς ερ­γά­τες (στις οποί­ες ο Μαρξ απέ­δω­σε σε μια απο­στρο­φή του «το μυ­στι­κό της ανι­κα­νό­τη­τας της αγ­γλι­κής ερ­γα­τι­κής τάξης»).

Φέτος συ­μπλη­ρώ­νο­νται 100 χρό­νια από την κο­ρυ­φαία στιγ­μή αυτής της πλού­σιας ιστο­ρί­ας, την «Εξέ­γερ­ση του Πάσχα» το 1916 στο Δου­βλί­νο. Τα ίδια τα γε­γο­νό­τα του Απρί­λη του 1916 δεί­χνουν «τα­πει­νά»: μια μειο­ψη­φι­κή ένο­πλη εξέ­γερ­ση που συ­νε­τρί­βη μέσα σε 6 μέρες. Κι όμως αυτό το «μικρό» γε­γο­νός, υπο­τι­μη­μέ­νο γε­νι­κά στην Αρι­στε­ρά, είναι μία από τις κο­ρυ­φαί­ες στιγ­μές του 20ού αιώνα, όχι μόνο για την Ιρ­λαν­δία αλλά και διε­θνώς.

Το χρο­νι­κό

Στις 24 Απρί­λη 1916, πε­ρί­που 1500 ένο­πλοι κα­τέ­λα­βαν μια σειρά κρί­σι­μες θέ­σεις στο κέ­ντρο του Δου­βλί­νου. Το κα­τει­λημ­μέ­νο Γε­νι­κό Τα­χυ­δρο­μι­κό Γρα­φείο έγινε η «έδρα» της εξέ­γερ­σης, και έξω από αυτό ο εθνι­κι­στής ηγέ­της Πά­τρικ Πιρς ανα­κοί­νω­σε την ίδρυ­ση της Ιρ­λαν­δι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας. Στη δράση συμ­με­τεί­χαν μέλη των Ιρ­λαν­δών Εθε­λο­ντών (εθνι­κι­στές) και ο Στρα­τός των Πο­λι­τών (επα­να­στά­τες σο­σια­λι­στές). Λι­γό­τε­ρο γνω­στή είναι η ενερ­γή συμ­με­το­χή στην ένο­πλη εξέ­γερ­ση του Συμ­βου­λί­ου των Ιρ­λαν­δών Γυ­ναι­κών (φε­μι­νι­στι­κή, εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή ορ­γά­νω­ση). Εδώ αξί­ζει να ση­μειω­θεί πως στη βρα­χύ­βια Ιρ­λαν­δι­κή Δη­μο­κρα­τία οι γυ­ναί­κες είχαν δι­καί­ω­μα ψήφου, σε μια εποχή που αυτό το δι­καί­ω­μα δεν υπάρ­χει σχε­δόν σε καμία αστι­κή δη­μο­κρα­τία πα­γκο­σμί­ως. Άλ­λω­στε ο στρα­τιω­τι­κός επι­κε­φα­λής της εξέ­γερ­σης, ο σο­σια­λι­στής Τζέιμς Κό­νο­λι, είναι αυτός που έχει πει πως «ο ερ­γά­της είναι σκλά­βος της κα­πι­τα­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας, και η γυ­ναί­κα ερ­γά­τρια είναι η σκλά­βα του σκλά­βου».

Τις επό­με­νες μέρες προ­στί­θε­νται εκα­το­ντά­δες εθε­λο­ντές, φτά­νο­ντας τον αριθ­μό των ενό­πλων πε­ρί­που στις 2500. Στις ερ­γα­το­γει­το­νιές οι ένο­πλοι γί­νο­νται δε­κτοί ως απε­λευ­θε­ρω­τές, σε αντί­θε­ση με τα πιο πιο πλού­σια προ­ά­στια όπου συ­να­ντούν ανοι­χτή εχθρό­τη­τα. Ωστό­σο, ο σχε­δια­σμός για πυ­ρο­δό­τη­ση γε­νι­κευ­μέ­νου ξε­ση­κω­μού απο­τυγ­χά­νει. Η υπό­λοι­πη Ιρ­λαν­δία δεν αντα­πο­κρί­νε­ται στο κά­λε­σμα, ενώ και η στή­ρι­ξη στο Δου­βλί­νο πα­ρα­μέ­νει πα­θη­τι­κή. Αφε­νός έγι­ναν λίγες προ­σπά­θειες για μα­ζι­κή απεύ­θυν­ση. Αφε­τέ­ρου, το με­γα­λύ­τε­ρο ένο­πλο σώμα, οι Ιρ­λαν­δοί Εθε­λο­ντές, ήταν από καιρό διαι­ρε­μέ­νοι σε «αρι­στε­ρή» και «δεξιά» πτέ­ρυ­γα. Παρά τις εκ­κλή­σεις του Πιρς (στε­λέ­χους της Ιρ­λαν­δι­κής Ρε­που­μπλι­κα­νι­κής Αδελ­φό­τη­τας, που εκ­φρά­ζει τη ρι­ζο­σπα­στι­κή πτέ­ρυ­γα), η επί­ση­μη ηγε­σία δίνει εντο­λή «ου­δε­τε­ρό­τη­τας» και μέσα στη σύγ­χυ­ση που ακο­λου­θεί, η με­γά­λη μάζα των Ιρ­λαν­δών Εθε­λο­ντών μένει αδρα­νής. Ένα γερ­μα­νι­κό πλοίο που θα με­τέ­φε­ρε όπλα στους εξε­γερ­μέ­νους εντο­πί­ζε­ται από το Αυ­το­κρα­το­ρι­κό Ναυ­τι­κό και δεν φτά­νει ποτέ. Ό,τι μπο­ρού­σε να πάει στρα­βά πήγε. Κι όμως, η Βρε­τα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία υπο­χρε­ώ­νε­ται να επι­στρα­τεύ­σει 20.000 στρα­τιώ­τες και να χτυ­πή­σει ανε­λέ­η­τα την πόλη, και με πυ­ρο­βο­λι­κό, και από τη θά­λασ­σα. Παρ’ όλα αυτά, ακο­λου­θούν 6 μέρες άγριων, ηρω­ι­κών οδο­μα­χιών μέχρι να απο­δε­χτούν οι Ιρ­λαν­δοί αγω­νι­στές την ήττα τους. Το Δου­βλί­νο θυ­μί­ζει την Πα­ρι­σι­νή Κο­μού­να: Από τότε έχει να ζήσει ευ­ρω­παϊ­κή πρω­τεύ­ου­σα τόσο σκλη­ρές οδο­μα­χί­ες ανά­με­σα σε έναν ορ­γα­νω­μέ­νο πα­νί­σχυ­ρο τα­κτι­κό στρα­τό και τους αφο­σιω­μέ­νους υπε­ρα­σπι­στές των οδο­φραγ­μά­των τους.

Ακο­λου­θεί το εκ­δι­κη­τι­κό μίσος του στέμ­μα­τος. Με­γά­λο μέρος του Δου­βλί­νου ισο­πε­δώ­νε­ται από τα κα­νό­νια και από το Βα­σι­λι­κό Ναυ­τι­κό που βομ­βαρ­δί­ζει επί μέρες ανη­λε­ώς. Φυ­λα­κί­ζο­νται πάνω από 3500 άν­θρω­ποι μετά την ήττα της εξέ­γερ­σης. Ο Πιρς, ο Κό­νε­λι και άλλοι 13 ηγέ­τες της εξέ­γερ­σης, εκεί­νοι που υπέ­γρα­ψαν την Ανα­κή­ρυ­ξη της Ιρ­λαν­δι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας, κα­τα­δι­κά­ζο­νται σε θά­να­το. Οι εκτε­λέ­σεις δεν γί­νο­νται μο­νο­μιάς αλλά μία μία, σε διά­στη­μα δύο εβδο­μά­δων. Ο Κό­νο­λι, βαριά τραυ­μα­τι­σμέ­νος κι ετοι­μο­θά­να­τος ήδη, δέ­νε­ται σε κα­ρέ­κλα (γιατί δεν μπο­ρεί καν να στα­θεί όρ­θιος) πριν τον πυ­ρο­βο­λή­σουν. Επι­βάλ­λε­ται στρα­τιω­τι­κός νόμος.

Ο αντί­κτυ­πος στην Ιρ­λαν­δία

Το Λον­δί­νο υπο­λό­γι­ζε να σπεί­ρει τον τρόμο. Εκτί­μη­σε σωστά ότι δεν είχε να κάνει με «μια χού­φτα μα­χη­τές», αλλά με ένα ση­μείο κα­μπής στην Ιρ­λαν­δία: το μέχρι πρό­τι­νος πα­νί­σχυ­ρο Ιρ­λαν­δι­κό Κοι­νο­βου­λευ­τι­κό Κόμμα του Ρέ­ντμοντ (που πά­λευε για πε­ριο­ρι­σμέ­νη αυ­το­διοί­κη­ση και στή­ρι­ξε τη Βρε­τα­νία στον Α'Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο ελ­πί­ζο­ντας η Ιρ­λαν­δία να γίνει ευ­νοη­μέ­νο «κομ­μά­τι της Βρε­τα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας») έμπαι­νε σε κρίση, καθώς ο ιρ­λαν­δι­κός πλη­θυ­σμός ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποιού­νταν. Η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα, αν και μειο­ψη­φι­κή, ήταν κα­τα­λύ­της και εκ­φρα­στής αυτής της ιστο­ρι­κής αλ­λα­γής.

Αυτό που το Λον­δί­νο εκτί­μη­σε λάθος ήταν ότι η τρο­μο­κρα­τία θα απέ­δι­δε. Είχε τα αντί­θε­τα απο­τε­λέ­σμα­τα: Οι νε­κροί έγι­ναν ήρωες. Το Ιρ­λαν­δι­κό Κοι­νο­βου­λευ­τι­κό Κόμμα κα­τέρ­ρευ­σε και το ρε­που­μπλι­κα­νι­κό Σιν Φέιν σά­ρω­σε στις εκλο­γές του 1918. Η Ιρ­λαν­δι­κή Ρε­που­μπλι­κα­νι­κή Αδελ­φό­τη­τα έδωσε τη θέση της στον IRA, στις γραμ­μές του οποί­ου έσπευ­σαν 100.000 μα­χη­τές. Ακο­λού­θη­σε η ιρ­λαν­δι­κή επα­νά­στα­ση, με τις συ­γκρού­σεις αγρο­τών με τους μπρά­βους των γαιο­κτη­μό­νων και τις κα­τα­λή­ψεις κτη­μά­των, τη γε­νι­κή απερ­γία ενά­ντια στην υπο­χρε­ω­τι­κή κα­τά­τα­ξη στον βρε­τα­νι­κό στρα­τό, το βρα­χύ­βιο σο­βιέτ του Λί­με­ρικ, την άρ­νη­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων στις με­τα­φο­ρές να με­τα­φέ­ρουν Βρε­τα­νούς φα­ντά­ρους, το μα­ζι­κό μποϊ­κο­τάζ στις βρε­τα­νι­κές αρχές, πλάι πλάι με την ένο­πλη πάλη.

Αντι­ι­μπε­ρια­λι­σμός

Αλλά η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα δεν έπαι­ξε ρόλο μόνο σε ένα νησί στη βο­ρειο­δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη. Στην Ινδία, την Αφρι­κή, την Κα­ραϊ­βι­κή, τα νέα του ξε­ση­κω­μού στην καρ­διά της Βρε­τα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας συ­γκλό­νι­σαν, και έπαι­ξαν το ρόλο τους στην άνοδο των αντια­ποι­κια­κών κι­νη­μά­των.

Στην Ευ­ρώ­πη, την ίδια πε­ρί­ο­δο, εξε­λισ­σό­ταν στις γραμ­μές της μαρ­ξι­στι­κής Αρι­στε­ράς μια δια­μά­χη για τη στάση απέ­να­ντι στους αποι­κιο­κρα­τού­με­νους λαούς. Μια δια­μά­χη που πή­γαι­νε πολλά χρό­νια πίσω, και αφο­ρού­σε τόσο τη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη (και την τάση υπο­τί­μη­σης ή και ανοι­χτής αντι­πα­λό­τη­τας απέ­να­ντι στα αντια­ποι­κιο­κρα­τι­κά κι­νή­μα­τα) όσο και την τσα­ρι­κή Ρωσία (και τη στάση των επα­να­στα­τών απέ­να­ντι στις κα­τα­πιε­σμέ­νες εθνό­τη­τες στο εσω­τε­ρι­κό της). Πέρα από τις πα­λιές δια­μά­χες, ο αντι­ι­μπε­ρια­λι­σμός και η υπε­ρά­σπι­ση των κα­τα­πιε­σμέ­νων εθνών δεν ήταν κα­θό­λου αυ­το­νό­η­τα, ακόμα και μέσα στην αντι­πο­λε­μι­κή Αρι­στε­ρά του Τσί­μερ­βαλντ. Η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα αντι­με­τω­πί­στη­κε εχθρι­κά τόσο εκ δε­ξιών (με τον Πλε­χά­νοφ να υπε­ρα­σπί­ζε­ται την «τάξη») όσο και εξ αρι­στε­ρών (με τον Ρά­ντεκ να τη θε­ω­ρεί «μι­κρο­α­στι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα»). Την ίδια εποχή, ο Λένιν έγρα­φε τη θε­ω­ρία του για τον ιμπε­ρια­λι­σμό και την εθνι­κή αυ­το­διά­θε­ση. Ανέ­δει­ξε τα γε­γο­νό­τα στην Ιρ­λαν­δία ως βα­σι­κή επι­βε­βαί­ω­ση της άπο­ψής του και υπε­ρα­σπί­στη­κε την Εξέ­γερ­ση του Πάσχα. Σε αυτήν τη δια­μά­χη οφεί­λου­με και μια δια­τύ­πω­ση του Ρώσου επα­να­στά­τη με γε­νι­κό­τε­ρη, δια­χρο­νι­κή αξία: «Ένας στρα­τός πα­ρα­τάσ­σε­ται και λέει “Εί­μα­στε με το σο­σια­λι­σμό” και ένας άλλος πα­ρα­τάσ­σε­ται απέ­να­ντι και λέει “Εί­μα­στε με τον ιμπε­ρια­λι­σμό” και αυτό θα είναι η κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση... Όποιος πε­ρι­μέ­νει μια τέ­τοια “κα­θα­ρή” κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση δεν θα ζήσει για να τη δει...».

Με τη νίκη των μπολ­σε­βί­κων, η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα έγινε ση­μείο ανα­φο­ράς στην εσω­κομ­μα­τι­κή συ­ζή­τη­ση που κα­θό­ρι­σε τε­λι­κά την πο­λι­τι­κή του κόμ­μα­τος απέ­να­ντι στα κα­τα­πιε­σμέ­να από τον τσα­ρι­σμό έθνη, υπέρ της αυ­το­διά­θε­σής τους και τη δη­μιουρ­γία της ΕΣΣΔ.

Ρήγμα στην Ευ­ρώ­πη του πο­λέ­μου

Η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα, εκτός από αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κή, ήταν και βαθιά διε­θνι­στι­κή. Οι Ιρ­λαν­δοί σο­σια­λι­στές (μαζί με τους Ρώ­σους και τους Σέρ­βους) ανή­καν στην τι­μη­τι­κή μειο­ψη­φία στην κα­ταγ­γε­λία του ιμπε­ρια­λι­στι­κού πο­λέ­μου. Ο Τζέιμς Κό­νο­λι έγρα­ψε χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά την επο­μέ­νη της προ­δο­σί­ας: «Τι απέ­γι­ναν οι απο­φά­σεις μας, οι εκ­κλή­σεις μας για αδελ­φο­σύ­νη, οι απει­λές μας για γε­νι­κές απερ­γί­ες... όλες οι ελ­πί­δες μας για το μέλ­λον; Ακόμα και μια ανε­πι­τυ­χής από­πει­ρα για κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση με τα όπλα θα ήταν λι­γό­τε­ρο κα­τα­στρο­φι­κή για το σκοπό του σο­σια­λι­σμού από το να επι­τρέ­πουν οι σο­σια­λι­στές να χρη­σι­μο­ποιού­νται για τη σφαγή των αδερ­φών τους...».

Με αυτό το σκε­πτι­κό προ­χώ­ρη­σε στην «τρέλα» της ένο­πλης εξέ­γερ­σης στο Δου­βλί­νο. Τα γε­γο­νό­τα έσπα­σαν τον πάγο που είχε επι­κρα­τή­σει με την προ­δο­σία του 1914. Το σύν­θη­μα των εξε­γερ­μέ­νων «Δεν υπα­κού­με ούτε το βα­σι­λιά ούτε τον κάι­ζερ, αλλά την Ιρ­λαν­δία», η πρώτη από­πει­ρα εξέ­γερ­σης των κα­τα­πιε­σμέ­νων μετά το ξέ­σπα­σμα του Α'Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου και ανυ­πα­κο­ής στο δόγμα «υπο­μο­νή να τε­λειώ­σει ο πό­λε­μος», ήταν κομ­βι­κής ση­μα­σί­ας. Γι’ αυτό και έγινε δεκτό με εν­θου­σια­σμό από τον Λένιν. Έγρα­ψε σχε­τι­κά: «Το δράμα των Ιρ­λαν­δών είναι πως ξε­ση­κώ­θη­καν πρό­ω­ρα, όταν η εξέ­γερ­ση του ευ­ρω­παϊ­κού προ­λε­τα­ριά­του δεν είχε ωρι­μά­σει. Ο κα­πι­τα­λι­σμός δεν είναι τόσο αρ­μο­νι­κά χτι­σμέ­νος ώστε οι διά­φο­ρες αν­θή­σεις της εξέ­γερ­σης να ενώ­νο­νται σε μία κοινή προ­σπά­θεια χωρίς υπο­χω­ρή­σεις και ήττες».

Αυτό ήταν πράγ­μα­τι το δράμα των Ιρ­λαν­δών αγω­νι­στών. Ο Κό­νο­λι και οι σύ­ντρο­φοί του δεν μπο­ρού­σαν να ξέ­ρουν τι θα ακο­λου­θού­σε το 1917. Αλλά η δράση τους ήταν το «πρε­λού­διο» των με­γά­λων γε­γο­νό­των που θα συ­γκλό­νι­ζαν την Ιρ­λαν­δία, τη Βρε­τα­νία, την Ευ­ρώ­πη, τα επό­με­να χρό­νια.

Όταν φά­νη­κε ότι η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα ήταν κα­τα­δι­κα­σμέ­νη σε ήττα, προ­τί­μη­σαν να θυ­σια­στούν για να ανοί­ξουν το δρόμο παρά να υπο­χω­ρή­σουν. Όταν ο Κό­νο­λι βά­δι­σε προς τη μάχη εκεί­νο το μοι­ραίο πρω­ι­νό, ψι­θύ­ρι­σε σε έναν σύ­ντρο­φό του: «Θα μας σφά­ξουν». Όταν τον ρώ­τη­σε εκεί­νος «δεν υπάρ­χει πε­ρί­πτω­ση να νι­κή­σου­με;», του απά­ντη­σε «καμία απο­λύ­τως».

Η εξέ­γερ­ση που σχε­δί­α­σε ο Κό­νο­λι ητ­τή­θη­κε. Αλλά, κα­τό­πιν εορ­τής, το όραμά του νί­κη­σε. Πράγ­μα­τι, ο σπό­ρος έπεσε στην Ευ­ρώ­πη. Και άν­θι­σε αρ­γό­τε­ρα, πρώτα στη Ρωσία, μετά και αλλού.

Ο Κό­νο­λι και η «διαρ­κής επα­νά­στα­ση»

Στην ίδια την Ιρ­λαν­δία φού­ντω­σε ο αγώ­νας. Αλλά στην ηγε­σία του βρέ­θη­καν οι εθνι­κι­στές. Και αυτό είναι το πιο ση­μα­ντι­κό μά­θη­μα του ιρ­λαν­δι­κού αγώνα και του Τζέιμς Κό­νο­λι. Μια βδο­μά­δα πριν από την Εξέ­γερ­ση έλεγε στους στρα­τιώ­τες του: «Οι πι­θα­νό­τη­τες είναι ενα­ντί­ον μας 1000 προς 1. Αλλά αν νι­κή­σου­με, κρα­τή­στε τα όπλα σας γιατί οι Εθε­λο­ντές ίσως έχουν άλ­λους στό­χους. Να θυ­μά­στε, δεν διεκ­δι­κού­με μόνο πο­λι­τι­κή ελευ­θε­ρία, αλλά και οι­κο­νο­μι­κή ελευ­θε­ρία». Ο Κό­νο­λι, με μικρή μόρ­φω­ση, ερ­γά­της από τα 10 του, Ιρ­λαν­δός με­γα­λω­μέ­νος στη Σκο­τία, αυ­το­δί­δα­κτος μαρ­ξι­στής, απο­μο­νω­μέ­νος από τις διε­θνείς συ­ζη­τή­σεις και τους άλ­λους «με­γά­λους» της επο­χής του, μέσα από την πο­λι­τι­κή και συν­δι­κα­λι­στι­κή του δράση στη Σκο­τία, τις ΗΠΑ, την Ιρ­λαν­δία, είχε ανα­πτύ­ξει τα δικά του κρι­τή­ρια. Είχε συ­γκρου­στεί με τους Ιρ­λαν­δούς ερ­γο­δό­τες στον «τα­ξι­κό πό­λε­μο του Δου­βλί­νου» το 1913, μια πο­λύ­μη­νη απερ­γία ενά­ντια σε ερ­γο­δο­τι­κό λοκ-άουτ, στη διάρ­κεια της οποί­ας γεν­νή­θη­κε ο Στρα­τός των Πο­λι­τών (που θα πρω­τα­γω­νι­στού­σε στην Εξέ­γερ­ση του Πάσχα), ως ερ­γα­τι­κή, σο­σια­λι­στι­κή πο­λι­το­φυ­λα­κή. Πι­θα­νό­τα­τα δεν γνώ­ρι­ζε καν τη θε­ω­ρία της Διαρ­κούς Επα­νά­στα­σης του Τρό­τσκι, αλλά είχε κα­τα­λή­ξει σε ανά­λο­γα συ­μπε­ρά­σμα­τα. Ενώ συμ­με­τεί­χε ολό­ψυ­χα και πρω­τα­γω­νι­στι­κά στον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώνα, προει­δο­ποιού­σε:

«Αν αύριο διώ­ξε­τε τον αγ­γλι­κό στρα­τό και υψώ­σε­τε την πρά­σι­νη ση­μαία πάνω από το Κά­στρο του Δου­βλί­νου, αλλά δεν ορ­γα­νώ­σε­τε τη Σο­σια­λι­στι­κή Δη­μο­κρα­τία, οι προ­σπά­θειές σας θα είναι μά­ταιες. Η Αγ­γλία θα συ­νε­χί­σει να σας εξου­σιά­ζει. Με τους κα­πι­τα­λι­στές της, τους γαιο­κτή­μο­νές της, τους τρα­πε­ζί­τες της, όλο το φάσμα των εμπο­ρι­κών θε­σμών που θέ­σπι­σε σε αυτήν τη χώρα και πό­τι­σε με τα δά­κρυα των μα­νά­δων μας και το αίμα των μαρ­τύ­ρων μας».

Η ιρ­λαν­δι­κή κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση ητ­τή­θη­κε, άσχε­τα αν έφερε την εθνι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση (κι ακόμα κι αυτή στη βάση του δι­χα­σμού της Ιρ­λαν­δί­ας, που προ­κά­λε­σε τα επό­με­να χρό­νια, όπως προ­έ­βλε­πε ο Κό­νο­λι, «το πα­νη­γύ­ρι της αντί­δρα­σης, σε Βορρά και Νότο»).

Και οι προ­βλέ­ψεις του Κό­νο­λι απο­δει­κνύ­ο­νται προ­φη­τι­κές για όσα συ­νέ­βη­σαν τις μέρες της «απε­λευ­θέ­ρω­σης». «Όταν η Ιρ­λαν­δία ελευ­θε­ρω­θεί, λέει ο πα­τριώ­της που δεν αγ­γί­ζει καν το σο­σια­λι­σμό, θα προ­στα­τέ­ψου­με όλες τις τά­ξεις, κι αν δεν πλη­ρώ­νεις το νοίκι σου θα γί­νε­ται έξωση, όπως και τώρα. Αλλά το κόμμα που θα κάνει τις εξώ­σεις θα φορά πρά­σι­νες στο­λές και θα έχει σήμα την Άρπα χωρίς το Στέμ­μα, και το ένταλ­μα που θα σε στέλ­νει στο δρόμο θα έχει τη σφρα­γί­δα της Ιρ­λαν­δι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας»...

Σή­με­ρα ο Κό­νο­λι είτε εξα­φα­νί­ζε­ται από την ιστο­ρι­κή μνήμη είτε πα­ρου­σιά­ζε­ται ως «πα­τριώ­της». Ήταν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα. Χά­ρα­ξε δρό­μους στο συν­δυα­σμό του διε­θνι­σμού και του αντι­ι­μπε­ρια­λι­σμού, υπήρ­ξε πρω­το­πό­ρος στο πώς τα «εθνι­κά» ζη­τή­μα­τα χρειά­ζο­νται τα­ξι­κή, σο­σια­λι­στι­κή απά­ντη­ση. Ο Λένιν τον χα­ρα­κτή­ρι­σε κά­πο­τε «κο­ρυ­φαίο των συγ­χρό­νων του» και η κλη­ρο­νο­μιά του είναι τε­ρά­στια. Και η Εξέ­γερ­ση του Πάσχα είναι μια κο­ρυ­φαία στιγ­μή της πάλης ενά­ντια στον ιμπε­ρια­λι­σμό, της πάλης για τη σο­σια­λι­στι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση.