Σαμποτάζ Έβρου: Η μεγαλύτερη στα χρονικά σκευωρία

Συμπληρώθηκαν 51 χρόνια από τη μεγαλύτερη στα χρονικά σκευωρία από συστάσεως Ελληνικού κράτους, το περιβόητο «Σαμποτάζ του Έβρου», που στήθηκε τον Ιούνιο του 1965, με οργανωτή έναν νοσηρό εγκέφαλο, τον επικεφαλής των πραξικοπηματιών της χούντας που από τότε συνωμοτούσαν για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος, τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Στόχος αυτής της προβοκάτσιας, ήταν να συγκαλύψει αλλά και να δικαιολογήσει τις συνωμοτικές κινήσεις των επίδοξων πραξικοπηματιών, ωθώντας τη χώρα σε επιδείνωση της κουμουνιστοφοβίας ως ψυχολογικό μέσον επιβολής πολιτικής αστάθειας και κρίσης.


Μόνο ένας νοσηρός εγκέφαλος μπορούσε να συλλάβει τέτοια σκευωρία

Η άθλια προβοκάτσια
Το έναυσμα για εκείνη την άθλια σκευωρία, έδωσε ο τότε αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο οποίος με την από 8 Ιουνίου του 1965 αναφορά του προς το 2ο Ε.Γ. του Γ΄ Σ.Σ. και το 2ο Ε.Γ. του ΓΕΣ, ανακάλυπτε «κομμουνιστική δολιοφθορά και διείσδυση εις Ενόπλους Δυνάμεις». Σύμφωνα δε με αυτή ισχυριζόταν ότι είχε εντοπίσει δολιοφθορά σε οχήματα μονάδας πυροβολικού όπου οι δράστες απέβλεπαν ακόμα και στη δολοφονία του.
Η αποκάλυψη της σκευωρίας αυτής, σχετικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεν φανέρωσε μόνο τη σατανικότητα του συνωμότη που ασκώντας, για ίδιο όφελος, βάναυσα μεσαιωνικά μέσα εκμαίευσε ομολογίες σε βάρος αθώων στρατευμένων νέων, που του εμπιστεύθηκε η Ελληνική Πολιτεία, όσο περισσότερο την ανικανότητα της άμεσης αντιμετώπισης του από την τότε Πολιτική και Στρατιωτική Ηγεσία της χώρας.
Πρέπει να πούμε ότι ήδη είχε ξεσπάσει η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και στις 7 Ιουνίου εμπλεκόμενοι σ΄ αυτήν παραπέμπονταν σε δίκη, παράλληλα μ΄ εκείνους στο "Σχέδιο Περικλής". Γεγονός που προκάλεσε παράλυση της Βουλής και νέα κρίση στην κυβέρνηση.
Αφορμή για να στηθεί από τον Γ.Παπαδόπουλο η άθλια προβοκάτσια, ήταν ένα πραγματικό γεγονός: Σε μία μετακίνηση φάλαγγας 24 περίπου στρατιωτικών οχημάτων "Τζαίημς"από την 117 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού πού έδρευε στην Ορεστιάδα προς το Κιλκίς, τα 19 από αυτά έμειναν στο δρόμο από βλάβες, που οφείλονταν κυρίως σε κακή συντήρηση, με συνέπεια να ακινητοποιηθούν.
Φυσικό επόμενο ήταν, μετά από μια τέτοια απογοητευτική εικόνα επιχειρησιακής κατάστασης των οχημάτων, εξαιτίας της πλημμελούς συντήρησής τους, ήταν να διαταχθεί έρευνα απ΄ όλα τα προϊστάμενα κλιμάκια, ενώ ο διοικητής τής XII Μεραρχίας, υποστράτηγος Μανέτας, απέστειλε αυστηρή επίπληξη στον διοικητή της, καλώντας τον «όπως επανεύρη την ορθήν θέσιν του ως προς την συντήρησιν των οχημάτων τα όποια εμπιστεύεται εις αυτόν ή Πατρίς».
Απολογούμενος ο τελευταίος ανέφερε ως δικαιολογία κυρίως την εντατική χρησιμοποίηση των φορτηγών σε έργα του οδικού δικτύου τής περιοχής Έβρου, ενώ υπαινίχθηκε και ενδεχομένη ύπαρξη «δολιοφθοράς», την οποία θα διερευνούσε. Όλα αυτά θα παρέμεναν πιθανότατα μια άγνωστη και ασήμαντη λεπτομέρεια τής ανιαρής στρατιωτικής ρουτίνας, εάν διοικητής τής 117 ΜΠΠ δεν ήταν ένας αντισυνταγματάρχης πού λεγόταν Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Ο «αγανακτισμένος» φαντάρος

Προκειμένου να στηρίξει τον ανυπόστατο ισχυρισμό του περί δολιοφθοράς στην 117 ΜΠΠ, ο Παπαδόπουλος είχε κινητοποιήσει το Α2 της μονάδας, του οποίου ο αξιωματικός πληροφοριών, ανθυπολοχαγός Ευάγγελος Καρλιαύτης, ανέθεσε σε έναν στρατιώτη «εμπιστοσύνης», τον τεχνίτη οχημάτων Ελευθέριο Ψήνα, να προσεγγίσει διάφορους συναδέλφους του, παριστάνοντας τον αγανακτισμένο από τα καψόνια φαντάρο, και να τους προτείνει δολιοφθορές στα αυτοκίνητα τής μονάδας ως αντίδραση κατά τής αυστηρής διοίκησης.
Με τα πολλά, ο Ψήνας έπεισε τον στρατιώτη Κώστα Ματάτη, το βράδυ τής 5 Ιουνίου 1965, την ώρα πού είχαν σκοπιά, να του δείξει πώς μπορεί να βραχυκυκλωθεί το σύστημα πέδησης ενός αυτοκινήτου «Ρέο» (Μ32) και τη στιγμή εκείνη οι ειδοποιημένοι αξιωματικοί πού παραφύλαγαν, τον αιφνιδίασαν και τον συνέλαβαν.
Ο Κώστας Ματάτης διέθετε το κατάλληλο προφίλ για να αποτελέσει στόχο. Παιδί αριστερών γονέων πού χάθηκαν στον Εμφύλιο, είχε μεγαλώσει στο Παπάφειο Οικοτροφείο, και στη συνέχεια σπούδασε στην τεχνική σχολή «Ευκλείδης», απ'όπου γνώριζε και τον Γιάννη Στεφανίδη, στέλεχος τής Νεολαίας Λαμπράκη και πρόεδρο του Συλλόγου Σπουδαστών του «Ευκλείδη».


Την επόμενη μέρα, συνελήφθη και ο Δημήτρης Μπέκιος, αν και «εθνικόφρων» και μάλιστα παιδί χωροφύλακα πού «είχε πολεμήσει τους κουκουέδες στο Γράμμο και στο Βίτσι». Ο Μπέκιος, είχε καταστρέψει έναν αυτόματο διακόπτη, στην απλοϊκή προσπάθεια του να απαντήσει στον λοχαγό του «πώς χαλάνε».
Ταυτόχρονα συνελήφθησαν και άλλοι τρεις στρατιώτες, των οποίων τα στρατιωτικά αυτοκίνητα που οδηγούσαν είχαν παρουσιάσει μικροβλάβες.



Τριήμερο βασανιστηρίων
Επακολούθησε ένα τριήμερο «εντατικών» ανακρίσεων (με γρονθοκοπήματα, κλωτσιές, στέρηση νερού, κρέμασμα από δοκάρι τής οροφής, βούλιαγμα στο φρεάτιο του βόθρου κτλ.), στις όποιες συμμετείχε δίνοντας εντολές και ο ίδιος ο μετέπειτα δικτάτορας Παπαδόπουλος.
Πρώτος "έσπασε"από τα βασανιστήρια ο Μπέκιος, υπογράφοντας για να γλυτώσει ό,τι του έβαζαν μπροστά του, και ακολούθησε ο Ματάτης.
Εξηγώντας την κατάσταση απόγνωσης στην οποία είχε περιέλθει, θα πει αργότερα ο Μπέκιος: «Υπέγραψα, γιατί κατάλαβα ότι αυτοί ήταν διατεθειμένοι να σκηνοθετήσουν ακόμα και την αυτοκτονία μου. Μόλις είδα τον Ματάτη πρησμένο και γεμάτο αίματα, του είπα: «Κώστα υπόγραψε και συ, να τελειώσουν τα βάσανα μας»»…« Πάνω σε αυτές τις μικροζημιές στήριξαν την κατηγορία ότι μας είχαν βάλει οι κομμουνιστές να κάψουμε και να προκαλέσουμε ζημιές στα αυτοκίνητα. Πετύχαινε έτσι ό Παπαδόπουλος με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: πρώτον να συγκαλύψει τις βλάβες στα αυτοκίνητα και να τις φορτώσει στις πλάτες μας. Και δεύτερον να ξεσηκώσει την Ελλάδα με τον κομμουνιστικό κίνδυνο».


Η … «κομμουνιστική δολιοφθορά»
Στις 11 Ιουνίου 1965, ο Παπαδόπουλος προώθησε ιεραρχικά το πόρισμα τής προανάκρισης «αφορώσης επισημανθείσας δολιοφθοράς επί των οχημάτων τής Μοίρας», στο όποιο ισχυριζόταν ότι ανακάλυψε «οργανωμένη κομμουνιστική δολιοφθορά» και «κατασκοπεία» με «ευρύτατον δίκτυον συνενόχων», στρατιωτών και πολιτών, των οποίων πρότεινε τη σύλληψη, καλώντας σε συναγερμό τις υπηρεσίες στρατιωτικής και εθνικής ασφαλείας «προς πλήρη εντοπισμό και εξουδετέρωσιν» τής επαναστατικής συνωμοσίας. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να υποστηρίξει ότι οι κατηγορούμενοι στρατιώτες «έλαβον έντολήν όπως φονεύσουν δια φονικού οργάνου τον διοικητή τής 117 Μοίρας», δηλαδή τον ίδιο.
Στο μεταξύ, ο αντιστράτηγος Τσολάκας, καθ” ύλην αρμόδιος ως διοικητής του προϊσταμένου Γ Σώματος Στρατού, διέτασσε την έναρξη τακτικής ανάκρισης, παραγγέλλοντας και τη σύλληψη των ατόμων πού αναφέρονταν στο πόρισμα Παπαδόπουλου.
Ο τότε υφυπουργός Εθνικής Αμύνης, Μιχάνης Παπακωνσταντίνου - δεδομένου ότι ο υπουργός Πέτρος Γαρουφαλιάς απουσίαζε στη Ρώμη - συνοδευμένος από τον αρχηγό του ΓΕΣ αντιστράτηγο Γεννηματά, έσπευδαν στην οικία του πρωθυπουργού λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 11ης προς 12η Ιουνίου 1965, προκειμένου να τον ενημερώσουν σχετικά και στη συνέχεια δίνονταν εντολές στην Αστυνομία και τη Χωροφυλακή να εκτελέσουν την παραγγελία του Τσολάκα.



Συλλήψεις
Κατόπιν αυτού, την ίδια νύκτα και το επόμενο πρωί συνελήφθησαν στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών και συγκεκριμένα στο Μπραχάμι και στο Λουτράκι, τρεις πολίτες: Ο Γεώργιος Μπέκιος (αδελφός του στρατιώτη), ο Παντελής Μπουγιούκας και ό Δημήτριος Γαλακτίδης που ήταν γονείς στρατιωτών που υπηρετούσαν τη θητεία τους. Ακολούθησαν το επόμενο 48ωρο, άλλες εννέα συλλήψεις: τριών στρατιωτών, του Πανταζή Ντεράκη, που συνυπηρετούσε με τους Μπέκιο και Ματάτη στην 117 ΜΠΠ, και των Αλέξανδρου Γαλακτίδη και Νικόλαου Μπουγιούκα, που υπηρετούσαν στην 180 Μοίρα Κατευθυνόμενων Βλημάτων ΧΩΚ. Κι ακόμη, τριών πολιτών στη Θεσσαλονίκη, τουεμποροϋπάλληλου, Βασίλη Βαλσαμάκη και δύο σπουδαστών, του Γιάννη Στεφανίδη καί Π. Κωνσταντινίδη, προέδρου και Γενικού Γραμματέα αντίστοιχα του Συλλόγου Σπουδαστών του «Ευκλείδη». Τέλος, άλλων τριών ιδιωτών στην Ορεστιάδα, των Δημήτρη Μποζαντζίδη, Σωτήρη Μποζαντζίδη καί Χρήστο Ζαβαλιάρη.
Οι δύο συνδικαλιστές του «Ευκλείδη» κατηγορούνταν ως καθοδηγητές του Ματάτη, ο Βαλσαμάκης ως «μυητής» του στον κομμουνισμό, ο Μπουγιούκας ως σύνδεσμος και ο Γαλακτίδης ως διαβιβαστής των εντολών του ΚΚΕ για σαμποτάζ μέσω συστημένων επιστολών, τις όποιες ελάμβαναν και προωθούσαν στο στρατόπεδο οι τρεις κάτοικοι της Ορεστιάδας. Οι δε υπόλοιποι, ως συνεργοί.


Ήθελαν να ανοίξει ο δρόμος στη χούντα των Συνταγματαρχών

Στη φυλακή οι αθώοι στρατιώτες
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν ο Μπέκιος να καταδικαστεί σε ποινή 4ετούς φυλάκισης, για φθορές και ο Ματάτης σέ ποινή 15ετούς κάθειρξης, για φθορές και για εγκατάλειψη θέσης σκοπού.
Η τελευταία πράξη του δράματος των δύο στρατιωτών τής 117 ΜΠΠ παίχθηκε στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο Αθηνών τον Μάρτιο του 1966, όπου μειώθηκαν οι ποινές του μεν Ματάτη σε έξι ετών φυλάκιση, του δε Μπέκιου σε δύο χρόνια. Η δεύτερη αυτή δίκη διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών και ό συνήγορος του Μπέκιου Π. Κατσικόπουλος, βουλευτής τότε της Ένωσης Κέντρου και συνήγορος στη δίκη του «ΑΣΠΙΔΑ», είχε δηλώσει προς το δικαστήριο: «Κύριοι, διεπίστωσα από την ακροαματική διαδικασία ότι ή υπόθεση είναι να καταδικασθούν οπωσδήποτε αυτοί οι άνθρωποι. Δεν έχω να πω τίποτε άλλο. Καταδικάστε τους». Σημειωτέον ότι στη δίκη δόθηκε ελάχιστη δημοσιότητα, ακόμη και από τον τύπο τής αντιπολίτευσης.
Ο Μπέκιος, μεταφέρθηκε διαδοχικά στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου, όπου κακοποιήθηκε και στη συνέχεια στις φυλακές της Αίγινας, της Τίρυνθας και της Κορίνθου. Αποφυλακίστηκε τον Μάρτιο του 1967. Ο Ματάτης κρατήθηκε στο Μπογιάτι, την Αίγινα, τη Λευκάδα και τις φυλακές Αβέρωφ. Αποφυλακίστηκε από τον Κορυδαλλό, στην περίοδο της δικτατορίας, υπό τον όρο ίοτι θα έδινε τρεις φορές την εβδομάδα "παρών"στην Ασφάλεια, μία διαδικασία που κράτησε μέχρι τη μεταπολίτευση.


Πηγές:
- «Άκρως Απόρρητη» Αναφορά Γ. Παπαδόπουλου 8-6-1965.
- Πόρισμα ανακριτού λοχαγού Ν. Νικολαΐδη.
- Δ. Παραλίκας "Συνωμοσίες ΙΔΕΑ και ΑΣΠΙΔΑ 1944-1974"σελ.158-166.
- Εφημερίδα Ακρόπολις φ.11-8-75 (Αφηγήσεις ενοχοποιηθέντων)
- Εφημερίδα Καθημερινή φ.11-8-75 (Αφηγήσεις ενοχοποιηθέντων)
- Β. Ραφαηλίδης "Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974"σελ.397-398.
Εφημερίδα τα Νεα: Η στρατιωτική δικτακορια 1967-1974
- Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Το ‘σαμποτάζ’ του Έβρου χωρίς ζάχαρη: Μια απόπειρα αναψηλάφησης», Αρχειοτάξιο, Αθήνα 2010, τεύχος 12, σ.132-160.
- Γιάννης Νικολόπουλος, «Ο Νάσερ της χούντας ήταν ασβός», εφημερίδα το Βήμα, φ. 19-4-2008

Κώστας Παπαϊωάννου: «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει- Μια πολιτική ανασκο(λό)πηση της Ιστορίας (1944- 2007)», Αθήνα 2008, εκδόσεις Καστανιώτη