Ο Μενέλαος Λουντέμης,
ήταν ποιητής, λογοτέχνης,πεζογράφος.
(Φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Βαλασιάδη), γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1912.
Τιμήθηκε με το βραβείο της Χρυσής Δάφνης Πανευρώπης ( Παρίσι, 1951). Το σύνολο του έργου του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, μετάφραση κ.α.). Ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό.
Η γραφή του ιδιαίτερη, τα κείμενά του ‘εχουν αμεσότητα, λυρισμό, αλλά και δύναμη και ρεαλισμό με τη μοναδική του παιδεία, γνώστης σε βάθος της ζωής, ο Λουντέμης παίζει με τις διαλέκτους, απλώνεται σε όλους τις αποχρώσεις των ανθρωπίνων χαρακτήρων, αλλά κυρίως γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε τη φτωχολογιά της επαρχίας. Είναι ένας τρυφερός και παθιασμένος παρατηρητής της ελληνικής ψυχής.
Προερχόταν από εύπορη οικογένεια της Πόλης που χρεοκόπησε μετά από την εγκατάστασή της στο ελληνικό κράτος. Σε παιδική ηλικία έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας, σύντομα όμως μπήκε στη βιοπάλη (γραμματοδιδάσκαλος, ψάλτης, εργάτης στα τεχνικά έργα του Γαλλικού ποταμού).
Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, όπου διετέλεσε και γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη και το 1958 πέρασε από δίκη για το βιβλίο του "Βουρκωμένες μέρες". Από το 1958 ως τη μεταπολίτευση του 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, ενώ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου του είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Πέθανε στην Αθήνα, ενώ οδηγούσε, από καρδιακή προσβολή.
Ο Λουντέμης υπήρξε ένας καθαρά στρατευμένος λογοτέχνης. Πολύ συχνά έβαζε στα έργα του τις πολιτικές του απόψεις, καθώς και τις προσωπικές του εμπειρίες. Εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων γνώρισε διωγμούς και εξορίες και γενικά ταλαιπωρήθηκε πολύ στη ζωή του. Το 1956 δικάστηκε για το βιβλίο του “Βουρκωμένες μέρες”, στο οποίο περιγράφει τα βάσανα των εξόριστων. Δυο χρόνια αργότερα κατέφυγε στη Ρουμανία, όπου και έζησε ως τη μεταπολίτευση. Το 1962 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1975. Πέθανε το 1977 από καρδιακή προσβολή, ενώ οδηγούσε.
Στα γράμματα ο Λουντέμης εμφανίστηκε μετά το 1930 με ποιήματα και διηγήματα τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό “Νέα Εστία”. Το πρώτο βιβλίο του, η συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Τα πλοία δεν άραξαν” (1938), τιμήθηκε με το κρατικό Βραβείο πεζογραφίας.
Σαν συγγραφέας ο Λουντέμης υπήρξε πολύ παραγωγικός. `Εγραψε πάνω από σαράντα έργα, καλύπτοντας ποικίλες περιοχές του λόγου. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση της κοινωνικής πραγματικότητας είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό του έργου του.

Ο Λουντέμης έγραψε πολλά έργα, κυρίως διηγήματα και μυθιστορήματα. Κάποια από αυτά είναι: “Τα πλοία δεν άραξαν” (1938), “`Εκσταση” (1944), “Γλυκοχάραμα” (1944), “Συννεφιάζει” (1948), “`Ενα παιδί μετράει τ’ άστρα” (1956), “Θυμωμένα στάχυα” (1965), “Βουρκωμένες μέρες” (1953), “Καληνύχτα ζωή” (1946), “Οι κερασιές θ’ ανθίσουν και φέτος” (1956), “Της γης οι αντρειωμένοι” (1976) κ.α.

Αποσπάσματα από τα έργα του:
«Τότε που κυνηγουσα τους ανέμους»







«Τότε που κυνηγουσα τους ανέμους»


Η αγάπη είναι σαν το νερό που τρέχει... τρέχει... ασυλλόγιστα στους γκρεμούς, που δε διαλέγει αυλάκι, δε ρωτά τα λουλούδια που ποτίζει, ούτε και τα χαλίκια που κατρακυλά. Δε ρωτά τίποτα, μόνο τρέχει. Να πεις "όχι"στην αγάπη είναι σαν να κατσουφιάζεις μπροστά σ'ένα λουλούδι που ετοιμάζεται ν'ανοίξει. Σαν να βρίζεις το φως που σου έδειξε τον κόσμο".

Κάτω από το πευκάκι ο κόσμος γίνεται απέραντος.
Σωπαίνουν όλες οι φωνές που είχες μέσα σου. Γίνεται ησυχία. Οι ιδέες που βουίζουν μεσ'στ'αυτιά σου....τα παράπονα που φουσκώνουν το στήθος σου...Οι έγνοιες που χουν εκεί μέσα την φωλιά τους...Όλα πέφτουν στο νερό, σκορπούνε, χάνονται. Ακουμπάς στη ρίζα,αντίκρυ στην πεντάμορφη πόλη. Ύστερα κλείνεις την πόλη όξω απ'τα μάτια σου, και φέρνεις στη θέση της ένα κήπο. Δάσος οι νερατζιές...και το παγκάκι ολομόναχο κάτω από μια νερατζιά. Είναι τα μάτια της λαμπερά και σε λούζουν. Κείνη λέει τ'ονομά σου πολλές φορές. Ακουμπάει το χέρι της στην άκρη των μαλλιών σου -έτσι. Κι εσύ ο νιώθεις -το χέρι της!- το νιώθεις να κοκκινίζεις απ'την ντροπή. Τόσο όμορφο, τόσο ντροπαλό χέρι...πάει, δεν είναι πια να ξαναγίνει.
Ύστερα κάτι γίνεται κι όλα σταματούν... Οι νερατζιές απόμειναν σκυφτές από πάνω μας...Το φιλί της μοσχοβολούσε νιότη!... Αλίκη...Τ'ονομά σου έμεινε στα χείλη μου σαν το κλαδάκι της βραδυνής μας νερατζίας.Το κρατώ και μοσχοβολά ο κόσμος.
Τάρα (αγάπη μου...αγάπη μου..), τώρα ζηλεύω το παγκάκι που ακουμπούσε το φουστάνι σου...Και ζηλεύω και τον εαυτό μου που ήταν εκεί και το 'δε.... Αλίκη.. θέλω να πω ένα τραγούδι και φοβάμαι μην καεί το στόμα μου.

Μα βλέπεις, η αγάπη είναι ανήμερο θεριό που τρώει την ζωή μας....Μα μόλις φύγει καταλαβαίνουμε ότι αυτή ήταν η ζωή μας.

Η αγάπη είναι μεγάλη όταν την περιμένουμε ή όταν την χάνουμε. Όταν την έχουμε μας ξεφεύγει. Χάνουμε την αίσθηση της. Και την ξαναποκτούμε μόνο ότν την χάσουμε. Κοίταξε να ζήσεις την αγάπη που έχασες. Να χαρείς την αγάπη που περιμένεις. Καν'την τραγούδια,ξενύχτια. Καν'την βιβλία, αταξίες. Μόνο μην την μοιρολογάς.Είναι σαν να την βρίζεις.Σαν να τη κλεινεις τον δρόμο να ξανάρθει.


«Οι κερασιές θα ανθίσουν και φέτος»



-Έχουμε την ανάγκη της, γι'αυτό δεν έρχεται. Σ'αυτόν τον παραστρατημένο κόσμο μας λείπει ακριβώς εκείνο που θέλουμε.
-Μας λείπει, γι'αυτό το θέλουμε! Αν είχαμε όσα θέλαμε τι θα μας έλειπε; Κι αν δεν μας έλειπε τίποτα, τι θα επιθυμούσαμε; Και τι αξία θα είχε η ζωή χωρίς πεθυμιές; Όχι, να μου απαντήσεις!

Αγαπητέ μου φίλε, αλλοίμονο στον άνθρωπο που δεν απότυχε ποτέ. Κλάψ'τον! Πάρε όλα τα έργα. Δίπλα στα πολύ μεγάλα υπάρχουν τα πολύ μικρά. Και να το ξέρετε: Τα μεγάλα υπάρχουν χάρη στα μικρά. Μια μεγάλη αποτυχία φέρνει μια μεγαλύτερη επιτυχία. Ποτέ όμως η μεγάλη επιτυχία δε φέρνει μια μεγαλύτερη. Άμα πετύχαινε ο άνθρωπος στην πρώτη εξόρμηση, δε θα 'κανε δεύτερη. Η δόξα είναι μια κορυφή που για να την ανέβεις πρέπει πρώτα να κατέβεις.

Η πρώτη κραυγή του ανθρώπου είναι κλάμα. Από εκεί και πέρα οι άνθρωποι ή παραμένουν άνθρωποι και κλαίνε ή γίνονται τέρατα και κάνουν τους άλλους να κλαίνε.






από http://logotexnikoperiboli.blogspot.gr

Ανδρέας Ζαφείρης
Στις 21 του Γενάρη του 1924 πέθανε ο Βλαδιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ. Έξι μέρες μετά ένα εκατομμύριο μοσχοβίτες παρέλασαν στην κόκκινη πλατεία, με 32 βαθμούς υπό το μηδέν, για να δουν τη σορό του να τοποθετείται στο μαυσωλείο.
Και ο Μαγιακόφσκι γράφει, αποχαιρετώντας :

Πούθε ήρθε; Ποιος ήταν; τι λογής;
Που όλοι σπεύδουν να τιμήσουν;
Απ’ τους ανθρώπους ήτανε, άνθρωπος πιο απ’ όλους
Σύντομη του ήταν η ζωή του γίγαντα Ουλιάνοφ
Κι όλοι μας τη γνωρίζουμ,ε μέρα με την ημέρα.

Όμως του σύντροφου Λένιν, τη ζωή, που χάρος δεν την πιάνει,
Την απεραντοσύνη της, αιώνες να τη γράψουν, δε θα μπορέσουν!

Πολλές φορές καταφέρνει η ποίηση να πει μέσα σε δύο στίχους, όσα θα χρειαστεί ο φιλόσοφος σε δύο τόμους.

Ο Λένιν αποτελεί αδιαμφισβήτητα τη μεγαλύτερη προσωπικότητα που ανέδειξε το παγκόσμιο εργατικό κίνημα στον 20ό αιώνα. Ταυτισμένος με την επαναστατική θεωρία , την ανάπτυξη του μαρξισμού στην εποχή του ιμπεριαλισμού, αλλά και τις πρώτες θεωρητικές βάσεις της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. Ανέπτυξε και συγκεκριμενοποίησε όλα τα συστατικά μέρη του μαρξισμού.

Ταυτόχρονα όμως , είναι ταυτισμένος με την επαναστατική πρακτική.

Και αυτή η πλευρά του, καθόλου τυχαία, δεν έχει τύχει της προβολής που θα της έπρεπε. Ο «θεωρητικός» Λένιν, με επιλεκτικές αναφορές σε έργα του, με «τσιτάτα ναφθαλίνης» μπορεί να χορηγήσει πιστοποιητικά «συνέπειας και ιδεολογικής καθαρότητας» σε πολλούς. Γι αυτό και τα 93 χρόνια που πέρασαν από το θάνατο του Ουλιάνοφ, η ιστορία γνώρισε άπειρους «Λένιν».

Και παρ όλα αυτά, «του Ουλιάνοφ το μειδίαμα», δεν μπόρεσε να σβήσει.

Ταξίδεψε σε ολόκληρο τον αιώνα.

Έχτισε τα φράγματα στο Κρασναγιάρσκ, δάκρυσε στην Καντώνα, παρέλασε στη Μαδρίτη με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες, πολέμησε στοΣτάλινγκραντ και στο Βερολίνο, οχυρώθηκε στο Γράμμο και κατέβηκε το Κίτρινο Ποτάμι, μπήκε στην Αβάνα, κρύφτηκε στις ζούγκλες του Βιετνάμ.

Και σήμερα, στο Ντονμπάς, οι εργατικές πολιτοφυλακές, γύρω από τα αγάλματα του Λένιν συγκροτήθηκαν.

Ο Ουλιάνοφ χάθηκε! Ο Λένιν, όχι!

Ο Λένιν της Πράξης. Ο Λένιν,του μαρξισμού σαν θεωρίας της Πράξης. Περιμένει. Παίζει σκάκι με τον Γκόρκι, ειρωνεύεται πολλούς από τους τιμητές του, μας κλείνει το μάτι και χαμογελώντας ψιθυρίζει: «Ο πάγος έσπασε».




iskra

Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας
Ξεχωριστή σελίδα των εργατικών αγώνων της Ημαθίας, αλλά και ολόκληρης της χώρας, έχουν οι αιματηρές κινητοποιήσεις των εργατών της Νάουσας τον Γενάρη του 1933.Οι κινητοποιήσεις αυτές πήραν πανελλαδική διάσταση.

Και πάλι στους δρόμους οι Έλληνες αγρότες, προκειμένου να υπερασπιστούν τη ζωή τους και τα νοικοκυριά τους.
Τα μνημόνια, με αποκορύφωμα τις ρυθμίσεις ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ για τη φορολογία του αγροτικού εισοδήματος και την ασφάλιση των αγροτών, οδήγησαν σε πλήρες αδιέξοδο χιλιάδες καλλιεργητές.
Το ζήτημα, όπως έλεγαν απλοί αγρότες στην Iskra, είναι να μην ξεπουλήσουν ξανά και στην κρίσιμη στιγμή τον αγώνα των αγροτών οι γνωστοί αγροτοπατέρες.
Οι ίδιοι αυτοί αγρότες της Θεσσαλίας έλεγαν ότι αυτοί οι “αγροτοπατέρες” χρησιμοποιούν κάθε φορά μεγάλα επαναστατικά λόγια, κάνουν λόγο για ανυποχώρητους αγώνες διαρκείας αλλά την κρίσιμη στιγμή, με κομματική εντολή, βρίσκουν διάφορα προσχήματα για να εκτονώσουν και να σταματήσουν τον αγώνα, προβάλλοντας ως άλλοθι κάποια “ψίχουλα” που δίνει η κυβέρνηση.

Αυτό, για παράδειγμα, έγινε και με τους περσινούς σκληρούς αγροτικούς αγώνες, όταν προτάθηκε να φύγουν οι αγρότες από τα μπλόκα και να κατέβουν στην Αθήνα, πράγμα που είχε και ως σκοπό και ως αποτέλεσμα, όχι την αγωνιστική κλιμάκωση της προσπάθειας αλλά τον τερματισμό του αγώνα με ένα “εύσχημο” τρόπο.

Φέτος, λέγανε αγρότες, δεν πρέπει να επαναληφθεί μια κακή παράδοση. Πρέπει εξ αρχής να τεθούν τα αιτήματα, να υπάρξει γενικός συντονισμός και όχι βιλαέτια και να καθοριστεί ο χαρακτήρας και η διάρκεια του αγώνα, ώστε να έχει τη μέγιστη δυνατή αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα.

Σε τραγική κατάσταση οι αγρότες

Αγροτοσυνδικαλιστές, με τους οποίους μίλησε η Iskra, αποτύπωσαν την τραγική κατάσταση την οποία βιώνει ο αγροτικός κόσμος και ιδιαίτερα οι μικρομεσαίοι αγρότες.

1) Με το νέο φορολογικό σύστημα τα αγροτικά εισοδήματα κατ’ ουσία λεηλατούνται. Για να δημιουργηθούν πλεονάσματα, που απαιτούν δανειστές και τραπεζίτες.

2)Το ασφαλιστικό σύστημα, το ”τερατούργημα” Κατρούγκαλου, στην πλήρη ανάπτυξη του, λειτουργεί ως ένα άλλο βάρβαρο φορολογικό σύστημα αφαίρεσής πολύτιμων πόρων από την αγροτική οικογένεια.

3) Η παραγωγική διαδικασία πορεύεται χωρίς χρηματοδότηση. Τραπεζίτες και πολυεθνικές επιχειρούν να ελέγξουν τα πάντα με εργαλείο, όπως οι διάφορες ”κάρτες” και η ζητούμενη συμβολαιακή γεωργία.

4) Το κόστος παραγωγής σε όλα τα προϊόντα τραβάει την ανηφόρα. Πετρέλαιο και Ενέργεια αυξάνονται. Ενώ οι πολυεθνικές που εμπορεύονται αγροχημικά κάνουν πάρτι κάτω από τη μύτη των αρμοδίων.

5) Ο Φ.Π.Α των εφοδίων έχει φθάσει σε ύψη πρωτόγνωρα, υπονομεύοντας την παραγωγή, τις χρηματοδοτικές ανάγκες αλλά και το κόστος του τελικού προϊόντος.

6) Οι τελευταίες ρυθμίσεις για τους ”συνταξιούχους” που συνεχίζουν την αγροτική δραστηριότητα έχουν προκαλέσει σύγχυση και αναστάτωση.

Σε μια περίοδο κρίσης οδηγεί το ”παραγωγικό δυναμικό” σε έξοδο από το χώρο και στην αδρανοποίηση.

7) Οι ζημίες από τις πρόσφατες κακοκαιρίες ανέδειξαν τα αδιέξοδα της ασφάλισης της αγροτικής παραγωγής. Ο ΕΛΓΑ θα πρέπει να διατηρηθεί ως Δημόσιος θεσμός με εκσυγχρονισμό των δομών του και του κανονισμού ασφαλιστικής κάλυψης. Επιβάλλεται να συμψηφιστούν οι οφειλές των παραγωγών, ώστε να μην αποκλειστούν από τις αποζημιώσεις.

8) Η ανάρτηση των δασικών χαρτών, σε διάφορους νομούς, με την εισπρακτική λογική και τα λάθη τους, έχουν προκαλέσει ήδη μεγάλη αναστάτωση. Αμφισβητούνται παραγωγικές εκτάσεις και η ύπαρξη χιλιάδων γεωργικών εκμαιεύσεων. Το κόστος προσφυγής – ένστασης είναι υπέρογκο, δεν έχουν οριστεί δομές υποδοχείς των προσφυγών, όπως επίσης δεν έχουν καθοριστεί οι δομές ελέγχου αυτών.

Είναι φανερό ότι υπό καθεστώς μνημονίων και Επιτροπείας δεν μπορεί να υπάρξει φιλολαϊκή – φιλοαγροτική πολιτική.

Η σημερινή κυβερνητική πολιτική αποτελεί κατ’ ουσία μια φιλομονοπωλιακή – ταξική διαχείριση.

Είναι προφανής η ανάγκη ενός Εθνικού Σχεδιασμού έξω από την ευρωζώνη με βασικό εργαλείο το εθνικό νόμισμα.

,Με τραπεζικό σύστημα υπό δημόσιο έλεγχο, που θα χρηματοδοτεί και θα στηρίζει την παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που έχει ανάγκη ο ελληνικό λαός.

Με κλαδικές πολιτικές ανά προϊόν και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.

Με ουσιαστικό έλεγχο του κόστους εισροών αλλά και των συνθηκών διακίνησης και εμπορίας.

Με δημόσιες υπηρεσίες, Ινστιτούτα και Κέντρα Έρευνας να πρωτοστατούν στην παραγωγή γνώσης τη διάχυση αυτής μέσα στον αγροτικό πληθυσμό.

Συνεπώς, όπως τόνισαν στις φετινές τους κινητοποιήσεις απαιτούν:


Κατάργηση του αντιασφαλιστικού νομοσχεδίου


Διατήρηση του ΟΓΑ ως φορέα ασφάλισης των αγροτών


Καμία αύξηση στα ασφάλιστρα των αγροτών και καμία μείωση της κρατικής συμμετοχής στην κοινωνική ασφάλιση


Ακύρωση και ανάκληση όλων των φορολογικών μνημονιακών μέτρων που έχουν ψηφιστεί στα πλαίσια του1ου , 2ου και 3ου μνημονίου.


Αφορολόγητο μέχρι τα 12.000 ευρώ στο καθαρό εισόδημα και αφορολόγητες οι αγροτικές επιδοτήσεις μέχρι τα 12.000 ευρώ.


Μείωση του κόστους παραγωγής. Κατάργηση των αυξήσεων στον ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο .Απαιτούν φτηνό αγροτικό ρεύμα και πετρέλαιο , χαμηλό ΦΠΑ για τα αγροτικά μέσα και εφόδια.


Κατάργηση του νόμου που αυστηροποίησε το θεσμό του κατά κύριο επάγγελμα αγρότη.


Σύνδεση των επιδοτήσεων με την παραγωγή.


Μείωση της ψαλίδας ανάμεσα στις τιμές παραγωγού και καταναλωτή.


Στήριξη και ενίσχυση των Σποροπαραγωγικών κέντρων και των Αγροτικών Ινστιτούτων.


Χαμηλότοκη χρηματοδότηση των αγροτών μέσα από μια νέα δημόσια ΑΤΕ


Εφαρμογή ολοκληρωμένης εθνικής αγροτικής πολιτικής και κλαδικών πολιτικών για τα βασικά αγροτικά προϊόντα με στόχο την ενίσχυση της διατροφικής επάρκειας


Γα να λυθούν όμως τα προβλήματα των αγροτών πρέπει να υπάρξει μία καινούργια πορεία, της Ελλάδας σε αντιμνημονιακή προοδευτική κατεύθυνση με ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης.


Προϋποθέσεις για αυτή την ανατρεπτική πορεία είναι:


Η κατάργηση των μνημονίων και των μνημονιακών πολιτικών.


Η ανατροπή της λιτότητας.


Η άμεση παύση πληρωμών στο δημόσιο χρέος και τη βαθειά διαγραφή του.


Η εθνικοποίηση των τραπεζών και μια νέα δημόσια ΑΤΕ για να στηρίζει την αγροτική παραγωγή και τους αγρότες.


Εθνική αγροτική πολιτική και κλαδικές πολιτικές για τα βασικά αγροτικά προϊόντα προς όφελος των μικρομεσαίων αγροτών.


Έξοδος από την Ευρωζώνη και επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.


Σύγκρουση και απειθαρχία απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της Ε.Ε .


Αγώνας για ανατροπή των αντιαγροτικών επιλογών της νέας Κ.Α.Π, διότι η νέα ΚΑΠ ουσιαστικά ”πετάει έξω” τη συντριπτική πλειοψηφία της μικρομεσαίας αγροτιάς.

Η ώρα των αγροτών: Πού στήνονται από σήμερα τα πρώτα μπλόκα

Παράσταση διαμαρτυρίας στην εφορία από αγρότες στο Ηράκλειο – Στην εθνική οι αγρότες της Ηλείας – Τρακτέρ στους δρόμους του Τυρνάβου, της Βέροιας, της Άρτας, ακόμα και της Ζακύνθου – Αποφασισμένοι να διεκδικήσουν μέχρι τέλους το δίκιο τους και να μην υποχωρήσουν – «Αναζητάμε ανάσες ζωής», λέει ο αγροτοσυνδικαλιστής Βαγγέλης Μπούτας.

Η ώρα των αγροτών σημαίνει σήμερα, καθώς ξεκινούν οι κινητοποιήσεις σε όλη την Ελλάδα, αρχής γενομένης από τους αγρότες της Θεσσαλίας οι οποίοι ετοιμάζονται με τα τρακτέρ τους να στήσουν μπλόκα στις εθνικές οδούς, έχοντας μάλιστα κόντρα τον καιρό με το τσουχτερό κρύο. Ήδη αγρότες στην Κρήτη διαμαρτύρονται στην εφορία του Ηρακλείου, ενώ στην εθνική Πατρών – Πύργου παρατάχθηκαν τα τρακτέρ των αγροτών της Ηλείας.

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, προς το μεσημέρι σήμερα θα στηθεί το πρώτο μπλόκο στη Θεσσαλία, στις στροφές της Μελούνας, στον κόμβο του Αργυροπουλίου, από αγρότες της επαρχίας Τυρνάβου, ενώ την Πέμπτη αναμένεται η έξοδος των τρακτέρ από Καρδίτσα, Τρίκαλα, Φάρσαλα και Λάρισα στον κόμβο της Νίκαιας, με την αιγίδα των Ενωτικών Ομοσπονδιών των αγροτικών Συλλόγων, Καρδίτσας, Τρικάλων “η Άνοιξη” και Λάρισας. Μέχρι τότε τα τρακτέρ θα συγκεντρωθούν στις πλατείες των χωριών στο πλαίσιο της καταμέτρησης των δυνάμεων.

Την ίδια ώρα, τα τρακτέρ έχουν βγει στους δρόμους της Βέροιας και αργότερα θα κατευθυνθούν στον κόμβο της Κουλούρας στην Εγνατία οδό, ενώ ήδη οι αγρότες της Ηλείας έχουν παρατάξει τα τρακτέρ τους στην εθνική οδό Πατρών – Πύργου, στο Λατίφι Αμαλιάδας.

Όσον αφορά στους αγρότες της Λάρισας, που πέρυσι συμμετείχαν στο μπλόκο των Τεμπών, επιχείρησαν να ξεπεράσουν την εσωστρέφεια που εκδηλώθηκε με αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιλέγοντας ως τόπο συγκέντρωσης τη Γαλήνη και όπως όλα δείχνουν έστω και με διαφωνίες, θα επιχειρήσουν να στήσουν μπλόκο είτε στον Πλατύκαμπο, είτε -αν η συγκέντρωση των δυνάμεων τρακτέρ είναι μεγάλη- στα Τέμπη. Για το σκοπό αυτό προγραμματίζουν συνάντηση την Τρίτη στη Φαλάνη.

Παράλληλα μία δύναμη αγροτών των Φαρσάλων προγραμματίζουν συγκέντρωση την Τετάρτη με τα τρακτέρ στο γήπεδο της πόλης και από εκεί πιθανόν να κινηθούν προς το Δρούγο για να αποκλείσουν την Ε.Ο. Λαμίας- Καρδίτσας.

Όπως είπε στο protothema.gr ο αγροτοσυνδικαλιστής Βαγγέλης Μπούτας, «αναζητάμε ανάσες ζωής». Πρόσθεσε ότι τα τρακτέρ θα βγουν στους δρόμους από την Κρήτη και την Πελοπόννησο, ως τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Σύμφωνα με τον κ.Μπούτα οι αγρότες βάζουν στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεών τους τη μείωση του κόστους παραγωγής και διαμαρτύρονται ενάντια στο νέο φορολογικό και ασφαλιστικό καθεστώς.

Η κινητοποίηση των τρακτέρ προκαλεί έναν ακόμη «πονοκέφαλο» στην κυβέρνηση αφού ανοίγεται ένα ακόμη, και όπως όλα δείχνουν δυναμικό, μέτωπο στο εσωτερικό, τη στιγμή που «τρέχουν» κρίσιμες διαπραγματεύσεις για την αξιολόγηση. Είναι ενδεικτικό, ότι ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου έσπευσε να πει ότι η κυβέρνηση επανεξετάζει τη μείωση του ΦΠΑ στα αγροεφόδια, αλλά και τη μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο κρασί, ενώ δεν παύει να επαναλαμβάνει στις επισκέψεις του ανά την Ελλάδα, ότι η κυβέρνηση έχει πληρώσει αποζημιώσεις φέτος νωρίτερα από ποτέ: «Πληρώσαμε 3,7 δισ. το 2016, το μεγαλύτερο ποσό που έχει δοθεί σε ενισχύσεις την τελευταία εικοσαετία στον αγροκτηνοτροφικό κόσμο», όμως προειδοποίησε ότι πρέπει «να πληρωθούν τα πρόστιμα και οι καταλογισμοί από τα πακέτα Χατζηγάκη» γιατί κινδυνεύουν να ισοσκελιστούν από με τις κοινοτικές επιδοτήσεις, είπε χαρακτηριστικά, από τα Γρεβενά.

Στην ίδια κατεύθυνση για τον κατευνασμό των αγροτών ο κ.Αποστόλου ανακοίνωσε ότι ολοκληρώνεται τις επόμενες ημέρες η νομοθετική πρωτοβουλία για την υποχρεωτική αναγραφή στη συσκευασία των γαλακτοκομικών προϊόντων της χώρας. Γνωστοποίησε ότι το υπουργείο επεξεργάζεται ρυθμιστική παρέμβαση ώστε η πληρωμή των νωπών προϊόντων στους παραγωγούς που σήμερα γίνεται στους οκτώ μήνες να μην ξεπερνά τους δύο μήνες από την πώλησή τους.

Ο Ευάγγελος Αποστόλου αναφερόμενος στο θέμα του φορολογικού υπογράμμισε ότι «όσα θέσπισε η σημερινή κυβέρνηση θα έχουν ως αποτέλεσμα να επιστραφεί στο 95% των αγροτών η προκαταβολή φόρου που ήδη έχουν καταβάλει», ενώ αναφέρθηκε στα αγροτικά σπίτια, λέγοντας πως «εξετάζεται στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές η μείωση του τεκμηρίου τους κατά 30%».
Στον κόμβο της Κουλούρας βγαίνουν οι αγρότες της Ημαθίας

Με τα τρακτέρ και τα αγροτικά τους οχήματα ξεκίνησαν λίγο πριν τις 10.30 από τον κόμβο της Κουλούρας οι άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα και κατευθυνόμενοι στο κέντρο της Βέροιας, προσανατολίζονται σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Δημαρχείου (στο κέντρο της πόλης), όπως επισήμανε ο γενικός γραμματέας του Αγροτικού Συλλόγου της περιοχής, Θόδωρος Παπακωνσταντίνου.

Η συγκέντρωση διαμαρτυρίας θα διαρκέσει έως και τις 14.00, οπότε και μεγάλη μερίδα των συμμετεχόντων -αγρότες και κτηνοτρόφοι- θα επιστρέψουν στον κόμβο της Κουλούρας στην Ημαθία, ξεκινώντας το στήσιμο του μπλόκου τους.

Στη σημερινή κινητοποίηση των ανθρώπων του πρωτογενούς τομέα, που αποτελεί την πρώτη σε επίπεδο Βόρειας Ελλάδας, έχουν δηλώσει συμμετοχή φορείς της Βέροιας, όπως Επιμελητήριο, Εργατικό Κέντρο, οδηγοί ταξί και αστικών, και φοροτεχνικοί.

Η «Βέροια σήμερα κατεβάζει ρολά και όλοι μαζί οι φορείς και άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα διαμαρτυρόμαστε απέναντι στα μέτρα και την πολιτική της κυβέρνησης» σημείωσε ο κ. Παπακωνσταντίνου.

Τονίζεται ότι το μπλόκο της Κουλούρας συντάσσεται με την Πανελλαδική Επιτροπή Μπλόκων Ελλάδας.
Κινητοποιήσεις και στο Ηράκλειο

Σε κινητοποιήσεις προχώρησαν από σήμερα οι αγρότες του Ηρακλείου Κρήτης διαμαρτυρόμενοι ενάντια στα μέτρα που προωθεί η κυβέρνηση και πλήττουν, όπως αναφέρουν, τον αγροτικό κόσμο. «Ως Αγροτικοί Σύλλογοι που συντασσόμαστε με την Πανελλαδική Συντονιστική Επιτροπή των Μπλόκων και αποφασίσαμε να κλιμακώσουμε τις κινητοποιήσεις μας με παγκρήτιο και πανελλαδικό συντονισμό στην παγκρήτια σύσκεψη στις Αρχάνες, στις 12 Δεκέμβρη και την πανελλαδική σύσκεψη στη Λάρισα, στις 17 Δεκέμβρη, ξεκινάμε τη Δευτέρα 23 Γενάρη με παράσταση διαμαρτυρίας στη ΔΟΥ Ηρακλείου, στις 10:30 πμ» αναφέρουν οι αγροτικοί Σύλλογοι Ηρακλείου, Καζαντζάκη, Αρχανών, καθώς και η επιτροπή αγώνα αγροτών του Αρκαλοχωρίου.

Επίσης, ο Αγροτικός Σύλλογος Αστερουσίων καλεί τους μικρομεσαίους αγρότες της περιοχής να βγουν με τα τρακτέρ σε μπλόκο, στον κόμβο των Πραιτωρίων. «Ήρθε η ώρα να κλιμακώσουμε την πάλη του προηγούμενου διαστήματος, οργανωμένα, μαζικά, με αιτήματα που ακουμπάνε στα συμφέροντά μας. Να παλέψουμε ενάντια στην ΚΑΠ της ΕΕ, την πολιτική των κυβερνήσεων, τα μνημόνια και τους εκατοντάδες νόμους που μας ξεκληρίζουν, ώστε να συγκεντρωθεί η γη και η παραγωγή μας στα χέρια λίγων μεγαλοεπιχειρηματιών-αγροτών» σημειώνουν οι αγρότες.

Στη συνέχεια αναφέρονται αναλυτικά στα αιτήματα και τις διεκδικήσεις τους και προσθέτουν: «Ο αγώνας μας είναι αγώνας επιβίωσης. Με το πλαίσιο αιτημάτων μας δεν ζητάμε πολλά, μα τα αναγκαία για να μπορούμε να ασχολούμαστε με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, να ζουν οι οικογένειές μας υποφερτά».
Αγρότες της Μαγνησίας ετοιμάζονται για κινητοποιήσεις και άλλοι κρατούν στάση αναμονής

Σε κατάσταση προετοιμασίας και λήψης οριστικών αποφάσεων για να ξεκινήσουν έναν νέο γύρο κινητοποιήσεων βρίσκονται οι αγρότες της περιοχής του Βελεστίνου και της ευρύτερης περιοχής του δήμου Ρήγα Φεραίου στην Μαγνησία.

Σύμφωνα με τους συνδικαλιστές πρόθεσή τους είναι να “βγάλουν” τα τρακτέρ τους στον κόμβο του Αερινού προς το τέλος της εβδομάδας στο πλαίσιο της πανελλαδικής κινητοποίησης που ετοιμάζει ο αγροτικός κόσμος και μέχρι τότε θα είναι παρατεταγμένα στις πλατείες των χωριών, ως προειδοποίηση για περαιτέρω κλιμάκωση.

Ο αγροτοσυνδικαλιστής Νίκος Αγγελής, από την περιοχή του Αερινού υπολογίζει έξοδο μέχρι 40 τρακτέρ στον οδικό κόμβο σε πρώτη φάση, χωρίς να έχει ακόμη αποφασισθεί η ημέρα της κινητοποίησης, που θα συνδυασθεί με την κάθοδο των τρακτέρ στη Νίκαια υπό τον Βαγγέλη Μπούτα.

Από την άλλη, οι αγρότες από την περιοχή του Αλμυρού, που παραδοσιακά δημιουργούν το μεγάλο και ισχυρό μπλόκο των Μικροθηβών, βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής και προβληματισμού, σύμφωνα με τον αγροτοσυνδικαλιστή Χρήστο Πάντσιο, αφού δεν υπάρχει έντονη διάθεση για κινητοποίηση και δημιουργία μπλόκου στον κόμβο των Μικροθηβών. «Η κινητοποίηση της περασμένης χρονιάς ήταν μεγάλη σε διάρκεια και υπάρχει η επιφύλαξη μήπως δεν επαναληφθεί το περυσινό εξαιρετικό αποτέλεσμα, αφού πριν ένα χρόνο αγωνιζόμασταν για να μη περάσουν τα νομοσχέδια της κυβέρνησης, ενώ φέτος όλα έχουν νομοθετηθεί και βρισκόμαστε μπροστά σε διαφορετική κατάσταση» είπε και πρόσθεσε πως «πάντως θα εκτιμηθεί η κατάσταση και θα πράξουμε αναλόγως στο πλευρό των συναδέλφων μας».

Ανάλογη στάση και διάθεση εκφράζουν και οι αγρότες από τις περιοχές του Πηλίου, με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πηλίου Γιώργο Διανελλάκη να τονίζει ότι δεν διαφαίνεται κάποια διάθεση για κινητοποίηση και ότι θα εκτιμηθεί η κατάσταση στο επόμενο διάστημα.
Σε κινητοποιήσεις προχωρούν οι αγρότες στην ‘Αρτα και στην Πρέβεζα

Η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Νομού Πρέβεζας και η Επιτροπή του μπλόκου Λούρου, καλεί στις 11 το πρωί, σε προσυγκέντρωση τους αγρότες στον κόμβο Καναλακίου, επίσης στις 11:30 το πρωί, οι αγρότες καλούνται σε συγκέντρωση στο Λούρο, ενώ θα υπάρξει συντονισμός με την Πανελλαδική Επιτροπή Μπλόκων.

Η Παμπρεβεζάνικη επιτροπή αγώνα αγροτοκτηνοτρόφων, ψαράδων και γεωτεχνικών, ο Σύλλογος Επαγγελματιών Αλιέων, ο Αγελαδοτροφικός Συνεταιρισμός, το Σωματείο Γεωπόνων Ιδιωτικών Υπαλλήλων( παράρτημα Πρέβεζας), εξέδωσαν ανακοίνωση, την οποία συνυπογράφουν οι αγροτικοί σύλλογοι του δήμου Πρέβεζας και στην οποία αναφέρεται μεταξύ άλλων αναφέρεται: «Ως επιτροπή αγώνα θα καλέσουμε σε κινητοποιήσεις μέσα στην πόλη, την εφορία, την αγορά, το λιμάνι, θα στηρίξουμε περιφερειακές-πανελλαδικές κινητοποιήσεις και καλούμε στη στήριξη του μπλόκου του Λούρου, που αποφάσισε η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων του νομού».

Στην ‘Αρτα, η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων, θα πραγματοποιήσει συγκέντρωση στο ιστορικό γεφύρι και στη συνέχεια πορεία μέσα στην πόλη. Στη σχετική ανακοίνωση, αναφέρεται πως, κατά τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας θα αποφασιστεί σε ποια σημεία θα στηθούν τα μπλόκα των αγροτών και των κτηνοτρόφων.
Στάση αναμονής από τους αγρότες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Στάση αναμονής αποφάσισαν να τηρήσουν οι περισσότεροι άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη και χωρίς ακόμη να προγραμματίζουν κάποιου είδους κινητοποίηση, ζητούν να «καθαρίσει ο κλάδος από αυτούς που υποτίθεται ότι τους εκπροσωπούν και βάζουν πρώτα και πάνω από όλα τις επιδιώξεις τους, είτε προσωπικές, είτε κομματικές». Υπογραμμίζοντας ότι παρατηρούν με ιδιαίτερη προσοχή τις δηλώσεις και τις κινήσεις των συναδέλφων τους που ετοιμάζουν κινητοποιήσεις σε όλη την Ελλάδα, διαμαρτυρόμενοι «δικαίως για τα επώδυνα μέτρα», σημειώνουν σε ανακοίνωσή τους ότι «μπορεί αγρότες, κτηνοτρόφοι και αλιείς να μπήκαν πρώτοι από όλους στο στόχαστρο των μέτρων που ήδη εφαρμόζονται, αλλά κινητοποιήσεις και αγώνες πρέπει να δώσει όλη η κοινωνία μαζί».

Στο πλαίσιο αυτό, δηλώνουν ότι αρνούνται να «παίξουν» το παιχνίδι του κοινωνικού αυτοματισμού και καλούν όλους τους Έλληνες να δώσουν από κοινού τη «μάχη για μια ζωή με δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια που αρμόζουν σε κάθε ελεύθερο άνθρωπο». Αναφερόμενοι στα αποτελέσματα των περσινών κινητοποιήσεων, οι αγρότες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, αναφέρουν ότι «έγινε ξεκάθαρο πως μετά από έναν τιτάνιο αγώνα επί σαράντα και πλέον μέρες γυρίσαμε σπίτι με το κεφάλι κατεβασμένο και για μια ακόμη φορά ο αγώνας πουλήθηκε».

Σχετικά με τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση και αποτέλεσαν το σήμα για τη λήξη των περσινών κινητοποιήσεων, τονίζουν ότι «ούτε ένα εκ των 25 μέτρων που ανακοινώθηκαν δεν αποτελούσε λύση στα προβλήματα μας. Πολλά ήταν αυτονόητες υποχρεώσεις κάθε κράτους απέναντι στους πολίτες της».
Έτοιμοι για κινητοποιήσεις οι αγρότες σε Αχαΐα, Ηλεία και Αιτωλοακαρνανία

Στην Αχαΐα, όπως δήλωσε ο πρόεδρος του Συλλόγου Αγροτών Δυτικής Αχαΐας Γιώργος Βεσκούκης, «πραγματοποιούμε συναντήσεις με συναδέλφους σε διάφορες περιοχές και τους ενημερώνουμε για τα βασικά μας αιτήματα και διεκδικήσεις, όπως είναι για παράδειγμα το ασφαλιστικό, το φορολογικό, το κόστος παραγωγής κ.ά.». Σχετικά με το ενδεχόμενο κινητοποιήσεων, ο Γιώργος Βεσκούκης είπε ότι «αναμένεται να ληφθούν αποφάσεις και μέσα στις επόμενες ημέρες δεν αποκλείεται να ξεκινήσουμε».

Στην Αιγιαλεία, ο τοπικός αγροτικός σύλλογος έχει προγραμματίσει σήμερα το πρωί, στις 10:00, συγκέντρωση στην Παιναιγιάλεια Ένωση Συνεταιρισμών και στη συνέχεια αναμένεται να κατευθυνθούν προς τη νέα εθνική οδό Κορίνθου – Πατρών, όπου εκεί αποφασίζουν το αν θα γίνει αποκλεισμός του δρόμου.

Στην Ηλεία, η ομοσπονδία αγροτικών συλλόγων έχει απευθύνει κάλεσμα για συγκέντρωση σήμερα το πρωί στις 10:00 στη θέση Λατίφι Αμαλιάδας, που βρίσκεται στη διασταύρωση με την εθνική οδό Πατρών – Πύργου και ήδη τα τρακτέρ βρίσκονται εκεί.

Στην Αιτωλοακαρνανία, η Παναιτωλοακαρνανική συντονιστική επιτροπή αγώνα αγροτών «Μπλόκο Κεφαλόβρυσου» έχει αποφασίσει για σήμερα το πρωί στις 11:00 παράσταση διαμαρτυρίας στα γραφεία του ΕΛΓΑ στο Αγρίνιο και σε υποκατάστημα τράπεζας στη Βόνιτσας.

Ακόμη, έχει αποφασισθεί η παράταξη γεωργικών μηχανημάτων σε κεντρικά σημεία σε όλες τις αγροτικές περιοχές. Η αρχή αναμένεται να γίνει στις τοπικές κοινότητες Κατοχή και το Ευηνοχώρι, που βρίσκονται κοντά στο Μεσολόγγι.
Στους δρόμους και οι αγρότες της Ζακύνθου

Από την περιοχή της Λούμπας στην πόλη της Ζακύνθου, άρχισαν τις κινητοποιήσεις τους, οι αγρότες του νησιού, οι οποίοι με ζεστές τις μηχανές των οχημάτων τους, περιμένουν τις αποφάσεις του πανελλαδικού συντονιστικού οργάνου των αγροτών ώστε να κλιμακώσουν τις δράσεις τους.

Λίγο μετά τις δέκα το πρωί τα πρώτα τρακτέρ έκαναν την εμφάνισή τους στο κόμβο της Λούμπας στην πόλη της Ζακύνθου. Ο εκπρόσωπος του Αγροτικού Συλλόγου Ζακύνθου, Τιμόθεος Φαραός επεσήμανε ότι «μετά από τη γενική συνέλευση που πραγματοποιήθηκε, αποφασίσαμε μια πρώτη συγκέντρωση ώστε το επόμενο χρονικό διάστημα να κλιμακωθεί και με μεγαλύτερη συμμετοχή του κόσμου». «Για τους αγρότες, τους φτωχούς ανθρώπους το επόμενο διάστημα θα κλιμακωθεί ακόμα πιο πολύ αυτή η αντιαγροτική πολιτική που εφαρμόζεται, από την κυβέρνηση και από την Ευρωπαϊκή Ένωση» ανέφερε ο κ. Φαραός, ο οποίος τέλος δήλωσε ότι «σήμερα δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, ο κόσμος πρέπει να παλέψει για τα δικαιώματά του, να παλέψει για την ασφάλιση και για να έχει καλή τιμή πώλησης το αγροτικό προϊόν για να μπορέσει να επιβιώσει».

Η κυβέρνηση Τσίπρα βρίσκεται και πάλι σε δύσκολη θέση και η αιτία είναι το μνημόνιο του Αυγούστου 2015. Οι προβλέψεις του είναι τόσο εξωπραγματικές που το ΔΝΤ έχει αρνηθεί να συμμετάσχει ως δανειστής, ζητώντας πολύ χαμηλότερα πλεονάσματα και άμεση ελάφρυνση του χρέους. Αν μάλιστα ο στόχος του πλεονάσματος για το 2018 παραμείνει στο 3,5%, θεωρεί ότι οπωσδήποτε θα χρειαστούν επιπλέον δημοσιονομικά μέτρα. Μέσα στα πλαίσια της λανθασμένης πολιτικής της λιτότητας, το Ταμείο δείχνει επιτέλους κάποια στοιχεία τεχνοκρατικής λογικής.
Το βαθύτερο πρόβλημα είναι φυσικά ο παραλογισμός της συνεχιζόμενης ελληνικής συμμετοχής στην ΟΝΕ, με ότι αυτό σημαίνει για τον περιορισμό της κυριαρχίας στο οικονομικό, κοινωνικό και εθνικό επίπεδο. Η κυβέρνηση ξέρει ότι οι στόχοι των πλεονασμάτων είναι ανεδαφικοί και επιθυμεί διακαώς μια αποτελεσματική ελάφρυνση του χρέους, αλλά οι δανειστές δεν συναινούν. Από την άλλη, αν πάρει νέα μέτρα για να επιτευχθεί το 3,5%, θα μετατραπεί τάχιστα σε πολιτικό πτώμα. Άρα βραχυπρόθεσμα τη συμφέρει η απόρριψη του ΔΝΤ, για να μπορεί να προσποιείται ότι όλα βαίνουν καλώς. Μετά βλέπουμε...

Οι δανειστές είναι ακόμη κυνικότεροι. Γνωρίζουν ότι τα πλεονάσματα είναι ανέφικτα, αλλά δε μπορούν να δεχθούν ελάφρυνση του χρέους διότι θα υπάρξουν αρνητικές πολιτικές επιπτώσεις στις χώρες τους. Από την άλλη, αν αποχωρήσει πλήρως το ΔΝΤ, οι πολιτικές επιπλοκές για τη Γερμανία, την Ολλανδία και αλλού θα είναι σύνθετες. Το πρόβλημα δεν έχει εύκολη λύση κι έτσι οι δανειστές επιλέγουν την καθυστέρηση. Μετά βλέπουμε...

Η στάση των δανειστών καθορίζει την πορεία της δεύτερης αξιολόγησης, αφού Γερμανία, Ολλανδία και Γαλλία δεν έχουν κανένα συμφέρον να επισπεύσουν. Έχουν εκλογές μέσα στο 2017 και το τελευταίο πράγμα που χρειάζονται, δεδομένης της ανόδου του δεξιού λαϊκισμού, είναι να φανεί ότι κάνουν χάρες στους Έλληνες. Η πίεση μεταβιβάζεται στην κυβέρνηση Τσίπρα, η οποία επιδιώκει να ολοκληρωθεί γρήγορα η δεύτερη αξιολόγηση, ώστε να συνεχιστεί η θεωρία του «πάμε καλά».

Η προσδοκία της κυβέρνησης ότι μια διάσπαση των «θεσμών» θα είχε θετικά αποτελέσματα για την Ελλάδα είναι παιδαριώδης. Οι δανειστές δεν είναι πιο μαλακοί προς τη χώρα μας από το ΔΝΤ, απεναντίας είναι πιο κυριαρχικοί και παρεμβατικοί στη λειτουργία του κράτους. Μέσα στο μνημονιακό πλαίσιο η Ελλάδα δεν έχει τρόπο να τους πιέσει. Αν για οποιονδήποτε λόγο αναγκαστούν να κλείσουν γρήγορα την αξιολόγηση, το κόστος θα το καταβάλλει ο επισπεύδων, δηλαδή η Ελλάδα, με κάποιου είδους μέτρα. Αν αποχωρήσει το ΔΝΤ, το αντίτιμο και πάλι θα το πληρώσει η Ελλάδα, ίσως με νέο μνημόνιο. Η τελική απόληξη μπορεί να είναι ακόμη και ένα αναγκαστικό Grexit μέσα στο 2017.

Καθώς καλά κρατεί ο πολιτικός χορός, η κατάσταση επί του εδάφους δεν εξελίσσεται όπως τα παρουσιάζει η κυβέρνηση Τσίπρα. Η καταιγίδα των φόρων και περικοπών έχει φέρει μεγάλο πλεόνασμα για το 2016, αλλά οι υφεσιακές επιπτώσεις δεν θα αργήσουν. Ήδη τον Οκτώβριο το λιανικό εμπόριο παρουσίασε κάμψη. Όλα τα υπόλοιπα στοιχεία – επενδύσεις, εξωτερικό εμπόριο, τράπεζες, ανταγωνιστικότητα, κλπ. – σηματοδοτούν απλώς μια σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πραγματικού δυναμισμού, καθώς η «εσωτερική υποτίμηση» έχει νεκρώσει την οικονομία. Αυτό είναι το μακροπρόθεσμο τίμημα της συνεχιζόμενης συμμετοχής στην ΟΝΕ.

Η απόγνωση ευρύτατων στρωμάτων της κοινωνίας είναι ορατή δια του γυμνού οφθαλμού. Αντίστοιχη είναι και η κούραση που συνοδεύεται με πλήρη απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Ο κ. Τσίπρας αποδείχθηκε παντελώς αφερέγγυος. Ο κ. Μητσοτάκης περιέρχεται τη χώρα υποσχόμενος τη μείωση του πλεονάσματος στο 2%, το οποίο μάλιστα θα πετύχει με περιορισμό των δαπανών και μείωση της φορολογίας, ενώ θα προβεί σε «μεταρρυθμίσεις» που θα εκτοξεύσουν την ανάπτυξη, πάντα μέσα στο μνημονιακό πλαίσιο! Λίγη σοβαρότητα δεν θα έβλαπτε, ειδικά μετά την πρόσφατη δήλωση του κ. Τόμσεν ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί 21 χρόνια για να μειώσει την ανεργία στα προ κρίσης επίπεδα. Επτά χρόνια μετά το Καστελλόριζο, το ελληνικό πολιτικό σύστημα, όπως οι Βουρβόνοι, δεν έμαθε τίποτε και δεν ξέχασε τίποτε.

Το θετικό είναι ότι, παρά την απογοήτευση, υπάρχει πλέον έντονο ενδιαφέρον για άλλες λύσεις, ακόμη κι αυτές που μέχρι πρόσφατα φάνταζαν απαγορευτικές, όπως η έξοδος από την ΟΝΕ. Πολλοί αντιλαμβάνονται ότι δεν υφίσταται αναπτυξιακή προοπτική, χωρίς την ανάκτηση βασικών εργαλείων οικονομικής πολιτικής που θα συμβαδίζει με ανάκτηση της κυριαρχίας. Μια πραγματική αλλαγή πορείας είναι απολύτως εφικτή και υπάρχει επιστημονική δουλειά που το τεκμηριώνει. Τις επόμενες εβδομάδες θα παρουσιαστεί δημόσια στην Αθήνα.


Kώστας Λαπαβίτσας
Πρώτη δημοσίευση: Εφ. Καθημερινή, 22/01/201

Σε σας τους νέους θέλω να μιλήσω σήμερα. Οι γέροι — εννοώ φυσικά τους γέρους στην καρδιά και το πνεύμα— ας αφήσουν στην άκρη το βιβλιαράκι μου αυτό για να μην κουραστούν διαβάζοντας κάτι που δεν θα τους πει τίποτε.
Υποθέτω ότι είσαι περίπου δεκαοκτώ ή είκοσι χρονών, ότι τελειώνεις με την μαθητεία σου σε μια Τέχνη με τις σπουδές σου, και ότι τώρα βγαίνεις στην ζωή. Φαντάζομαι ότι το πνεύμα σου είναι απαλλαγμένο από τις προλήψεις τις οποίες διάφοροι άνθρωποι προσπάθησαν να σου εμφυσήσουν, ότι δεν φοβάσαι τον διάβολο και ότι δεν δίνεις σημασία στα παραληρήματα των παπάδων και των ιεροκηρύκων.
Υποθέτω ακόμη ότι δεν είσαι ένας από εκείνους τους ανόητους λιμοκοντόρους —θλιβερά προϊόντα μιας κοινωνίας σε παρακμή— που επιδεικνύουν τα γελοία παντελόνια και τις πιθηκίσιες φάτσες τους στους δρόμους, και οι οποίοι ήδησ’ αυτήν την ηλικία δεν κυριαρχούνται από τίποτε άλλο πέρα από την ακόρεστη επιθυμία για απολαύσεις έναντι οποιουδήποτε τιμήματος… Απεναντίας πιστεύω ότι η καρδιά σου είναι ζωντανή, γι’ αυτό ακριβώς και σου μιλώ.

Ξέρω ότι μπροστά σου ορθώνεται ένα τεράστιο ερωτηματικό. Πολύ συχνά αναρωτιέσαι: «Τι θα γίνω στην ζωή μου;». Είναι γεγονός πως όταν ένας άνθρωπος είναι νέος πιστεύει ότι, έχοντας μάθει μια τέχνη ή σπουδάσει μια επιστήμη για κάποια χρόνια, με έξοδα της κοινωνίας, δεν το έκανε για να γίνει ένα όργανο εκμετάλλευσης. Θα ήταν πολύ διεφθαρμένος και ανήθικος, εάν δεν είχε ποτέ ονειρευτεί πως κάποια μέρα θα χρησιμοποιούσε την ευφυΐα, τις ικανότητες και τις γνώσεις του για να βοηθήσει στην χειραφέτηση εκείνων που σήμερα σέρνονται μέσα στην εξαθλίωση και την αμάθεια.

Είσαι κι εσύ ένας από εκείνους που είχαν ένα τέτοιο όραμα, δεν είναι έτσι; Πολύ καλά! Ας δούμε λοιπόν τι θα κάνεις για να γίνει το όνειρό σου πραγματικότητα.

Δεν ξέρω μέσα σε ποιο κοινωνικό περιβάλλον γεννήθηκες. Πιθανόν, ευνοημένος από την τύχη, να έχεις στρέψει την προσοχή σου στην σπουδή μιας επιστήμης — θα γίνεις γιατρός, δικηγόρος. φιλόλογος ή επιστήμων. ‘Ένας μεγάλος δρόμος ανοίγεται εμπρός σου. Βγαίνεις στον στίβο της ζωής εφοδιασμένος με πλούσιες γνώσεις κι ένα καλλιεργημένο πνεύμα· ή, πιθανότατα, είσαι ένας απλός τεχνίτης με επιστημονική γνώση που περιορίζεται στα λίγα εκείνα που έμαθες στο σχολείο. Έχεις όμως το πλεονέκτημα να ξέρεις από πρώτο χέρι το νόημα μιας ζωής εξαντλητικού μόχθου που αποτελεί την μοίρα του εργάτη της εποχής μας.

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ «ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΥΣ»

Προς τους γιατρούς

Ξετυλίγοντας την σκέψη μας, ας υποθέσουμε κατ’ αρχάς πως έχεις σπουδάσει μια επιστήμη. Ας πούμε ότι μόλις τέλειωσες την ιατρική. Αύριο ένας φτωχοντυμένος άνθρωπος θα έρθει να σε παρακαλέσει να επισκεφτείς μια άρρωστη γυναίκα. Θα σε οδηγήσει σ’ ένα από εκείνα τα σοκάκια που είναι τόσο στενά ώστε όταν σι γείτονες δίνουν τα χέρια σχεδόν αγγίζουν τα κεφάλια των περαστικών. Μπαίνοντας στην αυλή θα σε τυλίξει η μπόχα απ’ την μούχλα και την υγρασία· με το φως ενός φαναριού που τρεμουλιάζει, θ’ ανέβεις δύο, τρεις, τέσσερις, πέντε θεοβρώμικες σκάλες και να ‘σαι μέσα σ’ ένα σκοτεινό, παγωμένο δωμάτιο όπου θα δεις την άρρωστη ξαπλωμένη πάνω σ’ ένα αχυρόστρωμα και σκεπασμένη με παλιοκούρελα. Γύρω σου μερικά χλωμά, πελιδνά παιδάκια. Τουρτουρίζουν κάτω από τα πανωφόρια τους, θα σε κοιτούν με τα μεγάλα, ορθάνοιχτα μάτια τους. Ο άντρας της άρρωστης όλη του την ζωή δούλευε δώδεκα και δεκατρείς ώρες την ημέρα από ‘δώ κι από ‘κει. Τώρα, εδώ και τρεις μήνες, είναι άνεργος. Το να μένει χωρίς δουλειά, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο για το επάγγελμά του. Συμβαίνει κάθε χρόνο περιοδικά. Αλλά παλιότερα, όταν δεν είχε δουλειά, η γυναίκα του πήγαινε και δούλευε σαν παραδουλεύτρα έπλενε ίσως τα πουκάμισά σου για μερικές πεντάρες την ημέρα. Τώρα όμως, πάνε δυο μήνες που είναι κατάκοιτη και η εξαθλίωση απλώνεται πάνω στην οικογένεια σε όλη την απεχθή της φρίκη.

Αν νιώσουν ότι έχεις καλή καρδιά και καθαρή ματιά και ότι μιλάς σταράτα, η οικογένεια θα σου εκμυστηρευτεί πολλά πράγματα. Θα σου πει πως η γυναίκα που ζει στο διπλανά δωμάτιο, η γυναίκα που όταν βήχει σου σκίζει την καρδιά, είναι μια φτωχή σιδερώτρια. Ότι στο κάτω πάτωμα όλα τα παιδιά λιώνουν από τον πυρετό. Ότι η πλύστρα που κατοικεί στο υπόγειο, δεν θα την βγάλει ως την άνοιξη, και ότι στο διπλανό σπίτι τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα.

Ποια θεραπεία θα συστήσεις στην άρρωστη, γιατρέ, αφού έχεις καταλάβει με την πρώτη ματιά πως αιτία της αρρώστιας της είναι μια γενική αναιμία, η έλλειψη καλής τροφής και καθαρού αέρα; Ας πούμε. μια καλή μπριζόλα κάθε μέρα; Μικρούς περιπάτους στην εξοχή; Ένα ευάερο και χωρίς υγρασία δωμάτιο: Τι ειρωνεία! Αν μπορούσε να τα ‘χει όλα αυτά, θα τα έκανε πολύ καιρό πριν και δεν θα περίμενε την δική σου συμβουλή.

Τι θα συστήσεις σε όλους αυτούς τους αρρώστους; Να τρώνε καλά. ν’ αλλάξουν περιβάλλον, να δουλεύουν λιγότερο κουραστικά; Μακάρι να μπορούσες αλλά δεν τολμάς, κι έτσι φεύγεις με πληγωμένη καρδιά, ρίχνοντας κατάρες αριστερά και δεξιά.

Την άλλη μέρα, ενώ ακόμη συλλογιέσαι την μοίρα των κατοίκων αυτής της τρώγλης, ένας συνάδελφός σου διηγείται πως την προηγουμένη ήρθε και τον πήρε ένας υπηρέτης, με άμαξα αυτήν την φορά.

Επισκέφθηκε τον ιδιοκτήτη ενός ωραίου σπιτιού, μια γυναίκα εξαντλημένη από την αϋπνία. με την ζωή της γεμάτη λούσα, επισκέψεις, χορούς και . . .καυγάδες με τον ηλίθιο σύζυγό της. Ο συνάδελφός σου τής σύστησε μια πιο ήσυχη ζωή, μια ελαφρύτερη διατροφή και περιπάτους στην εξοχή, να χαλαρώνει και να κάνει μερικές ασκήσεις γυμναστικής στην κάμαρά της για να αντικαταστήσει, ως έναν βαθμό, την έλλειψη παραγωγικής δραστηριότητας.

Η μία λοιπόν πεθαίνει γιατί δεν είχε ποτέ στην ζωή της αρκετή τροφή και ανάπαυση, ενώ η άλλη μαραίνεται γιατί από τότε που γεννήθηκε δεν έμαθε ποτέ τι θα πει δουλειά.

Αν είσαι κι εσύ ένας από εκείνους τους εκφυλισμένους χαρακτήρες που προσαρμόζονται σε οτιδήποτε, που στην θέα των πιο αποκρουστικών εικόνων παρηγορούνται μ’ έναν ελαφρύ αναστεναγμό, τότε θα συνηθίσεις σιγά-σιγά αυτές τις αντιθέσεις και την κτηνώδη φύση που ευνοεί τις φιλοδοξίες σου. Δεν θα σκέπτεσαι τίποτε άλλο παρά μόνο το πώς θα παραμείνεις μέσα στις τάξεις των κυνηγών της ηδονής, δηλαδή των πλουτοκρατών, ώστε να μην βρεθείς ποτέ ανάμεσα στους εξαθλιωμένους.

Αν όμως είσαι Άνθρωπος, αν κάθε σου αίσθημα εκφράζεται, στην περίπτωσή σου, με τις πράξεις σου, αν το κτήνος που υπάρχει μέσα σου δεν έχει κατασπαράξει την ευγενική σου φύση, τότε μια μέρα θα γυρίσεις σπίτι μονολογώντας: «Όχι, είναι άδικο, δεν πρέπει να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση! Δεν αρκεί να θεραπεύουμε τις αρρώστιες, οφείλουμε να τις προλαμβάνουμε. Μια κάπως άνετη ζωή και μια πνευματική καλλιέργεια αρκούν για να σβήσουν από τους καταλόγους μας τους μισούς αρρώστους και τις μισές αρρώστιες. Στο διάολο λοιπόν τα γιατρικά! Καθαρός αέρας, καλή διατροφή, λιγότερο εξαντλητική δουλειά -να πώς πρέπει ν’ αρχίσουμε. Χωρίς αυτά, ολόκληρη η ιατρική δεν είναι τίποτε άλλο παρά απάτη και αγυρτεία».

Εκείνη ακριβώς την ημέρα θα καταλάβεις το νόημα του σοσιαλισμού, θα θελήσεις να τον γνωρίσεις καλύτερα. Κι αν η λέξη φιλαλληλία δεν είναι για σένα μια λέξη κενή περιεχομένου, αν μελετήσεις το κοινωνικό ζήτημα υπό το φως της αυστηρής ανάλυσης του φυσικού φιλοσόφου, θα καταλήξεις να ενταχθείς στις γραμμές μας και θα δουλέψεις, όπως δουλεύουμε κι εμείς, για να πραγματοποιηθεί η Κοινωνική Επανάσταση.

Προς τους επιστήμονες

Αλλά πιθανόν να πεις: «Στο διάολο η απλή πρακτική δουλειά. Θα αφοσιωθώ στην καθαρή επιστήμη. όπως ο αστρονόμος, ο φυσικός ή ο χημικός. Μια τέτοια εργασία πάντοτε αποδίδει καρπούς. έστω κι αν είναι μόνο για τις μελλοντικές γενιές».

Ας προσπαθήσουμε πρώτα-πρώτα να καταλάβουμε τι επιδιώκεις αφιερώνοντας τον εαυτό σου στην επιστήμη. Πρόκειται άραγε μόνο για την απόλαυση -πολύ μεγάλη αναμφίβολα- που πηγάζει από την μελέτη της φύσης και την χρησιμοποίηση των πνευματικών μας δυνάμεων; Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα σε ρωτήσω: σε τι διαφέρει ο σοφός που ασχολείται με την επιστήμη για να περάσει πιο ευχάριστα την ζωή του, από εκείνον εκεί τον μεθύστακα, ο οποίος το μόνο που ζητά είναι η άμεση ικανοποίηση που του προσφέρει το πιοτό; Ο σοφός διάλεξε βέβαια σοφότερα την ικανοποίησή του, αφού του προσφέρει βαθύτερη και πολύ πιο μακροχρόνια ευχαρίστηση απ’ ό,τι εκείνη του μέθυσου. Αλλά, αυτό είναι όλο! Τόσο ο ένας όσο και ο άλλος επιδιώκουν τον ίδιο εγωιστικό σκοπό: την ατομική ικανοποίηση.

Όμως όχι, εσύ δεν ποθείς την εγωιστική αυτή ζωή! Το να ασχολείσαι με την επιστήμη, σημαίνει για σένα ότι εργάζεσαι για την ανθρωπότητα, και αυτή είναι η ιδέα που θα σε κατευθύνει στην έρευνα σου. Τι γοητευτική χίμαιρα! Ποιος από μας δεν την είχε έστω και για μια στιγμή ενστερνιστεί όταν εγκατέλειψε για πρώτη φορά τον εαυτό του χάριν της επιστήμης;

Αλλά τότε, αν πραγματικά θέλεις να προσφέρεις στην ανθρωπότητα, αν το καλό του ανθρώπινου γένους είναι το ζητούμενο για σένα, θα δεις ένα τρομερό εμπόδιο να υψώνεται μπροστά σου, διότι, όσο περιορισμένη κι αν είναι η κριτική σου ικανότητα, αμέσως θα πρέπει να αντιληφθείς ότι στην κοινωνία μας σήμερα η επιστήμη αποτελεί ένα είδος πολυτελείας που κάνει την ζωή πιο ευχάριστη για τους λίγους, ενώ παραμένει εντελώς απρόσιτη για την συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων.

Έχουν περάσει περισσότερα από εκατό χρόνια από τότε που η επιστήμη θεμελίωσε αξιόπιστες θεωρίες αναφορικά με την προέλευση του κόσμου, αλλά άνθρωποι τις γνωρίζουν ή διαθέτουν την αληθινή επιστημονική ικανότητα κριτικής; Το πολύ μερικές εκατοντάδες που χάνονται μέσα στα εκατομμύρια των εκατομμυρίων ανθρώπων, σι οποίοι, σαν τους πρωτόγονους, είναι βυθισμένοι μέσα σε προλήψεις και προκαταλήψεις, κι επομένως πάντοτε πρόσφοροι να χρησιμεύσουν σαν μαριονέτες στα χέρια θρησκευτικών αγυρτών.

Ή, για να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω, ας ρίξουμε μια ματιά στο τι έχει κάνει τι επιστήμη για να οικοδομήσει ορθολογικά θεμέλια για την σωματική και ηθική υγεία. Η επιστήμη μάς λέει πώς πρέπει να ζούμε για να είμαστε υγιείς και να διατηρούμε σε καλή κατάσταση τις πυκνοκατοικημένες πόλεις μας. Αλλά μήπως δεν παραμένει κενό γράμμα μέσα στα βιβλία μας όλη η τεράστια εργασία που έχει γίνει προς αυτές τις δύο κατευθύνσεις; Όλοι γνωρίζουμε πως έτσι έχουν τα πράγματα. Και γιατί αυτό: Διότι η επιστήμη υπάρχει σήμερα μόνο για μια χούφτα προνομιούχων, διότι η κοινωνική ανισότητα. η οποία διαιρεί. την κοινωνία σε δύο τάξεις, τους μισθωτούς σκλάβους και τους εκμεταλλευτές κεφαλαιοκράτες, κάνει όλες τις σχετικές με τις συνθήκες μιας ορθολογικής ζωής διδασκαλίες να φαίνονται σαν η πιο πικρή ειρωνεία για τα 9/10 της ανθρωπότητας.

Θα μπορούσα να σου αναφέρω πάμπολλα παραδείγματα, όμως προτιμώ απλώς να σου πω: βγες έξω απ’ το εργαστήρι του Φάουστ, όπου τα μαυρισμένα από την σκόνη τζάμια μόλις που αφήνουν το φως του ήλιου να φθάσει στα βιβλία σου, και κοίταξε γύρω σου —σε κάθε βήμα σου μονάχος σου θα βρεις τις αποδείξεις που χρειάζονται για να στηριχτεί αυτός μου ο ισχυρισμός.

Σήμερα δεν χρειάζεται πλέον να συσσωρεύσουμε επιστημονικές γνώσεις και ανακαλύψεις. Το σημαντικότερο πράγμα είναι να διαδώσουμε τις αλήθειες που ήδη έχουμε κατακτήσει, να τις εφαρμόσουμε στην καθημερινή μας ζωή, να τις κάνουμε κληρονομιά όλων. Θα πρέπει να ρυθμίσουμε τα πράγματα με τέτοια σοφία, ώστε να μπορέσει ολόκληρη η ανθρωπότητα να τις αφομοιώσει και να τις εφαρμόσει, ώστε η επιστήμη να πάψει ν’ αποτελεί πολυτέλεια και να γίνει η βάση της καθημερινής ζωής. Η δικαιοσύνη το απαιτεί! Θα προσέθετα επίσης ότι το απαιτούν τα ίδια ακριβώς τα συμφέροντα της επιστήμης. Η επιστήμη τότε μόνο πραγματοποιεί αληθινή πρόοδο. Όταν οι αλήθειες της βρίσκουν περιβάλλον έτοιμο να τις δεχθεί.

Η θεωρία της μηχανικής αρχής της θερμότητας, η οποία είχε διατυπωθεί τον περασμένο αιώνα με τους ίδιους σχεδόν όρους που την έχουν διατυπώσει ο Χιρν* (Σ.τ.μ. Χιρν. Γουσταύος-Αδόλφος (1815-99). Γάλλος βιομήχανος και φυσικός. Του οφείλουμε τον προσδιορισμό του αντίστοιχου της θερμίδας στην μηχανική) και ο Κλαούζιους,( Σ.τ.μ. Κλαούζιους, Ρούντολφ-Ιούλιος (1822-88). Γερμανός φυσικομαθηματικός Διατύπωσε τον β’ νόμο της Θερμοδυναμικής (1850), και ανέπτυξε την Θεωρία κίνησης των αερίων. Εισήγαγε επίσης την εντροπία στην Θερμοδυναμική) ήταν θαμμένη στα ακαδημαϊκά αρχεία επί 80 χρόνια, ώσπου να διαδοθεί ευρέως μια τέτοια γνώση της φυσικής που να αρκεί για να δημιουργήσει ένα κοινό ικανό να την δεχθεί. Χρειάστηκε να περάσουν τρεις ολόκληρες γενιές ώσπου να μπορέσουν να γίνουν ευνοϊκά δεκτές από τα εγγόνια τους και να αναγνωρισθούν από τους σοφούς ακαδημαϊκούς οι ιδέες του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών, αλλά, ακόμη και τότε, αυτό συνέβη με την πίεση της κοινής γνώμης. Ο φιλόσοφος, όπως ο ποιητής και ο καλλιτέχνης, πάντοτε αποτελεί προϊόν της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει και κινείται.

Αλλά εάν είσαι διαποτισμένος με αυτές τις ιδέες, αντιλαμβάνεσαι ότι πρώτα απ’ όλα είναι ανάγκη να αλλάξει ριζικά αυτή η κατάσταση πραγμάτων, η οποία καταδικάζει σήμερα τον σοφό να είναι παραφουσκωμένος με επιστημονικές αλήθειες, όλη δε σχεδόν την υπόλοιπη ανθρωπότητα να παραμένει στην ίδια κατάσταση που βρισκόταν πριν από πέντε ή δέκα αιώνες —δηλαδή στην κατάσταση των σκλάβων και των μηχανών που δεν μπορούν να προσαρμοσθούν στις καθιερωμένες αλήθειες. Την ημέρα λοιπόν που θα καταλάβεις αυτήν την μεγάλη, ανθρώπινη και κατάφωρη επιστημονική αλήθεια, την ημέρα εκείνη θα χάσεις το ενδιαφέρον σου για την καθαρή επιστήμη. Θα αρχίσεις να δουλεύεις για ν’ ανακαλύψεις τα μέσα που θα επηρεάσουν αυτόν τον μετασχηματισμό, αν δε, φέρεις στις έρευνές σου εκείνη την αμεροληψία που σε καθοδηγούσε στις επιστημονικές σου έρευνες, αναγκαστικά Θα υιοθετήσεις τις σοσιαλιστικές ιδέες, θα δώσεις τέλος στα σοφίσματα και θα έρθεις μαζί μας. Απηυδισμένος απ’ το να δουλεύεις εσύ για να περνάει καλά αυτή η μικρή ομάδα που ήδη βέβαια απολαμβάνει τα πάντα— θα αφοσιωθείς στην Υπόθεση, θέτοντας τις γνώσεις σου στην υπηρεσία των καταπιεζομένων.

Και να είσαι βέβαιος πως το αίσθημα ότι εκπληρώνεις το καθήκον σου και η πραγματική συμφωνία αισθημάτων και έργων σου, θα σε βοηθήσουν τότε να ανακαλύψεις μέσα σου δυνάμεις των οποίων την ύπαρξη ούτε καν είχες ποτέ φανταστεί. Και όταν μια μέρα —όχι πολύ μακριά στο μέλλον— όταν μια μέρα, επαναλαμβάνω, θα έχει συντελεσθεί η αλλαγή για την οποία μοχθείς, τότε η επιστήμη, αντλώντας νέες δυνάμεις από την συλλογική επιστημονική εργασία και από την μεγάλη βοήθεια που θα της δώσουν στρατιές ολόκληρες εργατών οι οποίοι θα έρθουν να θέσουν την ενεργητικότητά τους στην υπηρεσία της, θα κάνει ένα νέο άλμα προς τα εμπρός, με το οποίο συγκρινόμενη η σημερινή αργή πρόοδος θα μοιάζει σαν μία απλή μαθηματική άσκηση. Τότε θα απολαύσεις την επιστήμη, όταν η απόλαυση αυτή θα είναι κοινή για όλους.

Προς τους δικηγόρους

Αν ολοκλήρωσες τις νομικές σπουδές σου και πρόκειται να ενταχθείς στο δικηγορικό σώμα, πιθανόν κι εσύ να κάνεις όνειρα για την μελλοντική σου δραστηριότητα — υποθέτω ότι διαθέτεις ένα από τα ευγενέστερα πνεύματα, ότι γνωρίζεις πολύ καλά τι σημαίνει φιλαλληλία. ‘Ίσως να σκέπτεσαι κάπως έτσι: «Υπάρχει ευγενέστερη σταδιοδρομία από το να αφιερώσω την ζωή μου σ’ έναν συνεχή και ακατάβλητο αγώνα ενάντια σε κάθε αδικία, από το να ασκήσω όλες μου τις ικανότητες για να πραγματοποιηθεί ο θρίαμβος του νόμου, η δημόσια έκφραση της υπέρτατης δικαιοσύνης;». Και βγαίνεις στην ζωή έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και στο επάγγελμα που διάλεξες. Πολύ ωραία! Ας ανοίξουμε τώρα μια οποιαδήποτε σελίδα των δικαστικών χρονικών και ας δούμε τι έχει να σου πει η αληθινή ζωή.

Εδώ έχουμε έναν πλούσιο γαιοκτήμονα. Ζητά να κάνει έξωση σ’ έναν αγρότη ενοικιαστή του που δεν έχει να πληρώσει το νοίκι. Από νομικής απόψεως, η υπόθεση είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Αφού ο φτωχός αγρός της δεν μπορεί να πληρώσει, θα πρέπει να φύγει. Αν αναλύσουμε όμως το θέμα, ιδού τι θα ανακαλύψουμε. Ο γαιοκτήμονας έχει κατασπαταλήσει τα ενοίκια που εισέπραττε, επιδιδόμενος επιπόλαια σε γλέντια, ενώ ο αγρότης εργαζόταν σκληρά όλη μέρα, κάθε μέρα. Ο γαιοκτήμονας δεν έκανε τίποτα για να βελτιώσει τα χωράφια του. Παρ’ όλα αυτά όμως, μέσα σε πενήντα χρόνια η αξία τους τριπλασιάστηκε χάρη στην αύξηση της αξίας της γης που οφειλόταν στην κατασκευή ενός σιδηροδρομικού και ενός νέου οδικού δικτύου, στην αποξήρανση ενός βάλτου, καθώς και στην περίφραξη και στην καλλιέργεια εγκαταλελειμμένων εκτάσεων.

Ο ενοικιαστής όμως, που συνετέλεσε τα μάλα σε αυτήν την αύξηση, έχει καταστραφεί. ‘Έπεσε στα νύχια τοκογλύφων και πνίγεται στα χρέη. Δεν μπορεί πλέον να πληρώσει τον γαιοκτήμονα. Ο νόμος, που πάντοτε υποστηρίζει την ιδιοκτησία, είναι σαφέστατος: το δίκιο βρίσκεται με το μέρος του γαιοκτήμονα. Εσύ τώρα, που το αίσθημα δικαιοσύνης μέσα σου δεν έχει ακόμη στραγγαλιστεί από τα νομικά τερτίπια, τι θα κάνεις; Θα υποστηρίξεις ότι ο αγρότης πρέπει να πεταχτεί στους πέντε δρόμους επειδή έτσι προστάζει ο νόμος, ή θα υποστηρίξεις ότι ο γαιοκτήμονας θα πρέπει να επιστρέψει στον αγρότη ολόκληρο το ποσόν της αύξησης της αξίας της ιδιοκτησίας του που οφείλεται ακριβώς στην δουλειά του αγρότη; Αυτό δεν επιβάλλει η δικαιοσύνη; Τίνος το μέρος θα πάρεις; Υπέρ του νόμου και ενάντια στην δικαιοσύνη ή υπέρ της δικαιοσύνης και ενάντια στον νόμο; Και όταν οι εργάτες απεργήσουν ενάντια στα αφεντικά τους δίχως προειδοποίηση, με τίνος το μέρος θα πας; Με το μέρος του νόμου, δηλαδή με το μέρος του εργοδότη, ο οποίος, επωφελούμενος από μια περίοδο κρίσης, έχει πραγματοποιήσει υπέρογκα κέρδη, ή ενάντια στον νόμο και με το μέρος των εργατών, οι οποίοι όλο αυτό το διάστημα δεν πήραν τίποτε άλλο παρά μόνο μισθούς πείνας, βλέποντας τις γυναίκες και τα παιδιά τους να σβήνουν μπροστά στα μάτια τους;

Θα υποστηρίξεις αυτήν την μορφή στρεψοδικίας που συνίσταται στην επιβεβαίωση της «ελευθερίας των συμβάσεων»; Ή θα υποστηρίξεις την ισότητα σύμφωνα με την οποία ένα συμβόλαιο που συνάπτεται ανάμεσα σ’ έναν καλοζωισμένο άνθρωπο και σ’ έναν άνθρωπο που πουλάει την εργασία του για να μπορέσει απλώς να επιβιώσει, ανάμεσα στον ισχυρό και τον αδύναμο. δεν έχει καμιά ισχύ; Ας δούμε μία ακόμη περίπτωση. Μια μέρα στο Λονδίνο ένας άνθρωπος έκοβε βόλτες έξω από ένα κρεοπωλείο. Ξαφνικά αρπάζει ένα φιλέτο και το βάζει στα πόδια. Αφού τον έπιασαν και τον ανέκριναν, αποκαλύφθηκε πως ήταν ένας τεχνίτης που είχε μείνει άνεργος, και πως αυτός και η οικογένειά του είχαν να φάνε εδώ και τέσσερις μέρες. Παρακάλεσε τον χασάπη να μην τον καταγγείλει. αλλά εκείνος ενδιαφερόταν μόνο για τον θρίαμβο της δικαιοσύνης! Τον κατήγγειλε, και ο δυστυχής καταδικάστηκε σε έξι μήνες φυλακή. Έτσι θέλησε η τυφλή θεά Θέμις!

Άραγε, δεν εξεγείρεται η συνείδησή σου ενάντια στον νόμο και την κοινωνία, όταν καθημερινά ακούς να απαγγέλλονται παρόμοιες αποφάσεις; Ή, πάλι, θα ζητήσεις να εφαρμοσθεί ο νόμος ενάντια σ’ εκείνον τον άνθρωπο ο οποίος, έχοντας ζήσει μέσα σε άθλιες συνθήκες από τα παιδικά του χρόνια και έχοντας φθάσει σε ώριμη ηλικία χωρίς ποτέ να έχει ακούσει ούτε μια λέξη συμπάθειας, τελειώνει την «καριέρα» του δολοφονώντας τον γείτονά του για να τον ληστέψει; Θα ζητήσεις τον θάνατό του, ή, ακόμη χειρότερα, την καταδίκη του σε είκοσι χρόνια φυλάκιση, ενώ ξέρεις πολύ καλά ότι πρόκειται μάλλον για άρρωστο παρά για εγκληματία και ότι οπωσδήποτε για το έγκλημά του ευθύνεται ολόκληρη η κοινωνία μας;

Άραγε, θα ζητήσεις να ριχτούν στα μπουντρούμια εκείνοι οι εργάτες σι οποίοι, σε μια στιγμή απόγνωσης, έβαλαν φωτιά στο εργοστάσιο στο οποίο δούλευαν; Θα ζητήσεις να τιμωρηθεί με ισόβια εκείνος ο άνθρωπος που πυροβόλησε έναν εστεμμένο κακούργο; Θα ζητήσεις την εκτέλεση κάποιων επαναστατών, επειδή ύψωσαν στα οδοφράγματα την σημαία του μέλλοντος;

Όχι, χίλιες φορές όχι!

Αν κρίνεις αντί να επαναλαμβάνεις μηχανικά αυτά που σου δίδαξαν, αν αναλύσεις τον νόμο και τον απογυμνώσεις από τους νεφελώδεις μύθους με τους οποίους τον σκέπασαν για να κρύψουν την πραγματική του καταγωγή που είναι το δίκιο του ισχυρού, και την ουσία του που ανέκαθεν υπήρξε η επισημοποίηση όλων των τυραννιών που επιβλήθηκαν στην ανθρωπότητα μέσα στην μακροχρόνια και αιματοβαμμένη ιστορία της — όταν θα τα έχεις καταλάβει όλα αυτά, η περιφρόνησή σου για τον νόμο θα είναι πράγματι βαθύτατη

Θα καταλάβεις ότι το να παραμένεις υπηρέτης του γραπτού νόμου, σημαίνει πως καθημερινά στρέφεσαι ενάντια στον νόμο της συνείδησης, επιδιδόμενος σε ανούσια παζαρέματα.

Επειδή δε η πάλη αυτή δεν μπορεί να συνεχισθεί επί πολύ, ή θα καταπνίξεις την συνείδησή σου και θα γίνεις ένας παλιάνθρωπος, ή θα κόψεις κάθε δεσμό που σε συνδέει με την παράδοση και θα έρθεις να δουλέψεις μαζί μας για την ολοκληρωτική καταστροφή όλης αυτής της αδικίας —οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής.

Τότε όμως, αυτό θα σημαίνει ότι έγινες σοσιαλιστής, ότι έγινες επαναστάτης!

Προς τους μηχανικούς

Κι εσένα, νεαρέ μηχανικέ μου, που ονειρεύεσαι να απαλύνεις κάπως τον μόχθο του εργάτη εφαρμόζοντας τις επιστημονικές εφευρέσεις στην βιομηχανία, τι φρικτή απογοήτευση, τι πίκρες σε περιμένουν!

Αφιερώνεις την νεανική ενέργεια του πνεύματός σου για να σχεδιασθεί ένας σιδηρόδρομος ο οποίος, στριφογυρνώντας γύρω από τις άκρες των γκρεμών και διαπερνώντας την καρδιά τεράστιων βουνών, θα συνδέσει δύο τόπους χωρισμένους από την φύση. Αλλά όταν κάποτε ολοκληρωθεί το σχέδιο και μπει σε εφαρμογή, θα δεις μιλιούνια ολόκληρα εργατών, αποδεκατισμένων από τις στερήσεις και την αρρώστια, μέσα σ’ αυτές τις καταθλιπτικές σήραγγες. Θα δεις κάποιους άλλους να επιστρέφουν σπίτι τους, φέρνοντας μαζί τους λίγα μόνο ψίχουλα και το σπέρμα της φθίσης.

Θα δεις ανθρώπινα πτώματα σε κάθε γιάρδα της γραμμής — αποτέλεσμα αισχρής απληστίας — και τελικώς, όταν θ’ αρχίσει να λειτουργεί η γραμμή, θα την δεις να χρησιμοποιείται ως κεντρική αρτηρία για την μεταφορά των κανονιών ενός επιθετικού στρατού.

Εσύ, από την άλλη, αφιερώνεις τα νιάτα σου σε μια ανακάλυψη που σκοπό έχει να απλοποιήσει την παραγωγή· μετά από πολλές προσπάθειες, πολλά ξενύχτια, έχεις επιτέλους στα χέρια σου αυτήν την πολύτιμη εφεύρεση. Την θέτεις σε λειτουργία και το αποτέλεσμα ξεπερνά τις προσδοκίες σου. Δέκα, είκοσι χιλιάδες άνθρωποι απολύονται από την δουλειά τους, ενώ όσοι απομένουν, στην πλειοψηφία τους παιδιά, υποβιβάζονται στο επίπεδο απλών μηχανών! Τρεις, τέσσερις, δέκα ίσως καπιταλιστές θα τα οικονομήσουν και θα το γιορτάσουν πίνοντας σαμπάνια. Αυτό ήταν τ’ όνειρό σου;

Τέλος, καθώς μελετάς τα τελευταία βιομηχανικά επιτεύγματα, βλέπεις ότι η μοδίστρα δεν κέρδισε τίποτε, απολύτως τίποτε, από την εφεύρεση της ραπτομηχανής. Ότι ο εργάτης που δουλεύει στο τούνελ του Σαιν (τοποθεσία στις Άλπεις, στην ΝΑ. Ελβετία) πεθαίνει από αγκύλωση παρά την εφεύρεση του διαμαντοτρύπανου. Ότι ο οικοδόμος και ο μεροκαματιάρης βρίσκονται χωρίς δουλειά όπως και πριν, παρά την ανακάλυψη του αναβατήρα από τον Ζιφάρ.( Ζιφάρ, Ανρί (1825-82). Γάλλος μηχανικός και εφευρέτης)

Αν συλλογίζεσαι τα κοινωνικά προβλήματα με την ίδια πνευματική ανεξαρτησία που σε οδήγησε στις τεχνικές σου έρευνες, θα καταλήξεις υποχρεωτικά στο συμπέρασμα ότι, υπό το κράτος της ατομικής ιδιοκτησίας και της μισθωτής σκλαβιάς, κάθε νέα εφεύρεση αντί να αυξάνει την ευημερία του εργάτη, κάνει χειρότερη την σκλαβιά του, πιο εξευτελιστική την εργασία του, συχνότερες τις περιόδους αναδουλειάς, οξύτερη την κρίση και τον άνθρωπο που ήδη έχει στην διάθεσή του κάθε δυνατή απόλαυση, να είναι ο μόνος που κερδίζει από όλα αυτά.

Τι θα κάνεις, λοιπόν, όταν κάποτε καταλήξεις σε αυτό το συμπέρασμα; Ένα από τα δύο: ή θ’ αρχίσεις να καταπνίγεις την συνείδησή σου με σοφίσματα κι ύστερα, κάποια ωραία μέρα, θ’ αποχαιρετήσεις τα τίμια όνειρα της νιότης σου και θα προσπαθήσεις να αποκτήσεις για σένα τον ίδιο ό,τι προσφέρει απολαύσεις, προσχωρώντας έτσι στο στρατόπεδο των εκμεταλλευτών· ή, αν έχεις ευγενική ψυχή, θα πεις στον εαυτό σου: «Όχι, δεν είναι καιρό ς για εφευρέσεις. Ας δουλέψουμε πρώτα για ν’ αλλάξουμε το σύστημα της παραγωγής, κι ύστερα, όταν δοθεί ένα τέλος στην ατομική ιδιοκτησία και στην μισθωτή εργασία, κάθε νέα πρόοδος της βιομηχανίας θα είναι για το καλό όλης της ανθρωπότητας. Και τότε, όλες αυτές σι μάζες των εργατών που σήμερα δεν είναι παρά απλές μηχανές, θα γίνουν σκεπτόμενα όντα που θα εφαρμόζουν την εξυπνάδα τους στην βιομηχανία, δυναμωμένα από την μελέτη κι εξασκημένα από την χειρωνακτική εργασία. ‘Έτσι, και η τεχνολογική πρόοδος θα κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός, πραγματοποιώντας μέσα σε πενήντα χρόνια όσα σήμερα δεν μπορούμε ούτε καν να ονειρευτούμε…

Προς τους δασκάλους

Τι να πω επίσης στον δάσκαλο —όχι σ’ εκείνον που θεωρεί το επάγγελμά του βαρετό. αλλά σ’ εκείνον ο οποίος, όταν περιβάλλεται από μια εύθυμη παρέα νέων, αισθάνεται αγαλλίαση από τα χαρούμενα πρόσωπα και τα ζωηρά γέλια τους; Σ’ εκείνον που προσπαθεί να φυτέψει στα κεφαλάκια τους τις ιδέες του ανθρωπισμού τις οποίες και ο ίδιος αγάπησε όταν ήταν νέος;

Συχνά όταν σε βλέπω λυπημένο, ξέρω την αιτία της θλίψης σου. Σήμερα, ο πιο αγαπημένος σου μαθητής, ο οποίος δεν είναι και πολύ καλός στα Λατινικά αλλά έχει μια υπέροχη καρδιά, διηγιόταν με ενθουσιασμό την ιστορία του Γουλιέλμου Τέλου. Με βουρκωμένα μάτια, έμοιαζε σαν να θέλει να εξαφανίσει όλους τους τυράννους που πέρασαν ποτέ απ’ αυτήν την γη, ενώ με απέραντο πάθος απήγγειλε τους φλογερούς στίχους του Σίλερ: «Μπροστά στον σκλάβο που σπάζει τα δεσμά του, μπροστά σ άνθρωπο ελεύθερο, μην τρέμεις!»

Αλλά όταν γύρισε σπίτι του, oι γονείς του και ο θείος του τον κατσάδιασαν άγρια για την έλλειψη σεβασμού που είχε επιδείξει μπροστά σε κάποιον υπουργό ή στον τοπικό χωροφύλακα. Τον έψελναν επί ώρες μιλώντας του «για σύνεση, σεβασμό απέναντι στην εξουσία, υποταγή στους ανωτέρους του» ώσπου παράτησε στην άκρη τον Σίλερ για να μελετήσει την τέχνη με την οποία θα προοδεύσει στον κόσμο.

Κι έπειτα, χθες ακόμη, έμαθες ότι οι καλύτεροι μαθητές σου έχουν πάρει κακό δρόμο. Ο ένας δεν κάνει τίποτ’ άλλο παρά να ονειρεύεται τα γαλόνια του αξιωματικού, ο άλλος μαζί με τ’ αφεντικό του κλέβει τον πενιχρό μισθό των εργατών, κι εσύ, που τόσες ελπίδες έτρεφες γι’ αυτούς τους νέους, συλλογίζεσαι τώρα την θλιβερή αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στην ζωή και το ιδανικό σου.

Συνεχώς συλλογίζεσαι αυτήν την αντίφαση. Ωστόσο προβλέπω ότι σε δύο χρόνια το πολύ, αφού θα έχεις περάσει την μια απογοήτευση μετά την άλλη, θα βάλεις τους αγαπημένους σου συγγραφείς στο ράφι και θα καταλήξεις να πεις ότι ο Τέλος ήταν πράγματι ένας πολύ τίμιος άνθρωπος, αλλά πέραν τούτου . . .ουδέν· ότι η ποίηση αποτελεί μια πρώτης τάξεως απασχόληση για τις ώρες της σχόλης, ιδιαίτερα όταν ένας άνθρωπος διδάσκει την απλή μέθοδο των τριών όλη μέρα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, οι ποιητές πάντα αεροβατούν, ενώ οι στίχοι τους δεν έχουν Καμία σχέση με την σημερινή ζωή, ούτε με την επόμενη επίσκεψη του σχολικού επιθεωρητή…

‘Η, ο άλλος δρόμος είναι τα όνειρα της νιότης σου να γίνουν οι ακλόνητες πεποιθήσεις της ώριμης ηλικίας σου, να θέλεις να υπάρχει μια ευρύτατη, ανθρώπινη εκπαίδευση για όλους, μέσα στο σχολείο κι έξω απ’ αυτό· διαπιστώνοντας όμως ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον υπό τις κρατούσες συνθήκες, θα επιτεθείς στα ίδια ακριβώς τα θεμέλια της αστικής κοινωνίας.

Τότε, το Υπουργείο Παιδείας θα σε απολύσει και θα αναγκαστείς να εγκαταλείψεις το σχολείο σου και, προσχωρώντας στο στρατόπεδό μας, θα γίνεις ένας από μας. Θα πεις σε ανθρώπους που είναι μεγαλύτεροι από σένα αλλά που έχουν πετύχει λιγότερα στην ζωή τους, πόσο ελκυστική είναι η γνώση, πώς θα έπρεπε να είναι η ανθρωπότητα αλλά και τι θα μπορούσαμε να ήμαστε.

Θα έρθεις και θα εργαστείς μαζί με τους σοσιαλιστές για τον ολοκληρωτικό μετασχηματισμό του κυρίαρχου συστήματος. Θ’ αγωνιστείς στο πλευρό μας για να πετύχουμε την αληθινή ισότητα, την αληθινή αδελφοσύνη και την απεριόριστη ελευθερία για όλο τον κόσμο.

Προς τους καλλιτέχνες

Εσύ νεαρέ καλλιτέχνη, γλύπτη, ζωγράφε, ποιητή, μουσικέ, δεν παρατηρείς τώρα τελευταία ότι λείπει στους σημερινούς ανθρώπους η ιερή φλόγα που ενέπνεε κάποτε τους προδρόμους σου; Ότι η σημερινή τέχνη είναι κοινότοπη και ότι παντού επικρατεί η μετριότητα;

Θα μπορούσε άραγε να είναι αλλιώς; Η απόλαυση της ανακάλυψης του αρχαίου κόσμου, του αναβαπτίσματος στις δροσερές πηγές της φύσης η οποία δημιούργησε τα αριστουργήματα της Αναγέννησης. δεν υφίσταται πλέον για την σημερινή τέχνη. Το επαναστατικό ιδανικό την έχει αφήσει έως τώρα ψυχρή. Και αφού απέτυχε το ένα ιδανικά, η τέχνη φαντάζεται πως έχει ανακαλύψει κάποιο άλλο στον ρεαλισμό, όταν σήμερα πασχίζει να μας παρουσιάσει έγχρωμες φωτογραφίες της δροσιάς που σταλάζει πάνω στα φύλλα των δέντρων, να μιμηθεί τα μούσκουλα του ποδιού μιας αγελάδας, ή να μας περιγράψει με ακρίβεια, με τον πεζό λόγο ή την ποίηση, την μπόχα ενός οχετού ή την τουαλέτα μιας κοκότας. Κι εύλογα θα ρωτήσεις: «Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τι μπορούμε να κάνουμε;».

Αν, απαντώ, η ιερή φλόγα που ισχυρίζεσαι ότι διαθέτεις, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα σβησμένο λυχνάρι, τότε θα συνεχίσεις να κάνεις ό,τι έκανες, ενώ η τέχνη σου γρήγορα θα εκφυλισθεί σε τέχνη διακοσμητή εμπορικών καταστημάτων, προμηθευτή μελοδραματικών έργων για οπερέτες τρίτης κατηγορίας και ιστοριών για χριστουγεννιάτικα βιβλία. Οι περισσότεροι από τους συναδέλφους σου έχουν ήδη περάσει σ’ αυτήν την φάση, χωρίς να το ‘χουν καταλάβει…

Αν όμως η καρδιά σου χτυπάει ταυτόχρονα μ’ εκείνη της ανθρωπότητας, αν, σαν αληθινός ποιητής, διαθέτεις ένα αυτί αφιερωμένο στην ζωή, τότε, ατενίζοντας την θάλασσα της θλίψης τα κύματα της οποίας σαρώνουν τα πάντα γύρο σου, απέναντι σ’ αυτούς τους ανθρώπους που πεθαίνουν από την πείνα, μπροστά σ’ αυτά τα πτώματα που φτιάχνουν λόφους στα ορυχεία και μπροστά σ’ αυτά τα ακρωτηριασμένα κορμιά που είναι σωριασμένα στα χαρακώματα. έχοντας πλήρη συνείδηση του μάταιου χαρακτήρα της μάχης που διεξάγεται, ανάμεσα στις σπαρακτικές κραυγές πόνου των νικημένων και τα όργια των νικητών, μπροστά στον ηρωισμό απέναντι στην δειλία, στον ευγενή ενθουσιασμό απέναντι στην αξιοπεριφρόνητη πανουργία, δεν μπορείς πλέον να μένεις ουδέτερος. Θα έρθεις και θα ταχθείς με το μέρος των καταπιεζομένων διότι ξέρεις ότι το ωραίο, το ιδεώδες, το ίδιο το πνεύμα της ζωής, βρίσκεται με το μέρος εκείνων που αγωνίζονται για το φως, τον ανθρωπισμό, την δικαιοσύνη!

Τι μπορείτε να κάνετε

Επιτέλους με διακόπτεις και με ρωτάς: «Αν η καθαρή επιστήμη είναι πολυτέλεια και η ιατρική επιστήμη σκέτη απάτη, αν ο νόμος θεσπίζει την αδικία και μια τεχνολογική εφεύρεση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα όργανο εκμετάλλευσης, αν το σχολείο, όντας πολύ μακριά από την σοφία του “πρακτικού ανθρώπου”, είναι βέβαιο πως θα ξεπεραστεί, και αν η τέχνη δίχως την επαναστατική ιδέα δεν μπορεί παρά να εκφυλισθεί —τότε, τι μου απομένει να κάνω;».

‘Ένα σοβαρό και πολύ συναρπαστικό καθήκον, ένα έργο στο οποίο οι πράξεις σου θα βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με την συνείδησή σου, ένα έργο ικανό να διεγείρει τις πιο ευγενικές και ρωμαλέες φύσεις. Τι είδους έργο; Θα σου εξηγήσω αμέσως.

Δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά σου. Μπορείς ή να καταπνίξεις για πάντα την συνείδησή σου και να καταλήξει μια μέρα να πεις: «Ας πάει στο διάβολο η ανθρωπότητα! Εγώ θα χαίρομαι όλες τις απολαύσεις όσο οι άνθρωποι θα είναι αρκετά ηλίθιοι ώστε να μ’ αφήνουν να το κάνω». Ή, σε διαφορετική περίπτωση, θα προσχωρήσεις στις τάξεις των σοσιαλιστών και θα δουλέψεις μαζί τους για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Αυτό είναι το λογικό επακόλουθο της ανάλυσης που έχουμε κάνει. Αυτό είναι το λογικό συμπέρασμα στο οποίο θα πρέπει να καταλήξει κάθε έξυπνο άτομο, δεδομένου ότι κρίνει αμερόληπτα τα πράγματα που βλέπει γύρω του, και αγνοεί τα σοφίσματα που του υποβάλλει η μικροαστική του μόρφωση και σι συμφεροντολογικές απόψεις των φίλων του.

Αν λοιπόν καταλήξει κανείς σ’ αυτό το συμπέρασμα, αμέσως μετά ως λογικό επακόλουθο τίθεται το εξής ερώτημα: «Τι πρέπει να κάνω;». Η απάντηση είναι απλή: να εγκαταλείψεις το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι και στο οποίο συνήθως μιλούν για τους εργάτες σαν να είναι ένα κοπάδι κτήνη. Πήγαινε κοντά στον λαό και το πρόβλημα θα λυθεί από μόνο του.

Θα ανακαλύψεις ότι παντού, στην Αγγλία όπως και στην Γερμανία, στην Ιταλία όπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οπουδήποτε υπάρχουν προνομιούχοι και απόκληροι. έχει αναπτυχθεί ένα τεράστιο κίνημα μέσα στην εργατιά, σκοπός του οποίου είναι να καταστρέψει μια για πάντα την σκλαβιά που επιβλήθηκε από τους καπιταλιστές και να οικοδομήσει τα θεμέλια μιας νέας κοινωνίας η οποία θα βασίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης και της ισότητας.

Σήμερα ο λαός δεν αρκείται πλέον στο να διοχετεύει την δυστυχία του σ’ εκείνα τα σπαραξικάρδια τραγουδάκια που τραγουδούσαν οι δουλοπάροικοι του 18ου αιώνα.

Σήμερα εργάζεται, έχοντας πλήρη συνείδηση των πράξεών του και ξεπερνώντας κάθε εμπόδιο για την χειραφέτησή του. Η σκέψη του είναι διαρκώς προσηλωμένη στην εξέταση τού τι πρέπει να γίνει, ούτως ώστε να μπορέσει η ζωή να είναι ευλογία για όλους, αντί απλώς να αποτελεί κατάρα για τα του ανθρώπινου γένους. Ασχολείται με τα δυσκολότερα προβλήματα της κοινωνιολογίας και προσπαθεί να τα επιλύσει με την υγιή κοινή λογική, την παρατηρητικότητα και την πικρή πείρα του.

Προσπαθεί να σχηματίσει ομάδες και να οργανωθεί για να καταλήξει σε μια κοινή κατανόηση με τους συντρόφους του στην δυστυχία. Ιδρύει σωματεία που συντηρούνται από πενιχρές συνδρομές. προσπαθεί να συνάψει δεσμούς με τους συντρόφους του από άλλες χώρες και κάνει περισσότερα απ’ ό,τι όλοι οι μεγαλόστομοι φιλάνθρωποι μαζί για να επισπεύσει τον ερχομό της ημέρας που θα εξαφανισθούν σι πόλεμοι ανάμεσα στα διάφορα έθνη. Κάνει ό,τι μπορεί για να είναι ενήμερος για το τι κάνουν τ’ αδέλφια του, να βελτιώσει τις σχέσεις του μαζί τους, να επεξεργασθεί και να διαδώσει τις ιδέες του και να συντηρήσει, με μεγάλες στερήσεις, τον εργατικό Τύπο. Τι ακατάπαυστος αγώνας, τι ακατάπαυστη δουλειά χρειάζεται για να συνεχίσει! Άλλοτε για να καλύψει τα κενά που δημιούργησε η λιποταξία, αποτέλεσμα της κούρασης, της διαφθοράς και των διώξεων, άλλοτε για να αναδιοργανώσει τις τάξεις του που έχουν αποδεκατιστεί από τα τουφέκια και τα πολυβόλα, και κάποιες άλλες φορές για να ανακεφαλαιώσει μελέτες που διακόπηκαν ξαφνικά εξ αιτίας μιας συμφοράς.

Οι εφημερίδες διευθύνονται από ανθρώπους οι οποίοι κατόρθωσαν να αρπάξουν από την κοινωνία λίγα ψίχουλα γνώσης, στερούμενοι τον ύπνο και την τροφή τους. Η αγκιτάτσια στηρίζεται στο υστέρημα των εργατών που έχει εξοικονομηθεί από τα αμέσως απαραίτητα για την συντήρησή τους.

Και όλα αυτά τεκταίνονται υπό την σκιά τού διαρκούς φόβου να δουν τις οικογένειές τους να οδηγούνται στην λιμοκτονία, μόλις το αφεντικό καταλάβει ότι ο εργάτης, ο δούλος του, είναι σοσιαλιστής. Αυτά είναι όσα θα δεις, αν πας κοντά στον λαό. Και σ’ αυτόν τον συνεχή αγώνα, πόσες φορές ο εργάτης, πιεζόμενος υπό το βάρος των δυσκολιών, δεν έχει μάταια αναρωτηθεί:

«Πού είναι τώρα εκείνοι οι νέοι που μορφώθηκαν με δικά μας έξοδα; Που τους ντύσαμε και τους ταΐσαμε όταν σπούδαζαν; Για ποιόν χτίσαμε αυτά τα σπίτια, αυτά τα μουσεία, αυτές τις ακαδημίες, με τις πλάτες γερμένες απ’ το βαρύ φορτίο και το στομάχι άδειο; Για ποιόν τυπώσαμε, κατάχλωμοι, αυτά τα ωραία βιβλία που εμείς δεν μπορούμε να διαβάσουμε; Πού είναι αυτοί οι καθηγητάδες που ενώ λένε ότι κατέχουν την επιστήμη του ανθρωπισμού, απ’ την άλλη πιστεύουν ότι το ανθρώπινο γένος αξίζει όσο ένα σπάνιο είδος κάμπιας; Πού είναι όλοι εκείνοι που μιλούν για ελευθερία, αλλά ποτέ δεν εξεγέρθηκαν για να υπερασπίσουν την δική μας που ποδοπατιέται καθημερινά; Αυτοί οι συγγραφείς, αυτοί οι ποιητές, αυτοί οι ζωγράφοι — κοντολογίς, όλη εκείνη η συμμορία των υποκριτών που μιλάει για τον λαό με δάκρυα στα μάτια, αλλά που όμως ποτέ δεν μας πλησιάζει για να μας βοηθήσει στην δουλειά μας;».

Ορισμένοι απολαμβάνουν με ικανοποίηση την κατάσταση της δειλής αδιαφορίας τους· κάποιοι άλλοι, που είναι και οι περισσότεροι, περιφρονούν τον «όχλο» κατ είναι πάντα έτοιμοι να του επιτεθούν, αν τολμήσει να θίξει τα προνόμιά τους.

Κάπου-κάπου είναι αλήθεια, εμφανίζεται στο προσκήνιο κάποιος νέος άνθρωπος που ονειρεύεται θριάμβους και οδοφράγματα και αποζητά συνταρακτικά γεγονότα και καταστάσεις, που όμως εγκαταλείπει τον λαϊκό σκοπό αμέσως μόλις καταλάβει ότι είναι μακρύς ο δρόμος που οδηγεί στα οδοφράγματα, ότι οι δάφνες, στις οποίες αποβλέπει όταν νικήσει, είναι ανακατεμένες στον δρόμο με αγκάθια. Γενικώς τέτοιοι άνθρωποι είναι φιλόδοξοι τυχοδιώκτες σι οποίοι, αφού αποτύχουν στην πρώτη τους απόπειρα, επιδιώκουν ν’ αρπάξουν τις ψήφους του λαού, ενώ αργότερα θα είναι οι πρώτοι που θα τον απαρνηθούν αν τολμήσει να εφαρμόσει τις αρχές που οι ίδιοι υποστήριζαν. Πιθανότατα, μάλιστα, να στρέψουν ακόμη και τα κανόνια εναντίον του προλεταριάτου, αν τολμήσει να κινηθεί προτού αυτοί, οι ηγέτες, τού δώσουν το σύνθημα.

Πρόσθεσε ακόμη σε όλα αυτά και τις ηλίθιες προσβολές, την υπεροπτική περιφρόνηση και τις δειλές συκοφαντίες εκ μέρους πολλών και θα έχεις την εικόνα της όλης βοήθειας που προσφέρει η νεολαία της αστικής τάξης στην κοινωνική ανέλιξη του λαού.

Και μετά απ’ όλα αυτά εξακολουθείς να ρωτάς «τι να κάνω» όταν δεν έχει γίνει τίποτε! Όταν υπάρχει μια ολόκληρη στρατιά νέων που μπορούν να βρουν τεράστιο πεδίο για να διοχετεύσουν όλη την ορμή της νεανικής τους ζωντάνιας και την μεγάλη δύναμη του νου και των ικανοτήτων τους, για να βοηθήσουν τον λαό στο τεράστιο έργο που έχει αναλάβει!

Τι να κάνουμε. Ακούστε εσείς, οι εραστές της καθαρής επιστήμης: αν έχετε κατανοήσει τις αρχές του σοσιαλισμού. αν έχετε συνειδητοποιήσει το πραγματικό νόημα της επανάστασης που και τώρα ακόμη χτυπά την πόρτα σας δεν βλέπετε ότι ολόκληρη η επιστήμη πρέπει να αναπλασθεί και να εναρμονισθεί με τις νέες αρχές: Η επιστήμη είναι το έργο σας να πραγματοποιήσετε σε αυτόν τον τομέα μια επανάσταση πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που πραγματοποιήθηκε σε κάθε επιστημονικό κλάδο κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα.

Δεν αντιλαμβάνεσθε πως η ίδια η Ιστορία που σήμερα μοιάζει με παραμύθια της γιαγιάς για μεγάλους βασιλιάδες, μεγάλους πολιτικούς και σπουδαία κοινοβούλια θα πρέπει να ξαναγραφτεί από την λαϊκή σκοπιά και να περιγράψει την μακρόχρονη εξέλιξη της ανθρωπότητας;

Πως θα πρέπει να επεξεργασθείτε πάλι από την αρχή την κοινωνική οικονομία —η οποία αποτελεί σήμερα απλώς τον καθαγιασμό της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης— τόσο από την άποψη των θεμελιακών της αρχών όσο και από την άποψη των πολλαπλών εφαρμογών της;

Πως η ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία, η ηθική, θα πρέπει να ανασχηματισθούν πλήρως και ότι οι ίδιες σι φυσικές επιστήμες, ιδωμένες από μια άλλη σκοπιά, θα πρέπει να υποστούν μια βαθιά αλλαγή, τόσο ως προς την αντίληψη των φυσικών φαινομένων όσο και ως προς την άποψη της μεθόδου ερμηνείας τους;

Πολύ ωραία! Πιάστε λοιπόν δουλειά! Διαθέστε τις ικανότητές σας στην υπηρεσία του ευγενικού σκοπού. Ιδιαίτερα βοηθήστε μας με την ξεκάθαρη λογική σας να καταπολεμήσουμε την προκατάληψη και να οικοδομήσουμε, με την βοήθειά σας, τα θεμέλια μιας καλύτερης κοινωνικής οργάνωσης. Επιπλέον, διδάξτε μας να εφαρμόζουμε στις καθημερινές συζητήσεις μας την τόλμη της γνήσιας επιστημονικής έρευνας, και δείξτε μας, όπως έκαναν οι πρόδρομοί σας, ότι ο άνθρωπος δεν διστάζει να θυσιάσει ακόμη και την ίδια του την ζωή προκειμένου να θριαμβεύσει η αλήθεια. Εσύ γιατρέ, που έχεις μάθει τον σοσιαλισμό μέσα από την πικρή σου πείρα, μη βαρεθείς να μας βροντοφωνάζεις σήμερα, αύριο και πάντα, ότι η ίδια η ανθρωπότητα θα κατρακυλήσει τάχιστα προς την παρακμή, αν ο άνθρωπος συνεχίσει να ζει και να εργάζεται κάτω από τις σημερινές συνθήκες. Ότι όλα σου τα φάρμακα είναι ανίσχυρα να καταπολεμήσουν την αρρώστια, όταν η πλειονότητα των ανθρώπων διαβιώνει μέσα σε συνθήκες εντελώς αντίθετες από εκείνες που θεωρεί υγιεινές η επιστήμη. Πείσε τους ανθρώπους ότι οι αιτίες της αρρώστιας είναι αυτές που πρέπει να ξεριζωθούν και δείξε μας ό,τι χρειάζεται για να τις εξαφανίσουμε.

Έλα με το χειρουργικό σου νυστέρι και με χέρι σταθερό, κάνε για μας μια τομή σ’ αυτήν την κοινωνία που βαδίζει γοργά προς την αποσύνθεση. Πες μας πώς πρέπει να είναι μια συνετή ζωή. Επέμεινε, σαν αληθινός χειρουργός, ότι πρέπει να αποκοπεί ένα μέλος που έχει πάθει γάγγραινα για να μην μολυνθεί το υπόλοιπο σώμα.

Εσύ που εργάστηκες για την εφαρμογή της επιστήμης στην βιομηχανία, έλα και πες μας με ειλικρίνεια ποιο ήταν το αποτέλεσμα των ανακαλύψεών σου. Πείσε εκείνους που δεν τολμούν να κοιτάξουν θαρρετά το μέλλον, για τις νέες εφευρέσεις που κρύβει μέσα στην μήτρα της η γνώση που έχουμε ήδη αποκτήσει, για το τι θα μπορούσε να κάνει η βιομηχανία κάτω από καλύτερες συνθήκες, τι θα μπορούσε να παράγει εύκολα ο άνθρωπος. αν δημιουργούσε πάντοτε με την προοπτική να αυξήσει την δική του παραγωγή. Βοήθησε, λοιπόν τον λαό με την οργανωτική σου ικανότητα, αντί να χρησιμοποιείς αυτά τα προτερήματα υπέρ των εκμεταλλευτών!

Εσείς ποιητές, ζωγράφοι, γλύπτες, μουσικοί, αν καταλαβαίνετε την πραγματική σας αποστολή και τα συμφέροντα ακριβώς της ίδιας της τέχνης, ελάτε μαζί μας! Θέστε την πένα, το πινέλο, την σμίλη, τις ιδέες σας, στην υπηρεσία της επανάστασης! Περιγράψτε μας με το ζωντανό ύφος σας ή τις εντυπωσιακές εικόνες σας, τους ηρωικούς αγώνες των λαών ενάντια στους εκμεταλλευτές τους, πυρπολήστε τις καρδιές της νεολαίας μας με τον επαναστατικό εκείνο ενθουσιασμό που αναθέρμανε τις ψυχές των προγόνων μας! Πέστε στις γυναίκες πόσο ευγενική σταδιοδρομία είναι εκείνη ενός συζύγου που αφιερώνει την ζωή του στον μεγάλο σκοπό της κοινωνικής χειραφέτησης! Δείξτε στους ανθρώπους πόσο αποκρουστική είναι η καθημερινή τους ζωή και θεραπεύστε τις αιτίες αυτής της ασχήμιας. Δείξτε πόσο όμορφη θα ήταν η ζωή αν δεν αντιμετωπίζαμε σε κάθε βήμα τον παραλογισμό και την ατιμία του σημερινού κοινωνικού καθεστώτος.

Τέλος, όλοι εσείς που διαθέτετε γνώση, ταλέντο, ικανότητα, εργατικότητα, αν υπάρχει έστω και μία σπίθα συμπάθειας μέσα στην καρδιά σας, ελάτε μαζί με τους συντρόφους σας να προσφέρετε τις υπηρεσίες σας σ’ εκείνους που τις χρειάζονται περισσότερο. Και, αν τελικώς έρθετε, θυμηθείτε ότι έρχεσθε όχι σαν αφεντικά αλλά ως σύντροφοι μέσα στον αγώνα. Ότι δεν έρχεσθε για να κυβερνήσετε. αλλά για να δυναμώσετε τον εαυτό σας μέσα σε μια νέα ζωή που προχωρά ακάθεκτη προς την κατάκτηση του μέλλοντος. Ότι έρχεσθε λιγότερο για να διδάξετε και περισσότερο για ν’ αγκαλιάσετε τις προσδοκίες των πολλών. Να τις τιμήσετε, να τις μορφοποιήσετε, κι έπειτα να δουλέψετε δίχως ανάπαυλα και βιασύνη, με όλη την φλόγα της νιότης κι όλη την ώριμη κρίση της ηλικίας, για να τις υλοποιήσετε στην καθημερινή ζωή. Τότε και μόνο τότε θα ζήσετε μια πλήρη, ευγενική και συνετή ζωή. Τότε θα δείτε ότι κάθε σας προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση θα συνοδεύεται από άφθονους καρπούς, ενώ. μόλις παγιωθεί αυτή η ιδανική αρμονία ανάμεσα στις πράξεις και τις επιταγές της συνείδησής σας, θα αποκτήσετε δυνάμεις που ποτέ δεν είχατε φαντασθεί ότι υπάρχουν ναρκωμένες μέσα σας.

Αδιάκοπος αγώνας για την αλήθεια, την δικαιοσύνη και την ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους οι οποίοι θα σας χαρίσουν όλη τους την ευγνωμοσύνη. Ποια ευγενικότερη σταδιοδρομία από αυτήν θα μπορούσαν να επιθυμήσουν οι νέοι όλων των εθνών;

Ανάλωσα πολύ χρόνο για να δείξω σε εσάς που ανήκετε στις εύπορες τάξεις ότι. σχετικά με το δίλημμα που σας θέτει η ζωή, θ’ αναγκασθείτε, αν είστε τολμηροί και ειλικρινείς, να έρθετε και να δουλέψετε μαζί με τους σοσιαλιστές και να υπερασπίσετε μέσα από τις τάξεις τους τον σκοπό της κοινωνικής επανάστασης.

Πόσο απλή είναι τελικά αυτή η αλήθεια! Όταν όμως μιλάμε σ’ αυτούς που έχουν υποστεί τις επιδράσεις του αστικού περιβάλλοντος, πόσα σοφίσματα πρέπει να καταπολεμηθούν πόσες προκαταλήψεις να ξεπερασθούν, πόσες ιδιοτελείς αντιρρήσεις να παραμερισθούν!

Προς τους νέους της εργατικής τάξης

Απευθυνόμενος τώρα σ’ εσάς, την νεολαία του λαού, είναι εύκολο να είμαι σύντομος. Η ίδια ακριβώς η πίεση των γεγονότων σάς ωθεί να γίνετε σοσιαλιστές, όσο κι αν δεν σας περισσεύει το θάρρος για να σκεφτείτε και να δράσετε.

Το να αναδειχθεί κανείς μέσα από τις τάξεις των εργαζομένων και να μην αφιερώσει τον εαυτό του στην πραγματοποίηση του θριάμβου του σοσιαλισμού, σημαίνει ότι αγνοεί τα πραγματικά του συμφέροντα, ότι εγκαταλείπει τον σκοπό και την πραγματική ιστορική αποστολή του.

Άραγε θυμάσαι, όταν ήσουν ακόμη παιδί, που κάποια χειμωνιάτικη μέρα βγήκες να παίξεις στο σκοτεινό δρομάκι; Το κρύο περόνιαζε το κορμάκι σου διαπερνώντας τα λεπτά ρουχαλάκια σου, και η λάσπη γέμιζε τα τρύπια παπούτσια σου. Ακόμη και τότε, όταν έβλεπες τα χοντρομπαλάδικα, καλοντυμένα παιδιά να περνούν από μακριά κοιτάζοντάς σε με περιφρονητικό ύφος, ήξερες πολύ καλά ότι αυτά τα κακομαθημένα παιδιά δεν άξιζαν περισσότερο από σένα και τους συντρόφους σου ως προς το μυαλό, την κοινή λογική ή την ζωντάνια. Αργότερα όμως, εσύ αναγκάστηκε να κλειστείς μέσα σ’ ένα άθλιο εργοστάσιο από τις επτά η ώρα το πρωί, να μένεις ώρες ολόκληρες μπροστά σε μια διαβολομηχανή, με αποτέλεσμα να γίνεις κι ο ίδιος μηχανή, ακολουθώντας κάθε μέρα επί χρόνια ολόκληρα τον ανελέητο, μονότονο ρυθμό της —ενώ σι άλλοι όλα αυτά τα χρόνια φοιτούσαν ανέμελα σε φημισμένα σχολεία. ακαδημίες και πανεπιστήμια. Και τώρα, τα ίδια αυτά παιδιά, που είναι λιγότερο έξυπνα αλλά περισσότερο μορφωμένα από σένα, έχουν γίνει αφεντικά σου και απολαμβάνουν όλες τις χαρές της ζωής και όλα τα πλεονεκτήματα του πολιτισμού, ενώ εσένα, ποια μοίρα άραγε σε προσμένει;

Γυρνάς πίσω στο μικρό, σκοτεινό κι υγρό σου σπίτι, όπου πέντε-έξι άνθρωποι ζουν σαν τα ζώα μέσα σε λίγα τετραγωνικά μέτρα. Όπου η μάνα σου, τσακισμένη απ’ την ζωή, γερασμένη μάλλον από τα βάσανα παρά απ’ τον χρόνο, σου δίνει να φας μόνο ζερό ψωμί με πατάτες κι ένα μαυροζούμι που ειρωνικά αποκαλείτε «τσάι». Όπου μοναδική σου έγνοια είναι πάντα το ίδιο καθημερινό πρόβλημα, πώς, δηλαδή, θα πληρώσεις αύριο τον φούρναρη και μεθαύριο τον σπιτονοικοκύρη.

Γιατί άραγε, πρέπει να ζήσεις κι εσύ την ίδια ανυπόφορη ζωή που έζησαν επί τριάντα – σαράντα ολόκληρα χρόνια ο πατέρας κι η μάνα σου; Πρέπει να μοχθείς σ’ όλη σου την ζωή για να προσφέρεις σε άλλους όλες τις απολαύσεις μιας εύπορης ζωής, της γνώσης και της τέχνης, κρατώντας για τον εαυτό σου μόνο την μόνιμη αγωνία αν θα μπορέσεις να εξασφαλίσεις τα προς το ζην; Θα εγκαταλείψεις οριστικά ό,τι κάνει όμορφη την ζωή για ν αφοσιωθείς στο να παρέχεις κάθε πολυτέλεια σε μια χούφτα κηφήνων; Θα σπαταλήσεις την ζωή σου δουλεύοντας σκληρά με μοναδικό αντάλλαγμα προβλήματα, αν όχι δυστυχία, όταν έρθουν δύσκολοι καιροί;

Αυτό λοιπόν είναι το όνειρο της ζωής σου;

Πιθανόν να παραιτηθείς. Μη βλέποντας καμιά διέξοδο από την κατάσταση που βρίσκεσαι, ίσως πεις: «Ολόκληρες γενιές είχαν την ίδια μοίρα. Κι εγώ, που δεν μπορώ ν’ αλλάξω ουσιαστικά τίποτε, θα πρέπει επίσης να υποταχθώ. Ας δουλέψω, λοιπόν, κι ας προσπαθήσω να περάσω όσο καλύτερα μπορώ!».

Ας είναι… Σ’ αυτήν την περίπτωση θα αναλάβει να σε διδάξει η ίδια η ζωή. Μια μέρα θα έρθει μια κρίση από εκείνες που δεν αποτελούν απλώς παροδικά φαινόμενα όπως παλιά, μια κρίση που θα καταστρέψει ολόκληρη την βιομηχανία. Θα βυθίσει στην εξαθλίωση χιλιάδες εργάτες και θα διαλύσει ολόκληρες οικογένειες. Θα παλέψεις ενάντια στην συμφορά όπως και οι υπόλοιποι, σύντομα όμως θα δεις την γυναίκα σου, το παιδί σου, τον φίλο σου, να λυγίζουν σιγά-σιγά από τις στερήσεις και να σβήνουν μπροστά στα μάτια σου.

Λόγω της έλλειψης τροφής. φροντίδας και ιατρικής περίθαλψης, θα τελειώσουν την ζωή τους στο ξυλοκρέβατο της φτώχειας, ενώ για τους πλούσιους η ζωή θα κυλά ευτυχισμένα μέσα στους ηλιόλουστους δρόμους της μεγαλούπολης δίχως να κοιτά εκείνους που λιμοκτονούν και χάνονται. Τότε θα καταλάβεις πόσο απαίσια είναι αυτή η κοινωνία. Τότε θα συλλογιστείς τις αιτίες της κρίσης και σι έρευνές σου θα εισχωρήσουν στα βάθη εκείνης της αδικίας που αφήνει εκατομμύρια ανθρώπινα πλάσματα στο έλεος της κτηνώδους απληστίας μιας χούφτας τεμπέληδων. Τότε θα καταλάβεις ότι έχουν δίκιο οι σοσιαλιστές όταν λένε πως η σημερινή κοινωνία μπορεί και πρέπει να αναδιοργανωθεί από την βάση προς τα πάνω.

Ας περάσουμε τώρα από την γενικότερη κρίση στην συγκεκριμένη περίπτωσή σου. Μια μέρα θα διαμαρτυρηθείς όταν το αφεντικό σου θα επιχειρήσει με μια νέα μείωση του μεροκάματου να σου αφαιρέσει μερικά ακόμη κατοστάρικα για να αυξήσει ακόμη περισσότερο την περιουσία του. Εκείνος όμως θα σου απαντήσει υπεροπτικά: «Πήγαινε να βοσκήσεις. αφού δεν θες να δουλέψεις με τα λεφτά που σου δίνω». Τότε θα καταλάβεις ότι το αφεντικό σου, όχι μόνο προσπαθεί να σε κουρέψει σαν πρόβατο, αλλά κι ότι σε θεωρεί ταυτόχρονα ένα κατώτερο είδος ζώου. Ότι όχι μόνο δεν του αρκεί να σ’ έχει στο χέρι μέσω του συστήματος της μισθωτής εργασίας, αλλά και ότι ανυπομονεί να σε κάνει σκλάβο του από κάθε άποψη. Ίσως τότε να γονατίσεις μπροστά του, να χάσεις κάθε αίσθημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και να φθάσεις να δεχθείς τον όποιο εξευτελισμό. ‘Η θα σου ανέβει το αίμα στο κεφάλι. Θα ανατριχιάσεις συνειδητοποιώντας τον βδελυρό βόρβορο μέσα στον οποίο βουλιάζεις, θα του γυρίσεις την προσβολή, και μετά, τριγυρνώντας άνεργος στους δρόμους, θα καταλάβεις πόσο δίκιο έχουν οι σοσιαλιστές όταν λένε: «Εξέγερση! Ξεσηκωθείτε ενάντια στην οικονομική υποδούλωση!». Τότε θα έρθεις και θα πάρεις την θέση σου μέσα στις τάξεις των σοσιαλιστών, και θα παλέψεις μαζί τους για την ολοκληρωτική καταστροφή κάθε υποδούλωσης: οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής.

Κάποια μέρα θα ακούσεις και την ιστορία της κοπέλας που κάποτε σε μάγευε με την άδολη ματιά, το γοργό περπάτημα και την φλογερή φωνή της. Αφού αγωνίστηκε χρόνια ολόκληρα ενάντια στην εξαθλίωση, εγκατέλειψε το χωριό της και ήρθε στην πόλη. Ήξερε πως ο αγώνας της ζωής εκεί θα ήταν σκληρός, αλλά είχε τουλάχιστον την ελπίδα πως θα κέρδιζε τίμια το ψωμί της. Τώρα έμαθες για την τύχη της. Την ξεγέλασαν οι υποσχέσεις κάποιου νεαρού αστού, έπεσε στην παγίδα και του δόθηκε με όλο το πάθος της νιότης, για να την παρατήσει έναν μόλις χρόνο μετά, μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά. Πάντα γενναία, δεν έπαψε να παλεύει ενάντια στην πείνα. Αλλά στην άνιση αυτή πάλη της κατά της αδικίας αρρώστησε βαριά η δύστυχη κοπέλα, ώσπου έσβησε τελικά μέσα σ’ ένα νοσοκομείο.

Εσύ τώρα τι κάνεις; ‘Η θα αποδιώξεις κάθε θλιβερή σκέψη, επαναλαμβάνοντας σαν ηλίθιος: «Ούτε η πρώτη είναι, ούτε η τελευταία» και κάποιο βράδυ θ’ ακουστείς, μαζί με άλλα κτήνη, να προσβάλεις στο καφενείο με πρόστυχες φράσεις την μνήμη της. ‘Η η θύμηση αυτή θα σου ραγίσει την καρδιά και θα προσπαθήσεις να βρεις τις αιτίες αυτών των πράξεων που γίνονται καθημερινά, και θα καταλάβεις ότι αυτές δεν θα πάψουν ποτέ όσο η κοινωνία παραμένει χωρισμένη σε δύο τάξεις, την τάξη των δυστυχισμένων και την τάξη των τεμπέληδων που ικανοποιούνται με γλυκόλογα και κτηνώδεις επιθυμίες. Θα καταλάβεις ότι ήρθε πια η ώρα να γεμίσει το χαντάκι που χωρίζει τα δύο στρατόπεδα, και θα τρέξεις να προσχωρήσεις στους σοσιαλιστές.

Κι εσείς, γυναίκες του λαού, θα μείνετε ψυχρές και αδιάφορες μετά απ’ αυτήν την ιστορία; Χαϊδεύοντας το ξανθό κεφαλάκι του παιδιού που κάθεται ζαρωμένο δίπλα σας, δεν θ’ αναλογιστείτε ποτέ την τύχη που το περιμένει αν δεν αλλάξει το σημερινό καθεστώς; Δεν Θα σκεφτείτε ποτέ το μέλλον των παιδιών σας: Θέλετε να φυτοζωούν κι αυτά όπως φυτοζωεί ο πατέρας τους, δίχως να έχουν άλλη έγνοια πέρα από το πώς θα κερδίσουν το ψωμί τους, δίχως άλλες απολαύσεις πέρα από εκείνες της ταβέρνας; Θέλετε ο άντρας σας, το παιδί σας, να βρίσκονται πάντα στο έλεος του πρώτου που έτυχε να κληρονομήσει από τον πατέρα του κεφάλαιο για εκμετάλλευση; Θέλετε να μείνουν παντοτινοί σκλάβοι του αφεντικού; να γίνονται στόχοι στα κανόνια των δυνατών, κοπριά για λίπασμα στα χωράφια των πλουσίων:

Όχι, χίλιες φορές όχι! Ξέρω πολύ καλά πως το αίμα σας έβραζε όταν ακούσατε ότι οι άντρες σας, αφού έκαναν μια πετυχημένη απεργία, αναγκάστηκαν τελικά να δεχτούν ταπεινωμένοι τους όρους που υπεροπτικά τους επέβαλαν οι χοντρομπαλάδες αστοί. Ξέρω πως θαυμάσατε τις Ισπανίδες εκείνες που πήγαν στην πρώτη γραμμή, προβάλλοντας τα στήθη τους στις ξιφολόγχες των στρατιωτών, όταν έγινε λαϊκή εξέγερση. Ξέρω πως αναφέρετε με σεβασμό το όνομα εκείνης της γυναίκας που φύτεψε μια σφαίρα στο στήθος του τυράννου που τόλμησε να βρίσει έναν φυλακισμένο σοσιαλιστή.

Αλλά και σήμερα ακόμη, πώς σπαρταρά η καρδιά σας όταν διαβάζετε ότι στο Παρίσι οι γυναίκες του λαού συγκεντρώνονταν, μέσα σε μια βροχή από σφαίρες, για να δώσουν κουράγιο στους άντρες τους. στους ηρωικούς αγώνες τους;

Το ξέρω! Και γι’ αυτό ακριβώς δεν αμφιβάλλω πως κι εσείς θα έρθετε να ενωθείτε μ’ εκείνους που παλεύουν για την κατάκτηση του μέλλοντος.

Όλοι εσείς, τίμιοι νέοι, άντρες και γυναίκες, χωρικοί, εργάτες, τεχνίτες και στρατιώτες, θα καταλάβετε τα δικαιώματά σας και θα έρθετε μαζί μας. Θα έρθετε να δουλέψετε μαζί με τ’ αδέλφια σας για να προετοιμάσετε την επανάσταση που θα εξαλείψει κάθε ίχνος σκλαβιάς, συντρίβοντας τα δεσμά. κόβοντας κάθε δεσμό με τις παλιές, τετριμμένες, παραδοσιακές αξίες και ανοίγοντας νέες προοπτικές για ολόκληρη την ανθρωπότητα για μια ευτυχισμένη ζωή η οποία θα θεμελιώσει στις ανθρώπινες κοινωνίες την αληθινή ελευθερία, την αληθινή ισότητα και την δίχως φθόνο αδελφοσύνη. Δουλέψτε μαζί με όλους, δουλέψτε για όλους για την πλήρη απόλαυση των καρπών της σας, την πλήρη ανάπτυξη όλων των ικανοτήτων σας, για μια ανθρώπινη κι ευτυχισμένη ζωή!

Μη δίνετε σημασία σε όποιον σας λέει ότι εμείς —μόνο μια χούφτα άνθρωποι— είμαστε πολύ αδύναμοι για να πετύχουμε τον υπέροχο σκοπό τον οποίο επιδιώκουμε. Υπολογίστε και θα δείτε πόσοι άνθρωποι υποφέρουν από αυτήν την αδικία. Εμείς oι χωρικοί, που δουλεύουμε για άλλους και μασουλάμε το άχυρο, ενώ το αφεντικό μας τρώει τον καρπό, εμείς μόνο, είμαστε εκατομμύρια ψυχές. Εμείς οι εργάτες που υφαίνουμε τα μετάξια και τα βελούδα για να μπορούμε να ντυνόμαστε με κουρέλια, κι εμείς είμαστε ένα τεράστιο πλήθος· κι όταν ο ήχος της σειρήνας του εργοστασίου μάς επιτρέπει ενός λεπτού ανάπαυλα, πλημμυρίζουμε τους δρόμους και τις πλατείες σαν την αγριεμένη θάλασσα. Εμείς οι στρατιώτες, που μας οδηγούν με διαταγές ή με την βία, εμείς που τρώμε τις σφαίρες για τις οποίες παίρνουν τα παράσημα και τις συντάξεις οι αξιωματικοί μας, εμείς, επίσης, τα δύστυχα πλάσματα, που μέχρι τώρα δεν έχουμε μάθει τίποτα καλύτερο από το να πυροβολούμε τ’ αδέλφια μας, και που δεν έχουμε παρά να κάνουμε μια απειλητική χειρονομία ενάντια σ’ αυτά τα ζαρωμένα και παρασημοφορημένα ανθρωπάκια, για να δούμε τα πρόσωπά τους ν’ ασπρίζουν σαν το πανί.

Ναι, όλοι μαζί εμείς που υποφέρουμε και δεχόμαστε καθημερινά προσβολές, αποτελούμε ένα τεράστιο πλήθος τού οποίου τον ακριβή αριθμό κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να υπολογίσει. Είμαστε ένας ωκεανός που μπορεί να σκεπάσει και να καταπιεί τα πάντα.

Όταν θα αποκτήσουμε την βούληση για να το κάνουμε, εκείνη ακριβώς την στιγμή θα έχει αποδοθεί δικαιοσύνη, εκείνη ακριβώς την στιγμή οι τύραννοι όλου του κόσμου θα έχουν ηττηθεί!

«Όταν η αμάθεια κυριαρχεί στην κοινωνία κι η αταξία στα μυαλά των ανθρώπων, οι νόμοι πολλαπλασιάζονται, η νομοθεσία προσδοκάται να τα κάνει όλα, κι ενώ κάθε καινούργιος νόμος είναι ένα νέο στραβοπάτημα, οι άνθρωποι οδηγούνται συνεχώς στο ν’ απαιτούν απ’ αυτόν ό,τι μπορεί να προκύψει μονάχα από τους ίδιους, από την δική τους εκπαίδευση και την δική της ηθική». Δεν είναι επαναστάτης αυτός που τα λέει αυτά ούτε έστω ένας μεταρρυθμιστής. Είναι ο νομικός Dalloy, συγγραφέας της συλλογής του Γαλλικού δικαίου που είναι γνωστή σαν «Ευρετήριο της Νομοθεσίας». Κι όμως, μολονότι αυτές οι γραμμές γράφτηκαν από ‘ναν άνθρωπο, ο οποίος ήταν ο ίδιος δημιουργός και θαυμαστής του νόμου, εκφράζουν τέλεια την ανώμαλη κατάσταση της κοινωνίας μας.
Στα υπάρχοντα κράτη οι άνθρωποι προσβλέπουν σ’ ένα καινούργιο νόμο σαν φάρμακο για οποιοδήποτε κακό. Αντί ν’ αλλάξουν μόνοι τους ό,τι είναι κακό, οι άνθρωποι αρχίζουν να ζητούν ένα νόμο για να το αλλάξει. [1] Αν ο δρόμος μεταξύ δύο χωριών είναι απροσπέλαστος, ο χωριάτης λέει: «θα ’πρεπε να υπάρχει ένας νόμος για τους επαρχιακούς δρόμους». Αν ένας φύλακας πάρκου εκμεταλλεύεται την έλλειψη πνεύματος σ’ ένα από κείνους, οι οποίοι τον ακολουθούν με δουλικό σεβασμό και τον προσβάλλει, ο προσβλημένος, λέει: «θα ’πρεπε να υπάρχει ένας νόμος που να επιβάλλει περισσότερη ευγένεια στους φύλακες πάρκων». Αν υπάρχει στασιμότητα στη γεωργία ή στο εμπόριο, ο γεωργός, ο κτηνοτρόφος, ή ο σιτέμπορος, υποστηρίζει: «χρειαζόμαστε προστατευτική νομοθεσία». Μέχρι τον τελευταίο εμποράκο, δεν υπάρχει κανείς που να μη ζητά ένα νόμο για να προστατέψει το επάγγελμά του. Αν ο εργοδότης κατεβάζει τους μισθούς ή αυξάνει τις ώρες εργασίας, ο εκκολαπτόμενος πολιτικός διακηρύσσει: «Πρέπει να υπάρξει ένας νόμος για να βάλει τάξη σ’ όλα αυτά». Κοντολογίς, ένας νόμος παντού και για το παν! Νόμος για τις μόδες, νόμος για τους τρελούς σκύλους, νόμος για την αρετή, νόμος που να βάλει τέλος σ’ όλα τα βίτσια κι όλα τα κακά, τα οποία απορρέουν από την ανθρώπινη παθητικότητα και δειλία.

Έχουμε τόσο διαστρεβλωθεί από μια διαπαιδαγώγηση, η οποία από τη νηπιακή ηλικία ζητά να σκοτώσει μέσα μας το πνεύμα της εξέγερσης, και ν’ αναπτύξει εκείνο της υποταγής στην εξουσία. Έχουμε τόσο διαστρεβλωθεί απ’ αυτή την ύπαρξη υπό τον ζυγό του νόμου, ο οποίος κανονίζει κάθε γεγονός στη ζωή μας – την γέννησή μας, την εκπαίδευσή μας, την ανάπτυξή μας, την αγάπη μας, την φιλία μας – ώστε, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση πραγμάτων, θα χάσουμε κάθε πρωτοβουλία, κάθε συνήθεια να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Η κοινωνία μας δεν φαίνεται πια ικανή να καταλάβει ότι είναι δυνατό να ζήσουμε κατ’ άλλο τρόπο, και όχι μόνο υπό το κράτος του νόμου, που τον επεξεργάζεται μία αντιπροσωπευτική κυβέρνηση και τον διαχειρίζεται μια χούφτα κυβερνητών. Ακόμα κι’ όταν έφτασε ως το σημείο να χειραφετηθεί από την δουλεία, η πρώτη της φροντίδα ήταν να την αποκαταστήσει άμεσα. Το «Έτος Ι της Ελευθερίας» δεν διήρκεσε ποτέ περισσότερο από μία μέρα, γιατί μόλις το διακήρυξαν οι άνθρωποι έβαλαν τους εαυτούς τους, την άλλη κιόλας μέρα, υπό τον ζυγό του νόμου και της εξουσίας.

Πράγματι, για μερικές χιλιάδες χρόνια, εκείνοι οι οποίοι μάς κυβερνούν δεν έχουν κάνει άλλο από το να διατυμπανίζουν τον «Σεβασμό στο νόμο, την υποταγή στην εξουσία». Αυτή είναι η ηθική ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία οι γονείς ανατρέφουν τα παιδιά τους, και το σχολείο χρησιμεύει μονάχα για να επικυρώσει αυτή την κατάσταση. Έξυπνα επιλεγμένα ψήγματα, νόθας επιστήμης εντυπώνονται στα μυαλά των παιδιών για ν’ αποδείξουν την αναγκαιότητα του νόμου· η υποταγή στο νόμο γίνεται θρησκεία· η ηθική καλοσύνη κι ο νόμος των κυρίαρχων συγχέονται μέσα σε μία και την αυτή θεότητα. Ο ιστορικός ήρωας της σχολικής αίθουσας είναι ο άνδρας που υπακούει στο νόμο, και τον υπερασπίζει ενάντια στους επαναστάτες.

Αργότερα, όταν μπαίνουμε στην δημόσια ζωή, η κοινωνία και η λογοτεχνία που μας γαλβανίζουν μέρα με την μέρα κι ώρα με την ώρα όπως η σταλαγματιά τρυπάει την πέτρα, συνεχίζουν να μάς εντυπώνουν την ίδια προκατάληψη. Τα βιβλία ιστορίας, πολιτικής επιστήμης, κοινωνικής επιστήμης, είναι παραγεμισμένα μ’ αυτό τον σεβασμό για το νόμο. Ακόμη κι οι φυσικές επιστήμες έχουν τεθεί στην υπηρεσία αυτού του σκοπού με την εισαγωγή τεχνητών τρόπων έκφρασης, δανεισμένων από την θεολογία και την αυθαίρετη εξουσία, μέσα στη γνώση που είναι καθαρά αποτέλεσμα παρατήρησης. Έτσι η νοημοσύνη μας συσκοτίζεται επιδέξια, και πάντα με σκοπό να διατηρηθεί ο σεβασμός μας για το νόμο. Η ίδια εργασία γίνεται από τις εφημερίδες. Δεν έχουν ούτε ένα άρθρο, το οποίο να μην κηρύσσει τον σεβασμό στο νόμο, ακόμη κι όταν η Τρίτη σελίδα αποδείχνει κάθε μέρα την ηλιθιότητα του νόμου, και δείχνει πώς σύρεται μέσα από κάθε ποικιλία λάσπης και βρωμιάς από κείνους που ’ναι επιφορτισμένοι με την διαχείρισή του. Η υποτακτικότητα μπροστά στο νόμο έχει γίνει αρετή κι αμφιβάλλω αν υπήρξε ποτέ έστω κι ένας επαναστάτης που να μην άρχισε στη νεότητά του σαν αμύντορας του νόμου ενάντια σ’ ό,τι γενικά αποκαλούνται «καταχρήσεις», μολονότι αυτές οι τελευταίες είναι αναπόφευκτες συνέπειες του νόμου.

Η τέχνη ευθυγραμμίζεται με την ψευτο-επιστήμη. Ο ήρωας του γλύπτη, του ζωγράφου, του μουσικού, καλύπτει το Νόμο υπό την ασπίδα του, και με φλογίζοντα μάτια και φουσκωμένα ρουθούνια στέκεται πάντα έτοιμος να συντρίψει εκείνον, ο οποίος θα σήκωνε χέρι ενάντιά του. Ναοί ανυψώνονται σ’ αυτόν· οι επαναστάτες οι ίδιοι διστάζουν να θίξουν τους υψηλούς ιερείς που ‘χουν αφιερωθεί στην υπηρεσία του, κι όταν η επανάσταση πρόκειται να σαρώσει κάποιον αρχαίο θεσμό, είναι ακόμα με το νόμο που προσπαθεί να επικυρώσει αυτή την πράξη.

Η συγκεχυμένη μάζα κανόνων συμπεριφοράς που αποκαλείται δίκαιο, και που μας έχει κληροδοτηθεί από την δουλεία, την δουλοπαροικία, τον φεουδαρχισμό και την βασιλεία, έχει πάρει τη θέση εκείνων των πέτρινων τεράτων, μπροστά στα οποία συνηθιζόταν να θυσιάζονται ανθρώπινα θύματα, και τα οποία δουλοπρεπείς άγριοι δεν τολμούσαν έστω και ν’ αγγίξουν μήπως και καούν από τους κεραυνούς του ουρανού.

Αυτή η νέα λατρεία καθιερώθηκε με τη ιδιαίτερη επιτυχία από την άνοδο στην εξουσία της μεσαίας τάξης – από την μεγάλη Γαλλική Επανάσταση. Υπό το παλαιό καθεστώς, οι άνθρωποι μιλούσαν λίγο για νόμους· εκτός, πραγματικά, αν επρόκειτο, μαζί με τον Μοντεσκιέ, τον Ρουσσώ και τον Βολταίρο, να τους αντιπαραβάλλουν στη βασιλική αυθαιρεσία. Η υποταγή στη θέληση του βασιλιά και της ακολουθίας του ήταν υποχρεωτική επί ποινή απαγχονισμού ή φυλάκισης. Αλλά στη διάρκεια των επαναστάσεων και μετά απ’ αυτές όταν οι νομικοί ανέβηκαν στην εξουσία, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ενισχύσουν την αρχή, στην οποία οφειλόταν η άνοδός τους! Η μεσαία τάξη την αποδέχτηκε αμέσως σαν ανάχωμα για να τιθασεύσει τον λαϊκό χείμαρρο. Ο κλήρος έσπευσε να την κυρώσει, για να σώσει το σκάφος του από ναυάγιο ανάμεσα στους παραβάτες. Τελικά ο λαός την αποδέχτηκε σαν μία βελτίωση σε σχέση με την αυθαίρετη εξουσία και βία του παρελθόντος.

Για να το καταλάβουμε αυτό, πρέπει να μεταφερθούμε με την φαντασία στον 18ο αιώνα. Οι καρδιές μας πρέπει να ‘χουν πονέσει από την ιστορία των θηριωδιών που διαπράχτηκαν από τους παντοδύναμους ευγενείς του καιρού εκείνου πάνω στους άντρες και τις γυναίκες του λαού, προτού καταλάβουμε ποιά πρέπει να ‘ταν η μαγική επίδραση πάνω στο μυαλό του χωρικού της φράσης: «Ισότητα ενώπιον του νόμου, υποταγή στο νόμο χωρίς διάκριση καταγωγής και περιουσίας». Αυτός που ως τότε είχε αντιμετωπιστεί χειρότερα κι από ζώο, αυτός που ποτέ δεν είχε δικαιώματα, αυτός που ποτέ δεν είχε βρει δικαιοσύνη ενάντια στις αποτρόπαιες πράξεις των ευγενών, εκτός αν έπαιρνε εκδίκηση σκοτώνοντας τον ευγενή και αντιμετωπίζοντας μετά την κρεμάλα – βρήκε τον εαυτό του ν’ αναγνωρίζεται απ’ αυτό το αξίωμα, τουλάχιστο στην θεωρία, τουλάχιστο αναφορικά με τα προσωπικά του δικαιώματα σαν ίσος με τον κύριό του. Ο,τιδήποτε και να ‘ταν αυτός ο νόμος, υποσχόταν νε μεταχειριστεί τον κύριο και τον χωρικό όμοια· διακήρυσσε την ισότητα πλούσιου και φτωχού ενώπιον του δικαστή. Η υπόσχεση ήταν ψέμα, και σήμερα το ξέρουμε· αλλά σ’ εκείνη την περίοδο ήταν μια πρόοδος, φόρος τιμής στην αλήθεια. Αυτός είναι ο λόγος που όταν οι σωτήρες της απειλούμενης μεσαίας τάξης (οι Ροβεσπιέρροι και οι Δαντόν) υιοθέτησαν τα γραπτά του Ρουσσώ και του Βολταίρου, και διακήρυξαν τον «σεβασμό για το νόμο, ίδιο για κάθε άνθρωπο», ο λαός αποδέχτηκε τον συμβιβασμό· γιατί ο επαναστατικός του πυρετός είχε ήδη αναλωθεί στην πάλη μ’ έναν εχθρό, που γινόταν μέρα με τη μέρα απειλητικότερος· έκλιναν τον αυχένα κάτω από τον ζυγό του νόμου για να σώσουν τους εαυτούς τους από την αυθαίρετη εξουσία των φεουδαρχών.

Η μεσαία τάξη συνέχισε από τότε να εκμεταλλεύεται αυτό το αξίωμα, το οποίο μαζί με μια άλλη αρχή, εκείνη της αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, συνοψίζει την όλη φιλοσοφία της αστικής εποχής, του δέκατου ένατου αιώνα. Κήρυξε αυτή την θεωρία στα σχολεία, την προπαγάνδισε στα γραπτά της, διέπλασε την τέχνη και την επιστήμη της για τον ίδιο σκοπό, σκόρπισε τις πεποιθήσεις της σε κάθε τρύπα και γωνιά – σαν την ευσεβή Αγγλίδα που ρίχνει φυλλάδια κάτω από την πόρτα – και το ‘χει κάνει αυτό με τόση επιτυχία, ώστε σήμερα βλέπουμε την κατάληξη στο αποκρουστικό γεγονός ότι άνθρωποι που λαχταρούν την ελευθερία επιχειρούν να την αποκτήσουν παρακαλώντας τους κυρίους τους να έχουν την καλοσύνη να τους προστατεύσουν τροποποιώντας τους νόμους, τους οποίους αυτοί οι κύριοι οι ίδιοι δημιουργήσει!

Αλλ’ οι καιροί και οι διαθέσεις, αλλάζουν. Υπάρχουν παντού επαναστατημένοι που δεν θέλουν πια να υπακούουν στο νόμο χωρίς να ξέρουν από πού προέρχεται, ποιές είναι οι χρήσεις του, και από πού πηγάζει η υποχρέωση της υπακοής του και ο σεβασμός με τον οποίο συνοδεύεται. Οι επαναστατημένοι των ημερών μας κριτικάρουν τα ίδια τα θεμέλια της κοινωνίας, τα οποία έως τώρα θεωρούνταν ιερά, και πρώτα απ’ όλα αυτό το φετίχ, το νόμο.

Οι άνθρωποι που έχουν κριτική αντίληψη αναλύουν τις πηγές του νόμου, και βρίσκουν εκεί είτε ένα θεό, προϊόν των φόβων του αγρίου, και ηλίθιο, τιποτένιο και κακεντρεχή όπως οι ιερείς που εγγυώνται την υπερφυσική καταγωγή του, ή άλλως, αιματοχυσία, κατάκτηση δια πυρός και σιδήρου. Μελετούν τα χαρακτηριστικά του νόμου, κι αντί για συνεχή πρόοδο που ν’ αντιστοιχεί σ’ εκείνη της ανθρώπινης φυλής, βρίσκουν πως το διακριτικό του γνώρισμα είναι η ακινησία, μια τάση ν’ αποκρυσταλλώσει ό,τι θα ‘πρεπε να τροποποιείται καιν’ αναπτύσσεται μέρα με τη μέρα. Ρωτούν πώς ο νόμος έχει διατηρηθεί, και στην υπηρεσία του βλέπουν τις θηριωδίες του Βυζαντινισμού, τις ωμότητες της ιεράς Εξέτασης, τα βασανιστήρια του μεσαίωνα, ζωντανή σάρκα ξεσχισμένη από το μαστίγιο του δήμιου, αλυσίδες, ρόπαλα, πελέκεις, τα σκοτεινά κελιά των φυλακών, αγωνία, κατάρες και δάκρυα. Στις μέρες μας βλέπουν, όπως πρώτα, τον πέλεκυ, το σχοινί, το ντουφέκι, τη φυλακή· από τη μια μεριά τον αποκτηνωμένο φυλακισμένο, που έχει υποβιβαστεί στην κατάσταση ενός εγκλωβισμένου θηρίου με την εξευτέλιση όλης της ηθικής υπόστασής του· κι από την άλλη τον δικαστή, στερημένο από κάθε συναίσθημα που τιμά πράγματι την ανθρώπινη φύση, να ζει σαν μισότρελος ερημίτης σ’ έναν κόσμο νομικών μυθοπλασιών, να γλεντάει με την επιβολή φυλάκισης και θανάτου, χωρίς έστω να υποψιάζεται μέσα στην ψυχρή κακοήθεια της τρέλας του, την άβυσσο του ξεπεσμού όπου έχει πέσει μπροστά στα μάτια εκείνων, τους οποίους καταδικάζει.

Βλέπουν μια φυλή νομοθετών να νομοθετούν χωρίς να ξέρουν που αναφέρονται οι νόμοι τους· σήμερα να ψηφίζουν ένα νόμο για την υγειονομία των πόλεων, χωρίς καν την αμυδρότερη ιδέα υγιεινής, αύριο να φτιάχνουν κανονισμούς για τον εξοπλισμό στρατευμάτων χωρίς να ξέρουν τίποτα από όπλα· να φτιάχνουν νόμους για την διδασκαλία και την εκπαίδευση χωρίς ποτέ να ‘χουν δώσει ένα μάθημα οποιουδήποτε είδους, ή έστω και μια έντιμη διαπαιδαγώγηση στα παιδιά τους· να νομοθετούν εκεί κι ως έτυχε προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά χωρίς να ξεχνούν ποτέ να προβλέπουν ποινές για τους κουρελιάρηδες, τη φυλακή και τα κάτεργα, κι ας είναι οι δυστυχείς αυτοί χίλιες φορές λιγότερο ανήθικοι από τους ίδιους τους νομοθέτες.

Τέλος, τα κριτικά πνεύματα βλέπουν τον δεσμοφύλακα να χάνει κάθε ανθρώπινο αίσθημα, τον αστυνομικό να εκπαιδεύεται σαν κυνηγόσκυλο, τον καταδότη της αστυνομίας να σιχαίνεται τον εαυτό του· το «κάρφωμα» να μεταμορφώνεται σε αρετή· τη διαφθορά ν’ ανυψώνεται σε σύστημα· όλα τα ελαττώματα, όλες τις κακές ιδιότητες της ανθρωπότητας να ενθαρρύνονται και να καλλιεργούνται για να εξασφαλιστεί ο θρίαμβος του νόμου.

Αυτά τα βλέπουμε, και, γι’ αυτό, αντί να επαναλάβουμε μάταια την παλιά φόρμουλα, «Σεβασμός στο νόμο», λέμε, «περιφρονήστε το νόμο κι όλα τα επακόλουθά του!». Στη θέση της δειλής φράσης, «Υπακούστε στο νόμο», η κραυγή μας είναι «Εξεγερθείτε ενάντια σε όλους τους νόμους!».

Συγκρίνετε μόνο τα κακά που γίνονται στ’ όνομα κάθε νόμου με τα καλά που μπόρεσε να κάνει, ζυγίστε προσεκτικά τα καλά και τα κακά, και θα βρείτε αν έχουμε δίκιο.

Σχετικά μιλώντας, ο νόμος είναι προϊόν των σύγχρονων καιρών. Για αιώνες κι αιώνες η ανθρωπότητα ζούσε χωρίς οποιοδήποτε γραπτό δίκαιο, έστω κι εκείνο που ‘ναι χαραγμένο σε σύμβολα πάνω στις πέτρες της εισόδου ενός ναού. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ανθρώπινες σχέσεις ρυθμίζονταν απλώς από έθιμα, συνήθειες και πρακτικές, που καθιερώνονταν με τη συνεχή επανάληψη, κι αποκτιούνταν από κάθε πρόσωπο στην παιδική ηλικία, ακριβώς όπως μάθαινε πώς να εξασφαλίζει την τροφή του με το κυνήγι, την κτηνοτροφία, ή τη γεωργία.

Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες πέρασαν απ’ αυτή την πρωτόγονη φάση κι ως σήμερα [2] ένα μεγάλο ποσοστό της ανθρωπότητας δεν έχει γραπτό δίκαιο. Κάθε φυλή έχει τους τρόπους της και τα έθιμά της· εθιμικό δίκαιο, όπως λένε οι νομικοί. Έχει κοινωνικές συνήθειες, και τούτο αρκεί για να διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις μεταξύ των κατοίκων του χωριού, των μελών της φυλής ή της κοινότητας. Ακόμη κι ανάμεσά μας – στα «πολιτισμένα» έθνη – όταν αφήνουμε τις μεγάλες πόλεις και πάμε στην ύπαιθρο, βλέπουμε ότι εκεί οι αμοιβαίες σχέσεις των κατοίκων ρυθμίζονται σύμφωνα μ’ αρχαία και γενικά αποδεκτά έθιμα, κι όχι σύμφωνα με το γραπτό δίκαιο των νομοθετών. Οι χωρικοί της Ρωσίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, κι ακόμη ενός μεγάλου μέρους της Γαλλίας και της Αγγλίας, δεν έχουν καμία ιδέα του γραπτού δικαίου. Μπαίνει στη ζωή τους μόνο για να ρυθμίσει τις σχέσεις τους με το κράτος. Ως προς τις σχέσεις μεταξύ τους, μολονότι είναι μερικές φορές πολύ περίπλοκες, ρυθμίζονται απλώς σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο. Πρωτύτερα, έτσι είχαν τα πράγματα με την ανθρωπότητα εν γένει.

Δύο διαφορετικά ρεύματα εθίμων αποκαλύπτονται από την ανάλυση των ηθών των πρωτόγονων ανθρώπων.

Καθώς ο άνθρωπος δεν ζει σ’ απομονωμένη κατάσταση, αναπτύσσονται μέσα του συνήθειες και συναισθήματα, τα οποία είναι χρήσιμα για τη διατήρηση της κοινωνίας και τη διεύρυνση της φυλής. Χωρίς κοινωνικά συναισθήματα και ήθη, η ζωή από κοινού θα ‘ταν απόλυτα αδύνατη. Δεν είναι ο νόμος που τα ‘χει εγκαθιδρύσει· προηγούνται από κάθε νόμο. Ούτε η θρησκεία τα έχει επιβάλλει· προηγούνται απ’ όλες τις θρησκείες. Ανευρίσκονται ανάμεσα σ’ όλα τα ζώα που ζουν σε κοινωνία. Αναπτύσσονται αυθόρμητα από την ίδια τη φύση πραγμάτων, όπως εκείνες οι συνήθειες στα ζώα, τις οποίες οι άνθρωποι αποκαλούν ένστικτα. Ξεπηδούν από ένα προτσές εξέλιξης, το οποίο είναι χρήσιμο και, πραγματικά, για να διατηρήσει την κοινωνία ενωμένη στην πάλη που εξαναγκάζεται να κάνει για να διατηρήσει την ύπαρξή τους. Οι άγριοι καταλήγουν να μην τρώνε πια ο ένας τον άλλο, γιατί βρίσκουν ότι μακροχρόνια είναι περισσότερο πλεονεκτικό ν’ αφιερωθούν σε κάποιο είδος καλλιέργειας παρά ν’ απολαμβάνουν την ευχαρίστηση του να τρώνε τη σάρκα ενός γερασμένου συγγενή μια φορά τον χρόνο. Πολλοί ταξιδιώτες έχουν απεικονίσει τους τρόπους ζωής απόλυτα ανεξάρτητων φυλών, όπου οι νόμοι κι οι αρχηγοί είναι άγνωστοι [3] αλλά όπου τα μέλη της φυλής έχουν πάψει να χτυπάνε ο ένας τον άλλο σε κάθε διαμάχη, γιατί η συνήθεια να ζουν σε κοινωνία έχει καταλήξει στην ανάπτυξη ορισμένων συναισθημάτων αδελφοσύνης και κοινότητας συμφερόντων, και προτιμούν ν’ απευθύνονται σ’ ένα τρίτο πρόσωπο για τον διακανονισμό των διαφορών. Η φιλοξενία τω πρωτόγονων λαών, ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή, η αίσθηση της αμοιβαίας υποχρέωσης, η συμπάθεια προς τον αδύνατο, το θάρρος, που επεκτείνεται ακόμα και στην αυτοθυσία για χάρη των άλλων, πρώτα των παιδιών και των φίλων, και αργότερα των μελών της ίδιας της κοινότητας – όλες αυτές οι ιδιότητες αναπτύσσονται στον άνθρωπο πριν από κάθε νόμο, ανεξάρτητα από κάθε θρησκεία, όπως στην περίπτωση των κοινωνικών ζώων. Τέτοια συναισθήματα και πρακτικές είναι τα αναπόφευκτα αποτελέσματα της κοινωνικής ζωής. Χωρίς να ‘ναι όπως λένε οι παπάδες κι οι μεταφυσικοί έμφυτες στον άνθρωπο, αυτές οι ιδιότητες είναι το αποτέλεσμα της ζωής από κοινού.

Αλλά δίπλα – δίπλα μ’ αυτά τα έθιμα, απαραίτητα στην ζωή των κοινωνιών και την διατήρηση της φυλής, άλλες επιθυμίες, άλλα πάθη κι επομένως άλλες συνήθειες κι έθιμα, εξελίσσονται στην ανθρώπινη συνένωση. Η επιθυμία να κυριαρχήσει κανείς πάνω σ’ άλλους, να επιβάλλει την θέλησή του πάνω τους, η επιθυμία να καταλάβουν τα προϊόντα της εργασίας μιας γειτονικής φυλής· η επιθυμία να περιβληθεί κανείς μ’ ανέσεις χωρίς να παράγει τίποτα, ενώ οι σκλάβοι προμηθεύουν τον κύριό τους, με τα μέσα απόκτησης κάθε είδους ηδονής και πολυτέλειας – αυτές οι εγωιστικές, προσωπικές επιθυμίες δημιουργούν ένα άλλο ρεύμα συνηθειών κι εθίμων. Ο ιερέας κι ο πολεμιστής – ο τσαρλατάνος που κερδοσκοπεί πάνω στην δεισιδαιμονία κι αφού απελευθερωθεί ο ίδιος από το φόβο του δαίμονα τον καλλιεργεί σε άλλους, κι ο παλληκαράς, που θέλει την εισβολή και τη λήστευση των γειτόνων του για να γυρίσει με λάφυρα κι ακολουθούμενος από σκλάβους. Αυτοί οι δύο, χέρι με χέρι, έχουν πετύχει να επιβάλουν πάνω στην πρωτόγονη κοινωνία έθιμα πλεονεκτικά και για τους δυο τους, που τείνουν να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους στις μάζες. Επωφελούμενοι από την παθητικότητα, τους φόβους, την αδράνεια του πλήθους, και χάρη στη συνεχή επανάληψη των ίδιων πράξεων, έχουν εγκαθιδρύσει μόνιμα έθιμα, τα οποία έχουν γίνει μια στέρεη βάση για την κυριαρχία τους.

Γι’ αυτό το σκοπό, θα ‘καναν χρήση, κατά πρώτο λόγο, εκείνης της τάσης να ακολουθεί κανείς την πεπατημένη, που’ χει τόσο πολύ αναπτυχθεί στην ανθρωπότητα. Στα παιδιά κι όλους τους άγριους παίρνει εκπληκτικές διαστάσεις και μπορεί επίσης να παρατηρηθεί στα ζώα. Ο άνθρωπος, όταν είναι τελείως δεισιδαίμονας, φοβάται πάντα να εισαγάγει οποιοδήποτε είδος αλλαγής στις υπάρχουσες συνθήκες· γενικά σέβεται ό,τι είναι παλιό. «Οι πατέρες μας έκαναν αυτό κι αυτό· τα πήγαιναν αρκετά καλά· κάνετε το ίδιο», λένε οι παλιοί στους νέους κάθε φορά που οι τελευταίοι θέλουν ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Το άγνωστο τους φοβίζει, προτιμούν να προσκολλούνται στο παρελθόν, ακόμη κι όταν αυτό το παρελθόν αντιπροσωπεύει φτώχεια, καταπίεση και σκλαβιά.

Μπορεί ακόμη να λεχθεί ότι όσο πιο εξαθλιωμένος είναι ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο φοβάται κάθε είδος αλλαγής, μήπως και τον κάνει ακόμα πιο δυστυχισμένο. Κάποια ακτίνα ελπίδας, μερικά ψίχουλα άνεσης, πρέπει να διαπεράσουν την σκοτεινή κατοικία του προτού αρχίσει να επιθυμεί καλύτερα πράγματα, να κριτικάρει τους παλιούς τρόπους ζωής, και να προετοιμαστεί να τους βάλει σε κίνδυνο χάριν μιας αλλαγής. Όσο δεν είναι εμποτισμένος από ελπίδα, όσο δεν είναι απελευθερωμένος από την κηδεμονία εκείνων, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την δεισιδαιμονία και τους φόβους του, προτιμά να παραμείνει στην προγενέστερη κατάστασή του. Όταν οι νέοι επιθυμούν κάποια αλλαγή, οι παλιοί εγείρουν κραυγή πανικού ενάντια στους νεωτεριστές. Μερικοί άγριοι θα προτιμούσαν να πεθάνουν παρά μάλλον παρά να παραβούν τα έθιμα της χώρας τους, γιατί τους έχουν πει ότι η ελάχιστη παραβίαση της κατεστημένης ρουτίνας θα ‘φερνε κακοτυχία και συμφορά σ’ ολόκληρη την φυλή. Ακόμη και σήμερα, πόσοι πολιτικοί, οικονομολόγοι και δήθεν επαναστάτες δεν δρουν με τον ίδιο τρόπο και προσκολλούνται σ’ ένα εξαφανιζόμενο παρελθόν! Πόσοι δεν έχουν σαν μοναδική φροντίδα τους ν’ αναζητούν τα προηγούμενα! Πόσοι διάπυροι νεωτεριστές δεν είναι παρά απλοί αντιγραφείς επαναστάσεων του παρελθόντος!

Το πνεύμα της ρουτίνας, γεννημένο μέσα στην δεισιδαιμονία, την παθητικότητα και την δειλία, υπήρξε σε όλους τους καιρούς ο στυλοβάτης της καταπίεσης. Στις πρωτόγονες ανθρώπινες κοινωνίες έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ιερείς και τους στρατιωτικούς αρχηγούς. Διαιώνισαν έθιμα χρήσιμα μόνο στους εαυτούς τους και πέτυχαν να τα επιβάλουν πάνω σ’ ολόκληρη τη φυλή. Όσο αυτή η συντηρητική διάθεση μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διασφαλίσει τον αρχηγό στην καταπάτησή του της ατομικής ελευθερίας, όσο οι μόνες ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων ήταν έργο της φύσης, και δεν αυξάνονταν εκατό φορές από τη συγκέντρωση της ισχύος και του πλούτου, δεν υπήρχε ανάγκη για νόμο και για τους φοβερούς μηχανισμούς των δικαστηρίων και των ολοένα αυξανόμενων ποινών που επιβάλλουν.

Αλλά καθώς η κοινωνία διαιρούνταν όλο και πιο πολύ σε δύο εχθρικές τάξεις, που η μία ζητούσε να εγκαθιδρύσει την κυριαρχία της κι άλλη αγωνιζόταν να ξεφύγει, η πάλη άρχισε· τώρα ο κατακτητής βιαζόταν να διασφαλίσει τα’ αποτελέσματα των πράξεών του σε διαρκή μορφή, και προσπάθησε να τα τοποθετήσει πέρα από κάθε αμφιβολία, να τα κάνει ιερά και σεβαστά με κάθε μέσο. Ο νόμος έκανε την εμφάνισή του από υπό τις ευλογίες του ιερέα και το ρόπαλο του πολεμιστή τέθηκε στην υπηρεσία του. Το έργο του ήταν να κάνει αμετακίνητα τα έθιμα προς όφελος της κυρίαρχης μειοψηφίας. Η στρατιωτική ισχύς ανέλαβε να εξασφαλίσει την υπακοή. Αυτή η νέα λειτουργία ήταν μια καινούργια εγγύηση για την εξουσία του πολεμιστή· τώρα δεν είχε μόνο την ωμή βία στην υπηρεσία του· ήταν ο αμύντορας του νόμου.

Αν ο νόμος, όμως, δεν παρουσίαζε παρά μόνο μια συλλογή προσταγών χρήσιμων στους κυβερνήτες, θα ‘βρισκε κάποια δυσκολία στην εξασφάλιση αποδοχής κι υπακοής. Έτσι, οι νομοθέτες ανέμιξαν σ’ ένα κώδικα τα δύο ρεύματα εθίμων, τα οποία μάλιστα αναφέραμε: τα’ αξιώματα που αντιπροσωπεύουν αρχές ηθικής και κοινωνικής ένωσης και δημιουργήθηκαν σαν αποτέλεσμα της ζωής από κοινού, και τις εντολές που θέλουν να εξασφαλίσουν μια εξωτερική εδραίωση στην ανισότητα. Έθιμα απόλυτα αναγκαία για την ίδια την ύπαρξη της κοινωνίας, βρίσκονται στον κώδικα, έξυπνα ανακατεμένα με ήθη που επιβλήθηκαν από την κυβερνώσα κάστα, και αξιώνουν και τα δύο ίσο σεβασμό από το πλήθος. «Να μην σκοτώσεις», λέει ο κώδικας, και σπεύδει να προσθέσει: «Και πλήρωνε δεκάτες στον ιερέα». «Να μην κλέψεις», λέει ο κώδικας, και αμέσως κατόπιν: «Αυτός που αρνείται να πληρώσει φόρους, να του κόψουν το χέρι».

Αυτός ήταν ο νόμος· κι έχει ως σήμερα διατηρήσει τον διπλό χαρακτήρα του. Η καταγωγή του είναι η επιθυμία της κρατούσας τάξης να δώσει διάρκεια σ’ έθιμα που επιβλήθηκαν από την ίδια προς όφελός της. Το χαρακτηριστικό του είναι η επιδέξια ανάμιξη εθίμων χρήσιμων στην κοινωνία, εθίμων που δεν έχουν ανάγκη νόμου για να εξασφαλίσουν σεβασμό, με άλλα έθιμα, χρήσιμα μόνο στους κυβερνώντες, επιζήμια στην μάζα του λαού, και διατηρούμενα μόνο από τον φόβο της τιμωρίας.

Όπως και το ατομικό κεφάλαιο, το οποίο γεννήθηκε από την δολιότητα και την βία, κι αναπτύχθηκε υπό την αιγίδα της εξουσίας, ο νόμος δεν έχει κανένα δικαίωμα στον σεβασμό των ανθρώπων. Γεννημένος από την βία και την δεισιδαιμονία, και εγκαθιδρυμένος προς το συμφέρον του προνομιούχου παράσιτου, του ιερέα και του πλούσιου εκμεταλλευτή, πρέπει να καταστραφεί παντελώς την ημέρα που ο λαός θα θελήσει να σπάσει τις αλυσίδες του.

Θα πειστούμε καλύτερα γι’ αυτό όταν, αργότερα, θ’ αναλύσουμε την μεταγενέστερη ανάπτυξη των νόμων υπό την αιγίδα της θρησκείας, της εξουσίας και του υπάρχοντος κοινοβουλευτικού συστήματος.

Είδαμε πώς ο νόμος γεννήθηκε μέσα στην καθιερωμένη πρακτική και το έθιμο, και πώς από την αρχή παρουσίαζε μια επιδέξια ανάμιξη των κοινωνικών συνηθειών, αναγκαίων για την διατήρηση της ανθρώπινης φυλής, μ’ άλλα έθιμα, που επιβλήθηκαν από κείνους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την λαϊκή δεισιδαιμονία καθώς και το δικαίωμα του ισχυρότερου προς όφελός τους. Αυτός ο διπλός χαρακτήρας του νόμου έχει καθορίσει την κατοπινότερη εξέλιξή του στην διάρκεια της πολιτικής οργάνωσης. Ενώ στην πορεία των αιώνων ο πυρήνας του κοινωνικού εθίμου εμπεριέχεται στο νόμο υποβλήθηκε σε ασήμαντες και βαθμιαίες τροποποιήσεις, το άλλο τμήμα αναπτύχθηκε ευρέως σε κατευθύνσεις που υπεδείκνυαν τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων και προς βλάβη των καταπιεζόμενων τάξεων.

Από καιρό σε καιρό αυτές οι κυρίαρχες τάξεις έχουν επιτρέψει να τους αποσπασθεί ένας νόμος, ο οποίος παρουσίαζε, ή φαινόταν να παρουσιάζει, κάποια εγγύηση για τους απόκληρους. Αλλά τότε οι τέτοιοι νόμοι απλώς ανακαλούσαν ένα προηγούμενο νόμο, καμωμένο προς όφελος της κυβερνώσας κάστας. «Οι καλύτεροι νόμοι, λέει ο Buckle, «ήταν εκείνοι οι οποίοι ανακαλούσαν τους προηγούμενους». Αλλά τί τρομερές προσπάθειες χρειάστηκαν, πόσοι ποταμοί αίματος χύθηκαν, κάθε φορά που υπήρξε ζήτημα ανάκλησης κάποιου απ’ αυτούς τους θεμελιώδεις νόμους που χρησιμεύουν για να κρατούν τον λαό στα δεσμά. Προτού μπορέσει να καταργήσει τα τελευταία ίχνη δουλοπαροικίας και φεουδαρχικών δικαιωμάτων, και να διαλύσει τη δύναμη της βασιλικής αυλής, η Γαλλία αναγκάστηκε να περάσει μεσ’ από τέσσερα χρόνια επανάστασης και είκοσι χρόνια πολέμου. Δεκαετίες πάλης χρειάζονται για ν’ ανακληθούν και οι λιγότερο σημαντικοί από τους άδικους νόμους, που μας κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν, κι ακόμη τότε σπανίως εξαφανίζονται, εκτός από περιόδους επανάστασης.

Η ιστορία της γένεσης του κεφαλαίου έχει ήδη εκτεθεί από τους σοσιαλιστές πολλές φορές. Έχουν περιγράψει πώς γεννήθηκε από τον πόλεμο και την καταλήστευση, τη δουλεία και την καθυπόταξη, τη σύγχρονη απάτη κι εκμετάλλευση. Έχουν δείξει πώς τρέφεται από το αίμα του εργάτη, και πώς λίγο – λίγο κατέκτησε ολόκληρο τον κόσμο. Η ίδια ιστορία, αναφορικά με την γένεση και την ανάπτυξη του νόμου, δεν έχει ακόμα εκτεθεί. Όπως συνήθως, η λαϊκή ευφυΐα έχει κλέψει την πρωτοβουλία από τους ανθρώπους των βιβλίων. Έχει ήδη συνθέσει την φιλοσοφία αυτής της ιστορίας, κι είναι απασχολημένη με την αποτύπωση των ουσιωδών οροσήμων της.

Ο νόμος, στην ιδιότητά του σαν εγγυητή των αποτελεσμάτων της λήστευσης, της δουλείας και της εκμετάλλευσης, έχει ακολουθήσει τις ίδιες φάσεις ανάπτυξης με το κεφάλαιο. Δίδυμοι αδελφός κι αδελφή, έχουν προχωρήσει χέρι – χέρι, συντηρώντας ο ένας τον άλλο με την ταλαιπωρία της ανθρωπότητας. Σε κάθε χώρα της Ευρώπης, η ιστορία τους είναι κατά προσέγγιση η ίδια. Διέφερε μόνο στην λεπτομέρεια· τα κύρια γεγονότα είναι τα ίδια· και αν ρίξουμε μια ματιά στην ανάπτυξη του νόμου στη Γαλλία ή τη Γερμανία, ξέρουμε τα ουσιώδη χαρακτηριστικά και τις φάσεις ανάπτυξής του στα περισσότερα από τα Ευρωπαϊκά έθνη.

Αρχικά, ο νόμος ήταν ένα εθνικό σύμφωνο ή συμβόλαιο. Είναι αλήθεια ότι αυτό το συμβόλαιο δεν ήταν πάντα ελευθέρα αποδεκτό. Ακόμη και στις πρώτες μέρες οι πλούσιοι κι ισχυροί επέβαλλαν την θέλησή τους πάνω στους υπόλοιπους. Αλλά πάντως αντιμετώπιζαν ένα εμπόδιο στις καταπατήσεις τους από την μάζα του λαού, που συχνά τους έκανε να αισθάνονται με την σειρά τους την δύναμή του.

Αλλά καθώς η εκκλησία από την μια μεριά κι οι ευγενείς από την άλλη πέτυχαν να υποδουλώσουν τον λαό, το δικαίωμα της δημιουργίας νόμων ξέφυγε από τα χέρια του έθνους και πέρασε σ’ εκείνα των προνομιούχων τάξεων. Ενισχυμένη από τον πλούτο που συσσωρεύτηκε στα σεντούκια της, η εκκλησία επεξέτεινε την εξουσία της. Εισέδυσε όλο και περισσότερο στην ιδιωτική ζωή, κι υπό το πρόσχημα της σωτηρίας των ψυχών, έβαλε χέρι στην εργασία των δουλοπάροικών της, μάζεψε φόρους από κάθε τάξη, και πλούτισε στο μέτρο που αυξανόταν ο αριθμός των παρανομιών, γιατί το προϊόν κάθε προστίμου διοχετευόταν στα θησαυροφυλάκιά της. Οι νόμοι δεν είχαν πια οποιαδήποτε σύνδεση με το συμφέρον του έθνους. «Θα μπορούσε να υποτεθεί ότι αυτοί προέρχονταν από ένα συμβούλιο θρησκόληπτων φανατικών, παρά από νομοθέτες» παρατηρεί ένας ιστορικός του Γαλλικού δικαίου.

Ταυτόχρονα καθώς ο φεουδάρχης επεξέτεινε παρόμοια την εξουσία του πάνω στους εργαζόμενους της υπαίθρου και στους τεχνίτες των πόλεων, έγινε κι αυτός, επίσης, νομοθέτης και δικαστής. Τα λίγα κατάλοιπα εθνικού δικαίου που χρονολογούνται από τον δέκατο αιώνα είναι απλώς συμφωνίες που ρυθμίζουν την υπηρεσία, τη νόμιμη εργασία, [4] και τους φόρους που οφείλονταν από τους δουλοπάροικους και τους υποτελείς στον κύριό τους. Οι νομοθέτες εκείνης της περιόδου ήταν μια δράκα ληστών, οργανωμένων για την καταλήστευση του λαού, που γινόταν κάθε μέρα και πιο ειρηνικός καθώς επιδιδόταν σε γεωργικές ασχολίες. Αυτοί οι άρπαγες εκμεταλλεύτηκαν τα συναισθήματα για δικαιοσύνη που ‘ναι έμφυτα στο λαό, πόζαραν σαν διαχειριστές εκείνης της δικαιοσύνης, έκαναν μια πηγή εισοδήματος για τους εαυτούς τους από τις θεμελιώδεις αρχές της και κατασκεύασαν νόμους για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους.

Αργότερα, αυτοί οι νόμοι, που συλλέχτηκαν και ταξινομήθηκαν από δικαστές, σχημάτισαν τη βάση των σύγχρονων κωδίκων. Και πρόκειται εμείς να συζητήσουμε για σεβασμό αυτών των κωδίκων, της κληροδοσίας του φεουδάρχη και του Ιερέα;

Η πρώτη επανάσταση, η εξέγερση των πόλεων υπήρξε επιτυχής στην κατάργηση μόνο ενός τμήματος αυτών των νόμων· οι χάρτες δικαιωμάτων των απελευθερωμένων πόλεων είναι, ως επί το πλείστον, ένας απλός συμβιβασμός μεταξύ της φεουδαρχικής και επισκοπικής νομοθεσίας, και των νέων σχέσεων που δημιουργήθηκαν μέσα στην ίδια την ελεύθερη περιοχή. Κι όμως, πόσο μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των νόμων και των νόμων που ‘χουμε τώρα! Η πόλη δεν αναλάμβανε να φυλακίσει και να εκτελέσει πολίτες για Κρατικούς λόγους· αρκούνταν να εκδιώξουν καθένα που συνωμοτούσε με τους εχθρούς της πόλης, και να κατεδαφίσουν το σπίτι του. Περιορίζονταν στην επιβολή προστίμων για τα καλούμενα «εγκλήματα και παραβάσεις», και στους δήμους του δωδέκατου αιώνα μπορεί ακόμα να βρεθεί η δίκαιη αρχή που σήμερα έχει ξεχαστεί, η οποία θεωρεί ολόκληρη την κοινότητα υπεύθυνη για την κακή συμπεριφορά καθενός από τα μέλη της. Οι κοινωνίες εκείνου του καιρού έβλεπαν το έγκλημα σαν ατύχημα ή κακοτυχία· μια αντίληψη συνηθισμένη ανάμεσα στους ρώσους χωρικούς σήμερα. Γι’ αυτό δεν παραδέχονταν την αρχή της προσωπικής εκδίκησης όπως κηρύσσεται από την βίβλο, αλλά θεωρούσαν ότι η ευθύνη για κάθε παρανομία αντανακλούνταν σ’ όλη την κοινωνία. Χρειάστηκε όλη η επίδραση της βυζαντινής εκκλησίας, η οποία εισήγαγε στη Δύση τις εξευγενισμένες ωμότητες του Ανατολικού δεσποτισμού, για να εισαγάγει στα ήθη των Γαλατών και των Γερμανών την ποινή του θανάτου και τα φοβερά μαρτύρια που ύστερα επιβάλλονταν σ’ όσους θεωρούνταν εγκληματίες. Ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο, χρειάστηκε όλη η επίδραση του Ρωμαϊκού κώδικα, του προϊόντος της διαφθοράς της αυτοκρατορικής Ρώμης, για να εισαγάγει τις έννοιες της απόλυτης ιδιοκτησίας στην γη, η οποία ανέτρεψε τα κομμουνιστικά έθιμα των πρωτόγονων ανθρώπων.

Όπως ξέρουμε, οι ελεύθεροι δήμοι δεν κατόρθωσαν να διατηρηθούν. Ρημαγμένοι από εσωτερικές διαμάχες μεταξύ πλούσιων και φτωχών, μεταξύ δημοτών και δουλοπάροικων, έγιναν εύκολη λεία της βασιλείας. Και καθώς η βασιλεία αποκτούσε καινούργια ισχύ, το δικαίωμα της νομοθέτησης πέρασε όλο και πιο πολύ στα χέρια μιας κλίκας αυλικών. Έκκληση στο έθνος γινόταν μόνο για να επικυρώσει τους φόρους που απαιτούνταν από τον βασιλιά. Κοινοβούλιο που συγκαλούνταν σε διαστήματα δύο αιώνων, σύμφωνα με την καλή διάθεση ή το καπρίτσιο της αυλής, «Εξαιρετικά Συμβούλια», συνελεύσεις ευγενών, υπουργοί που άκουγαν σπάνια τα «παράπονα των υπηκόων του βασιλιά» – αυτοί ήταν οι νομοθέτες της Γαλλίας. Ακόμη αργότερα, όταν όλη η εξουσία είναι συγκεντρωμένη σ’ ένα μοναδικό άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να πει «Εγώ είμαι το κράτος» τα διατάγματα χαλκεύονται στα «κρυφά πριγκηπικά συμβούλια», σύμφωνα με τις ορέξεις ενός υπουργού, ή ενός ιδιότροπου βασιλιά· και οι υπήκοοι πρέπει να υπακούσουν επί ποινή θανάτου. Όλες οι δικαστικές εγγυήσεις καταργούνται· το έθνος είναι ο δουλοπάροικος της βασιλείας και μιας χούφτας αυλικών. Και σ’ αυτή την περίοδο εκπλήττει το βλέμμα μας η φρικιαστικότητα των ποινών – ο τροχός, ο πάσσαλος, ο εκδαρμός ζωντανών θυμάτων, βασανιστήρια κάθε λογής, επινοημένα από την αρρωστημένη φαντασία καλόγερων και τρελών, που αναζητούσαν ευχαρίστηση στην αγωνία των εκτελούμενων εγκληματιών.

Η μεγάλη Επανάσταση άρχισε την κατεδάφιση αυτού του πλαισίου δικαίου, που μας κληροδοτήθηκε από τον φεουδαρχισμό και την βασιλεία. Αλλ’ αφού κατεδάφισε μερικά τμήματα του αρχαίου οικοδομήματος, η Επανάσταση έδωσε την εξουσία νομοθέτησης στην μπουρζουαζία, η οποία, με τη σειρά της, άρχισε να ανεγείρει ένα νέο πλαίσιο νόμων αποσκοπούντων να διατηρήσουν και να διαιωνίσουν την κυριαρχία της μεσαίας τάξης πάνω στις μάζες. Το κοινοβούλιό τους νομοθετεί δεξιά και αριστερά, και βουνά νόμων συσσωρεύονται με φοβερή ταχύτητα. Αλλά τί είναι όλοι αυτοί οι νόμοι κατά βάθος;

Το κύριο τμήμα δεν έχει παρά ένα θέμα – να προστατεύσει την ιδιωτική ιδιοκτησία, δηλαδή τον πλούτο που αποκτάται με την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ο σκοπός του είναι να διανοίξει στο κεφάλαιο καινούργια πεδία για εκμετάλλευση και να επικυρώσει τις νέες μορφές που προσλαμβάνει συνεχώς αυτή η εκμετάλλευση, καθώς το κεφάλαιο κατακυριεύει τον ένα μετά τον άλλο τους κλάδους της ανθρώπινης δραστηριότητας: σιδηροδρόμους, τηλεγράφους, ηλεκτρικό φως, χημικές βιομηχανίες, την έκφραση της σκέψης του ανθρώπου στην λογοτεχνία και την επιστήμη κλπ. Το αντικείμενο των υπόλοιπων απ’ αυτούς τους νόμους είναι θεμελιωδώς το ίδιο. Υπάρχουν για να διατηρούν τη μηχανή της κυβέρνησης, η οποία χρησιμεύει για να εξασφαλίζει στο κεφάλαιο την εκμετάλλευση και το μονοπώλιο του παραγόμενου πλούτου. Οι δικαστές, η αστυνομία, ο στρατός, η δημόσια εκπαίδευση, το χρηματοδοτικό σύστημα, όλα υπηρετούν ένα θεό – το κεφάλαιο· όλα έχουν ένα μόνο στόχο – να διευκολύνουν την εκμετάλλευση του εργάτη από τον καπιταλιστή. Αναλύστε όλους τους νόμους που ψηφίζονται και δεν θα βρείτε παρά μόνο αυτό.

Η προστασία του προσώπου, η οποία προβάλλεται σαν η αληθινή αποστολή του νόμου, καταλαμβάνει ένα ανεπαίσθητο χώρο ανάμεσά τους, γιατί, στην υπάρχουσα κοινωνία, οι επιθέσεις κατά του προσώπου που υπαγορεύονται άμεσα από το μίσος και την κτηνωδία τείνουν να εξαφανιστούν. Σήμερα, αν δολοφονείται κάποιος, αυτό γίνεται συνήθως για να τον ληστέψουν. Αλλ’ αν αυτή η κατηγορία εγκλημάτων και παραβάσεων ελαττώνεται συνεχώς, σίγουρα δεν οφείλουμε αυτή την αλλαγή στη νομοθεσία. Οφείλεται στην ανάπτυξη του ανθρωπισμού στις κοινωνίες μας, στις αυξανόμενα κοινωνικές συνήθειες μάλλον, παρά στις εντολές των νόμων μας. Ανακαλέστε αύριο κάθε νόμο που ασχολείται με την προστασία του προσώπου και σταματήστε αύριο όλες τις δίκες για επίθεση, κι ο αριθμός των αποπειρών που υποκινούνται από προσωπική εκδίκηση και από κτηνωδία δεν θ’ αυξανόταν ούτε κατά μία περίπτωση.

Θα μάς φέρουν ίσως την αντίρρηση ότι στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα χρόνων, έχουν θεσμοθετηθεί πάρα πολλοί φιλελεύθεροι νόμοι. Αλλ’ αν αναλυθούν αυτοί οι νόμοι θ’ ανακαλυφθεί ότι αυτή η φιλελεύθερη νομοθεσία συνίσταται στην ανάκληση των νόμων που μας κληροδοτήθηκαν από την βαρβαρότητα των προηγούμενων αιώνων. Κάθε φιλελεύθερος νόμος, κάθε ριζοσπαστικό πρόγραμμα, μπορεί να συνοψισθεί σ’ αυτές τις λέξεις – κατάργηση των νόμων που ‘γιναν βαρετοί και στην ίδια την μεσαία τάξη, κι επιστροφή κι επέκταση σ’ όλους τους πολίτες ελευθεριών που υπήρχαν στους δήμους του δωδέκατου αιώνα. Η κατάργηση της θανατικής ποινής, η δίκη από ενόρκους για όλα τα «εγκλήματα» (υπήρχε ένα πιο φιλελεύθερο ορκωτό σύστημα στον δωδέκατο αιώνα), η εκλογή των δικαστών, το δικαίωμα να φέρει κανείς δημόσιους αξιωματούχους σε δίκη, η κατάργηση των μόνιμων στρατών, η δωρεάν εκπαίδευση κλπ., κάθε τι που τονίζεται σαν εφεύρεση του σύγχρονου φιλελευθερισμού, δεν είναι παρά επιστροφή στην ελευθερία, η οποία υπήρχε πριν η εκκλησία κι ο βασιλιάς βάλουν χέρι σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής.

Έτσι η προστασία της εκμετάλλευσης, άμεσα με νόμους πάνω στην ιδιοκτησία, κι έμμεσα με την διατήρηση του Κράτους, είναι και το πνεύμα και η ουσία των σύγχρονων κωδίκων μας, κι η μοναδική λειτουργία της πολυδάπανης νομοθετικής μηχανής μας. Αλλ’ είναι καιρός που έχουμε πάψει να ικανοποιούμαστε με απλές φράσεις και μάθαμε να εκτιμούμε την πραγματική τους σημασία. Ο νόμος, ο οποίος στην πρώτη εμφάνισή του παρουσιαζόταν σαν σύνοψη των εθίμων που ‘ναι χρήσιμα για την διατήρηση της κοινωνίας, γίνεται τώρα αντιληπτός σαν τίποτ’ άλλο από ένα όργανο για την διατήρηση της εκμετάλλευσης και της κυριαρχίας πάνω στις μοχθούσες μάζες από πλούσια παράσιτα. Σήμερα η πολιτιστική αποστολή του είναι τελείως ανύπαρκτη· δεν έχει παρά ένα στόχο: να υποστηρίζει την εκμετάλλευση.

Αυτά μάς λέει η ιστορία ως προς την εξέλιξη του νόμου. Πάνω στη βάση αυτής της ιστορίας καλούμαστε να τον σεβαστούμε; Σίγουρα όχι. Δεν έχει περισσότερο δικαίωμα στο σεβασμό απ’ ότι το κεφάλαιο, ο καρπός της καταλήστευσης. Και το πρώτο καθήκον της επανάστασης θα ‘ναι να βάλει φωτιά σ’ όλους τους υπάρχοντες νόμους και σ’ όλους τους τίτλους ιδιοκτησίας.

Τα εκατομμύρια των νόμων, τα οποία υπάρχουν για την ρύθμιση της ανθρωπότητας, εμφανίζονται ύστερα από έρευνα να διαιρούνται σε τρεις βασικές κατηγορίες: προστασία της ιδιοκτησίας, προστασία των προσώπων, προστασία της κυβέρνησης. Κι αναλύοντας κάθε μια απ’ αυτές τις τρεις κατηγορίες φτάνουμε στο ίδιο λογικό κι αναγκαίο συμπέρασμα: το άχρηστο και το επιβλαβές του νόμου.

Οι σοσιαλιστές ξέρουν τί σημαίνει προστασία της ιδιοκτησίας. Οι νόμοι πάνω στην ιδιοκτησία δεν γίνονται για να εγγυηθούν είτε στο άτομο είτε στην κοινωνία την απόλαυση του προϊόντος της εργασίας τους. Απεναντίας, γίνονται για να ληστέψουν από τον παραγωγό ένα μέρος απ’ αυτό που ‘χει δημιουργήσει, και να εξασφαλίσουν σ’ ορισμένους άλλους ανθρώπους εκείνο το τμήμα του προϊόντος, το οποίο έχουν κλέψει είτε από τον παραγωγό είτε από την κοινωνία σαν όλο. Όταν, για παράδειγμα, ο νόμος καθιερώνει το δικαίωμα του Κου τάδε σ’ ένα σπίτι, δεν καθιερώνει το δικαίωμά του σε μια καλύβα που ‘χει κτίσει για τον εαυτό του, ή σ ένα σπίτι που ‘χει οικοδομήσει με την βοήθεια κάποιων φίλων του. Σ’ αυτή την περίπτωση κανείς δεν θ’ αμφισβητούσε το δικαίωμά του. Απεναντίας, ο νόμος καθιερώνει το δικαίωμά του σ’ ένα σπίτι, το οποίο δεν είναι προϊόν της εργασίας του· πρώτ’ απ’ όλα γιατί έχει βάλει άλλους να το κτίσουν για λογαριασμό του χωρίς να τους έχει πληρώσει την πλήρη αξία της εργασίας τους, και κατόπιν γιατί αυτό το σπίτι αντιπροσωπεύει μια κοινωνική αξία, την οποία δεν θα μπορούσε να παραγάγει για τον εαυτό του. Ο νόμος καθιερώνει το δικαίωμά του σ’ ό,τι ανήκει στον καθένα γενικά και σε κανένα συγκεκριμένα. Το ίδιο σπίτι, κτισμένο στο μέσον της Σιβηρίας, δεν θα ‘χε την αξία που κατέχει σε μια μεγάλη πόλη, και, όπως ξέρουμε, αυτή η αξία προέρχεται από τον μόχθο κάπου πενήντα γενεών ανθρώπων που ‘χουν κτίσει την πόλη, την ομόρφυναν, την προμήθευσαν με νερό και φωταέριο, μ’ ωραίους δρόμους, κολλέγια, θέατρα, καταστήματα, σιδηροδρόμους και λεωφόρους που οδηγούν σε κάθε κατεύθυνση. Έτσι, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Κου τάδε σ’ ένα συγκεκριμένο σπίτι στο Παρίσι, στο Λονδίνο ή στη Ρουέν, ο νόμος αποδίδει άδικα σ’ αυτόν ένα ορισμένο τμήμα της εργασίας της ανθρωπότητας εν γένει. Κι επειδή ακριβώς αυτή η ιδιοποίηση κι όλες οι άλλες μορφές ιδιοκτησίας που φέρουν τον ίδιο χαρακτήρα είναι μια κραυγαλέα αδικία, χρειάζεται ένα ολόκληρο οπλοστάσιο νόμων κι ένας ολόκληρος στρατός στρατιωτών, αστυνομικών και δικαστών για να την διατηρήσει ενάντια στο αίσθημα της λογικής και της δικαιοσύνης, που ‘ναι έμφυτα στην ανθρωπότητα.

Οι μισοί από τους νόμους μας – ο αστικός κώδικας σε κάθε χώρα – δεν εξυπηρετεί άλλο σκοπό από το να διατηρήσει αυτή την ιδιοποίηση, αυτό το μονοπώλιο, προς όφελος ορισμένων ατόμων κι ενάντια σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Τα τρία τέταρτα των υποθέσεων που εκδικάζονται από τα δικαστήρια δεν είναι παρά φιλονικίες μεταξύ μονοπωλιστών – δύο ληστές που τσακώνονται για την λεία τους. Και πάρα πολλοί από τους ποινικούς μας νόμους έχουν κατά νου τον ίδιο στόχο, κι ο σκοπός τους είναι να κρατήσουν τον εργάτη σε μια υποτακτική θέση απέναντι στον εργοδότη του, κι έτσι να παράσχουν ασφάλεια για την εκμετάλλευση.

Ως προς την εγγύηση του προϊόντος της εργασίας του στον παραγωγό, δεν υπάρχουν νόμοι που έστω να επιχειρούν τέτοιο πράγμα. Είναι τόσο απλό και φυσικό, τόσο πολύ μέρος των τρόπων και των εθίμων της ανθρωπότητας, ώστε ο νόμος δεν το ‘χει σκεφτεί καν. Η ανοικτή ληστεία, με το ξίφος στο χέρι, δεν είναι γνώρισμα της εποχής μας. Ούτε ένας εργαζόμενος πάει ποτέ και φιλονικεί για το προϊόν της εργασίας του μ’ έναν άλλο. Αν έχουν μια διαφορά την διευθετούν προσεπικαλούμενοι ένα τρίτο πρόσωπο, χωρίς να καταφεύγουν στο νόμο. Το μόνο πρόσωπο που απαιτεί από έναν άλλο αυτό που ‘χει παράγει, είναι ο ιδιοκτήτης, που έρχεται και παίρνει την μερίδα του λέοντος. Όσο για την ανθρωπότητα εν γένει, παντού σέβεται το δικαίωμα καθένα σ’ ό,τι έχει δημιουργήσει, χωρίς την παρεμβολή κανενός ειδικού νόμου.

Καθώς όλοι οι νόμοι γύρω από την ιδιοκτησία, οι οποίοι απαρτίζουν παχείς τόμους κωδίκων κι είναι το καύχημα των νομικών μας, δεν έχουν άλλο στόχο από το να προστατεύσουν την άδικη ιδιοποίηση ανθρώπινης εργασίας από ορισμένους μονοπωλιστές, δεν υπάρχει κανένας λόγος για την ύπαρξή τους, και, την ημέρα της επανάστασης, οι κοινωνικοί επαναστάτες είναι ολοκληρωτικά αποφασισμένοι να βάλουν σ’ αυτούς ένα τέρμα. Πράγματι, είναι τελείως δικαιολογημένο να παραδοθούν στην πυρά όλοι οι νόμοι που αναφέρονται στα λεγόμενα «δικαιώματα ιδιοκτησίας», όλες οι δικαιοπραξίες, όλα τα κατάστιχα, με μια λέξη, όλα όσα συνδέονται μ’ οποιοδήποτε τρόπο μ ένα θεσμό, τον οποίο σύντομα θα βλέπουν σαν στίγμα στην ιστορία της ανθρωπότητας, τόσο ταπεινωτικό όσο κι η δουλεία ή η δουλοπαροικία των περασμένων αιώνων.

Οι παρατηρήσεις που μόλις έγιναν πάνω στους νόμους που αφορούν την ιδιοκτησία είναι εξ ίσου εφαρμόσιμες στη δεύτερη κατηγορία νόμων: σ’ εκείνους που αποσκοπούν στη διατήρηση της κυβέρνησης, δηλαδή στο συνταγματικό δίκαιο.

Τούτο πάλι είναι ένα τέλειο οπλοστάσιο νόμων, διαταγμάτων, πράξεων, διαταγών εν συμβουλίω [5] και χίλιων-δυο άλλων, που όλα χρησιμεύουν να προστατεύσουν τις διάφορες μορφές αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, ανατεθειμένες ή υφαρπασμένες, κάτω από τις οποίες σφαδάζει η ανθρωπότητα. Ξέρουμε πολύ καλά – οι αναρχικοί το έχουν πολύ συχνά τονίσει στην διηνεκή κριτική τους των διάφορων μορφών κυβέρνησης, ότι η αποστολή όλων των κυβερνήσεων, μοναρχικών συνταγματικών ή δημοκρατικών, είναι να προστατεύσουν και να διατηρήσουν με τη βία τα συμφέροντα των κατεχουσών τάξεων, της αριστοκρατίας, του κλήρου και των εμπόρων. Ένα τρίτο των νόμων μας – και κάθε χώρα έχει μερικές δεκάδες χιλιάδες από δαύτους – οι θεμελιώδεις νόμοι πάνω στους φόρους, τους εσωτερικούς δασμούς, την οργάνωση των υπουργικών τμημάτων και των γραφείων τους, του στρατού, της αστυνομίας, της εκκλησίας κλπ., δεν έχουν άλλο σκοπό εκτός από το να διατηρούν και ν’ αναπτύσσουν την διοικητική μηχανή. Κι αυτή η μηχανή χρησιμεύει σχεδόν ολοκληρωτικά να προστατεύει τα συμφέροντα των κατεχουσών τάξεων. Αναλύστε όλους αυτούς τους νόμους, παρατηρείστε τους στην πράξη μέρα με τη μέρα και θα ανακαλύψετε ότι κανένας τους δεν αξίζει να διατηρηθεί.

Γύρω από τέτοιους νόμους δεν μπορούν να υπάρχουν δύο γνώμες. Όχι μόνο οι αναρχικοί, αλλ’ επίσης λίγο – πολύ οι επαναστάτες ριζοσπάστες συμφωνούν ότι η μόνη χρήση των νόμων που αφορούν την οργάνωση της κυβέρνησης είναι να τους ρίξουμε στη φωτιά.

Η τρίτη κατηγορία νόμων παραμένει να εξετασθεί· εκείνη που σχετίζεται με την προστασία του προσώπου και την εξιχνίαση και παρεμπόδιση του «εγκλήματος». Αυτή είναι η πιο σπουδαία γιατί συνδέονται μαζί της πολλές προκαταλήψεις· γιατί, αν το δίκαιο βρίσκει ένα ορισμένο ποσό σεβασμού, αιτία είναι η πεποίθηση ότι αυτό το είδος δικαίου είναι απόλυτα αναντικατάστατο για την διατήρηση της ασφάλειας στις κοινωνίες μας. Αυτοί είναι νόμοι που αναπτύχθηκαν από τον πυρήνα των εθίμων που ‘ναι χρήσιμα στις ανθρώπινες κοινότητες και τα οποία έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους κυβερνώντες για να καθαγιάσουν τη δική τους κυριαρχία. Η εξουσία των αρχηγών των φυλών, των πλούσιων οικογενειών στις πόλεις και του βασιλιά, εξαρτιόταν από τις δικαστικές τους λειτουργίες, κι ακόμη ως τις μέρες μας, όποτε γίνεται λόγος για την αναγκαιότητα της κυβέρνησης, εκείνο που υπονοείται είναι η λειτουργία της σαν ύπατου δικαστή. «Χωρίς κυβέρνηση, οι άνθρωποι θα κομμάτιαζαν ο ένας τον άλλο», υποστηρίζει ο ρήτορας του χωριού. «Ο απώτατος σκοπός κάθε κυβέρνησης είναι να εξασφαλίζει δώδεκα έντιμους ενόρκους σε κάθε κατηγορούμενο πρόσωπο», είπε ο Burke.

Λοιπόν, παρ’ όλες τις προκαταλήψεις που υπάρχουν στο παρόν θέμα, είναι καιρός οι αναρχικοί να κηρύξουν θαρραλέα αυτή την κατηγορία νόμων άχρηστη κι επιβλαβή όπως και την προηγούμενη.

Πρώτ’ απ’ όλα, ως προς τα λεγόμενα «εγκλήματα» – προσβολές κατά προσώπων – είναι καλά γνωστό ότι τα δύο τρίτα, και συχνά τα τρία τέταρτα, τέτοιων «εγκλημάτων» υποκινούνται από την επιθυμία να αποκτήσει κανείς την κατοχή του πλούτου κάποιου άλλου. Αυτή η τεράστια κατηγορία των λεγόμενων «εγκλημάτων και παραβάσεων» θα εξαφανιστεί την ημέρα που η ιδιωτική ιδιοκτησία θα πάψει να υπάρχει. «Αλλά», θα λεχθεί, «θα υπάρχουν πάντα κτήνη, τα οποία θα βλάψουν τις ζωές των συμπολιτών τους, τα οποία θα βάλουν τα χέρια τους στο μαχαίρι σε κάθε φιλονικία και θα εκδικηθούν τη μηδαμινότερη προσβολή με φόνο, αν δεν υπάρχουν νόμοι να τους συγκρατήσουν και ποινές να τους αποτρέψουν». Αυτή η επωδός επαναλαμβάνεται κάθε φορά που το δικαίωμα της κοινωνίας να τιμωρεί αμφισβητείται.

Ωστόσο υπάρχει ένα γεγονός σχετικά μ’ αυτό το θέμα, το οποίο σήμερα είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Η δριμύτητα της ποινής δεν ελαττώνει την ποσότητα των εγκλημάτων. Κρεμάστε, κι αν σάς αρέσει κομματιάστε τους δολοφόνους, κι ο αριθμός των φόνων δεν θα μειωθεί ούτε κατά ένα. Από την άλλη μεριά, καταργείστε την ποινή του θανάτου και δεν θα υπάρξει ούτε ένας φόνος παραπάνω· θα υπάρξουν λιγότεροι. Οι στατιστικές το αποδείχνουν. Αλλ’ αν η σοδειά είναι καλή, το ψωμί φτηνό κι ο καιρός αίθριος, ο αριθμός των φόνων αμέσως μειώνεται. Αυτό πάλι αποδείχνεται από την στατιστική. Η ποσότητα των εγκλημάτων αυξάνει και ελαττώνεται πάντοτε κατ’ αναλογία με την τιμή των αγαθών και την κατάσταση του καιρού. Όχι ότι όλοι οι φονιάδες παρακινούνται από την πείνα. Τούτο δεν συμβαίνει. Αλλ’ όταν η σοδειά είναι καλή και τα αγαθά βρίσκονται σε προσιτή τιμή, κι όταν ο ήλιος λάμπει, οι άνθρωποι, πιο ανάλαφροι στη διάθεση και λιγότερο μίζεροι από συνήθως, δεν δίνουν διέξοδο σε σκοτεινά πάθη και δεν καρφώνουν το μαχαίρι στο στήθος του συνανθρώπου τους για ασήμαντες αφορμές.

Επί πλέον, είναι επίσης ένα πολύ γνωστό γεγονός ότι ο φόβος της τιμωρίας δεν έχει ποτέ σταματήσει έστω κι ένα δολοφόνο. Αυτός που σκοτώνει τον γείτονά του από εκδίκηση ή αθλιότητα δεν σκέφτεται πολύ για τις συνέπειες· κι υπήρξαν ελάχιστοι δολοφόνοι που δεν ήταν ακλόνητα πεπεισμένοι ότι θα διέφευγαν την δίωξη.

Χωρίς να μιλήσουμε για μια κοινωνία στην οποία ο άνθρωπος θα λαβαίνει καλύτερη εκπαίδευση, στην οποία η ανάπτυξη όλων των ικανοτήτων του κι η δυνατότητα να τις εξασκήσει, θα του προσφέρει τόσες απολαύσεις, ώστε δεν θα ζητά να τις δηλητηριάσει με τύψεις – ακόμη και στην κοινωνία μας, ακόμη και μ’ εκείνα τα ζοφερά προϊόντα της αθλιότητας που βλέπουμε στα καπηλειά των μεγάλων πόλεων – την ημέρα που δεν θα επιβάλλεται καμιά ποινή στους δολοφόνους, ο αριθμός των φόνων δεν θ’ αυξηθεί ούτε κατά μια περίπτωση. Κι είναι άκρως πιθανό ότι, απεναντίας, θα μειωθεί κατά όλες εκείνες τις περιπτώσεις που οφείλονται σήμερα σε εγκληματίες καθ’ έξιν, οι οποίοι έχουν αποκτηνωθεί στις φυλακές.

Μάς μιλάνε συνεχώς για τα ευεργετήματα που συνεπιφέρει ο νόμος και τα ευεργετικά αποτελέσματα των ποινών, αλλά έχουν ποτέ οι ρήτορες επιχειρήσει να ζυγίσουν τα ευεργετήματα που αποδίδονται στους νόμους και τις ποινές και την εξαχρειωτική επίδραση αυτών των ποινών πάνω στην ανθρωπότητα; Υπολογίστε μόνο τα κακά πάθη που ξύπνησαν στην ανθρωπότητα από τις θηριώδεις ποινές που επιβάλλονταν άλλοτε στους δρόμους! Ο άνθρωπος είναι το σκληρότερο ζώο πάνω στη γη. Αλλά ποιός υποβοήθησε κι ανέπτυξε τα σκληρά ένστικτα που ‘ναι άγνωστα ακόμη κι ανάμεσα στους πιθήκους, αν δεν είναι ο βασιλιάς, ο δικαστής κι οι παπάδες, οπλισμένοι με το νόμο, που ‘καναν την σάρκα κομμάτια, που ‘βραζαν πίσσα για να την χύσουν στις πληγές, που αποσπούσαν μέλη, που συνέτριβαν κόκκαλα, που πριόνιζαν ανθρώπους για να διατηρήσουν την εξουσία τους; Υπολογίστε μονάχα τον χείμαρρο εξαχρείωσης που ξεχύνεται στην ανθρώπινη κοινωνία με το «κάρφωμα», που ενθαρρύνεται από τους δικαστές, που πληρώνεται αδρά από τις κυβερνήσεις, υπό το πρόσχημα ότι βοηθά στην ανακάλυψη του «εγκλήματος». Πηγαίνετε στις φυλακές και μελετείστε τί γίνεται ο άνθρωπος όταν στερείται την ελευθερία του και κλείνεται μ’ άλλα εξαθλιωμένα όντα, βουτηγμένος στην εξαχρείωση και την διαφθορά που αναδύεται κι από τους ίδιους τους τοίχους των υπαρχουσών φυλακών μας. Θυμηθείτε μονάχα ότι όσο περισσότερο αναμορφώνονται οι φυλακές, τόσο πιο αποκρουστικές γίνονται. Τα υποδειγματικά μας σύγχρονα αναμορφωτήρια είναι εκατό φορές πιο φρικτά από τα μπουντρούμια του μεσαίωνα. Τελικά, σκεφτείτε τί διαφθορά, τι εξαχρείωση μυαλού συντηρείται ανάμεσα στους ανθρώπους από την ιδέα της υπακοής, αυτή τούτη την ουσία του νόμου· της τιμωρίας· της εξουσίας που ‘χει το δικαίωμα να τιμωρεί, να κρίνει ανεξάρτητα από την συνείδησή μας και την εκτίμηση των φίλων μας· της αναγκαιότητας για δήμιους, δεσμοφύλακες και πληροφοριοδότες – κοντολογίς, απ’ όλες τις ιδιότητες του νόμου και της εξουσίας. Σκεφτείτε τα όλ’ αυτά και σίγουρα θα συμφωνήσετε μαζί μας, ότι ο νόμος που επιβάλλει ποινές είναι μια βδελυγμία που θα ‘πρεπε να πάψει να υπάρχει.

Λαοί χωρίς πολιτική οργάνωση, κι επομένως λιγότερο εξαχρειωμένοι από εμάς, έχουν καταλάβει τέλεια ότι ο άνθρωπος που αποκαλείται «εγκληματίας» είναι απλώς άτυχος· ότι το φάρμακο δεν είναι να τον μαστιγώσουμε, να τον αλυσοδέσουμε, ή να τον σκοτώσουμε στην αγχόνη ή την φυλακή, αλλά να τον βοηθήσουμε με την πιο αδελφική φροντίδα, με μεταχείριση βασισμένη στην ισότητα, με τα ήθη της ζωής ανάμεσα σ’ έντιμους ανθρώπους. Ελπίζουμε στην επόμενη επανάσταση τούτη η κραυγή θ’ ακουστεί: «Κάψτε τα ικριώματα· γκρεμίστε τις φυλακές· καταργείστε τους δικαστές, τους αστυνόμους και τους πληροφοριοδότες – την πιο βρώμικη ράτσα επί του προσώπου της γης· μεταχειριστείτε σαν αδερφό τον άνθρωπο που ‘χει οδηγηθεί από το πάθος να κάνει κακό στους συνανθρώπους σας· πάνω απ’ όλα, αφαιρέστε από τα χαμερπή προϊόντα της οκνηρίας της μεσαίας τάξης την δυνατότητα να επιδείχνουν τα βίτσια τους με φανταχτερά χρώματα· και να ‘στε βέβαιοι ότι ελάχιστα εγκλήματα θ’ αμαυρώσουν την κοινωνία μας».

Τα κύρια στηρίγματα του εγκλήματος είναι ο παρασιτισμός σε βάρος των άλλων, ο νόμος κι η εξουσία· νόμοι για την ιδιοκτησία, νόμοι για την κυβέρνηση, νόμοι για ποινές και παραβάσεις· και εξουσία, που παίρνει το δικαίωμα να κατασκευάζει αυτούς τους νόμους και να τους εφαρμόζει.

Όχι πια νόμους! Όχι πια δικαστές! Η ελευθερία, η ισότητα και η έμπρακτη ανθρώπινη αλληλεγγύη είναι τα μόνα αποτελεσματικά εμπόδια που μπορούμε ν’ αντιπαραθέσουμε στα αντικοινωνικά ένστικτα μερικών από μάς.

1.Σημ. του Μετ. – Σ’ αυτό το σημείο ο Κροπότκιν προδιαισθάνεται κάτι που θα αποτελέσει βασική σύλληψη του αντιεξουσιαστικού κινήματος στην εποχή μας, δηλ. την σύλληψη της εξουσίας σαν «μεσολάβησης».

2.Σημ. του Μετ. – Υπενθυμίζουμε ότι το δοκίμιο αυτό δημοσιεύτηκε το 1886.

3.Σημ. του Μετ. – Πρέπει να υποθέσει κανείς ότι εδώ ο Κροπότκιν εκφράζει μια υπόθεση μάλλον παρά ένα αναμφισβήτητο ανθρωπολογικό γεγονός. Βλέπε σχετικά το «Σύμπαν της Ιεραρχίας», 1976, κεφ.1, καθώς και το υπό έκδοση «Συμβολές στην κριτική θεωρία», δοκίμιο Ι.

4. Σημ. του Μετ. – «Νόμιμη εργασία» σ’ αντίθεση με την «συμβατική εργασία» είναι η εργασία που οφείλεται απ’ ευθείας βάσει του νόμου κι όχι βάσει της ιδιωτικής βούλησης.

5. Σημ. του Μετ. – «Orders incouncil»· πρόκειται για διαταγές που εκδίδονται κατόπιν της γνώμης μυστικού συμβουλίου.

Σημείωση: Το βιβλίο του Πιοτρ Κροπότκιν «Νόμος και Εξουσία» εκδόθηκε από τη «Διεθνή Βιβλιοθήκη» το Φεβρουάριο του 1977 και εκτός από το ομώνυμο δοκίμιο, το οποίο μεταφράστηκε από τον Γιώργο Νταλιάνη, περιέχει και άλλα 6 δοκίμια του Κροπότκιν. Η μετατροπή της πρωτότυπης μετάφρασης στο μονοτονικό σύστημα καθώς και η προσαρμογή της γλώσσας και της ορθογραφίας στα σημερινά πρότυπα έγινα από εμάς, χωρίς αλλαγές στη σύνταξη και χωρίς να υπεισέλθουμε σε έλεγχο της νοηματικής απόδοσης.

Το δοκίμιο στα αγγλικά

Παναγιώτης Μαυροειδής
Σε κύριο άρθρο της σύνταξής της, η Εφημερίδα των Συντακτών ζητάει «Μέτωπο κατά του φασισμού», το οποίο βέβαια ακαριαία αναπαράγει περίοπτα η ιστοσελίδα του ΣΥΡΙΖΑ.
Η άποψη και πρόταση είναι σαφής. Σε ελεύθερη απόδοση είναι τούτη: Ξεχάστε τα υπόλοιπα ή έστω βάλτε τα σε δεύτερη μοίρα. Το πρώτο ζήτημα είναι ο φασισμός. Επομένως μέτωπο όλων, μαζί και του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησής του και βλέπουμε.
Ο συντάκτης μάλιστα του κειμένου είναι και εξαιρετικά επιθετικός στην απαίτησή του, καθώς, αναφερόμενος στις περιπτώσεις της εισβολής των φασιστών σε σχολείο του Περάματος και της δίωξης της Τατιάνας Στεφανίδου, κουνάει και το δάχτυλο:

«Με εξαίρεση τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα, δυστυχώς οι υπόλοιποι φορείς δεν αντέδρασαν αναλόγως, ούτε στη μία ούτε στην άλλη περίπτωση»

Με λίγα λόγια, όχι μόνο είναι πέρα από οποιαδήποτε αμφισβήτηση ένα κοινό μέτωπο με το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά πρέπει και να γίνει και αυτοκριτική για τη μεγάλη υστέρηση των «υπολοίπων» να συνδράμουν την ακαριαία αντίδραση που υπήρξε από τα «δημοκρατικά πολιτικά κόμματα». Άραγε, σε αυτά, εκτός του ΣΥΡΙΖΑ, περιλαμβάνονται και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ;

Γιατί χρειάζεται αλήθεια αυτό το μέτωπο; Μέσω του άρθρου αυτού οι περί τον ΣΥΡΙΖΑ μας απαντούν: Πρέπει να αμυνθούμε απέναντι σε «θυλάκους ακροδεξιού παρακράτους, που επιβουλεύονται συστηματικά τα θεμέλια της δικαιοσύνης και της ίδιας της δημοκρατίας».

Προκαλούν!

Εκείνο που φουσκώνει τα πανιά δεξιάς και φασιστικής ακροδεξιάς, είναι το γεγονός ότι τα πιο άγρια μέτρα λιτότητας και περικοπών κατά των εργαζομένων μισθωτών, των αγροτών, των μικροεπαγγελματιών, των ανέργων, των συνταξιούχων, λαμβάνονται όχι από κάποιους «θύλακες», αλλά από μια κυβέρνηση που μιλά στο όνομα της «αριστεράς».

Και αυτά τα μαύρα πανιά του φασισμού θα φουσκώσουν ακόμη περισσότερο, ακριβώς τότε και εφόσον οι μαχόμενες αριστερές και κομμουνιστικές δυνάμεις στην ελληνική κοινωνία, βρεθούν να σηκώνουν τις σημαίες τους μαζί τα παλιόπανα ευρωπαϊκής κοπής του ΣΥΡΙΖΑ, που δήθεν καταγγέλλουν το φασισμό.

Η αλήθεια είναι πως αυτό το τελευταίο, ως αποτέλεσμα, καθόλου δε θα πειράξει την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ! Το γνωρίζει ότι θα συμβεί και το εύχεται, καθώς διευκολύνει τις ουσιώδεις πλευρές της στρατηγικής της.

Πριν από όλα, αυτό θα εξασφαλίσει την ηγεμονία της φασιστικής δεξιάς στις κοινωνικές αντιστάσεις, για παράδειγμα σε κινητοποιήσεις στρωμάτων όπως οι αγρότες. Ποιος αλήθεια θα μπορέσει να βρεθεί εκεί χωρίς γιούχα και λιντσάρισμα, αν αποτελεί μέρος ενός μετώπου με το ΣΥΡΙΖΑ; Παράλληλα, ακριβώς τότε η κυβέρνηση θα εξασφαλίζει εύκολα τη συκοφάντηση και τελικά τη ήττα των αγώνων.

Δεύτερο, η άνοδος του φασιστικού πόλου, θα βοηθήσει το ΣΥΡΙΖΑ στα ανάλογα εκλογικά και πολιτικά διλήμματα, με στόχο να παραμείνουν με την κυβερνητική κουτάλα στα χέρια τους.

Όλα αυτά, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση οργανώνει πολεμικές κρουαζιέρες των υπουργών της μαζί με τη Χρυσή Αυγή στο Καστελλόριζο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ψάχνει για ηλίθιους:

Από τη μια, κυβέρνηση/ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τους φασίστες σε «εθνικό μέτωπο» ενάντια στον «εξωτερικό εχθρό».

Από την άλλη, κυβέρνηση/ΣΥΡΙΖΑ και «λοιπή δημοκρατική κοινωνία» σε «αντιφασιστικό μέτωπο».

Έτσι οι κρίκοι της «εθνικής συνοχής» και της ανοχής στην αστική μνημονιακή κυβερνητική πολιτική, θα έχουν κλειδώσει μια χαρά…

Δε θα κάνουμε τη χάρη, ούτε στο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε στη φασιστική ακροδεξιά που τρίβει τα χέρια της χάρη στο ΣΥΡΙΖΑ.

Ποια είναι η θέση μας;

Ψωμί και δημοκρατία, πάνε μαζί.

Δημοκρατία και ψωμί, πάνε μαζί.

Που σημαίνει: η μάχη κατά του φασισμού θα κριθεί όχι με το συγχωροχάρτι της αντεργατικής πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στο πεδίο του αγωνιστικού κοινωνικού και πολιτικού μετώπου για την ανατροπή της.

Δρ Κωνσταντίνος Γρίβας*
Αν ρίξουμε μια ματιά σε μια υδρόγειο σφαίρα θα δούμε ότι ο πλανήτης μας είναι ένας θαλάσσιος κόσμος όπου κυριαρχούν δύο μεγάλα νησιά. Για την ακρίβεια, ένα μεγάλο και ένα μικρότερο. Το μεγάλο νησί είναι το σύμπλεγμα της Ευρασίας με την Αφρική, αυτό που ο Βρετανός γεωπολιτικός θεωρητικός Sir Halford Mackinder ονόμασε «Παγκόσμια Νήσο» (World Island) και το μικρότερο είναι η αμερικανική ήπειρος. Με βάση τις αγγλοσαξονικές γεωπολιτικές αντιλήψεις, η κυρίαρχη στεριά του κόσμου είναι η Παγκόσμια Νήσος ενώ η αμερικανική ήπειρος είναι δευτερεύουσας σημασίας έκταση, εξαρτώμενη από την Παγκόσμια Νήσο. Και πάλι με βάση τις αγγλοσαξονικές γεωπολιτικές αντιλήψεις, η κομβική ήπειρος στο σύμπλεγμα αυτό είναι η Ευρασία, ενώ υπαρξιακός πυρήνας της Ευρασίας είναι ο χώρος που ο Mackinder αναφέρει ως Heartland και ο οποίος ουσιαστικά ταυτίζεται με τη Ρωσία και το εγγύς εξωτερικό της Ρωσίας.

Ωστόσο, αν και η Ευρασία είναι το κέντρο του κόσμου, μέχρι σήμερα η ύπαρξη του στρώματος των αρκτικών πάγων ουσιαστικά την έκοβε σε δύο κομμάτια και καθιστούσε τους μεγάλους ωκεανούς του πλανήτη βασικούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ τoυ δυτικού και του ανατολικού κομματιού της.

Και οι ωκεανοί ελέγχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έτσι, η κυρίαρχη χώρα του δεύτερου νησιού του πλανήτη, δηλαδή της αμερικανικής ηπείρου, ελέγχοντας τις ανοιχτές ωκεάνιες εκτάσεις, καθίστατο η σημαντικότερη χώρα του κόσμου, παρόλο που βρίσκεται σε μια περιφερειακή θέση.

Σήμερα, όμως, τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν. Ένας συνδυασμός γεωγραφικών, τεχνολογικών και πολιτικών παραγόντων απειλεί να δημιουργήσει μια εν δυνάμει γεωπολιτική πραγματικότητα πρωτοφανή στην ανθρώπινη ιστορία.

Η ΤΗΞΗ ΤΩΝ ΑΡΚΤΙΚΩΝ ΠΑΓΩΝ ΚΑΙ Η ΕΝΙΑΙΑ ΕΥΡΑΣΙΑ

Ο πρώτος από αυτούς τους παράγοντες είναι η διαφαινόμενη τήξη του στρώματος των πάγων του Αρκτικού. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως όταν αναφερόμαστε σε τήξη των αρκτικών πάγων δεν εννοούμε τη πλήρη εξαφάνισή τους αλλά τη μείωση του στρώματός τους σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι διαχειρίσιμο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους από τα ρωσικά παγοθραυστικά.

Οι πιθανές συνέπειες από αυτήν την εξέλιξη αναμένεται να είναι κοσμογονικές.

Εδώ θα περιοριστούμε να αναφέρουμε ότι μία από τις συνέπειες αυτής της πιθανής εξέλιξης είναι ότι δημιουργείται ένας νέος θαλάσσιος δρόμος, που επιτρέπει την επικοινωνία του ανατολικού κομματιού της Ευρασίας με το δυτικό, χωρίς να χρειάζονται κατ’ ανάγκην οι ανοικτές ωκεάνιες εκτάσεις.

Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι δημιουργείται ένα είδος διαδρόμου ταχείας κυκλοφορίας γύρω από την Ευρασία αλλά και γενικότερα γύρω από το σύμπλεγμα Ευρασίας – Αφρικής, που αποτελείται από τα εγγύς ύδατα στην περιφέρεια των δύο ηπείρων. Ο διάδρομος αυτός συμπληρώνεται από το πλέγμα των κλειστών θαλασσών στο εσωτερικό της Παγκόσμιας Νήσου και συγκεκριμένα, τη Βαλτική, τη Μαύρη Θάλασσα και κυρίως τη Μεσόγειο Θάλασσα, η οποία αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το εσωτερικό αίθριο της Παγκόσμιας Νήσου. Δηλαδή το κέντρο της. Και κέντρο του κέντρου είναι η Ανατολική Μεσόγειος.

Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον της πιθανότητας δημιουργίας ενός νέου γεωπολιτικού χώρου, αποτελούμενου από τα περιφερειακά ύδατα γύρω από την Ευρασία και την Αφρική και από τις κλειστές θάλασσες στο εσωτερικό αυτού του πλέγματος.
Άρα, βασικό στρατηγικό διακύβευμα των ερχόμενων δεκαετιών είναι ποιος θα ελέγξει αυτόν τον χώρο και ιδιαίτερα το κέντρο του, που είναι η Ανατολική Μεσόγειος.

Μέχρι πριν λίγο καιρό, η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα ήταν εύκολη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δηλαδή, η κατεξοχήν ναυτική δύναμη του πλανήτη. Όμως, εδώ και μερικά χρόνια δραματικές αλλαγές στην τέχνη και την τεχνολογία του πολέμου, προερχόμενες κυρίως από την Κίνα, έχουν αλλάξει αυτό το δεδομένο.

Συγκεκριμένα, για δικούς της λόγους, η Κίνα έχει αναπτύξει οπλικά συστήματα και πολεμικές μεθοδολογίες που σκοπό έχουν να αμφισβητήσουν τη ναυτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών ακριβώς στα εγγύς ύδατα γύρω από την Ευρασία. Αυτές οι ικανότητες χαρακτηρίζονται από Αμερικανούς ειδικούς με το αρκτικόλεξο HEAT (High End Asymmetrical Threats) και βασίζονται στη δημιουργία πλεγμάτων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (anti – acess area – denial {A2/AD}) που επιδιώκουν να μετατρέψουν τα πλεονεκτήματα του Αμερικανικού Ναυτικού σε μειονεκτήματα στα παράκτια ύδατα και να διώξουν τα αμερικανικά πολεμικά πλοία βαθιά στην ασφάλεια των ωκεανών.

Η περαιτέρω εξέταση αυτών των ικανοτήτων ξεφεύγει από τα όρια αυτής της παρουσίασης. Εδώ θα περιοριστούμε να πούμε ότι αιχμή του δόρατος αυτών των προσπαθειών είναι η ανάπτυξη ASBM (anti – ship ballistic missiles), δηλαδή εξειδικευμένων βαλλιστικών πυραύλων, ικανών να προσβάλουν πλοία επιφανείας εν κινήσει. Ο πιο γνωστός εκπρόσωπος των πυραύλων αυτών είναι ο περιβόητος Dong Feng 21D που χαρακτηρίζεται ως «φονέας αεροπλανοφόρων» (‘air carrier killer’).

Το πιο σημαντικό όμως είναι να γνωρίζουμε ότι οι ικανότητες αυτές δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της Κίνας, ούτε απαιτούν κάποιες ιδιαίτερα εξελιγμένες τεχνολογίες για να αναπτυχθούν. Ήδη κράτη σαν το Ιράν έχουν αρχίσει να επενδύουν σε αυτές ενώ είναι δεδομένο ότι την υψηλότερη τεχνολογία στους σχετικούς τομείς κατέχει η Ρωσία, άρα είναι σε θέση να αναπτύξει πλέγματα προβολής ισχύος από τη στεριά στη θάλασσα ανώτερα από αυτά της Κίνας ή οποιουδήποτε άλλου.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ;

Άρα, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, από γεωστρατηγικής άποψης, οι θάλασσες του πλανήτη τείνουν να χωριστούν σε δύο κομμάτια. Στις ανοιχτές ωκεάνιες εκτάσεις, όπου τον έλεγχο συνεχίζουν να έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και στα εγγύς ύδατα στην περιφέρεια και το εσωτερικό της Παγκόσμιας Νήσου, όπου η κυριαρχία διεκδικείται με αξιώσεις από τις χερσαίες ευρασιατικές δυνάμεις, δηλαδή τη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίες μετατρέπονται σε ένα είδος υβριδικών δυνάμεων με μεικτά χερσαία και θαλάσσια στοιχεία.

Ουσιαστικά δηλαδή, η Παγκόσμια Νήσος, συνδυασμένη με αυτό το νέο θαλάσσιο σύστημα των εγγύς περιφερειακών υδάτων και των κλειστών θαλασσών, κατά κάποιον τρόπο αποκόπτεται από τους ανοιχτούς ωκεανούς και δημιουργεί ένα είδος αυτόνομου κόσμου μέσα στον πλανήτη.

Αυτή όμως είναι μια πιθανή εξέλιξη πολύ αρνητική για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως είπαμε και πριν, με βάση τις ίδιες τις αγγλοσαξονικές γεωπολιτικές αντιλήψεις, ολόκληρη η αμερικανική ήπειρος είναι δευτερεύουσας σημασίας στεριά, εξαρτώμενη από την Ευρασία. Κατά συνέπεια, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι σε θέση να ασκούν αποφασιστικής σημασίας δράσεις στην Ευρασία, τότε είναι καταδικασμένες να τεθούν στο περιθώριο.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα μπορούσαν να καταφύγουν στην στρατηγική των Βρετανών προπατόρων τους. Δηλαδή στο διαίρει και βασίλευε που εφάρμοζε η Μεγάλη Βρετανία καθ’ όλη τη διάρκεια του λεγόμενου βεστφαλιανού συστήματος από το 1648 μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Εδώ όμως εισέρχεται ένα τρίτος παράγοντας. Η οικονομική, πολιτική αλλά και στρατιωτική αποδυνάμωση των Ηνωμένων Πολιτειών που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια. Μετά τον δεκαπενταετή ατέρμονα και χιμαιρικό «Πόλεμο Ενάντια στην Τρομοκρατία», ο οποίος ρούφηξε την αμερικανική στρατιωτική ισχύ, στέγνωσε το αμερικανικό θησαυροφυλάκιο και οδήγησε στο φιάσκο του Ιράκ και του Αφγανιστάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν δείχνουν να έχουν ούτε τη δύναμη να επιβάλλουν την κυριαρχία τους σε κομβικά σημεία της Ευρασίας δια της βίας αλλά ούτε και τα χρήματα ώστε να εξαγοράσουν συμμαχίες και συνεργασίες, όπως έκαναν στο παρελθόν.

Ο συνδυασμός αυτών των τριών παραγόντων απειλεί να οδηγήσει στην υλοποίηση ενός γεωπολιτικού εφιάλτη για τους Αμερικανούς. Στη δημιουργία μιας αυτονομημένης Παγκόσμιας Νήσου, που θα έχει αποκοπεί από το ωκεάνιο σύστημα προβολής ισχύος και την οποία δεν θα μπορούν πλέον να ελέγχουν ούτε δια της σκληρής ούτε δια της ήπιας ισχύος, ενώ θα δυσκολεύονται να εφαρμόσουν την παραδοσιακή βρετανική πολιτική των επιλεκτικών και μη μόνιμων αντιπαλοτήτων και συμμαχιών, ώστε να αποτρέψουν τη δημιουργία μιας κυρίαρχης ευρασιατικής δύναμης.

Μπαίνουμε λοιπόν στον πειρασμό να σκεφτούμε ότι για να ξεφύγουν από αυτό το αδιέξοδο,οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να εφαρμόζουν μια πολιτική καμένης γης σε κομβικά σημεία της Παγκόσμια Νήσου.Δηλαδή, να επιδιώκουν την καταστροφή κρατικών οντοτήτων που βρίσκονται σε κρίσιμες περιοχές του διεθνούς συστήματος, έτσι ώστε να δημιουργήσουν «μαύρες τρύπες» χάους, ρευστότητας και ασάφειας και κατά συνέπεια να αποτρέψουν το ενδεχόμενο σύναψης συμμαχιών και συνεργασιών των χωρών των περιοχών αυτών με τις μεγάλες ευρασιατικές δυνάμεις, προεξαρχούσης της Ρωσίας.Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες από τη στιγμή που δεν μπορούν να ελέγξουν συγκεκριμένες κομβικές περιοχές, ενδέχεται να προτιμούν να τις καταστρέψουν έτσι ώστε να μην τις ελέγξει κάποιος άλλος.

Και όπως είπαμε και πιο πάνω, το κομβικότερο σημείο αυτής της νέας αυτονομημένης Παγκόσμιας Νήσου είναι το κέντρο της, δηλαδή η Ανατολική Μεσόγειος. Στο πλαίσιο αυτής της λογικής γίνεται πιθανώς κατανοητή και η φαινομενικά παρανοϊκή πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή έναντι του ISIS, όπου από τη μία το καταπολεμούν και από την άλλη το υποστηρίζουν, είτε άμεσα είτε έμμεσα, στρεφόμενες ενάντια στους σημαντικότερους αντιπάλους του και ιδιαίτερα ενάντια στη Ρωσία.

Από πλευράς της τώρα η Ρωσία, τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και γενικότερα στην ευρασιατική περιφέρεια, μάλλον θα επιθυμούσε να υπάρχουν σταθεροποιημένες κρατικές οντότητες, με ανταγωνιστικές μεν σχέσεις μεταξύ τους, αλλά συμπαγείς και αυτόφωτες, έτσι ώστε να μπορεί να εκμεταλλεύεται την κεντρική της γεωγραφική θέση στην Ευρασία και να τις θέτει ενώπιον του διλήμματος ότι αν δεν προχωρήσουν σε μια συνεργατική σχέση με τη Μόσχα, θα προχωρήσουν οι αντίπαλοί τους και θα αποκτήσουν πλεονέκτημα στον μεταξύ τους ανταγωνισμό.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση που η Ινδία στραφεί γεωπολιτικά προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Μόσχα θα μπορούσε να ενισχύσει με προηγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό το Πακιστάν, αλλάζοντας τα δεδομένα στις ισορροπίες ισχύος στην ινδική υποήπειρο. Αντιστοίχως, σε περίπτωση που η Κίνα επιχειρήσει να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στο σινορωσικό σύστημα, η Μόσχα θα μπορούσε να ενισχύσει δραστικά τις σχέσεις της με την Ινδία, διαμορφώνοντας ένα αντίρροπο μέγεθος έναντι του Πεκίνου.

Άρα, για τη Ρωσία χαοτικοί πόλεμοι, σαν αυτόν που διεξάγεται στη Συρία, οι οποίοι αποδομούν κρατικές οντότητες, πολύτιμες για τη μελλοντική γεωπολιτική της στρατηγική, είναι καταρχήν βλαβερές καταστάσεις που θα πρέπει να παύσουν να υφίστανται και να επικρατήσει η ειρήνη.

Αντιθέτως, για τις Ηνωμένες Πολιτείες παρόμοιες συγκρούσεις, που καταστρέφουν την ενότητα της αυτονομημένης Παγκόσμιας Νήσου, διαλύουν τα βασικά συστατικά της στοιχεία, δηλαδή τα συμπαγή κράτη και αποτρέπουν τη δημιουργία μιας κυρίαρχης ευρασιατικής δύναμης, είναι μια θετική κατάσταση που πρέπει να ενισχυθεί.

Με άλλα λόγια, ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι, όντως, αυτό που συμβαίνει στη Συρία είναι ο ανταγωνισμός ηγεμονικών δυνάμεων, το γεγονός παραμένει ότι η μία εξ αυτών των δυνάμεων προωθεί μια γεωπολιτική στρατηγική που προϋποθέτει την ύπαρξη συμπαγών και σταθερών κρατών, ενώ η άλλη επιδιώκει την ύπαρξη κατεστραμμένων κρατών, που δεν θα επιτρέψουν στη Ρωσία να δημιουργήσει την αρχιτεκτονική που αυτή θέλει στην περιφέρειά της.

Βέβαια, αυτή η θεωρία μπορεί να φαίνεται σε πολλούς προϊόν συνωμοσιολογικής σκέψης. Καταρχάς, όμως, δεν αναφέρομαι σε βεβαιότητες αλλά σε πιθανότητες. Επίσης, δεν αναφέρομαι, κατ’ ανάγκην, σε ένα συνειδητό και οργανωμένο σχέδιο, το οποίο χαράχθηκε από κυνικές και σοφές δεξαμενές σκέψης σε κάποιες σκοτεινές αίθουσες της Ουάσιγκτον. Αντιθέτως, μιλάω για μια απρόσωπη αντίδραση, που προκύπτει περίπου αυτοματοποιημένα από πλευράς των Ηνωμένων Πολιτειών, λόγω των δραστικών αλλαγών στο διεθνές σύστημα που περιγράψαμε πιο πάνω, με τον ίδιο τρόπο που οι τριβές των τεκτονικών πλακών παράγουν σεισμικές δονήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα παραπάνω μπορεί να είναι εντελώς λανθασμένα. Όμως, θεωρώ ότι μας προσφέρουν μια εναλλακτική θέαση των τεκταινομένων στη γειτονιά μας και ένα νέο πεδίο προβληματισμού. Γιατί, αν πράγματι υφίσταται έστω και η ελάχιστη πιθανότητα ότι ισχυρά δυτικά κέντρα εξουσίας μπορεί να έχουν επενδύσει στην καταστροφή των κρατικών οντοτήτων σε κομβικά κομμάτια της Ευρασίας, για να μην δημιουργηθεί ένα ενιαίο γεωπολιτικό οικοδόμημα σε αυτήν, τότε δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα σταματήσουν στη Συρία. Όσο περισσότερες αποτυχημένες χώρες υπάρχουν στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου τόσο το καλύτερο για αυτούς. Και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά.

(*)Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την εισήγηση του υπογράφοντος στη διεθνή επιστημονική ημερίδα με θέμα «Ο ρόλος της Ρωσίας στην εδραίωση της ειρήνης και ασφάλειας στη Μεσόγειο», που διεξήγαν το Τμήμα Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών και το Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στις 19 Δεκεμβρίου 2016 στο αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης» στο κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Του Γιάννη Ανδρουλιδάκη*
Το τελευταίο διάστημα προβλήθηκαν πολύ οι κινήσεις που έγιναν στη σκακιέρα του λεγόμενου κεντρώου και σοσιαλδημοκρατικού χώρου. Την αρχή έκανε η «Δημοκρατική Συμπαράταξη» με την ένταξη στην κοινοβουλευτική της ομάδα δύο βουλευτών και με την ανακοίνωση της σύμπλευσης με το ΚΙΔΗΣΟ του κ. Γ. Παπανδρέου. Ακολούθησε μια πρώτη σύναξη στελεχών με αφορμή την κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας από την κα Γεννηματά. Λίγες μέρες αργότερα έγινε η εκδήλωση-παρθενική εμφάνιση της πρωτοβουλίας των κ. Φλωρίδη , Ραγκούση και της κας Διαμαντοπούλου στην οποία μίλησε και εκπρόσωπος του «Ποταμιού». Και στις δύο συγκεντρώσεις κυριάρχησαν τα μεγάλα λόγια-συνθήματα από τα οποία χαρακτηρίζεται διαχρονικά ο πασοκογενής χώρος. Και στις δύο έγινε προσπάθεια να πειστεί το ακροατήριο ότι αποτελούν την μετά ΣΥΡΙΖΑ λύση για τον τόπο και ότι θα φέρουν το νέο που έχει ανάγκη η χώρα. Τι συμβαίνει, όμως, στην πραγματικότητα;

Αυτές κινήσεις, θα λέγαμε, ότι εκπροσωπούν τις δύο μεγάλες τάσεις που δημιουργήθηκαν στο ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη προσπαθεί να εμφανιστεί σαν η συνέχεια του ιστορικού ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου και η δεύτερη ως η προέκταση της εκσυγχρονιστικής πλευράς, η οποία είχε ως εκφραστή τον κ. Κ. Σημίτη. Τα επιτελεία της «Δημοκρατικής Συμπαράταξης» και της νέας κίνησης, η οποία εμφανίστηκε με τον τίτλο «ΩΡΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ», βλέποντας τις εξελίξεις εκτιμούν ότι μπορούν να καρπωθούν μέρος των ψηφοφόρων που απογοητευμένοι εγκαταλείπουν το ΣΥΡΙΖΑ και οι οποίοι στο παρελθόν ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ. Επιπλέον προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο εκλογών στο πρώτο εξάμηνο του έτους με στόχο να καταγράψουν ένα ικανοποιητικό ποσοστό, το οποίο θα τους δώσει το ρόλο του ρυθμιστή στις μετεκλογικές εξελίξεις . Τέλος προσπαθούν και οι δύο να κερδίσουν τις εντυπώσεις, να πάρουν κεφάλι και να γίνουν ηγεμονική δύναμη στο χώρο τους.

Αξίζει εδώ να θυμηθούμε ότι ανάλογες προσπάθειες είχαν γίνει και στο παρελθόν με την κίνηση των 58 και την «Ελιά», οι οποίες, ωστόσο, γρήγορα ξεφούσκωσαν. Είναι γεγονός ότι, όσο και αν στηρίζονται από το κατεστημένο, τέτοιες απόπειρες δε φαίνεται να έχουν μέλλον. Οι λόγοι είναι απλοί. Οι άνθρωποι οι οποίοι ηγούνται των σχημάτων αυτών αλλά και η πλειοψηφία των στελεχών τους εκπροσωπούν το παλιό και το δοκιμασμένο. Έχουν θητεύσει σε κυβερνητικές θέσεις και έχουν δώσει δείγματα πολιτικής συμπεριφοράς και πρακτικής. Ανέχτηκαν, αν κάποιοι δε συμμετείχαν κιόλας, τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Προώθησαν και στηρίχτηκαν στο ρουσφέτι, στα πελατειακά δίκτυα, στον παλαιοκομματισμό, στην αναξιοκρατία και το λαϊκισμό. Είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για τα σημερινά χάλια της χώρας. Ψήφισαν και εφάρμοσαν μνημόνια και συνέβαλαν στην κατάρρευση της κακής έτσι κι αλλιώς, δημόσιας υγείας, παιδείας και ασφάλισης. Κούνησαν κατ επανάληψη το δάχτυλο στην κοινωνία και υπηρέτησαν πιστά τις αδιέξοδες συνταγές των δανειστών και του ΔΝΤ. Επιπλέον ποια πολιτική λύση έχουν να προτείνουν, όταν ομνύουν στην ευρωζώνη και στο νόμισμα της; Ποια άλλη πέρα από το δοκιμασμένο δρόμο των μνημονίων, της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και της σκληρής λιτότητας; Ποιος θα φέρει άραγε το νέο , το διαφορετικό και το φιλολαϊκό; Είναι τουλάχιστον αφέλεια να πιστεύει κάποιος ότι αυτό θα γίνει από τον κ . Παπανδρέου, τον κ. Βενιζέλο, την κα Γεννηματά ή από τον κ. Φλωρίδη, τον κ. Ραγκούση , την κα Διαμαντοπούλου και μια πλειάδα στελεχών πρώτης γραμμής. Οι παραπάνω αντιπροσωπεύουν επάξια το μεταπολιτευτικό χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα και είναι ταυτισμένοι μαζί του. Αποτελεί πραγματικά μεγάλη πρόκληση να εμφανίζονται ως σωτήρες του τόπου, εκείνοι που τον βούλιαξαν.

Το νέο και αυτό που χρειάζεται η χώρα σιγά – σιγά γεννιέται. Θα στηριχτεί σε ένα μέτωπο πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με το λαό πρωταγωνιστή, το οποίο θα συγκρουστεί με το ΔΝΤ και την ΕΕ, δε θα αναγνωρίσει το χρέος, θα ακυρώσει τα μνημόνια και τους σχετικούς νόμους και θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα για τους πολλούς, για την ανακούφιση της κοινωνίας. Δρόμος δύσκολος αλλά αναγκαίος για να αποκτήσει η χώρα την εθνική της ανεξαρτησία και ο τόπος την τσαλακωμένη περηφάνια του και τη διαρκώς ζητούμενη προκοπή του.

*εκπαιδευτικός στο 6ο Λύκειο Καλαμάτας

Του Γιώργου Μητραλιά
Αν και αρκετοί δεν το αντιλήφθηκαν, ή έκαναν πως δεν το αντιλήφθηκαν, αυτό που συνέβη στις 21 Ιανουαρίου 2017 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι στη κυριολεξία κοσμοϊστορικό: Οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην ιστορία των ΗΠΑ αλλά και στην ιστορία της ανθρωπότητας! Τουλάχιστον 4 και ίσως 5 και παραπάνω εκατομμύρια διαδηλωτές και διαδηλώτριες! Ένα γεγονός που σίγουρα γράφει Ιστορία και εγκαινιάζει μια νέα εποχή ταξικών αγώνων μετά από μια μακρά καταθλιπτική περίοδο υποχωρήσεων και ηττών…(1)

Το πρώτο συμπέρασμα είναι προφανές και ευνόητο: O αμερικανικός γίγαντας ξυπνάει και βγαίνοντας από την ατέλειωτη νάρκη του φέρνει τα πάνω κάτω σε όλο το κόσμο! Γιατί πέρα από την πρωτοφανή μαζικότητα, υπάρχει και η “ποιότητα” αυτών των διαδηλώσεων. Και πριν απ’όλα, η κατακλυσμική κυριαρχία των γυναικών που φέρνει ανεπαισθήτως στη μνήμη κάποιες άλλες γυναικείες διαδηλώσεις που σφράγισαν την ιστορία της ανθρωπότητας στους τελευταίους τρεις αιώνες. Ναι, ο πειρασμός είναι μεγάλος και υποκύπτουμε ευχαρίστως σε αυτόν θυμίζοντας ότι από μια γυναικεία διαδήλωση ξεκίνησε η μεγάλη Γαλλική Επανάσταση του 1789 αλλά και η ακόμα μεγαλύτερη στη Ρωσία πριν από ακριβώς έναν αιώνα...

Όμως, υπάρχει και συνέχεια καθώς αυτή η γυναικεία διάσταση συμπληρώνεται και αποκτά όλη την εκρηκτική της γόμωση από την τεράστια συμμετοχή της νεολαίας που κυριαρχεί στο νέο και τόσο υποσχόμενο αμερικανικό κίνημα. Μιας νεολαίας μαχητικής και συνάμα ευαίσθητης, αλληλέγγυας και για αυτό ενωτικής και ενωμένης πέρα από τις “φυλετικές” και άλλες διαφορές που εκμεταλλεύονται εκείνοι που διαιρούν για να βασιλεύουν. Σε μια Ευρώπη που έχει σχεδόν ξεχάσει το νεολαιίστικο πρόσωπο των κοινωνικών διαμαρτυριών και εξεγέρσεων, είναι σίγουρα καλοδεχούμενο βάλσαμο ψυχής και αντικαταθλιπτικό φάρμακο το θέαμα των εκατομμυρίων αμερικανών νέων που γεμίζουν τους δρόμους δηλώνοντας μάλιστα... “σοσιαλιστές”...


Αλλά όχι μόνον αυτό. Ο ωκεανός των αυτοσχέδιων πλακάτ που έδινε τον τόνο και έκανε τόσο πολύχρωμες τις διαδηλώσεις είναι αδιάψευστος μάρτυρας της αυτενέργειας των διαδηλωτριών και διαδηλωτών. Σχεδόν ο καθένας και η καθεμιά κρατούσαν το δικό τους πλακάτ που είχαν φτιάξει με τα δικά τους χέρια και τα γνωστά “ευρωπαϊκά” μας “ετοιματζίδικα” πανώ ήταν απλώς ανύπαρκτα! Απόδειξη κι αυτή του συνειδητού πάθους των διαδηλωτών και διαδηλωτριών, που έκανε το ατέλειωτο πλήθος να πάλλεται, να βογγά και να ουρλιάζει σαν ένας άνθρωπος. Ακριβώς όπως συνέβαινε κάποτε στο μακρινό Μάη του ‘68…



Και όλα αυτά όχι μόνο στην Ουάσιγκτον, στο Λος Άντελες, στη Βοστόνη, στο Ντένβερ, στη Νέα Υόρκη και στις άλλες αμερικανικές μεγαλουπόλεις. Αλλά σε κάθε πόλη, κωμόπολη και -ίσως- χωριό των ΗΠΑ επειδή ο ξεσηκωμός είναι όντως παλλαϊκός. Και μελετώντας τον κατάλογο των διαδηλώσεων ίσως να είναι μεγαλύτερη και από την αίσθηση που προκαλούν οι 250.000 διαδηλωτές του Σικάγου, οι 500.000 της Ουάσιγκτον ή οι 750.000 του Λος Άντζελες η συγκίνηση που προκαλεί ο… ένας (1) διαδηλωτής που αναφέρεται ότι κατέβηκε στο δρόμο σε μια ντουζίνα χωριών (;) της χώρας!

Φυσικά, όλα απομένουν να γίνουν. Και επίσης “φυσικά”, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει ότι οι γιγάντιες διαδηλώσεις της 21ης Ιανουαρίου θα μετεξελιχθούν υποχρεωτικά σε εκείνο το κίνημα που θα ανατρέψει τον Τραμπ και θα δώσει λύσεις στα προβλήματα της ανθρωπότητας. Όμως, δεν είναι δυνατό στο όνομα αυτού του “όλα απομένουν να γίνουν” να μην αναγνωρίζεται η ιστορική σημασία αυτών των διαδηλώσεων. Ή ακόμα χειρότερα να προεξοφλείται ότι “όλα αυτά”... δεν πρόκειται να οδηγήσουν πουθενά! Έστω και αν τέτοιες στάσεις και συμπεριφορές δεν προκαλούν πια έκπληξη καθώς αντικατοπτρίζουν την κωματώδη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ευρωπαϊκό κίνημα και η ευρωπαϊκή αριστερά, πρέπει πάντως να καυτηριάζονται επειδή το λιγότερο που κάνουν είναι να ενισχύουν τη διάχυτη ηττοπάθεια και μοιρολατρία των πολιτών την ώρα μάλιστα, που η ευρωπαϊκή άκρα δεξιά επιχειρεί την έφοδό της στην εξουσία.

Ακόμα χειρότερο είναι όμως το γεγονός ότι πίσω από αυτή τη αδιαφορία για τις αμερικανικές εξελίξεις κάποιων ευρωπαίων αριστερών κρύβεται η αυταπάτη ότι ο Τραμπ “δεν είναι και τόσο κακός” καθώς παίρνουν στα σοβαρά την “αντισυστημική” του δημαγωγία η οποία δήθεν τινάζει στον αέρα το νεοφιλελευθερισμό με συνέπεια να διευκολύνεται το έργο της αριστεράς! Πέρα από το ότι “εκτιμήσεις” τέτοιου είδους της αριστεράς έχουν βεβαρυμένο παρελθόν και ευθύνονται σε μέγιστο βαθμό για την περίπου ανεμπόδιστη άνοδο στην εξουσία τόσο του ιταλικού φασισμού όσο και του γερμανικού ναζισμού, το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και αν αλήθευαν δεν θα προλάβαιναν να γίνουν πράξη. Γιατί; Μα, επειδή δεν λαβαίνουν υπόψη τόσο την αμεσότητα όσο και το θανάσιμο περιεχόμενο της απειλής που συνιστά η προεδρία του Τραμπ που δίνει ήδη πολύ εύγλωττα δείγματα γραφής: Εφαρμόζει τη μια μετά την άλλη τις εφιαλτικές προεκλογικές της υποσχέσεις και προχωρά στη ταχύτατη υλοποίηση του συνόλου του ρατσιστικού, μισογυνικού, αντεργατικού, σκοταδιστικού και απάνθρωπου προγράμματός της! Δυστυχώς για όλους αυτούς που είτε τρέφουν αυταπάτες για το ποιόν της προεδρίας του Τραμπ, είτε ευελπιστούν ότι θα “μαλακώσει” και θα γίνει πιο “συνεννοήσιμος”, το αμέσως προσεχές μέλλον τους επιφυλάσσει την ίδια ακριβώς τύχη που επιφύλλαξε στις (σοσιαλδημοκρατικές και κομμουνιστικές) ηγεσίες της μεσοπολεμικής αριστεράς: Όταν καταλάβουν πόσο άμεση και πόσο θανάσιμη είναι η απειλή και αφυπνιστούν τότε θα είναι -δυστυχώς- πάρα πολύ αργά…


Όμως, δεν πρόκειται μόνο για αυτό. Εξίσου ζωτικής σημασίας με τη θέση που καλείται να πάρει απέναντι στη θανάσιμη απειλή της προεδρίας Τραμπ, είναι και η στάση που η ευρωπαϊκή -και μαζί της η ελληνική- αριστερά καλείται να υιοθετήσει απέναντι στο γιγάντιο λαϊκό κίνημα που σαρώνει τις ΗΠΑ. Και αυτό επειδή η οργανική σύνδεσή της με αυτό το αμερικανικό κίνημα μπορεί να πετύχει ό,τι δεν καταφέρνει να κάνει μόνο με τις δικές της -ισχνές πια- δυνάμεις: Να βγει από τη τέλμα της ήττας στο οποίο βυθίζεται όλο και περισσότερο!



Από αυτή την άποψη, οι ευρωπαϊκές διαδηλώσεις συμπαράστασης στις αμερικανικές της 21ης Ιανουαρίου 2017 είναι πλούσιες σε πολύ χρήσιμα διδάγματα. Και πριν απ’όλα, γιατί άραγε ήταν 100.000 οι διαδηλωτές στο Λονδίνο και μόλις 5.000 στο Παρίσι, από τους οποίους μάλιστα τουλάχιστον τα 3/5 ήταν αμερικανοί πολίτες; Η απάντηση είναι απλή: Επειδή στο χρόνο που πέρασε, η μεν βρετανική αριστερά και άκρα αριστερά πρόλαβε να συνδεθεί με την αμερικανική και ειδικά με το πελώριο κίνημα υποστήριξης στον Μπέρνι Σάντερς, ενώ η αντίστοιχη γαλλική (αλλά και ισπανική) έκλεισε τα μάτια και τα αυτιά της και αρνήθηκε πεισματικά να κουνήσει έστω και το δακτυλάκι της σε ένδειξη αλληλεγγύης προς αυτό! Το αποτέλεσμα αυτών των δυό διαμετρικά αντίθετων συμπεριφορών βγάζει μάτια:Οι 100.000 διαδηλωτές του Λονδίνου στηρίζουν μεν και βοηθούν το αμερικανικό κίνημα, αλλά στηρίζουν και βοηθούν απείρως περισσότερο το δικό τους, το βρετανικό κοινωνικό κίνημα, τη βρετανική αριστερά και τα βρετανικά συνδικάτα! Αντίθετα, ο επαρχιωτισμός και η άρνηση της γαλλικής αριστεράς να ενδιαφερθεί και ακόμα περισσότερο να συμπαρασταθεί ενεργά και να συνεργαστεί με το αμερικανικό κίνημα στερεί μεν από αυτό μια πολύτιμη διεθνή στήριξη αλλά βλάπτει και κάνει κακό πρωτίστως στην ίδια τη γαλλική αριστερά που δεν λέει να σταματήσει τον κατήφορό της…

Οι γιγάντιες διαδηλωσεις της 21ης Ιανουαρίου 2017 μας έμπασαν σίγουρα σε μια νέα εποχή στην οποία επιτρέπεται πια όχι μόνο να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία αλλά και να σχεδιάζουμε τη μεγάλη αντεπίθεση των “από κάτω” σε διεθνή και ίσως πλανητική κλίμακα. Υπό έναν όμως απαράβατο όρο: Ότι δεν υπάρχει καμιά “νομοτέλεια” και ότι όλα πλέον εξαρτώνται από όλους εμάς, τις επιλογές, τις πρωτοβουλίες και κυρίως, τις πράξεις μας καθώς μάλιστα το αμέσως προσεχές μέλλον προδιαγράφεται περισσότερο παρά ποτέ αβέβαιο, άγριο και συγκρουσιακό. Με άλλα λόγια, ίσως ποτέ άλλοτε να μην ήταν τόσο επίκαιρο το παλιό καλό... “συν Αθηνά και χείρα κίνει”...
Σημειώσεις

1.Βλέπε τον πολύ κατατοπιστικό χάρτη των διαδηλώσεων της 21ης Ιανουαρίου 2017 στις ΗΠΑ: http://contra-xreos.gr/arthra/1166-2017-01-22-13-29-59.html


Για περισσότερες πληροφορίες, τοποθετήσεις και αναλύσεις σχετικά με τις τελευταίες πρωτοφανείς κινητοποιήσεις αλλά και την κατάσταση που έχει διαμορφώσει η άνοδος στην εξουσία του Ντ. Τραμπ, βλέπε το Facebook της Πρωτοβουλίας Έλληνες για το μαζικό κίνημα του Μπέρνι Σάντερς : https://www.facebook.com/GreeksForBerniesMassMovement/
​ΠΗΓΗ: www.contra-xreos.gr​

Του Πάτρικ Κόκμπερν
Στον απόηχο των μαζικών διαδηλώσεων κατά του Ντ. Τραμπ στις ΗΠΑ, κατά την ημέρα της ορκωμοσίας του ως προέδρου, έχει ενδιαφέρον το άρθρο του Αμερικανού δημοσιογράφου Πάτρικ Κόκμπερν για τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν τις διαθέσεις ευρέων λαϊκών στρωμάτων σε πολύ διαφορετικές περιοχές του σύγχρονου κόσμου. Τις οποίες δεν αντιλαμβάνονται καν ή περιφρονούν οι φιλελεύθερες και εύπορες ελίτ που εμφανίζονται ως επικεφαλής των αντι-Τραμπ κινητοποιήσεων και στο μόνο στο οποίο ωθούν είναι η περαιτέρω διαίρεση των εργαζόμενων στρωμάτων που έχουν κάθε κοινωνικό συμφέρον να συμπαραταχθούν τόσο ενάντια στον Τραμπ όσο και στις ηγεσίες του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, στις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πλούσιους, τα συμφέροντα των οποίων υπηρετεί η αμερικανική πολιτική τάξη στο σύνολό της.


Η εποχή μας είναι εποχή αστάθειας και αποσύνθεσης που άρχισε στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική το 2011 και στην Ευρώπη και το 2016. Πρόκειται για περιοχές πολύ διαφορετικές, αλλά οι πρόσφατοι πολιτικοί σπασμοί σ’ αυτές έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά και μεταδίδουν κυρίως μια αίσθηση που συμμερίζονται οι απλοί άνθρωποι από τον Μισισιπή μέχρι τον Ευφράτη: τη δυσαρέσκεια με την κρατούσα κατάσταση. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι πολιτικές ελίτ από τη Δαμασκό μέχρι την Ουάσιγκτον έχουν υποτιμήσει κραυγαλέα την αντιδημοτικότητά τους και τη συρρίκνωση της πολιτικής τους βάσης.

Η ανισότητα έχει αυξηθεί παντού προκαλώντας τεράστιες πολιτικές συνέπειες, μια εξέλιξη που έχει συζητηθεί πολύ ως αιτία της λαϊκής-εθνικής έκρηξης στη Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Έχει όμως σημαντικές αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Εκπτωχευμένοι Σύροι χωρικοί , που κάποτε απέβλεπαν στο κράτος για να βρουν δουλειά και να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες με χαμηλές τιμές, μια δεκαετία πριν από το 2011 διαπίστωσαν ότι η κυβέρνησή τους δεν έδειχνε την ίδια έγνοια με πριν γι’ αυτά που τους συνέβαιναν. Εκατομμύρια δολάρια ρίχνονταν σε κατασκευές πλουμιστών κατοικιών στα προάστια της Δαμασκού και του Χαλεπιού, στις πόλεις όπου οι πλουσιότερες συνοικίες έμοιαζαν με το Λονδίνο ή το Παρίσι. Ήταν συνεπώς αναμενόμενο, αυτοί οι άνθρωποι που προηγουμένως υποστήριζαν το κυβερνών κόμμα Baath να αποτελέσουν τη σπονδυλική στήλη της λαϊκής εξέγερσης. Οι αδικίες για τις οποίες διαμαρτύρονταν ήταν παρόμοιες μ’ αυτές των άνεργων ανθρακωρύχων στα πάλαι ποτέ προπύργια του Δημοκρατικού Κόμματος στη Δυτική Βιρτζίνια που ψήφισαν συντριπτικά υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές υπέρ της ελεύθερης αγοράς ήταν ακόμη πιο καταστροφικές για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική από ό,τι στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Στις δικτατορίες ή στις αυταρχικές μοναρχίες που οι κυβερνήσεις δεν λογοδοτούν ούτε εφαρμόζεται το κράτος δικαίου, τέτοιες οικονομικές αλλαγές ενισχύουν περαιτέρω τον καπιταλισμό των «ημετέρων»: η πρόσβαση στον στενό κύκλο της πολιτικής εξουσίας γίνεται το βασικό μέσο πλουτισμού. Οι κυβερνήσεις μετατρέπονται σε γιγαντιαίες μηχανές λεηλασίας υπό την κλεπτοκρατική καθοδήγηση ελάχιστων οικογενειών της άρχουσας τάξης. Λίγα χρόνια πριν στη Βαγδάτη, έπεσαν δυνατότερες από τις συνήθεις χειμωνιάτικες βροχές και οι δρόμοι πλημμύρισαν με ένα βρομερό γκρίζο μείγμα νερού και αποβλήτων από τις αποχετεύσεις, βάθους άνω των 30 πόντων. Ρώτησα μια σύμβουλο του υπουργείου Υδάτινων Πόρων γιατί συνέβη αυτό και μου εξήγησε, σαν κάτι πολύ συνηθισμένο, ότι την προηγούμενη δεκαετία η ιρακινή κυβέρνηση είχε δαπανήσει 7 δισ. δολάρια για την κατασκευή νέου αποχετευτικού δικτύου στην πρωτεύουσα, αλλά είτε δεν κατασκευάστηκε ποτέ είτε ήταν τόσο κακοφτιαγμένο που δεν μπορούσε να απομακρύνει τα νερά της βροχής. [Βεβαίως, η εικόνα που περιγράφει ο αρθρογράφος είναι πολύ συνηθισμένη τόσο σε ευρωπαϊκές όσο και σε αμερικανικές πόλεις, όπου υποτίθεται ότι υπάρχει κυβερνητική λογοδοσία και κράτος δικαίου, οι «φιλελεύθερες δημοκρατίες» τηρούν όμως τα προσχήματα. σ.τ.μ.]

Στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν τους εαυτούς τους τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης, αλλά το ιδεολογικό όχημα διαμαρτυρίας διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, ως αντίπαλος του ελεύθερου εμπορίου , της μαζικής μετανάστευσης και των στρατιωτικών επεμβάσεων στο εξωτερικό εμφανίστηκε ο δεξιός λαϊκιστικός εθνικισμός. Το θέμα των στρατιωτικών επεμβάσεων στο εξωτερικό έχει πολύ μεγαλύτερη απήχηση στις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι στην Ευρώπη λόγω των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Ο Τραμπ αντιλήφθηκε ενστικτωδώς ότι πρέπει να επιμείνει σ’ αυτά τα τρία ζητήματα, τη σημασία των οποίων ουδέποτε εκτίμησαν η Χίλαρι Κλίντον και οι περισσότεροι ηγέτες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, παίρνοντας σήμα από τους δωρητές τους, αυτούς που τους στήριξαν οικονομικά, και όχι από τους δυνητικούς ψηφοφόρους τους.

Στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, το όχημα διαμαρτυρίας και αντίθεσης στην υπάρχουσα κατάσταση είναι σχεδόν αποκλειστικά θρησκευτικό και σπανίως εθνικό, με πιο σημαντικό παράδειγμα της μάχης για τον εθνικό σκοπό τους Κούρδους. Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή σε σχέση με 50 χρόνια πριν, όταν αυτοί που εξεγείρονταν στην περιοχή ήταν συνήθως οπαδοί της δημιουργίας ανεξάρτητων εθνικών κρατών ή σοσιαλιστές – όμως, και τα δύο αυτά συστήματα πεποιθήσεων απαξιώθηκαν από διεφθαρμένους και αυταρχικούς εθνικιστές δικτάτορες και λόγω της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Ο κοσμικός εθνικισμός ήταν, σε κάθε περίπτωση, κάτι σαν το «πιστεύω» της μεσαίας τάξης στον αραβικό κόσμο, με περιορισμένες όμως δυνατότητες να δημιουργήσει εκείνη τη συγκολλητική ουσία που κρατά τις κοινωνίες ενωμένες εν όψει της κρίσης. Όταν οι δυνάμεις του Isisπροέλαυναν προς τη Βαγδάτη, αφού είχαν καταλάβει τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014, η αντίσταση στην προέλασή τους συσπειρώθηκε με την έκδοση ενός φετφά από τον θρησκευτικό ηγέτη των σιιτών Αλί αλ-Σιστάνι. Ουδείς μη θρησκευτικός ηγέτης μπορούσε να απευθυνθεί αποτελεσματικά σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους καλώντας τους να πολεμήσουν εθελοντικά μέχρι θανάτου ενάντια στο Isis.

Η Μέση Ανατολή διαφέρει επίσης από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ επειδή τα κράτη είναι πιο εύθραυστα από όσο φαίνονται και από τη στιγμή που θα καταστραφούν αποδεικνύεται αδύνατον να αναδημιουργηθούν. Αυτό ήταν ένα δίδαγμα που το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής στην Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και το Παρίσι δεν εξήγαγε μετά την επέμβαση στο Ιράκ το 2003, αν και τα καταστροφικά αποτελέσματα μιας πετυχημένης ή επιχειρούμενης αλλαγής καθεστώτος εμφανίστηκαν με αιματηρό τρόπο επανειλημμένα. Πάντα ήταν ανόητα απλοϊκό να κατηγορούνται για τα προβλήματα στο Ιράκ, τη Συρία ή τη Λιβύη ο Σαντάμ Χουσεΐν, ο Μπασάρ αλ-Άσαντ και ο Μουαμάρ Καντάφι, αυταρχικοί ηγέτες τα καθεστώτα των οποίων ήταν το σύμπτωμα και όχι η αιτία της διαίρεσης.

Δεν βαθαίνουν, όμως, μόνο στη Μέση Ανατολή οι διαιρέσεις. Ό,τι και να συμβεί στη Βρετανία λόγω του Brexitή στις ΗΠΑ λόγω της εκλογής του Τραμπ, και οι δύο χώρες θα είναι πιο διαιρεμένες και συνεπώς πιο αδύναμες από πριν. Οι πολιτικές διαιρέσεις στις ΗΠΑ είναι πιθανώς μεγαλύτερες σήμερα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη εποχή από την περίοδο του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, 150 χρόνια πριν. Οι επανειλημμένες εκκλήσεις για ενότητα και στις δύο χώρες προδίδουν τη βαθιά έλλειψη ενότητας και την αίσθηση πανικού που υπάρχει, καθώς οι άνθρωποι κινούνται στο σκοτάδι ενώ οι παλιοί κανόνες και τα παλιά σημεία αναφοράς δεν είναι ορατά ή δεν υπάρχουν πλέον.

Τα κατεστημένα ΜΜΕ δυσκολεύονται να βγάλουν νόημα από τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που μπορεί να αναδυθεί. Οι δημοσιογράφοι είναι περισσότερο ριζωμένοι στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων από όσο παριστάνουν και σοκάρονται από τις ριζικές αλλαγές. Μόνο δύο μεγάλες εφημερίδες –οι «FloridaTimes-Union» και «LasVegasReview-Journal» -- στήριξαν τον Τραμπ πριν από την εκλογή του και ελάχιστοι σχολιαστές περίμεναν να εκλεγεί, παρ'όλα αυτά έκβαση των εκλογών δεν μείωσε την εμπιστοσύνη στην κρίση τους. Η κριτική του Τραμπ στα ΜΜΕ έχει απολέσει όλο το σεβασμό για την αλήθεια και το ψεύδος με τη δημοσίευση των εξόφθαλμα κατασκευασμένων εκθέσεων περί των χαριεντισμών του με τη Ρωσία, αλλά υπάρχει επίσης πραγματική αβεβαιότητα για το εάν ο Τραμπ θα αλλάξει τα πράγματα ουσιαστικά, προς το καλό ή το κακό.

Οι κρίσεις στα διάφορα μέρη του κόσμου αρχίζουν να αλληλοεπηρεάζονται και να επιδεινώνουν η μία την άλλη. Πριν από το 2014, οι Ευρωπαίοι ηγέτες , παρά τις όποιες ανθρωπιστικές διαμαρτυρίες τους, ελάχιστα νοιάζονταν για το τι συνέβαινε στο Ιράκ και τη Συρία. Όμως, η επικράτηση του Isis, η μαζική είσοδος Σύρων προσφύγων που κατευθύνονται προς τη Κεντρική Ευρώπη και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες έδειξαν ότι οι κρίσεις στη Μέση Ανατολή δεν θα μπορούσαν να περιοριστούν εκεί. Έδωσαν μια ισχυρή ώθηση στην αντιμεταναστευτική εθνικιστική δεξιά και την κατέστησαν πραγματική διεκδικήτρια της πολιτικής εξουσίας.

Η Μέση Ανατολή πάντα ήταν πηγή αστάθειας στον κόσμο και ποτέ τόσο έντονα όσο τα τελευταία έξι χρόνια. Όμως αναδύονται οι νικητές και οι ηττημένοι στη Συρία, όπου ο Άσαντ σταθεροποιείται με τη βοήθεια των Ρώσων και των Ιρανών, ενώ στο Ιράκ η κυβέρνηση της Βαγδάτης, με τη βοήθεια της αμερικανικής αεροπορίας, ανοίγει αργά το δρόμο μέσα στη Μοσούλη. Το Isisπιθανώς έχει περισσότερη μαχητική δύναμη εντός του από όσο θέλουν να πιστεύουν πολλοί εχθροί του, αλλά βρίσκεται στην πορεία της τελικής ήττας του. Μία από τις πρώτες πραγματικές δοκιμασίες του Τραμπ θα είναι κατά πόσο θα ανακόψει αυτούς τους πολέμους, κάτι που τώρα , τουλάχιστον, γίνεται εφικτό.

Πηγή: http://www.counterpunch.org/2017/01/23/the-rise-of-trump-and-isis-have-more-in-common-than-you-might-think

Μετάφραση: Αριάδνη Αλαβάνου

Του Γιώργου Κακόβουλου
Είμαστε στην «ευχάριστη» θέση, η χώρα μας να εκπροσωπείται στο εξωτερικό, στην Ε.Ε., και στο Eurogroup, από έναν που πραγματικά «τιμάει» το όνομά του, από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, που πίσω του φέρνει καταγωγή, από την οικογένεια του Θρασύβουλου Τσακαλώτου. Ο Θρ. Τσακαλώτος, αδελφός του παππού του Ευκλείδη, κάτω από τις διοαταγές του Σκόμπι έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην μάχη των Δεκεμβριανών. Οι Εγγλέζοι του οφείλουν πολλά, στο ότι τότε νίκησαν τον ΕΛΑΣ και η Αθήνα πέρασε στους ιμπεριαλιστές και στους ντόπιους συνεργάτες τους. Η ιστορία θα δείξει, ποιοςέκανε πιο πολύ κακό στην αριστερά και γενικά στο κομμουνιστικό κίνημα: Ο στρατιωτικός Θρασύβουλος ή ο Ευκλείδης. Ο τελευταίος έχει πραγματικά πάρει την θέση του Σωτήριου Γκοτζαμάνη (υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης Τσολάκογλου στην κατοχή), υπογράφει ταπεινωτικές επιστολές προς τους ξένους, αποδέχεται και εφαρμόζει μέτρα που και οι πιο ακραίοι νεοφιλελεύθεροι δεν θα έπαιρναν (αλλά και δεν θα μπορούσαν να πάρουν) και δυσφημεί την αριστερά σε εθνικό, πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Βέβαια από την άλλη, δεν μπορεί κανείς να μην κρατήσει, ότι διαφημίζει την χώρα με τα άπταιστα αγγλικά του.




Έχουν περάσει κάποια χρόνια, από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην αντιπολίτευση και ο Τσίπρας έσκιζε τα μνημόνια, όταν ο Σαμαράς «διαπραγματεύονταν στα τέσσερα» (κατά δήλωση Τσίπρα από το νησί της Ρόδου). Τότε λοιπόν, σε μια πολιτική εκδήλωση στα Βόρεια προάστια, ο Ε. Τσακαλώτος ως κεντρικός ομιλητής, πούλαγε αντιμνημονιακά φούμαρα με τα σπαστά του ελληνικά. Μια μικρόσωμη κοπέλα από το ακροατήριο, τον ρωτάει: Μα πως θα εφαρμόσετε μια άλλη πολιτική όταν όλα τα μέσα οικονομικής πολιτικής βρίσκονται στις Βρυξέλες; Η Δημοσιονομική, η νομισματική, η συναλλαγματική, η εμπορική κλπ δεν είναι στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης, μήπως όλα αυτά που λέτε δεν μπορούν να γίνουν λόγω συμμετοχής στην χώρα στην Ζώνη του Ευρώ; Μήπως δηλαδή είναι το ευρώ το κεντρικό ζήτημα; Μήπως πρέπει να ανακτηθούν μοχλοί οικονομικής πολιτικής με επιστροφή στην Δραχμή;

Ενοχλημένος, με τα γνωστά σπαστά ελληνικά του και με ύφος «καθηγητή» της απαντάει: Αυτά που λες κοπέλα μου, είναι αστικά οικονομικά, εμείς μιλάμε με μαρξιστικά οικονομικά. Όποτε, βλέπω λοιπόν τον Ευκλείδη στην τηλεόραση, μπορεί να στεναχωριέμαι με την κατάντια του ελληνικού κράτους και της πατρίδας μου, αλλά πάντα γελάω με την ατάκα του περί μαρξιστικών οικονομικών. Ατάκα που λέγανε πολλοί στον ΣΥΡΙΖΑ για να «γλυστρήσουν» από την συζήτηση και την ουσία του πράγματος. Άρα για να είμαστε σαφείς, σήμερα για όποιον δεν καταλαβαίνει (γιατί σκέφτεται με τα παραδοσιακά αστικά οικονομικά), ο Ευκλείδης εφαρμόζει τα μαρξιστικά του οικονομικά…….

Και εις ανώτερα…

Pierre BourdieuΜια συνέντευξη αποκαλύπτει έναν κόσμο ολόκληρο. Όταν ο Τύπος μεταφέρει τα λόγια αυτών που «λαμβάνουν τις αποφάσεις», των οποίων κάθε εξομολόγηση μπορεί να κλονίσει νομίσματα, δεν δίνουμε πάντα σημασία στο τεράστιο ποσό όσων δεν λέγονται και όσων υπονοούνται στο λόγο τους. Οπλισμένοι με την «ανεξαρτησία» τους, κεκτημένη μέσω της πολιτικής εξουσίας, οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών έχουν πλέον τη δύναμη να αλλάξουν την πορεία των εθνών. Ποιο είναι το όραμά τους για την κοινωνία; Και, για παράδειγμα, ποιό είναι αυτό του κ Hans
Tietmeyer, του μεγάλου αρχιτέκτονα του ευρώ;

Έχοντας διαβάσει στο αεροπλάνο τη συνέντευξη του Προέδρου της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Hans Tietmeyer, που παρουσιάζεται ως ο «αρχιερέας του γερμανικού μάρκου» – τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο – θα ήθελα να επιδοθώ σ’ ένα είδος ερμηνευτικής ανάλυσης κατάλληλο για τα ιερά κείμενα: «η πρόκληση σήμερα είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και για την –εδώ είναι η λέξη κλειδί– εμπιστοσύνη των επενδυτών. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ελέγχουμε τους δημόσιους προϋπολογισμούς».

Δηλαδή – θα γίνει πιο σαφής στις παρακάτω φράσεις – να ταφεί το συντομότερο δυνατόν το κράτος πρόνοιας και, μεταξύ άλλων, τις δαπανηρές κοινωνικές και πολιτιστικές πολιτικές, για τον καθησυχασμό των επενδυτών που θα προτιμούσαν την προσωπική ενασχόληση – με τις δικές τους πολιτιστικές επενδύσεις. Είμαι βέβαιος ότι όλοι αυτοί αγαπούν τη ρομαντική μουσική και την ιμπρεσιονιστική ζωγραφική και είμαι πεπεισμένος, χωρίς να γνωρίζω τίποτα για τον πρόεδρο της Bundesbank ότι, στον ελεύθερό του χρόνο, όπως και ο διευθυντής της Τράπεζας της Γαλλίας Jean-Claude Trichet, διαβάζει ποίηση και ασχολείται με τη φιλανθρωπία.

«Είναι συνεπώς αναγκαίος, ο έλεγχος των δημόσιων προϋπολογισμών, η μείωση του επιπέδου των φόρων για να υπάρξει ένα βιώσιμο επίπεδο μακροπρόθεσμα.»

Τι καταλαβαίνουμε εδώ: Ότι πρέπει να μειωθούν οι φόροι των επενδυτών μέχρι να γίνουν υποφερτοί από αυτούς, ώστε να μην ενθαρρύνονται να μεταφέρουν αλλού τις επενδύσεις τους. Συνεχίζοντας το διάβασμα: «Πρέπει να (…) μεταρρυθμίσουμε το σύστημα κοινωνικής ασφάλειας». Δηλαδή, δις επαναλαμβάνει, να ταφεί το κράτος πρόνοιας και οι πολιτικές κοινωνικής προστασίας, η επιτυχία των οποίων είναι πολύ πιθανό να καταστρέψει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, να προκαλέσει νόμιμη δυσπιστία, εφ’ όσον είναι βέβαιοι ότι τα οικονομικά τους κεκτημένα – αφού μιλάμε για κοινωνικές κατακτήσεις, μπορούμε άνετα να μιλήσουμε και για οικονομικά οφέλη – δηλαδή τα κεφάλαιά τους, δεν είναι συμβατά με τις κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζομένων και ότι αυτά τα οικονομικά οφέλη θα πρέπει φυσικά να διαφυλαχθούν με κάθε κόστος , ακόμη και καταστρέφοντας τα πενιχρά οικονομικά και κοινωνικά επιτεύγματα της συντριπτικής πλειοψηφίας των μελλόντων πολιτών της Ευρώπης, αυτούς τους οποίους, τον Δεκέμβριο του 1995, περιγράφαμε ως «έχοντες», ως «προνομιούχους».

Ο Hans Tietmeyer είναι πεπεισμένος ότι οι κοινωνικές κατακτήσεις των επενδυτών, δηλαδή τα οικονομικά τους κέρδη, δεν θα επιβιώσουν μιας διαιώνισης του συστήματος κοινωνικής προστασίας. Αυτό, λοιπόν, είναι το σύστημα που θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί επειγόντως, επειδή τα οικονομικά κέρδη των επενδυτών δεν μπορούν να περιμένουν. Και ο Hans Tietmeyer, ύψιστος στοχαστής, που συνεχίζει τη μεγάλη παράδοση της γερμανικής φιλοσοφίας στον ιδεαλισμό, συνεχίζει:

«Πρέπει, συνεπώς, να ελεγχθούν οι δημόσιοι προϋπολογισμοί, να μειωθεί το επίπεδο των φόρων μέχρι ν’ αποκτήσουν ένα μακροπρόθεσμα βιώσιμο επίπεδο, να μεταρρυθμιστεί το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, να εξουδετερωθούν οι δυσκαμψίες στην αγορά εργασίας, έτσι ώστε – (αυτό το “έτσι ώστε” θα άξιζε ένα μακροσκελές σχόλιο) – να έχουμε μια νέα φάση ανάπτυξης (…) η οποία δεν θα επιτευχθεί παρά μόνο αν εμείς κάνουμε μια προσπάθεια – το «εμείς κάνουμε» είναι μαγευτικό – για ευελιξία στην αγορά εργασίας.»

Μια απειλή παρόμοια με εκβιασμό

Να ‘μαστε. Τα μεγάλα λόγια έπεσαν στο τραπέζι, και ο Hans Tietmeyer δίνει ένα θαυμάσιο παράδειγμα της ευφημιστικής ρητορικής που επικρατεί στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο ευφημισμός είναι απαραίτητος για να αυξηθεί με βιώσιμο τρόπο η εμπιστοσύνη των επενδυτών – η οποία, όπως έχει ήδη γίνει κατανοητό, είναι το άλφα και το ωμέγα του συνόλου του οικονομικού συστήματος, το θεμέλιο και ο απώτερος στόχος, το Τέλος της Ευρώπης του μέλλοντος – αποφεύγοντας, συνάμα, να προκαλέσει τη δυσπιστία και την απελπισία των εργαζομένων, οι οποίοι, παρ ‘όλα αυτά, πρέπει επίσης να ληφθούν υπ’ όψιν, αν θέλουμε να έχουμε αυτή τη νέα φάση της ανάπτυξης. Επειδή από αυτούς αναμένεται αυτή η προσπάθεια, αν και ο κ Hans Tietmeyer, σίγουρα μετρ του ευφημισμού, λέει επίσης: «(Θα μπορούμε να) καταργήσουμε τις δυσκαμψίες στις αγορές εργασίας, έτσι ώστε μια νέα φάση ανάπτυξης να επιτευχθεί και πάλι, αν κάνουμε μια προσπάθεια ευελιξίας στην αγορά εργασίας».

Θεσπέσια ρητορική της εργασίας, η οποία μπορεί να μεταφραστεί και ως: «Κουράγιο εργαζόμενοι! Όλοι μαζί κάνουμε την προσπάθεια ευελιξίας που απαιτείται από εσάς!».

Αντί να θέσει, ατάραχος, μια ερώτηση σχετικά με την εξωτερική ισοτιμία του ευρώ, ο δημοσιογράφος θα μπορούσε να έχει ζητήσει από τον κ Hans Tietmeyer την έννοια που δίνει στις λέξεις-κλειδιά της ξύλινης γλώσσας των επενδυτών: «ακαμψία στην αγορά εργασίας» και « ευελιξία στην αγορά εργασίας.» Οι εργαζόμενοι, πάλι, θα καταλάβαιναν αμέσως: νυχτερινή εργασία, εργασία τα σαββατοκύριακα, ακανόνιστα χρονοδιαγράμματα, αυξημένη πίεση, άγχος, κ.λπ.

Βλέπουμε ότι το «στην αγορά εργασίας» λειτουργεί ως ένα είδος ομηρικού επιθέτου που μπορεί να συνδεθεί με ένα εύρος λέξεων, και θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό, για να μετρήσει την ευελιξία της γλώσσας του Hans Tietmeyer, να μιλήσει για παράδειγμα για την ευελιξία ή την ακαμψία στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η παραδοξότητα αυτής της χρήσης στην ξύλινη γλώσσα του Hans Tietmeyer επιτρέπει την υπόθεση ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία αμφιβολία στο μυαλό του, για τη “διάλυση της δυσκαμψίας στις χρηματοπιστωτικές αγορές» ή την «πραγματοποίηση μιας προσπάθειας για την ευελιξία στις χρηματοπιστωτικές αγορές». Αυτό μας επιτρέπει να σκεφτούμε ότι, σε αντίθεση με ό, τι μπορεί να προτείνει το «εμείς» του «αν κάνουμε μια προσπάθεια» του Hans Tietmeyer, μόνο από τους εργαζόμενους ζητείται αυτή η προσπάθεια ευελιξίας και σε αυτούς επίσης απευθύνεται η απειλή, εκβιασμός σχεδόν, το οποίο εμπεριέχεται στη φράση: «έτσι ώστε μια νέα φάση ανάπτυξης να επιτευχθεί και πάλι, αν κάνουμε μια προσπάθεια ευελιξίας στην αγορά εργασίας».

Με λίγα λόγια: απαρνηθείτε τα κοινωνικά σας οφέλη σήμερα, για να αποφευχθεί η καταστροφή της εμπιστοσύνης των επενδυτών, στο όνομα της ανάπτυξης που θα μας φέρει το αύριο. Μία πολύ γνωστή λογική στους εργαζόμενους στους οποίους απευθύνεται, οι οποίοι, για να χαρακτηρίσουν την πολιτική συμμετοχή που τους πρόσφερε στο παρελθόν ο γκωλισμός, έλεγαν: «Μπορείτε να μου δώσετε το ρολόι σας, και θα σας δώσω το χρόνο».

Ας διαβάσουμε για τελευταία φορά τα λόγια του Hans Tietmeyer

«Η πρόκληση σήμερα είναι να δημιουργηθούν ευνοϊκές προϋποθέσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη και για την εμπιστοσύνη των επενδυτών, πρέπει συνεπώς … (παρατηρήσετε το” συνεπώς “) … να ελέγχονται οι δημόσιοι προϋπολογισμοί, να μειωθεί το επίπεδο των φόρων μέχρι να υπάρξει ένα μακροπρόθεσμα βιώσιμο επίπεδο, να μεταρρυθμιστούν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, να εξουδετερωθούν οι δυσκαμψίες στις αγορές εργασίας, έτσι ώστε μια νέα φάση της ανάπτυξης να επιτευχθεί και πάλι, αν κάνουμε μια προσπάθεια για ευελιξία στις αγορές εργασίας»

Εάν ένα τόσο εξαιρετικό κείμενο, τόσο εξαιρετικά εξαιρετικό, ήταν ικανό να περάσει απαρατήρητο και να γνωρίσει τη μοίρα των καθημερινών λεγόμενων των καθημερινών φυλλάδων, οι οποίες απορρίπτονται σαν τα νεκρά φύλλα, είναι γιατί ήταν τέλεια προσαρμοσμένα στον «ορίζοντα αναμονής» για τη συντριπτική πλειοψηφία των καθημερινών αναγνωστών εφημερίδων που είμαστε. Αλλά αυτός ο ορίζοντας είναι προϊόν της κοινωνικής εργασίας. Αν τα λόγια της ομιλίας του κ Hans Tietmeyer περνάνε τόσο εύκολα είναι γιατί λέγονται παντού. Βρίσκονται παντού, σε κάθε στόμα. Τρέχουν σαν κοινός τόπος, τα δεχόμαστε χωρίς δισταγμό, όπως ένα νόμισμα, ένα σταθερό και ισχυρό νόμισμα, βεβαίως, τόσο σταθερό όσο και αξιόπιστο, πιστευτό, όπως το γερμανικό μάρκο, “Βιώσιμη ανάπτυξη”, “εμπιστοσύνη των επενδυτών”, “δημόσιοι προϋπολογισμοί”, “σύστημα κοινωνικής πρόνοιας”, “ακαμψία”, “αγορά εργασίας”, “ευελιξία”, στα οποία θα έπρεπε να προστεθούν, “παγκοσμιοποίηση”, “πρόσθετη ευελιξία”, “μείωση των επιτοκίων “- χωρίς να προσδιορίζεται ποια από αυτά – “ανταγωνιστικότητα”, “παραγωγικότητα” κ.λπ.

Αυτή η καθολική πίστη, η οποία δεν προκύπτει καθόλου από μόνη της, πως εξαπλώθηκε; Μια σειρά κοινωνιολόγων, Βρετανών και Γάλλων κυρίως, σε μια σειρά από βιβλία και άρθρα, έχουν ανακατασκευάσει την αλυσίδα σύμφωνα με την οποία παράγεται και μεταδίδεται αυτός ο νεοφιλελεύθερος λόγος, τα οποία έχουν γίνει ιδεολογία, μια αδιαμφισβήτητη και αδιάσειστη πραγματικότητα. Με μια σειρά ολόκληρη αναλύσεων των κειμένων, των τόπων δημοσίευσης, των χαρακτηριστικών των συγγραφέων αυτών των ομιλιών, των συμποσίων στα οποία συγκεντρώνονται για να τα παράξουν κλπ, φάνηκε πως, στη Βρετανία και τη Γαλλία, έχει πραγματοποιηθεί μια σταθερή δουλειά, με τη συμμετοχή διανοουμένων, δημοσιογράφων, επιχειρηματιών, σε περιοδικά που έχουν σταδιακά επιβληθεί ως έγκυρα, για να καθιερωθεί ως δεδομένο ένα νεοφιλελεύθερο όραμα που, στην ουσία, ντύνει με οικονομικές εκλογικεύσεις τις πιο κλασικές απαιτήσεις της συντηρητικής σκέψης όλων των εποχών και όλων των χωρών.

Η ικανοποίηση που προέρχεται από τη μοιρολατρία

Αυτός ο λόγος οικονομικής αίγλης δεν θα μπορούσε να κυκλοφορήσει πέρα από τον κύκλο των υποστηρικτών του παρά μόνο με τη συνεργασία ενός πλήθους ανθρώπων, πολιτικών, δημοσιογράφων, απλών πολιτών, οι οποίοι έχουν ένα φαινομενικά επαρκές υπόβαθρο στην οικονομία για να μπορούν να συμμετάσχουν στην γενικευμένη κυκλοφορία κακώς βαθμονομημένων λέξεων της οικονομικής βαρβαρότητας. Ένα παράδειγμα αυτής της συνεργασίας είναι οι ερωτήσεις του δημοσιογράφου αυτού που, κατά κάποιο τρόπο, ξεπερνάει τις προσδοκίες του Hans Tietmeyer: είναι τόσο γνώστης εκ των προτέρων των απαντήσεων, που θα μπορούσε να τις δώσει ο ίδιος. Είναι μέσα από κάποιες τέτοιες παθητικές συνενοχές που σταδιακά ήρθε να επιβληθεί το επονομαζόμενο νεοφιλελεύθερο όραμα, στην πραγματικότητα συντηρητικό, που βασίζεται σε μια πίστη άλλης εποχής στο ιστορικό αναπόφευκτο, το οποίο βασίζεται στην υπεροχή των παραγωγικών δυνάμεων. Και ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου έχουν περάσει εύκολα από μια μαρξιστική μοιρολατρία σε μία νεοφιλελεύθερη μοιρολατρία: και στις δύο περιπτώσεις, ο οικονομισμός αποποιείται των ευθυνών και αποστρατεύει, ακυρώνοντας την πολιτική και επιβάλλοντας μια σειρά από αδιαμφισβήτητους στόχους, τη μέγιστη ανάπτυξη, την επιτακτική ανάγκη ανταγωνιστικότητας, την επιτακτική ανάγκη της παραγωγικότητας, και ως εκ τούτου ένα ανθρώπινο ιδεώδες, που θα μπορούσε να ονομαστεί το ιδανικό του ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε το νεοφιλελεύθερο όραμα, χωρίς να αποδεχόμαστε όλα αυτά που το συνοδεύουν, τον τρόπο ζωής του γιάπη, τη βασιλεία του ορθολογικού υπολογισμού ή του κυνισμού, τον αγώνα δρόμου για το χρήμα ως καθολικό μοντέλο. Η αντίληψη του προέδρου της Bundesbank ως υπόδειγμα σκέψης, δείχνει την αποδοχή μιας τέτοιας φιλοσοφίας.

Αυτό που μπορεί να εκπλήξει είναι ότι το μοιρολατρικό αυτό μήνυμα δίνεται ως μήνυμα απελευθέρωσης, με μια σειρά από λεξιλογικά παιχνίδια γύρω από την ιδέα της ελευθερίας, της απελευθέρωσης, της απορρύθμισης, κλπ, μέσα από μια σειρά ευφημισμών, ή διπλού παιχνιδιού με τις λέξεις – της μεταρρύθμισης για παράδειγμα – η οποία έχει ως στόχο να παρουσιάσει την παλινόρθωση ως επανάσταση, σύμφωνα με τη λογική όλων των συντηρητικών επαναστάσεων.

Εάν αυτή η συμβολική δράση ήταν τόσο επιτυχημένη ώστε να γίνει μια καθολική πεποίθηση είναι εν μέρει μέσω μιας συστηματικής και οργανωμένης χειραγώγησης των μέσων ενημέρωσης.

Αυτή η συλλογική εργασία τείνει να παράγει μια σειρά ολόκληρη από μυθολογίες, «βασικές ιδέες» που δουλεύουν και σε ωθούν να δουλέψεις, επειδή χειρίζονται τις πεποιθήσεις: είναι για παράδειγμα ο μύθος της «παγκοσμιοποίησης» και οι αναπόφευκτες επιπτώσεις του στις εθνικές οικονομίες ή ο μύθος των νεοφιλελεύθερων «θαυμάτων» αμερικάνικων ή αγγλικών. Στη μυθολογία σύμφωνα με την οποία οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες θα μειωθούν στις ΗΠΑ, μπορεί κανείς να αντιτάξει το έργο ενός κοινωνιολόγου, του M. Loïc Wacquant, το οποίο δείχνει ότι στις ΗΠΑ το «φιλανθρωπικό κράτος», βασισμένο σε μια ηθικολογική αντίληψη της φτώχειας, τείνει να χωριστεί σε ένα κράτος πρόνοιας που εξασφαλίζει τη μικρότερη δυνατή ασφάλιση για τις μεσαίες τάξεις και ένα κράτος όλο και πιο κατασταλτικό για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της βίας που συνδέεται με τις επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης της συντριπτικής μάζας του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου του μαύρου. Έτσι, η πολιτεία της Καλιφόρνια, η οποία για κάποια χρονική περίοδο παρουσιαζόταν από ορισμένους Γάλλους κοινωνιολόγους ως παράδεισος όλων των ελευθεριών, ξοδεύει τώρα για τις φυλακές της ένα σημαντικά υψηλότερο προϋπολογισμό απ’ ότι για όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που υπάρχουν στην πολιτεία, παρότι αυτά είναι από τα πιο αναγνωρισμένα ιδρύματα του πλανήτη.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, που μας λένε κάθε μέρα ότι έχει λύσει το πρόβλημα της ανεργίας, ενώ στην πραγματικότητα έχει αυξηθεί η επισφαλής εργασία, και οι Βρετανοί εργαζόμενοι ανακαλύπτουν με το φθόνο τα κοινωνικά επιτεύγματα που ακόμα επιβιώνουν στη Γαλλία. Αυτό, παραδόξως, την ίδια στιγμή που λέγεται στους Γάλλους σε ποιο βαθμό οι εργαζόμενοι στη Βρετανία είναι ευχαριστημένοι με την ατυχία τους.

Ίσως είμαστε μάρτυρες ενός φαινομένου υποστροφής του κράτους το οποίο συγκροτήθηκε ιστορικά με τη διαδοχική συγκέντρωση της φυσικής δύναμης (αστυνομίας και στρατού), του πολιτιστικού κεφαλαίου (το σύστημα μέτρησης για παράδειγμα) και του συμβολικού κεφαλαίου. Μία από τις συνέπειες της νεοφιλελεύθερης φιλοσοφίας, η οποία δεν είναι παρά η μάσκα της παλιάς συντηρητικής φιλοσοφίας, είναι να οδηγήσει σε μια υποχώρηση του κράτους προς την ελάχιστή του κατάσταση, απολύτως συνεπή με το ιδανικό των Κυρίαρχων, κοινώς ελαχιστοποιημένο μόνο στις δυνάμεις καταστολής, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση των δαπανών για την αστυνομία.

Εμπιστοσύνη της αγοράς ή εμπιστοσύνη του λαού;

Ας επιστρέψουμε τελικά στη φράση-κλειδί της ομιλίας του κ Hans Tietmeyer, την «εμπιστοσύνη της αγοράς». Έχει το πλεονέκτημα να φέρνει στο φως την ιστορική επιλογή, ενώπιον της οποίας έχουν τοποθετηθεί όλες οι εξουσίες: μεταξύ της εμπιστοσύνης των αγορών και της εμπιστοσύνης του λαού, πρέπει να επιλέξουμε. Η πολιτική η οποία έχει ως στόχο να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, χάνει την εμπιστοσύνη του λαού.

Σε μια πρόσφατη έρευνα σχετικά με τη στάση των ερωτούμενων απέναντι στους πολιτικούς, τα δύο τρίτα τους θεωρούν ανίκανους ν’ ακούσουν και να λάβουν υπ’ όψιν αυτό που οι σκέφτονται Γάλλοι, κατηγορία ιδιαίτερα συχνή μεταξύ των υποστηρικτών του Εθνικού Μετώπου (FN) – του οποίου επίσης αποδοκιμάζουμε την ακαταμάχητη άνοδο, ξεχνώντας για μια στιγμή για να κάνουμε τη σύνδεση μεταξύ Εθνικού Μετώπου και ΔΝΤ.

Πρέπει να συσχετίσουμε την εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών ή των επενδυτών – την οποία θα πρέπει να σώσουμε με κάθε κόστος – με τη δυσπιστία των πολιτών. Η οικονομία είναι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μια αφηρημένη επιστήμη βασισμένη στον απολύτως αδικαιολόγητο διαχωρισμό μεταξύ του οικονομικού και του κοινωνικού, το οποίο και καθορίζει τον οικονομισμό. Αυτός ο διαχωρισμός είναι η αρχή της αποτυχίας της κάθε πολιτικής που δεν αναγνωρίζει κανέναν άλλο σκοπό εκτός από την προστασία της «οικονομικής τάξης και της σταθερότητας», δηλαδή, του γερμανικού μάρκου, αυτού του νέου απόλυτου το οποίο ο κ Hans Tietmeyer εξυπηρετεί…

*Ο Χανς Τιτμαγερ ήταν ο τελευταίος πρόεδρος της Γερμανικής κεντρικής τράπεζας Bundesbank επέβλεψε τη μετάβαση στο ευρώ και είναι αυτονόητο πως συνέβαλε καθοριστικά στην ΟΝΕ. Πέθανε στις 28 Δεκέμβρη του 2016. Το antapocrisis αναδημοσιεύει την απομαγνητοφώνηση μιας ομιλίας του Pierre Bourdieu που προκάλεσε και εξακολουθεί να προκαλεί πολλές συζητήσεις στη Γερμανία και δόθηκε στις γαλλο-γερμανικές πολιτιστικές συναντήσεις στο Φράιμπουργκ τον Οκτώβριο του 1996.

**Πηγή: Le Monde Diplomatique

***Μετάφραση: Μαλβίνα Ανδρώνη

Παναγιώτης Μαυροειδής

David Macaray*

Η είδηση του θανάτου του βύθισε σε θλίψη τον καλλιτεχνικό κόσμο αλλά και την πολιτική σκηνή της χώρας, καθώς τα πολιτικά κόμματα με ανακοινώσεις τους έσπευσαν να αποχαιρετήσουν τον μεγάλο Έλληνα σκηνοθέτη που «φώτισε» με τα έργα του το ελληνικό θέατρο.
Με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Ληδίας Κονιόρδου, η κηδεία γίνεται δημοσία δαπάνη στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών.
Το περασμένο καλοκαίρι, ο Σπύρος Ευαγγελάτος έδωσε την τελευταία του παράσταση στο Ηρώδειο με τον «Αμύντα» του Γεωργίου Μόρμορη. Στην υπόκλιση σύσσωμο το θέατρο τον χειροκρότησε όρθιο.
Ποιος ήταν ο «θεατράνθρωπος» Σπύρος Ευαγγελάτος
Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του συνθέτη Αντίοχου Ευαγγελάτου και της αρπίστριας Ξένης Mπουρεξάκη. Η καλλιτεχνική παράδοση της οικογένειας τον οδήγησε προς το θέατρο.
Σπούδασε αρχικά στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, απο την οποία αποφοίτησε το 1961.

Σπούδασε θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Bιέννης, με υποτροφία του ιδρύματος Woursell, και παρακολούθησε τη θεατρική πράξη στη Γερμανία, Aυστρία, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία. Επί ένα χρόνο παρέμεινε στο Λονδίνο για έρευνες, με υποτροφία του Bρετανικού Συμβουλίου.

Για πρώτη φορά σκηνοθέτησε επαγγελματικά σε ηλικία 21 ετών. Μέχρι το τέλος της ζωής του, έδωσε την υπογραφή του σε περισσότερες από 220 σκηνοθεσίες στα ελληνικά κρατικά θέατρα, στα Φεστιβάλ Αθήνων, Επιδαύρου, και σε όλα τα γνωστά ελληνικά φεστιβάλ, σε ιδιωτικούς αθηναϊκούς θιάσους και στο εξωτερικό (Bιέννη, Zυρίχη, Zάλτσμπουργκ, Kάσσελ, Λουκέρνη, Πρίνστον-HΠA, Mαδρίτη κ.α.).

Είχε σκηνοθετήσει έργα: Aισχύλου, Σοφοκλή, Eυριπίδη, Αριστοφάνη, Mενάνδρου, Σενέκα, Σαίξπηρ, Γουέμπστερ, Λόπε ντε Bέγκα, Kαλντερόν, Mολιέρου, Tσικαμάτσου, Γκολντόνι, Γκαίτε, Σίλλερ, Mπύχνερ, Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Τσέχωφ, Γκόρκι, Πιραντέλλο, Mπρέχτ, Λόρκα, T. Ουίλλιαμς, Ιονέσκο, Nτε Φιλίππο, Nτύρρενματ, Mρόζεκ, Kόχουτ, Xάντκε, Στρατίεβ καθώς και πολλά παλαιά και λιγότερα σύγχρονα νεοελληνικά έργα.

Επίσης είχε σκηνοθετήσει όπερες των: Mότσαρτ, Pοσσίνι, Nτονιτσέτι, Mπελλίνι, Mπετόβεν, Tομά, Bάγκνερ, Bέρντι, Γιόχαν Στράους, Όφφεμπαχ, Mπιζέ, Σαιν Σανς, Mουσόργκσκυ, Pίμσκι-Kόρσακοφ, Πουτσίνι, Pίχιαρντ Στράους, Στραβίνσκυ, Mενόττι, Nταλαπίκολα, Σοστακόβιτς, Kαλομοίρη, Θεοδωράκη, Kούκου, Mπαλτά.

Είχε γράψει πολλά επιστημονικά μελετήματα, κυρίως σε θέματα του κρητικού και του επτανησιακού θεάτρου. Είχε μεταφράσει έργα των Eυριπίδη, Αριστοφάνη, Σαίξπηρ, Λόπε ντε Bέγκα, Γκαίτε, Σίλερ, Λόρδου Bύρωνα, Mπύχνερ, Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Mπρεχτ, Kόχουτ. Από το 1977 ως το 1980, διατέλεσε Γενικός Διευθυντής του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Ελλάδος και από το 1984 ως το 1987 της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Tο 1989 εκλέχθηκε Καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Tο 1991 εκλέχτηκε Καθηγητής του Tμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1992 έως το 1996 Πρόεδρος του Ελληνικού Kέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (I.T.I.). Από το 1997 έως το 1999, από το 2001 έως το 2003, και από το Σεπτέμβριο του 2005 έως το 2007 πάλι Πρόεδρος του Tμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1999 μέχρι το 2006 Πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Το 1974 του απονεμήθηκε το βραβείο «Kαρλ Σκράουπ» του Λαϊκού Θεάτρου της Bιέννης για την καλύτερη σκηνοθεσία της χρονιάς. Tο 1988 τιμήθηκε με το βραβείο αρχαίου δράματος του Δήμου Αθηναίων «Kάρολος Kουν», για τη διδασκαλία της Ορέστειας.

Tο 1995 ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας του απένειμε το παράσημο “Cavaliere Ufficiale” για την προβολή του ιταλικού πολιτισμού στην Ελλάδα. Tο 1996 τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων για την Θεοφανώ και το 1997 το βραβείο «Φώτος Πολίτης» του Θεατρικού Mουσείου για το «Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» και τον «Ίωνα».

Tο 1999 ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας του απένειμε το παράσημο του Tαξιάρχη του Φοίνικος.

Tο 2001 το Πανεπιστήμιο Αθηνών εξέδωσε προς τιμήν του Σπύρου Ευαγγελάτου τον συλλογικό τόμο Δάφνη. Tον Δεκέμβριο του 2001 τον βράβευσε η Ακαδημία Αθηνών με το Αργυρό Mετάλλιό της. Tο 2004 (Ιούνιος) ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας τον τίμησε με το ανώτερο παράσημο “Ordine della Stella Solidarietà Italiana-Cavaliere” (III Classe) για την προσφορά του στη σύσφιγξη των ελληνο-ιταλικών πολιτιστικών σχέσεων. Tο 2005 (Φεβρουάριος) εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Στις 12 Ιανουαρίου 2012 ανακηρύχθηκε αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και πρόεδρος το 2013.


Ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Λήδα Τασοπούλου με την οποία απέκτησαν μαζί δύο παιδιά, την Κατερίνα και τον Αντίοχο που έφυγε από τη ζωή το 2010, σε ηλικία 23 ετών.

«Αφού πρώτα επέβαλε τριπλασιασμό των ασφαλιστικών εισφορών, τώρα η κυβέρνηση ετοιμάζει, μέσω του διαβόητου Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Εισφορών (ΚΕΑΟ), μέτρα αναγκαστικής είσπραξης των αγροτικών χρεών προς τον ΟΓΑ. Μάλιστα, για να μην της ξεφύγει κανείς από όσους έχουν χρέη, έσπευσε, με απόφαση του υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης να στείλει στο ΚΕΑΟ προς είσπραξη και τις οφειλές κάτω των 5.000 ευρώ, με αποτέλεσμα πάνω από 360.000 μικρομεσαίοι αγρότες και κτηνοτρόφοι που δεν μπόρεσαν να καταβάλουν τις εισφορές στον ΟΓΑ να βρίσκονται στις δαγκάνες του. Και παρά τη «διαβεβαίωση» της κυβέρνησης ότι η διαβίβαση των οφειλών κάτω από 5000 ευρώ στο ΚΕΑΟ δεν συνδέεται με τη διαδικασία των κατασχέσεων, είναι σίγουρο ότι αυτή η απόφαση ανοίγει το δρόμο για εκβιασμούς και απειλές κατασχέσεων, αλλά και άλλων αναγκαστικών μέτρων που μπορεί να σκαρφιστούν οι κυβερνώντες.

Η Πανελλαδική Επιτροπή των Μπλόκων απαιτεί:

* Άμεση απόσυρση της κυβερνητικής απόφασης για διαβίβαση στο ΚΕΑΟ των χρεών στα ταμεία κάτω των 5.000 ευρώ.

* Καμία κατάσχεση για χρέη ασφαλιστικών εισφορών των μικρομεσαίων αγροτών και κτηνοτρόφων.

* Ετήσιο ακατάσχετο όριο 15.000 ευρώ στα τραπεζικά βιβλιάρια των αγροτοκτηνοτρόφων, καθώς πληρώνονται για τη διάθεση της παραγωγής τους μια – δυο φορές το χρόνο και χρειάζεται να υπάρχουν αυτά τα χρήματα για να μπορούν να ζήσουν τις οικογένειές τους και να συνεχίσουν την αγροτοκτηνοτροφική απασχόληση.

* Κατάργηση των αυξήσεων στις ασφαλιστικές εισφορές των αγροτών.

* Να σφραγιστούν όλα τα βιβλιάρια υγείας του ΟΓΑ χωρίς όρους και προϋποθέσεις.

* Συντάξεις αξιοπρέπειας. Μείωση των ορίων συνταξιοδότησης στα 60 για τους αγρότες και στα 55 για τις αγρότισσες.

Οι μικρομεσαίοι αγρότες βρισκόμαστε, ξανά φέτος, στα μπλόκα του αγώνα, επειδή η κυβέρνηση δεν ικανοποίησε τα δίκαια αιτήματα των περσινών μπλόκων και ψευδώς ισχυρίστηκε το αντίθετο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.

Με την πολιτική της ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΟΣΑ ΑΝΤΙΠΑΛΕΥΟΥΜΕ προσθέτει και νέα προβλήματα ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΚΑΙ ΩΡΙΜΟ ΑΙΤΗΜΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΛΗΣ ΜΑΣ :
ΑΜΕΣΗ ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ του υφυπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης για τα χρέη στον ΟΓΑ.


Συνεχίζουμε τη μάχη επιβίωσης της μικρομεσαίας αγροτιάς, με στήσιμο νέων μπλόκων και ενίσχυση αυτών που υπάρχουν, παίρνοντας δύναμη από το δίκιο μας και από την μαζική και δυναμική στήριξη στον αγώνα μας των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.

Όλοι μαζί είμαστε πιο δυνατοί.»


ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΜΠΛΟΚΩΝ 25 Γενάρη

Πάνος Κοσμάς*
Οι δανειστές τα θέλουν όλα, αλλά δίνουν μόνο τις δόσεις της δεύτερης αξιολόγησης – η κυβέρνηση σε υπαρξιακό αδιέξοδο, οι πολιτικές εξελίξεις μπροστά στο σημείο καμπής.
Λέ­γε­ται –και ισχύ­ει– ότι η ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα είναι πολύ πλού­σια ώστε να δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα, με την κα­τάλ­λη­λη χρήση λέ­ξε­ων και φρα­στι­κών σχη­μά­των, είτε να εκλε­πτύ­νεις και ομορ­φύ­νεις το λόγο σου, είτε όμως και να πα­ρα­πλα­νή­σεις. Ωστό­σο, αυτό που συμ­βαί­νει με τη μνη­μο­νια­κή αργκό, την οποία οι ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ προ­ή­γα­γαν πολύ πέρα από τις επι­δό­σεις των προη­γού­με­νων κυ­βερ­νή­σε­ων, είναι πρω­το­φα­νές. Κά­πο­τε ήταν η περί τον Τσί­πρα ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ που έλεγε πως «πίσω από τους άψυ­χους αριθ­μούς βρί­σκο­νται άν­θρω­ποι», τώρα οι υπουρ­γοί του, ανα­φε­ρό­με­νοι στη μεί­ω­ση του αφο­ρο­λό­γη­του ορίου, μι­λούν για «διεύ­ρυν­ση της φο­ρο­λο­γι­κής βάσης»…



Το πα­ρά­δειγ­μα αυτό είναι αρ­κε­τά εύ­γλωτ­το για να μας δώσει ένα μέτρο τού τι συ­ζη­τεί­ται στο πα­ρα­σκή­νιο με­τα­ξύ κυ­βέρ­νη­σης και δα­νει­στών. Γιατί η μεί­ω­ση του αφο­ρο­λό­γη­του είναι «διεύ­ρυν­ση της φο­ρο­λο­γι­κής βάσης»; Απλού­στα­τα διότι για κάθε 1000 ευρώ μεί­ω­σης του αφο­ρο­λο­γή­του, περ­νούν από τον «πάγκο» της Εφο­ρί­ας πε­ρί­που 300.000 νέα θύ­μα­τα, που με ει­σο­δή­μα­τα 500 ή 600 ευρώ το μήνα προ­σπα­θού­σαν να αντέ­ξουν όλα τα δεινά της ανερ­γί­ας και της φο­ρο­λε­η­λα­σί­ας μέσω ΕΝΦΙΑ, ΦΠΑ κ.λπ. έχο­ντας έστω ασυ­λία ως προς το φόρο ει­σο­δή­μα­τος. Το αφο­ρο­λό­γη­το μειώ­θη­κε με την προη­γού­με­νη αξιο­λό­γη­ση από 9545 ευρώ σε 8636 ευρώ και τώρα συ­ζη­τεί­ται η πε­ραι­τέ­ρω μεί­ω­σή του μέχρι και τα 5000 ευρώ! Αν συμ­βεί αυτό, θα έχουν πράγ­μα­τι μια «γεν­ναία διεύ­ρυν­ση της φο­ρο­λο­γι­κής βάσης» με πάνω από 1.100.000 νέα θύ­μα­τα.

Η συ­ζή­τη­ση ξε­κί­νη­σε από τη δια­πί­στω­ση του αξιό­τι­μου κ. Τόμ­σεν ότι από τα 5,5 πε­ρί­που εκα­τομ­μύ­ρια φυ­σι­κά πρό­σω­πα που δή­λω­σαν ει­σό­δη­μα από μισθό ή σύ­ντα­ξη, τα 3.000.000 ήταν κάτω από το αφο­ρο­λό­γη­το. Και αντί απ’ αυτό να βγει το συ­μπέ­ρα­σμα ότι η άγρια λι­τό­τη­τα έχει οδη­γή­σει πάνω από το 50% όσων έχουν ει­σό­δη­μα από μισθό ή σύ­ντα­ξη στην έσχα­τη ανέ­χεια, οι φω­στή­ρες του ΔΝΤ έβγα­λαν το αντί­θε­το συ­μπέ­ρα­σμα: ότι στην Ελ­λά­δα υπάρ­χουν εκα­τομ­μύ­ρια… φο­ρο­δια­φεύ­γο­ντες από τα φτωχά λαϊκά στρώ­μα­τα!
Η κυ­βέρ­νη­ση κρα­τά­ει από αυτή την υπό­θε­ση το «εκα­τομ­μύ­ρια», διότι μέσα σε αυτά τα εκα­τομ­μύ­ρια κρύ­βο­νται και οι δικές της ελ­πί­δες να δια­σώ­σει ένα μέρος της εκλο­γι­κής της πε­λα­τεί­ας και έτσι να απο­φύ­γει την πο­λι­τι­κή κα­τάρ­ρευ­ση. Κατά τα άλλα, όμως, τόσο η κυ­βέρ­νη­ση όσο και το ΔΝΤ και γε­νι­κό­τε­ρα οι δα­νει­στές συ­ζη­τούν πάνω στο θέμα «διεύ­ρυν­ση της φο­ρο­λο­γι­κής βάσης»!

Οι «Financial Times» δη­μο­σί­ευ­σαν άρθρο με τίτλο «Πόσα να αντέ­ξει μια χώρα;» βα­σι­σμέ­νο σε οδοι­πο­ρι­κό συ­ντα­κτών τους στην Ηλεία και στην κα­τα­γρα­φή της έκτα­σης της φτώ­χειας και της ανερ­γί­ας, αλλά η κυ­βέρ­νη­ση «δεν γνω­ρί­ζει» τι κρύ­βε­ται πίσω από τους αριθ­μούς που συ­ζη­τεί με τους δα­νει­στές...



Έτοι­μοι να υπο­γρά­ψουν, αλλά…



Ύστε­ρα από τον ευθύ εκ­βια­σμό Σόι­μπλε στο Ντα­βός και τη δια­φαι­νό­με­νη συμ­φω­νία του με το ΔΝΤ, τα κυ­βερ­νη­τι­κά στε­λέ­χη έκα­ναν την ανα­με­νό­με­νη υπο­χώ­ρη­ση από τις… «κόκ­κι­νες» γραμ­μές: Δέ­χθη­καν όχι μόνο τον «υπερ-κό­φτη», αλλά και την εξει­δί­κευ­σή του, πα­ζα­ρεύ­ο­ντας μόνο να μη νο­μο­θε­τη­θούν από τώρα τα συ­γκε­κρι­μέ­να μέτρα για την πε­ρί­ο­δο ύστε­ρα από το 2018. Έχουν δε­χθεί και τα βα­σι­κά «πα­κέ­τα» της συ­γκε­κρι­με­νο­ποί­η­σης του «υπερ-κό­φτη»: θα είναι η δρα­στι­κή μεί­ω­ση του αφο­ρο­λο­γή­του, η μεί­ω­ση των συ­ντά­ξε­ων με την κα­τάρ­γη­ση της προ­σω­πι­κής δια­φο­ράς από το 2019, τα ερ­γα­σια­κά και η αύ­ξη­ση του ΦΠΑ (πι­θα­νό­τα­τα του με­σαί­ου συ­ντε­λε­στή από 13% σε 14%). Πίσω από όλα αυτά, κρύ­βο­νται επί­σης εκα­τομ­μύ­ρια άν­θρω­ποι με σάρκα και οστά, που η ζωή τους θα βυ­θι­στεί ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο στην ανέ­χεια και την εξα­θλί­ω­ση, αλλά η κυ­βέρ­νη­ση εν­δια­φέ­ρε­ται μόνο για το φύλλο συκής: να συ­γκε­κρι­με­νο­ποι­η­θούν τα «αντι­κεί­με­να» όπου θα δρά­σει ο «υπερ-κό­φτης», αλλά να μη νο­μο­θε­τη­θούν από αυτή την κυ­βέρ­νη­ση!

Ούτε αυτό όμως φτά­νει για να κρα­τη­θεί η κυ­βέρ­νη­ση από τα ρέλια της εξου­σί­ας. Χρειά­ζε­ται απε­γνω­σμέ­να και κά­ποια «ανταλ­λάγ­μα­τα» που θα στη­ρί­ξουν κά­ποιου εί­δους success story. Ποια είναι τα «ανταλ­λάγ­μα­τα»; Τα με­σο­πρό­θε­σμα μέτρα για το χρέος και –στη βάση αυτή– η έντα­ξη των ελ­λη­νι­κών ομο­λό­γων στο πρό­γραμ­μα αγο­ράς ομο­λό­γων της Ευ­ρω­παϊ­κής Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας. Ενώ τα εκα­τομ­μύ­ρια των ερ­γα­ζο­μέ­νων και συ­ντα­ξιού­χων δυ­στυ­χούν και ανα­μέ­νε­ται να δυ­στυ­χή­σουν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο με τα μέτρα που πλέον συ­ζη­τεί η κυ­βέρ­νη­ση, ανα­ζη­τεί­ται success story για τις τρά­πε­ζες, το ντό­πιο και ξένο κε­φά­λαιο.

Πλην όμως –φευ!– παρ’ όλη την επί­δει­ξη προ­θυ­μί­ας να προσ­διο­ρι­στούν τα αντι­κεί­με­να του «υπερ-κό­φτη» ακρι­βώς εκεί που ζητεί το ΔΝΤ, τα «ανταλ­λάγ­μα­τα» δεν έρ­χο­νται. Και δεν έρ­χο­νται ακόμη κι αν η κυ­βέρ­νη­ση τα υπο­γρά­ψει όλα! Διότι οι δα­νει­στές τα θέ­λουν όλα, αλλά το μόνο που δί­νουν είναι η δεύ­τε­ρη αξιο­λό­γη­ση και η εκτα­μί­ευ­ση των δα­νεια­κών δό­σε­ων που ανα­λο­γούν. Δη­λα­δή το μόνο που δί­νουν είναι τα χρή­μα­τα που θα τους επι­στρα­φούν άμεσα για την πλη­ρω­μή των ελ­λη­νι­κών ομο­λό­γων που λή­γουν τον Απρί­λιο και τον Ιού­λιο, τα οποία κα­τέ­χουν η ΕΚΤ και άλλες κε­ντρι­κές τρά­πε­ζες!

Η κυ­βέρ­νη­ση το συ­νει­δη­το­ποί­η­σε αυτό πολύ καλά, και γι’ αυτό η δεύ­τε­ρη επι­στο­λή Τσα­κα­λώ­του προς τους δα­νει­στές δεν πε­ριεί­χε συ­γκε­κρι­μέ­νες δε­σμεύ­σεις! Διότι θα ήταν δε­σμεύ­σεις άνευ οποιου­δή­πο­τε αντι­κρί­σμα­τος και βάση για να ζη­τή­σουν οι δα­νει­στές ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρα…



«Μικρή» συμ­φω­νία, άδηλο μέλ­λον



Ανα­φε­ρό­με­νη στους «ευ­ρω­παϊ­κούς συ­σχε­τι­σμούς» και στην υπο­τι­θέ­με­νη στή­ρι­ξη από κά­ποιους «φί­λους» δι­κούς της αλλά όχι του ελ­λη­νι­κού λαού, η κυ­βέρ­νη­ση ξεχνά ότι η Γερ­μα­νία ελέγ­χει μόνη της τον ESM (έχει το 28% των δι­καιω­μά­των ψήφου, όταν απαι­τεί­ται πλειο­ψη­φία 80% για να ισχύ­σει μια από­φα­ση) και ότι έχει δη­λώ­σει πως τα με­σο­πρό­θε­σμα μέτρα για το χρέος με­τα­τί­θε­νται για μετά το τέλος του προ­γράμ­μα­τος. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η Γερ­μα­νία δεν πρό­κει­ται να δε­χθεί να γίνει καν μνεία για με­σο­πρό­θε­σμα μέτρα πριν από τις γερ­μα­νι­κές εκλο­γές του τέ­λους Σε­πτεμ­βρί­ου. Επο­μέ­νως, η Ελ­λά­δα χάνει πι­θα­νό­τα­τα ορι­στι­κά την έντα­ξη των ελ­λη­νι­κών ομο­λό­γων στο QE.

Οι δα­νει­στές, λοι­πόν, δί­νουν «μικρή» συμ­φω­νία χωρίς ανταλ­λάγ­μα­τα, συ­ντη­ρώ­ντας τη «με­γά­λη εκ­κρε­μό­τη­τα»: την κα­θή­λω­ση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού στην ουρά της ανα­μο­νής των «με­γά­λων απο­φά­σε­ων» για το μέλ­λον της Ευ­ρω­ζώ­νης και της ΕΕ.

Η προ­ε­δρία Τραμπ, το «σκλη­ρό Brexit», η ευ­θεία επί­θε­ση του νέου Αμε­ρι­κα­νού προ­έ­δρου στην ΕΕ, ήδη εμπνέ­ουν στα με­γά­λα διε­θνή μί­ντια μια αρ­θρο­γρα­φία που κα­τα­λή­γει στο εξής συ­μπέ­ρα­σμα: η ΕΕ και η Ευ­ρω­ζώ­νη είτε θα προ­χω­ρή­σουν σε έναν νέο αντι­δρα­στι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό με βάση τις δύο –ή και πε­ρισ­σό­τε­ρες– τα­χύ­τη­τες, είτε θα δια­λυ­θούν! Δεν πρέ­πει να υπάρ­χει καμία αμ­φι­βο­λία ότι ο γερ­μα­νι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός θα επι­λέ­ξει τη φόρ­μου­λα της Ευ­ρω­ζώ­νης των δύο «τα­χυ­τή­των». Στο πλαί­σιο αυτό, δεν πρέ­πει να υπάρ­χει επί­σης καμία αμ­φι­βο­λία ότι η Ελ­λά­δα, πριν και πε­ρισ­σό­τε­ρο από οποια­δή­πο­τε άλλη χώ­ρα-μέ­λος, προ­ο­ρί­ζε­ται γι’ αυτήν τη δεύ­τε­ρη «τα­χύ­τη­τα».

Μπο­ρού­με να κά­νου­με διά­φο­ρες ει­κα­σί­ες για το τι θα μπο­ρού­σε να ση­μαί­νει αυτό, αλλά το άμεσα εν­δια­φέ­ρον είναι το εξής: η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ βρί­σκε­ται προ του σκλη­ρού και υπαρ­ξια­κού δι­λήμ­μα­τος είτε να δώσει και να υπο­γρά­ψει τα πάντα για να πάρει κάτι «πολύ λίγο» που θα συ­ντη­ρεί τη «με­γά­λη εκ­κρε­μό­τη­τα» και θα τη βάλει σε τρο­χιά δια­λυ­τι­κού πο­λι­τι­κού εκ­φυ­λι­σμού, είτε να συρ­θεί η δια­πραγ­μά­τευ­ση μέχρι το πρώ­ι­μο κα­λο­καί­ρι στα όρια του πι­στω­τι­κού γε­γο­νό­τος, είτε να πάει σε εκλο­γές ‒ή δη­μο­ψή­φι­σμα.

Ό,τι κι αν επι­λέ­ξει, θα πάμε σε δια­φο­ρε­τι­κές εκ­δο­χές πο­λι­τι­κής κρί­σης και αστά­θειας: στην πρώτη πε­ρί­πτω­ση πιο αρ­γό­συρ­της, στη δεύ­τε­ρη και την τρίτη πε­ρί­πτω­ση αμε­σό­τε­ρης και οξύ­τε­ρης.

Στο ξε­κί­νη­μά του, το 2017 υπό­σχε­ται ότι δεν θα μας αφή­σει να πλή­ξου­με, καθώς οι διε­θνείς και εσω­τε­ρι­κές εξε­λί­ξεις, σε πλήρη «συ­ντο­νι­σμό», προ­οιω­νί­ζο­νται «με­γά­λη ανα­τα­ρα­χή». Σε τέ­τοιες συν­θή­κες, η Αρι­στε­ρά πρέ­πει να θυ­μά­ται ότι για να γίνει η «με­γά­λη ανα­τα­ρα­χή» και «θαυ­μά­σια κα­τά­στα­ση», απαι­τεί­ται η δική της πρω­τα­γω­νι­στι­κή πα­ρέμ­βα­ση ‒στο κί­νη­μα και στις κε­ντρι­κές πο­λι­τι­κές μάχες. Η οποία με τη σειρά της προ­ϋ­πο­θέ­τει τη με­τω­πι­κή συ­νερ­γα­σία των δυ­νά­με­ων της αντι­μνη­μο­νια­κής-ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς και τον πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο της αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά"που κυ­κλο­φο­ρεί

Δεν είχαν επιλέξει όμως τον συγκεκριμένο συνθέτη μόνο επειδή τα γράμματα του ονόματόςτου εξυπηρετούσαν τον σκοπό τους. Στους ίδιους ιταλικούς δρόμους πολλές φορές απλοί άνθρωποι είχαν τραγουδήσει με ενθουσιασμό στί­χους από τον «Ναμπούκο», συγκεκρι­μένα το «Va Pensi ero» (Πέτα σκέψη). Στην πρεμιέρα της όπερας, μάλιστα, λεγόταν πως το κοινό, όρθιο, ζήτησε να επαναληφθεί πολλές φορές το κομμάτι αυτό, τρα­γουδώντας με πάθος μαζί με τους καλλιτέχνες το «ας ηχήσει ο θρήνος σου μακριά για ένα έθνος που ζει στη σκλαβιά». Πολλά χρόνια αργότερα ανακαλύφθηκε πως οι περιγρα­φές αυτές της πρεμιέρας δεν ήταν παρά μύθος, ο Βέρντι και οι όπερές του, όμως, είχαν ήδη γίνει σύμβολα αγώνων για την ελευθερία και έτσι ο μύθος αυτός εξακολουθεί να διατηρείται ολοζώντανος μέχρι σήμερα. Απόδειξη πως όταν, πριν από περίπου δύο χρόνια, ξαναπαρουσιάστηκε η όπερα στην Ιταλία, παρουσία του τότε πρωθυπουργού Μπερλουσκόνι, το κοινό σηκώθηκε όρθιο και άρχισε να τραγουδά τους ίδιους στίχους, ενώ ο μαέστρος διέκοψε την παράσταση για να μιλήσει για τα προβλήματα της χώρας του με δάκρυα στα μάτια.

Ο Βέρντι δεν είναι μόνο το σύμβολο μιας επανάστασης. Επηρέασε όσο ελάχιστοι την ιστορία της μουσικής. Γεννήθηκε την ίδια χρονιά, ακριβώς 200 χρόνια πριν το 1813, με τον Βάγκνερ, αλλά οι δυο τους ήταν εντελώς διαφορετικοί. Ο Βέρντι δεν συμμεριζόταν την έλξη του Γερμανού συναδέλφου του για τον μυστικισμό, τη μυθολογία, τη μαγεία, το υπερφυσικό. Προ­τιμούσε το «φυσικό», το «γήινο», διάλεγε πολύ «ανθρώπινα» θέματα, αγάπη, πάθος ζήλια, φιλοδοξίες, όνειρα, ηρωισμούς. Άλλωστε και ο ίδιος δεν ήταν θεωρητικός και περίπλοκος. Είχε ζήσει πολύ φτωχά παιδικά χρόνια, είχε μορφωθεί από τον παπά της ενορίας και στη ζωή του βίωσε πολλά δράματα. Ένα από αυτά, παραλίγο να τον απομακρύνει από τα θέατρα. Μέσα σε δύο χρόνια πέθαναν και η γυναίκα του και τα παιδιά του και έπεσε σε τέτοια κατάθλιψη, που αν δεν είχε επιμείνει πολύ να του αναθέσει ένα έργο ο τότε διευθυντής της Σκάλας του Μιλάνο, δεν θα υπήρχε ούτε η «Αΐντα», ούτε ο «Μάκβεθ», ούτε ο «Τροβατόρε», ούτε ο «Ριγκολέτο», ούτε ο «Οθέλλος», ούτε «Η δύναμη του πε­πρωμένου». «Αυτό που θέλω να βρω στη μουσική είναι μόνο η χαρά», είχε πει. Αυτή τη χαρά τη μοιράστηκε, μέσω της μουσικής του, με πολλούς άλλους. Χιλι­άδες άνθρωποι ακολούθησαν την κηδεία του (που έγινε σε έναν οίκο ευγηρίας, τον οποίο είχε ιδρύσει ο ίδιος για φτωχούς μουσικούς) τραγου­δώντας αποσπάσματα από όπερές του. «Πή ρε μαζί του τεράστιες ποσότη­τες από ζωτική θέρμη. Είχαμε όλοι λιαστεί στο δυνατό φωςτου», έγραψε ο λιμπρετίστας του Μπόιτο.