Τον Ιούνιο του 1933, λίγους μόλις μήνες μετά την άνοδο των γερμανών Εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία, ο Λέον Τρότσκι έγραψε ένα πολύ σύντομο άρθρο με τίτλο «Τι είναι ο Εθνικοσοσιαλισμός». Δημοσιεύουμε σήμερα μερικές παραγράφους αυτού του άρθρου που οι παρατηρήσεις του συνηχούν με σημερινά φαινόμενα σε σχέση με τις ακροδεξιές δημαγωγικές πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη και την Αμερική.
«Το χάος του μεταπολέμου έπληξε τους βιοτέχνες, τους εμπόρους και τους υπαλλήλους, όχι λιγότερο σκληρά από τους εργάτες. Η αγροτική κρίση χαντάκωνε τους χωρικούς. Ο μαρασμός των μεσαίων τάξεων δεν σήμαινε την προλεταριοποίηση τους αφού το ίδιο το προλεταριάτο τροφοδοτούσε μια γιγάντια στρατιά από μόνιμα άνεργους. Η πτώχευση της μικρομπουρζουαζίας, που δύσκολα καμουφλάρονταν με τις γραβάτες και τις κάλτσες από φυτικό μετάξι, ροκάνιζε όλες τις καθιερωμένες πεποιθήσεις και πριν από όλα το δόγμα του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού.
Ο μεγάλος αριθμός των κομμάτων, ο ψυχρός πυρετός των εκλογών, η αδιάκοπη διαδοχή των κυβερνήσεων, περιπλέκανε την πολιτική κρίση σ’ ένα καλειδοσκόπιο στείρων πολιτικών συνδυασμών. Μέσα στην ατμόσφαιρα την υπερθερμασμένη από τον πόλεμο, την ήττα, τις επανορθώσεις, τον πληθωρισμό, την κατοχή του Ρουρ, την κρίση, την εξαθλίωση και την απελπισία, η μικρομπουρζουαζία ορθώθηκε ενάντια σ’ όλα τα παλιά κόμματα που την είχαν εξαπατήσει. Τα έντονα παράπονα των βουτηγμένων στη χρεοκοπία μικροιδιοχτητών, των γιών τους πανεπιστημιακών απόφοιτων χωρίς απασχόληση και πελάτες, των άπροικων και ανύπαντρων θυγατέρων τους, απαιτούσανε την τάξη και τη σιδερένια πυγμή.

…

Ο μικροαστός είναι εχθρικός στην ιδέα της εξέλιξης γιατί η εξέλιξη βαδίζει αναπόφευκτα ενάντια του. Η πρόοδος δεν του έφερε τίποτε άλλο εκτός από χρέη, που δεν μπορεί να τα πληρώσει. Ο εθνικοσοσιαλισμός αποτάσσεται όχι μονάχα το μαρξισμό, αλλά επίσης και το δαρβινισμό. Οι ναζιστές καταριούνται το ματεριαλισμό γιατί οι νίκες της τεχνικής πάνω στη φύση σημαίνουνε τη νίκη του μεγάλου κεφαλαίου πάνω στο μικρό. Οι αρχηγοί του κινήματος εκκαθαρίζουνε τη διανόηση όχι μόνο γιατί και οι ίδιοι διαθέτουν διανοούμενους δεύτερης ή τρίτης σειράς αλλά προπάντων γιατί ο ιστορικός τους ρόλος δεν ανέχεται την καλλιέργεια μιας σκέψης ως το τέλος. Ο μικροαστός έχει ανάγκη από μια ανώτερη παρουσία, πάνω από τη φύση και την ιστορία, προστατευμένη ενάντια στο συναγωνισμό, τον πληθωρισμό, την κρίση και τον εκπλειστηριασμό. Στην εξέλιξη αυτή, στη ματεριαλιστική αντίληψη και στον ορθολογισμό – στον 20ο, στο 19ο και 18ο αιώνα – αντιτάσσεται ο εθνικός ιδεαλισμός σαν πηγή ηρωικής έμπνευσης. Το έθνος του Χίτλερ είναι η μυθολογική σκιά της ίδιας της μικρομπουρζουαζίας, παθητικό παραλήρημα που της δείχνει τη χιλιόχρονη βασιλεία της πάνω στη Γη.

….

Ο γερμανικός φασισμός, όπως και ο ιταλικός, ανέβηκε στην εξουσία πατώντας στη ράχη της μικρομπουρζουαζίας που τη μεταμόρφωσε σε κριό ενάντια στις οργανώσεις της εργατικής τάξης και τις οργανώσεις της δημοκρατίας. Αλλά ο φασισμός στην εξουσία είναι λιγότερο από κάθε τι άλλο κυβέρνηση της μικρομπουρζουαζίας. Αντίθετα είναι η δικτατορία η πιο αλύπητη του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Ο Μουσολίνι έχει δίκιο : οι μεσαίες τάξεις είναι ανίκανες για μια ανεξάρτητη πολιτική. Στις περιόδους της μεγάλης κρίσης καλούνται να φέρουν μέχρι παραλογισμού την πολιτική μιας από τις δύο βασικές τάξεις. Ο φασισμός πέτυχε να τις βάλει στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Συνθήματα όπως, η κρατικοποίηση του τραστ και η κατάργηση των άνομων ωφελημάτων πετάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων από τότε που ανέβηκε στην εξουσία. Αντίθετα ο ιδιομορφισμός των γερμανικών «περιοχών» που στηρίζονταν στις ιδιομορφίες της μικρομπουρζουαζίας άφησε θέση στον καπιταλιστικό και αστυνομικό συγκεντρωτισμό. Κάθε επιτυχία της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής του εθνικοσοσιαλισμού σημαίνει αναπόφευκτα τη συντριβή του μικρού κεφαλαίου από το μεγάλο.»



Πηγή : Λέων Τρότσκι "Μελέτες και πολεμικές", Εκδόσεις Νέοι Στόχοι, 1971

Κλιμακώνουν τις κινητοποιήσεις τους μέρα με τη μέρα οι αγρότες, παρατάσσοντας τα τρακτέρ τους σε κομβικά σημεία της Ελλάδας.
Κλειστή η εθνική οδός Αθηνών – Θεσσαλονίκης
Το μεσημέρι της Πέμπτης αγρότες από τη Λάρισα, την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα έκλεισαν επ’ αόριστον την εθνική οδό Αθηνών – Θεσσαλονίκης, στο ύψος της Νίκαιας, με κατεύθυνση προς την Αθήνα.
Νωρίτερα επικράτησε ένταση μεταξύ αγροτών και αστυνομικών καθώς δεν τους επετράπη να ανέβουν πάνω στην Εθνική οδό. Τα πνεύματα ηρέμησαν λίγο αργότερα. Για σήμερα οι αγρότες προγραμματίζουν δίωρους συμβολικούς αποκλεισμούς και στα δύο ρεύματα της εθνικής οδού Αθηνών Θεσσαλονίκης.
Ιονία οδός: Κλειστή στο ύψος της Άρτας

Κλειστός επ’ αόριστον παραμένει και ο κόσμο Αγίου Δημητρίου της Ιονίας Οδού στην Άρτα, με τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους από το Κομπότι να προχωρούν σε δίωρους αποκλεισμούς από τις 7 το απόγευμα έως τις 9 το βράδυ. Το μπλόκο της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Πρέβεζας στο Λούρο έχει ενισχυθεί και σύμφωνα με τον πρόεδρο Σπύρο Κλινάκη βρίσκεται σε καθημερινή επικοινωνία, με το πανελλαδικό συντονιστικό.

Οι αγρότες του νομού Ιωαννίνων, έπειτα από σύσκεψη των συλλόγων τους για την οργάνωση και τον σχεδιασμό των κινητοποιήσεών τους, αποφάσισαν τον συμβολικό αποκλεισμό της Εφορίας την Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου, ενώ αμέσως μετά θα καθοριστεί η μορφή συνέχισης του αγώνα τους.



100 τρακτέρ στη διασταύρωση Σιδηροκάστρου


Αποφασισμένοι να συνεχίσουν με αμείωτη ένταση τις κινητοποιήσεις τους εμφανίζονται οι αγρότες του Προμαχώνα, οι οποίοι αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να κινηθούν προς το μεθοριακό σταθμό, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Οι Σερραίοι αγρότες την Πέμπτη επιχείρησαν να κατευθυνθούν στο τελωνείο όμως εμποδίστηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις. Στη διασταύρωση Σιδηροκάστρου έξω από τον Λευκώνα, βρίσκονται παρατεταγμένα περισσότερα από 100 τρακτέρ.


Στους δρόμους και οι αγρότες της δυτικής Μακεδονίας

Στους δρόμους θα βγάλουν τα τρακτέρ τους τη Δευτέρα οι αγρότες της δυτικής Μακεδονίας, αφού πρώτα οριστούν τα ακριβή σημεία στην ευρεία σύσκεψη που θα γίνει το Σάββατο στις 19.30 το βράδυ, όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Καστοριάς των δημητριακών και κτηνοτροφικών προϊόντων του Νομού, Δημήτρης Μόσχος.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα της Καστοριάς, αποφάσισαν να στήσουν το μπλόκο τους, την ερχόμενη Δευτέρα στις 12 το μεσημέρι, στο ‘Αργος Ορεστικό, δηλαδή στον κάθετο άξονα επί της Εγνατίας οδού, στο δρόμο που οδηγεί στο τελωνείο Κρυσταλλοπηγής, στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία. Μεταξύ άλλων, ο ίδιος ανέφερε ότι η συντονιστική επιτροπή του προαναφερόμενου μπλόκου διευρύνθηκε σε 11 μέλη από εννέα πέρυσι.

Στο μεταξύ, επισήμανε ότι στη γενική τους συνέλευση οι άνθρωποι του πρωτογενούς τομέα στο Καλονέρι Βοϊου, πρόκειται να επικυρώσουν την απόφασή τους να στηθεί τη Δευτέρα τομπλόκο της Αγίας Κυριακής, στον κάθετο επί της Εγνατίας οδού, από τη διασταύρωση Σιάτιστας.

της Ελένης Μαρκάκη
”Γνωρίζω την καταγωγή μου και ζω το χώρο μου. Δεν διαθέτω καμιά ευκολία να περνώ σε ξένα οικόπεδα. Η ανάγκη της προσωπικής μου έκφρασης ήταν πολύ πιο σοβαρή από κάθε είδους επιρροές. Αυτές έρχονταν δευτερότερες σε προτεραιότητα”.
Έτσι εκφράζεται ο Μιγάδης για το έργο του και την εν γένει στάση του. Παρουσιάζει τον εαυτό του με τον πιο αφοπλιστικό τρόπο και απλώνει μπροστά μας τον προσωπικό του κόσμο, το έργο του, λέγονταςαπλά: ”αυτός είμαι”.
Ανήκει στην κατηγορία των ζωγράφων που δηλώνουν ότι ζωγραφίζουν όπως ζωγραφίζουν επειδή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Ζει στο χώρο του ”σαν μια ξεχωριστή περίπτωση μέσα στο σύνολο”, μια ξεχωριστή περίπτωση πάντως…



Με την πρώτη ματιά το έργο του απηχεί τις αξίες της νεοελληνικής ζωγραφικής όπως διαμορφώθηκαν μετά τη γενιά του Μεσοπόλεμου. Προέχει η ανάγκη για προσωπική έκφραση και η προσήλωση στις ειδικές ποιότητες της ζωγραφικής.

Η ζωγραφική του δεν λειτουργεί εγκεφαλικά, αποθαρρύνει τις επιτιδευμένες θεωρητικές αναλύσεις, αντιστέκεται σε εξειδικευμένες τεχνοτροπικές κατατάξεις και μερικές φορές ξεφεύγει από τις τρέχουσες τέχνο-ιστορικές τοποθετήσεις. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν θα εμπιστευόταν τέτοιες προσεγγίσεις που απομακρύνουν από την ουσιαστική λειτουργία της ζωγραφικής. Έχει μάλιστα δηλώσει επανειλημένα την αρνητική του γνώμη για τη ”φιλολογία που θολώνει τα νερά”. Δεν του αρέσουν οι ερμηνείες και αμφισβητεί τις εκτιμήσεις των ειδικών: ”Ας τα βρούν αυτά οι ”σοφοί”, πράγμα πολύ επικίνδυνο γι αυτούς και για μας χειρότερο, αν τους παίρνουμε στα σοβαρά και δεν έχουμε το κουράγιο να αδιαφορούμε”..

Γεννήθηκε το 1926 στο Ηράκλειο και άφησε την τελευταία του πνοή πριν από πέντε ημέρες, πλήρης ημερών, στα 91 του χρόνια, στο σπίτι του, στην Αθήνα.

Ένας σεμνός και αθόρυβος εικαστικός δημιουργός, που με ”τα σύνεργα του μυαλού και της καρδιάς” χάραξε την πολύχρονη εικαστική του πορεία.

Το 1945 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο νεαρος Κρητικός πρόλαβε να γευτεί τον πρώτο καιρό των σπουδών του κάτι από τη διδασκαλία του Παρθένη που αποχώρησε από τη σχολή το 1947.

Στο μεταξύ είχε γνωριστεί με τον Τσαρούχη, o oποίος ήταν παλιότερος μαθητής του Παρθένη. Η τσαρουχική αισθητική ερχόταν σε αντίθεση με τα καθιερωμένα ακαδημαικά πρότυπα. Συνδύαζε με προσωπικό τρόπο εικαστικές καινοτομίες της μοντέρνας ζωγραφικής με την εύστοχη χρήση στοιχείων απο τη βυζαντινή και λαική τέχνη. ”Για μας ήταν αποκάλυψη, ήταν πρωτοπορία” έλεγε ο Μιγάδης για τον Τσαρούχη.



ΤΟ 1953 κάνει την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα στο ξενοδοχείον ”Κεντρικόν”, όπου στεγαζόταν η γκαλερί Σρατηγοπούλου. ”Η ώχρα, το χοντροκόκκινο, το λουλακί και το πράσινο σπάνια έχουν χρησιμοποιηθεί με τόσην επιτυχίαν” διαβάζουμε στις κριτικές της εποχής.

Ένα χρόνο αργότερα το 1955 ήρθε η σκηνογραφία του ”Βυσσινόκηπου” στο θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν.

Η συνεργασία με τον Κουν συνεχίστηκε μέχρι το 1959 σε πέντε παραστάσεις. ΤΟ 1958 σκηνογράφησε τέσσερα έργα διεθνούς ρεπερτορίου και το ”φυντανάκι” του Χορν για το ”Ελεύθερο Θέατρο ” του Τριβιζά.



Ο Μιγάδης δημιούργησε σκηνικά και κοστούμια για μια σειρά αξιόλογων θεατρικών παραστάσεων τις επόμενες δεκαετίες. Οι σκηνογραφίες του ξεπερνούν τις ενενήντα. Συνεργάστηκε διαδοχικά και επανειλημμένα με όλα σχεδόν τα ”ιερά τέρατα” του ελληνικού θεάτρου, με τον Αλέξη Δαμιανό, τη Μαριέττα Ριάλδη, τον Αλεξανδράκη, την Έλλη Λαμπέτη, το Μάνο Κατράκη, τους Γιάννη Φέρτη- Ξένια Καλογεροπούλου, το Θανάση Μυλώνα κ.α Τα χρόνια της μεταπολίτευσης είχε τακτική συνεργασία με με κρατικούς θιάσους, το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ. Αγάπησε αυτή την τέχνη και την υπηρέτησε με αφοσίωση είτε σε μεγάλες παραστάσεις είτε σε μικρότερες, συχνά πρωτοποριακές, με έργα κλασσικά ή σύγχρονα ελληνικά ή ξένα.



Αλλά δεν ασχολήθηκε μόνο με το θέατρο αλλά και με τον κινηματογάφο. Έξι ταινίες από το 1956 έως το 1967. Ξεκινώντας με το ”o Χριστός ξανασταυρώνεται” του Ντασσέν, στο πλευρό του Τσαρούχη, ακολούθησαν συνεργασίες με τον Ροβήρο Μανθούλη, τον Ζώη και τον Σαβίλ.

Στο Παρίσι βρέθηκε αρχές 1960 για σπουδές σκηνογραφίας και ενδυματολογίας στην περίφημη Arts Deco.

Δίχως αμφιβολία η σκηνογραφική δουλειά γονιμοποιεί τη φαντασία του ζωγράφου,του επιτρέπει να απλώσει το έργο του στον τρισδιάστατο χώρο, να δει με άλλο μάτι το φως τα χρώματα, τη σχέση του με τους θεατές.



Όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα , ευχάριστα και χρήσιμα, δεν συγκρίνονται όμως με το αυτόνομο ζωγραφικό έργο. Στην πορεία ο Μιγάδης αραίωσε σιγά-σιγά τις θεατρικές συνεργασίες για να αφιερωθεί πιο ολοκληρωτικά στη ζωγραφικη. Ίσως να ένιωσε ότι η σκηνογραφική δουλειά ”έκλεβε” χρόνο απο τη ζωγραφική του.

”Η ζωγραφική παιδί μου είναι φαγάνα, σου τρώει ολο το χρόνο, δεν σε αφήνει να κάνεις τίποτε άλλο, κι εγώ οταν έκανα σκηνικά για καιρό δεν μπορούσα να ζωγραφίσω” έλεγε…

Οι εκθέσεις ζωγραφικής που ακολούθησαν το 1970 και το 1974 είχαν θεματική προερχόμενη από παλιές φωτογραφίες αστικών οικογενειών, σαν αυτές που βρίσκει κανείς στα παλαιοπωλεία.

”Χρόνια μαζεύω ξεθωριασμένες φωτογραφίες, ενθύμια, κόκκινα βελούδινα άλμπουμ, αρώματα, νεκρούς… Καρφιτσώνω το χρόνο με μεταξωτές κλωστές και σύνεργα του μυαλού και της καρδιάς… Έχω πλήθος από δαύτα που μοιάζουν με τη μνήμη του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Έχω τις φωτογραφίες, συντρόφους που με γεμίζουν αγαλίαση, μα και με καταδυναστεύουν”…

Μη φανταστείτε όμως στα έργα αυτά τίποτα ρομαντικές αναπολήσεις περασμένων εποχών, ή ακόμα και αναφορές στις ”ρίζες”. Στα έργα του Μιγάδη η εικόνα εχει μεταμορφωθεί σε σχόλιο της αστικής αυταρέσκειας, αν και χωρίς τη σκληρή επιθετικότητα που χαρακτήριζε τα συνήθη κριτικα σχόλια της εποχής. Έβλεπες τους προ πολλού μεταστάντες προγόνους , άνδρες, γυναίκες παιδιά, ολόσωμους και καμαρωτούς με τα ευπρεπή ενδύματα των αρχών του αιώνα, οχι ακριβώς όπως τους είδε τότε ο φακός του φωτογράφου, αλλά με το ανήσυχο μάτι του ανθρώπου που κληρονόμησε τις αμαρτίες και τη μιζέρια τους.



”Υπάρχει φυσικά στόχος σε μιά καλλιτεχνική πράξη. Αλλά μόνο ο σκοπός δεν δικαιώνει τα μέσα. Μονος ο στόχος δίχως κάλυψη, δίχως δικαίωση, γίνεται μια κουραστική θεωρία και μένει μονο το μανιφέστο. Είναι δύσκολο να τολμάς τα αθόρυβα και να κωφεύεις στις κραυγαλές σειρήνες, τα ομαδικά και ”εγγυημένα” ρεύματα. Έτσι βέβαια εξασφαλίζεις την αδιαφορία των ”προοδευτικών” και των φοβισμένων, μη δε φανούν προοδευτικότεροι των προτύπων”, έγραφε ο Μιγάδης το 1980…

Ο Μιγάδης ανήκει σε μια κατηγορία καλλιτεχνών που δεν εντάσσονται τυπικά σε κάποιο ρεύμα, αλλά διατηρούν ουσιαστική επαφη με το σφυγμό της εποχής τους. Ανήκει σε αυτούς που δεν αποστρέφουν το πρόσωπο τους, ούτε περιρίζονται στην εξωτερική παρατήρηση. Βιώνουν τα πράγματα με τον δικό τους τρόπο, τά νιωθουν σαν μέρος του εαυτού τους. Εξάλλου οι φορτισμένες εικόνες του απέχουν έτη φωτός από τα απρόσωπα μαζικά ντοκουμέντα της νεορεαλιστικής ζωγραφικής. Το κοινωνικό σχόλιο του που ναι, υπάρχει, δεν αφορά καταρχήν την τρέχουσα επικαιρότητα. Μοιάζει μεν να σχολιάζει τις καταβολές της άρχουσας τάξης, τους καθώσπρέπει προγόνους των σημερίνων εξουσιαστών, αλλά στη πραγματικότητα μιλάει για τις δικές του (και τις δικές μας) καταβολές, για τους κορσέδες και τα σφικτά κολάρα, που νιώθουμε ακόμα να μας πιέζουν, κι ας έχουν λειώσει προ πολλού μέσα σε ξεχασμένους τάφους. Η κριτική του λοιπόν είναι έμμεση.

Τα πρόσωπά του και τα σώματα , ούτε ωραία, ούτε αθώα, ούτε καθόλου ρομαντικά, έχουν υποστεί παραμορφώσεις όσο χρειάζεται για να σχηματοποιηθεί η ταλαιπωρημένη φυσιογνωμία τους. Πολύ σωστά και μετρημένα, ο ζωγράφος αφήνεται σε ένα ειδος ”λαικότητας” για να απεικονίσει τους αστούς νοικοκυραίους. Το κάνει αυθόρμητα όχι για να τους ντροπιάσει, μόνο για να μοιραστεί τη θλίψη τους. Έτσι οι φωτογραφισμένοι του παλιού καιρού γίνονται ”φίλοι άσπονδοι και ποζάρουν μαζί του, σαν σε ”έναν καθρέφτη σαλονιού που ξεχάστηκε ζαλισμένος απο μουσική tango”.

Ενα πολύ σημαντικό θεματικό κομμάτι στη δουλειά του Μιγάδη κατέχουν και τα αντικείμενα, τα ”άψυχα”, όπως τα αποκαλεί ο ίδιος. Οπως έγραφε ο καλλιτέχνης το 1992, ”η άφωνη συμπαράστασή τους έγινε η γέφυρα του χρόνου, τα τηλέφωνα ανεξιχνίαστων ήχων”. Μέσα σε ένα κλίμα που κάποτε θυμίζει μαγικό ρεαλισμό, ο καλλιτέχνης παίζει συχνά με παράταιρες συνευρέσεις αντικειμένων που ξαφνιάζουν. Οι θαμπές ματιέρες που φέρνουν, θαρρείς, πάνω τους την πατίνα του χρόνου, η συνήθως ήπια, διακριτική τονικότητα και το μαλακό φως που αγκαλιάζει το χώρο και τα πράγματα, δημιουργούν την αίσθηση της οικειότητας και ταυτόχρονα υποδηλώνουν την ψυχολογική εγγύτητα του ζωγράφου με το θέμα.

‘Τα θέματά μου καμιά φορά είναι ασήμαντα, γίνονται όμως σημαντικά από τον τρόπο που επικοινωνώ εγώ μαζί τους. Τα συνθέτω. Εχω αμέτρητα πράγματα στο ατελιέ, τα οποία ζουν μαζί μου, είναι σύντροφοί μου. Η ζωγραφική είναι για μένα το ίδιο όπως τρώω, αναπνέω, αγαπώ. Είμαι ρεαλιστής, αλλά με ένα φίλτρο δικό μου. Δε φωτογραφίζω, κάνω απεικονίσεις μέσα από τη δική μου όραση, τις δικές μου αισθήσεις”.

Σ’ αυτό το πνεύμα κινούνται και τα τοπία του, έργα που αναφέρονται στον αστικό, κατοικημένο χώρο, καθώς και στο φυσικό τοπίο, κυρίως το θαλασσινό. Εξαιρετικός σχεδιαστής με μεγάλη χρωματική ευαισθησία, ο Γ. Μιγάδης δημιουργεί μεγάλες ενότητες με ”Εσωτερικά” και ”Ακάλυπτους”, ενώ τα ”τοπία” του αποτελούν ”καταφύγια – λίκνα, συμπυκνωμένα από σιωπή ή μουσική πέτρινη, από νερό, φως ή τη φωνή των Σειρήνων”.

”Αγαπώ πολύ τη φύση, τη θάλασσα, τα τοπία που έχουν και μια μεταφυσική οπτική αίσθηση. Δεν τα κάνω εκ του φυσικού. Τα βλέπω πάρα πολύ καλά, τα γνωρίζω σε βάθος και μετά γίνονται από μνήμης. Διότι η ζωγραφική είναι μια ποίηση, μια απογείωση, και το θέμα δεν είναι αυτό που είναι, αλλά αυτό που βλέπουμε κάθε φορά. Γι αυτό και κάθε καλλιτέχνης μπορεί να βλέπει άλλα πράγματα. Η ειλικρίνεια μετράει. Αν δεν είσαι ειλικρινής δεν πείθεις ούτε τον εαυτό σου ούτε τους άλλους”…

ο Νίκος Καρούζος έλεγε: ”Ο Γιάννης Μιγάδης ανήκει σε μια συστοιχία ζωγράφων ενός ”ελληνόπρεπου” λυρικού ρεαλισμού, με κανονικότητες που προσφέρονται, θα έλεγα, ωσάν ”ηρεμιστικά” της δράσης. Αυτός ο τρόπος εικαστικής συμπεριφοράς, χωρίς να μεταβάλλει σε περιπέτεια το χρωστήρα, κομίζει ενδιαφέρουσες οπτικές απολαύσεις. Άλλωστε γνωρίζουμε πόσο περίπλοκο είναι το φαινόμενο της καλλιτεχνικής συνείδησης, πόσα αίτια συμπλέκονται στην κάθε συγκεκριμένη δημιουργική ”διαμόρφωση”, και τι λαβύρινθος καθορίζει τη διαλεκτική σχέση του ”έσω” με του ”έξω”…

”Η ζωγραφική του Μιγάδη δεν επιδέχεται κατατάξεις σε σχολές και κινήματα. Καλλιτέχνης της εποχής του αλλά όχι εγκλωβισμένος σ’ αυτήν, σε εγρήγορση μπροστά στα “σημεία των καιρών” αλλά κρατώντας πάντα μια απόσταση -όπως έχει τεκμηριωμένα καταδείξει η Μάρθα Χριστοφόγλου στη μονογραφία της για το ζωγράφο- με στερεή εικαστική παιδεία από τον Παρθένη, με κάποιες καταβολές στον Τσαρούχη, με φόντο τη ζωγραφική της “ελληνικότητας” και με γόνιμη θητεία στο θέατρο, ο Γιάννης Μιγάδης χάραξε με συνέπεια έναν πολύ προσωπικό, αναγνωρίσιμο δρόμο, που έχει ενσωματώσει δημιουργικά τους προσωπικούς του και τους ιστορικούς χρόνους. Οι οξύτατες κεραίες μιας δεκτικής όσο και καλλιεργημένης ευαισθησίας, ένα γερό ένστικτο, ένα διεισδυτικό και συχνά κριτικό βλέμμα σε καταστάσεις και πράγματα, ένα πλούσιο ιδιοσυγκρασιακό υπόστρωμα αλλά και φίλτρα που ελέγχουν και επεξεργάζονται την πρωτογενή συγκίνηση, όλα αυτά είναι ευανάγνωστα μέσα στο έργο του Μιγάδη. Ένα έργο που στοιχειοθετεί μια σύνθετη, πολυδιάστατη σχέση με τον άνθρωπο και με τον κόσμο. Ένα έργο που οξύνει τη νεοελληνική ευαισθησία μας, που ενεργοποιεί τη βιωματική αλλά και την πολιτισμική μας μνήμη.” λέει η ιστορικός Τέχνης Αφροδίτη Κούρια στο βιβλίο της ”Γιάννης Μιγάδης: Το χρώμα της μνήμης”.



Πηγές:
— ”Γιάννης Μιγάδης”. Μάρθα-Ελένη Χριστοφόγλου, Κ. ΑΔΑΜ Εκδοτική
–Αφροδίτη Κούρια, ”Γιάννης Μιγάδης: Το χρώμα της μνήμης”, εκδόσεις Μουσείου Μπενάκη, 2008
–Το απόσπασμα του Ν. Καρούζου είναι από το βιβλίο ”Γιάννης Μιγάδης” των εκδόσεων Βικελλαία Βιβλιοθήκη του Δήμου Ηρακλείου

Aπό την Αραγονία της Ισπανίας, τη γενέτειρα του, στη Μαδρίτη, κι από κει στο Παρίσι, στο Χόλιγουντ, στο Μεξικό. Ο Λουίς Μπουνιουέλ Πορτολές, άθεος αστικής καταγωγής, εχθρός και επίμονος πολέμιος του συντηρητικού καθωσπρεπισμού, όμοια με κάθε καθαρόαιμο τέκνο της ισπανικής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας (vanguardismo 1922 – 1945), οργισμένο νιάτο κατά της μπουρζουαζίας και επίτιμο μέλος της πιο περιώνυμης παρέας σουρεαλιστών της ιβηρικής χερσονήσου, προκάλεσε, απορρίφθηκε, λογοκρίθηκε, βραβεύτηκε και
τελικά δικαιώθηκε απόλυτα, μένοντας στην ιστορία ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα, πάντα ελεύθερος και αναρχικός ως το κόκαλο.

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΝΑΝΣΥ ΑΓΓΕΛΗ

«Η επιστήμη δεν με ενδιαφέρει. Αγνοεί το όνειρο, το τυχαίο, το χαμόγελο, το συναίσθημα και την αντίφαση, πράγματα τα οποία θεωρώ πολύτιμα.»

Λουίς Μπουνιουέλ

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος επισφράγισε με τον χειρότερο τρόπο μια εποχή που προοιωνιζόταν «χρυσή». Μια εποχή που με την επιστήμη και την τεχνολογία στο τιμόνι οραματιζόταν μια θέση στο πάνθεον της ιστορίας. Η έντονη αστικοποίηση και τα επιστημονικά άλματα της ιατρικής, κληροδοτήματα του 19ουαιώνα, οδήγησαν στην ανάδειξη της ισχυρότερης τάσης, της επικράτησης της λογικής, η πίστη στην οποία έμελλε να διαψευστεί με τον πιο οδυνηρό τρόπο. Αναζητώντας μια έξοδο από το ψυχολογικό αδιέξοδο, από την φρενήρη αναζήτηση ταυτότητας και συνείδησης που είχε αφήσει πίσω του ο πόλεμος, το κίνημα του σουρεαλισμού έρχεται να επαναστατήσει ενάντια σε κάθε καθιερωμένη ως τότε αξία, ενάντια πάνω απ’ όλα στην ισχύ της λογικής σκέψης, προβάλλοντας μια άλλη λογική: αυτή του παραλόγου.

Το σινεμά δεν θα μπορούσε να μείνει απέξω από αυτήν την επαναστατική αλλαγή. Τα αγαπημένα παιδιά του κύκλου των αβάν-γκαρντ, Μπουνιουέλ και Νταλί, κάνουν την εμφάνιση τους με την πρώτη και μοναδική ταινία στην ιστορία της 7ης Τέχνης που κατάφερε να οπτικοποιήσει απόλυτα τις αρχές του «Μανιφέστο του Σουρεαλισμού» του Αντρέ Μπρετόν. Φυσικά, δεν είναι άλλη από τον «Ανδαλουσιανό Σκύλο». Το 1929, μόλις τρία χρόνια μετά τη θρυλική «Μητρόπολη» του Φριτζ Λανγκ, το «Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος», η ταινία- μανιφέστο του υπερρεαλιστικού σινεμά προβάλλεται στο παρισινό σινέ-κλαμπ «Studio des Ursulines» και στο Στούντιο 28 και το πείραμα πετυχαίνει. Οι σουρεαλιστές, χρησιμοποιώντας το υποσυνείδητο, τα όνειρα και φυσικά την καλπάζουσα φαντασία τους, επιδιώκουν την ανατροπή κάθε κλισέ, σπάζοντας κυριολεκτικά τον κρίκο που συνέδεε με τρόπο αδιαμφισβήτητο το ζεύγος σημαίνον – σημαινόμενο. Το φιλμ προκαλεί τις αντιδράσεις της καθεστηκυίας τάξης, τις διαμαρτυρίες του ανυποψίαστου κοινού και τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα του κύκλου των υπερρεαλιστών. Κανείς δεν καταλαβαίνει τίποτα από την ταινία, ωστόσο αυτό ακριβώς ήταν ο στόχος: ο θρίαμβος του αλόγου. Όπως θα δήλωνε χρόνια αργότερα, το 1982, ο ίδιος ο Μπουνιουέλ στην αυτοβιογραφία του «Η τελευταία πνοή» («Mi último suspiro»), αναφερόμενος στην ταινία που εγκαινίασε και σημάδεψε ανεξίτηλα τόσο την καριέρα του, όσο και την πορεία του παγκόσμιου σινεμά, ο μοναδικός κανόνας που φρόντισαν να τηρήσουν κατά τη δημιουργία της ήταν να εξοστρακίσουν κάθε ιδέα ή εικόνα η οποία θα μπορούσε να εξηγηθεί, είτε με βάση τη λογική, είτε με βάση την ψυχολογία, είτε με βάση τις πολιτιστικές συνθήκες. Από τότε, η σκηνή κατά την οποία ο Μπουνιουέλ κόβει στα δύο το μάτι μιας γυναίκας θα μείνει μια για πάντα στην ιστορία ως το απόλυτο σύμβολο μιας «νέας ματιάς» της πραγματικότητας. Όσο για τον ίδιο; Εκείνος θα ταξιδέψει, θα δοκιμαστεί και θα γυρίσει μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες, παραμένοντας γοητευτικά αντικομφορμιστής. Πρώτος σταθμός: το Μεξικό.

«México, un país naturalmente surrealista»

Η πρώτη επαφή του Μπουνιουέλ με το Μεξικό γίνεται κατά τύχη ως καλεσμένος σ’ ένα φιλικό δείπνο το 1946. Φυσικά έχουν προηγηθεί ταινίες σε Γαλλία και Αμερική και ουκ ολίγες περιπέτειες. Έχει προηγηθεί το σκάνδαλο και τελικά η απαγόρευση της ταινίας «Η χρυσή εποχή» («La edad de oro»), ταινία που διαδέχτηκε ένα χρόνο μετά τον «Ανδαλουσιανό σκύλο» και στάθηκε η αφορμή της ρήξης του με τον αγαπημένο του φίλο Νταλί. Την ίδια τύχη θα είχε τρία χρόνια αργότερα το ντοκιμαντέρ «Hurdes. Tierra sin pan» (μτφ. «Ούρντες. Γη δίχως ψωμί»»γυρισμένο στην περιοχή της Εξτρεμαδούρα της Ισπανίας το 1933 και που αφορούσε την πείνα και τις φριχτές συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν σε μεγάλο τμήμα της χώρας. Κι αν η τότε κυβέρνηση του ισπανικού κράτους απαγόρευσε την προβολή της ταινίας λόγω της άσχημης εικόνας της χώρας που μετέδιδε, ο εμφύλιος πόλεμος που ξέσπασε λίγα χρόνια μετά τον ανάγκασε να φύγει για την βόρεια Αμερική. Εκεί συνεργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους με το μουσείο μοντέρνας τέχνης κι έπειτα με τα στούντιο Γουόρνερ Μπρος μέχρι το 1946 προσαρμόζοντας αμερικάνικες ταινίες στα ισπανικά για την προβολή τους στη Λατινική Αμερική.

Η άφιξη στο Μεξικό σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για τον Μπουνιουέλ. Η χώρα αυτή, «σουρεαλιστική εκ φύσεως», τον εμπνέει. Εδώ θα γυρίσει 23 από τις 36 συνολικά ταινίες της καριέρας του. Η καθημερινή ζωή και τα πάθη του κόσμου γίνονται τα κυρίαρχα θέματα των ταινιών αυτών και μια στροφή προς το κοινωνικό σινεμά πραγματοποιείται. Η ως τότε άρνηση του άκρατου υπερρεαλισμού να ενταχθεί στην κοινωνική πραγματικότητα, επιδιώκοντας να προσφέρει μόνο τρόπους διαφυγής από αυτή, δεν τον οδηγεί πουθενά. Μπροστά στις σαρωτικές ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις που έφεραν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η τέχνη επιβάλλεται να πολιτικοποιηθεί, ο δε σουρεαλισμός να ωριμάσει. Έτσι, από αυτή τη στιγμή και μετά, η κοινωνική κριτική επαναπροσδιορίζει τον υπερρεαλισμό του Μπουνιουέλ και τα ιδεώδη της κομμουνιστικής θεωρίας προς τα οποία είχαν ήδη στραφεί οι σουρεαλιστές της ομάδας του Αντρέ Μπρετόν στις αρχές της δεκαετίας του ’30, αντανακλώνται στις επόμενες ταινίες που θα γυρίσει. Τα πρώτα δείγματα της αλλαγής αυτής φέρει το «Hurdes. Tierra sin pan», ωστόσο λίγο αργότερα, μετά από την αποτυχία του «Gran Casino», το 1946, και το μέτριο «El gran calavera», το 1949 είναι το «Los Olvidados» που θα τον δικαιώσει απόλυτα και θα τον μετατρέψει- παρά τις αρχικές αρνητικές αντιδράσεις που προκάλεσε- εν μία νυκτί από «μαύρο πρόβατο» σε έναν από τους μεγαλύτερους κινηματογραφικούς δημιουργούς του ισπανόφωνου κόσμου, χάρη στην αναγνώριση που θα δεχτεί στο Φεστιβάλ Καννών. «Οι ξεχασμένοι από την κοινωνία», η τρίτη ταινία που γύρισε στο Μεξικό το 1950, στηλιτεύει τη φτώχια και τις συνθήκες διαβίωσης του κοινωνικού περιθωρίου με φόντο την απρόσωπη μητρόπολη της Πόλης του Μεξικού και του χάρισε το βραβείο καλύτερου σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Καννών το 1951. Παντρεύοντας το αστικό μελόδραμα (κινηματογραφικό είδος που άκμαζε στο Μεξικό τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 και προέβαλε σκηνοθέτες όπως ο Ισμαέλ Ροντρίγκεθ [Ismael Rodriguez], ο Αλεχάντρο Γκαλίντο [Alejandro Galindo] και ο Εμίλιο Φερνάντεθ [Emilio Fernández]) με σουρεαλιστικά στοιχεία, δημιούργησε σκηνές πραγματικά ποιητικές που αυτή τη φορά απευθύνονταν αλλά και προέρχονταν από το ίδιο το κοινό.

Οι πόρτες ανοίγουν και οι κριτικοί είναι με το μέρος του, αυτό όμως δεν σημαίνει πως η καριέρα του δεν θα δοκιμαστεί ξανά. Τουλάχιστον άλλη μία φορά. Ούτε σημαίνει πως ο ίδιος δε θα τολμήσει στο μέλλον, αναπαυόμενος στις δάφνες του, να αγγίξει θέματα- ταμπού. Να μιλήσει για το σεξ, την υποκρισία της εκκλησίας και τις, διόλου διασκεδαστικές, συμβάσεις που επιβάλλει. Τουλάχιστον άλλες τρεις φορές.

«Είμαι άθεος, με τη χάρη του Θεού»

Λουίς Μπουνιουέλ

Το 1958, η ταινία «Nazarín», βασισμένη στο μυθιστόρημα του Πέρεθ Γκαλντός, βραβεύεται με το Διεθνές Βραβείο του Φεστιβάλ Καννών και παραλίγο να πάρει το βραβείο της «Oficina Internacional Católica de cine», της «Οικουμενικής Επιτροπής» που στηρίζεται από την Καθολική και Προτεσταντική Εκκλησία. Ο Μπουνιουέλ δηλώνει στον Tύπο: «Αν μου το είχαν δώσει, θα είχα αναγκαστεί να αυτοκτονήσω. Παραμένω άθεος, με τη χάρη του Θεού». Ο αιρετικός σκηνοθέτης ξαναχτυπά, αυτή τη φορά, αν και απαρνούμενος την χριστιανική πίστη, με έναν ήρωα υπόδειγμα αυτής, έναν μεταγενέστερο Ναζωραίο, τον οποίο ακολουθούν ως μαθήτριες του, μια πόρνη και μια δυστυχισμένη νεαρή γυναίκα. Το αμφίσημο τέλος της ταινίας και οι σουρεαλιστικές στιγμές, όπως σε μια σκηνή η εικόνα του Ιησού που χαμογελά διάπλατα, την έχουν κατατάξει σε μια από τις πιο χαρακτηριστικές μπουνιουελικές δημιουργίες, η οποία αν και αγγίζει θέματα «ιερά» μπορεί να είναι ταυτοχρόνως σουρεάλ.

Δεν είναι, ωστόσο, αυτή η πρώτη φορά που ο Μπουνιουέλ καταπιάνεται με το θέμα της ηθικής και της αρετής. Αν και όχι τόσο στενά συνδεδεμένο με τη Χριστιανική πίστη, το «Η εγκληματική ζωή του Αρτσιμπάλντο Ντε Λα Κρουζ» («Ensayo de un crimen») του 1955 είναι η τραγελαφική ιστορία ενός ανθρώπου διχασμένου ανάμεσα σε μια ζωή φανταστική, ηδονικά αμαρτωλή, και στην πεζή πραγματικότητα.

Ο κύκλος της αμαρτίας κλείνει με το «Viridiana» το 1961, μια ταινία που γυρίστηκε στην Μαδρίτη το διάστημα που ο Μπουνιουέλ ζούσε ακόμα στο Μεξικό και αν και βραβεύτηκε από το Φεστιβάλ Καννών με τον Χρυσό Φοίνικα, ξεσήκωσε οργή και μπήκε στην μαύρη λίστα των απαγορευμένων ταινιών. Η Βιριδιάνα είναι μια νέα καλόγρια η οποία επιθυμεί να αφιερώσει τη ζωή της περιθάλποντας τους φτωχούς και τους άστεγους. Ωστόσο, μία ή ακόμα και περισσότερες καλές πράξεις, δεν αλλάζουν τον κόσμο και το κυριότερο, η αγαθοεργία, δεν αποτελεί λίγες φορές το πρόσχημα προκειμένου να ασκήσει κανείς εξουσία. Πρόκειται για μια από τις πιο βλάσφημες ταινίες του Μπουνιουέλ με σκηνές που σόκαραν την εκκλησία και το κοινό της εποχής, και όχι μόνο εξαιτίας των σκανδαλωδώς ωραίων ποδιών της Σίλβια Πινάλ: Το φλεγόμενο ακάνθινο στεφάνι του Ιησού, το δείπνο των ζητιάνων που παραπέμπει στο Μυστικό Δείπνο της Βίβλου, ήταν χτυπήματα κάτω από τη μέση για τους Καθολικούς και παραπάνω απ’ όσα θα μπορούσαν ν’ αντέξουν.

Το «Ο Σιμών της ερήμου» («Simón del desierto») το 1964 είναι η τελευταία ταινία που θα γυρίσει στο Μεξικό μετά τον περίφημο «Άγγελο Εξολοθρευτή» δύο χρόνια νωρίτερα. Από αυτή τη στιγμή και μετά τα βήματα του θα τον οδηγήσουν ακόμα μια φορά στο Παρίσι, όπου που θα τον υποδεχτεί το κύμα της Νουβέλ Βαγκ.
Μεξικό: Φιλμογραφία 1946- 1964

Gran Casino (1946)

El gran calavera (1949)

Los olvidados (1950)

Susana (Carne y demonio) (1950)

La hija del engaño (1951)

Una mujer sin amor (1951)

Subida al cielo (1951)

El bruto (1952)

Robinson Crusoe (Adventures of Robinson Crusoe) (1952)

Él (1952)

Abismos de pasión (1953)

La ilusión viaja en tranvía (1953)

El río y la muerte (1954)

Ensayo de un crimen (1955)

La muerte en este jardín (La mort en ce jardin) (1956)

Nazarín (1958)

Los ambiciosos (La fièvre monte à El Pao) (1959)

La joven (The Young One) (1960)

Viridiana (1961)

El ángel exterminador (1962)

Simón del desierto (1964)

Περικλή Κοροβέση
Οι άνθρωποι έχουν την τάση να πιστεύουν σε πράγματα που δεν υπάρχουν. Συχνά το ανύπαρκτο γίνεται πιο πιστευτό, όσο και αν αυτό μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επικίνδυνο. Ιδεολογίες -που είναι η εγκόσμια θρησκεία- πείθουν τον άνθρωπο πως μπορεί να σωθεί, άσχετα αν θα καταλήξει κρέας για τα κανόνια. Να σταθούμε μόνο στον ναζισμό και τον φασισμό, που επανήλθαν θριαμβευτικά με την εκλογή του Τραμπ, μεταλλαγμένοι βέβαια, αλλά εξίσου επικίνδυνοι. Και ίσως προάγγελοι για το τι μας περιμένει στην Ευρώπη. Τεράστια πλήθη στις συγκεντρώσεις του Χίτλερ και του Μουσολίνι είχαν
πειστεί πως θα σωθούν και θα ζήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Άσχετα αν στον πόλεμο τα κορμιά τους διαμελήθηκαν σε τέτοιο σημείο, που δεν μπορούσαν να γίνουν αναγνωρίσιμα. Κανείς δεν ήξερε αυτό το λιωμένο κεφάλι ή το κομμένο χέρι ή το μισό πόδι που ανήκε. Και τους συναρμολόγησαν όπως όπως για να τους συσκευάσουν σε ένα φέρετρο. Πολλοί στη συσκευασία του ενός. Και συχνά από περισσευούμενα ανθρώπινα μέλη του εχθρικού στρατοπέδου.

Από αυτήν την τάση του ανθρώπινου ευδοκιμούν η απατεωνιά και ο πολιτικός λόγος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Ο απατεώνας με τον πολιτικό αρχηγό έχουν ποσοτικήδιαφορά. Όχι ποιοτική διαφορά. Και οι δύο εκπονούν ένα αφήγημα που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα και ως εκ τούτου είναι ανεφάρμοστο. Η διαφορά είναι πως ο απατεώνας μπορεί να πείσει -στην καλύτερη περίπτωση- μερικές εκατοντάδες, ο αρχηγός εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια. Ο πρωθυπουργός της χώρας Αλ. Τσίπρας, στην πρόσφατη συνέντευξη του στην ανά χείρας εφημερίδα, είπε: ”Ούτε ένα ευρώ επιπλέον μέτρα”. Αυτό θυμίζει κάτι από το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Για να μας έπειθε γι’ αυτό θα έπρεπε να μας έλεγε με ποιο πρόγραμμα ανάπτυξης θα το πετύχει. Αρκεί η διαφάνεια στη διαχείριση κονδυλίων των ΕΣΠΑ;

Αλλά ας δούμε και τι λένε αυτοί που αναλύουν την πραγματικότητα χωρίς μεταφυσικές αξιώσεις. Στην έρευνα των δύο έγκριτων καθηγητών Σάββα Ρομπόλη και Βασίλειου Μπέτσι (”Εφ. Συν” 23.1.17) εντοπίζουμε ανησυχητικά ευρήματα που πιθανότατα να είναι το άμεσο και το απώτερο μέλλον μας. Έτσι έχουμε και λέμε: Στατιστική ανεργία 24% (στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερη). Η μερική απασχόληση το 2016 ήταν 50,3% στις νέες προσλήχεςις. Με ανασφάλιστη εργασία ένας στους πέντε. Άνθρωπο που ασχολούνται ως μισθωτοί, πληρώνουν εξ ολοκλήρουν τις ασφαλιστικές τους εισφορές ή ακόμα, ενώ εργάζονται οκτάωρο, καταχωρίζονται ως μερικώς απασχολούμενοι. Το 38% των εργαζομένωνξ πληρώνονται πολύ πιο κάτω από τον κατώτερο μισθό. Και αυτοί είναι τυχεροί. Γιατί υπάρχουν και άλλοι που έχουν μήνες να πληρωθούν. Αν πληρωθούν βε΄βαια και δεν αρκεστούν στα έναντι. Όσον αφορά τον ΕΦΚΑ (Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης) πρόκειται για ένα γιγαντιαίο γραφειοκράτη Φρανκενστάιν που θα κ΄βει τις συντάξεις μέχρι και 35%. Ας βγει κάποιος από τους λαλίστατους της κυβέρνηςη να απαντήσει σ’ αυτήν την έρευνα. Δεν θα το κάνει βέβαια. Και οι δημοσιογράφοι των τηλεοπτικών πάνελ αποφεύγουν τις κακοτοπιές. Μας περιορίζουν σε έναν τηλεοπτικό αυτισμό, όπου η αντιπολίτευση εναντιώνεται στο είδωλο της στον καθρέφτη, που είναι η κυβέρνηση.

Όσοι δεν θέλουν να πέφτουν θύματα απατεωνιάς, ας πατήσουν γερά στα πόδια τους και ας αποκτήσουν όσο γίνεται μια κρυστάλλινη συνείδηση της πραγματικότητας. Οι μνημονιακές κυβέρνησεις έχουν έναν και και μόνο στόχο: Να υπαγάγουν την Ελλάδα στον ΠτωχευτικόΚώδικα της γερμανικής Ε.Ε, οι ανθρώπινες ζωές να γίνουν αναλώσιμες και η δημόσια κοινή περιουσία να κλαπεί από τον ιδιοκτήτη τη, τον λαό εν προκειμένω, και να πουληθεί μπιρπαρά για να αυξηθεί το χρέος. Θέατρο του παραλόγου; Κατοχική κυβέρνηση; Δεν ξέρω. Πάντως το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Μην ξεχνάμε πως και στην ναζιστική κατοχή, είχαμε ελληνική κυβέρνηση. Και μάλιστα τρεις. Από τις κυβερνήσεις, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα από δική τους πρωτοβουλία. Όλοι ξέρουμε πως το όποιο φιλολαϊκό μέτρο έχει παρθεί, είναι προϊόν λαϊκών κινητοποιήσεων. Προς το παρόν, η κοινωνία συναινεί στην εξαθλίωση της.

Αλλά υπάρχουν και τα αισιόδοξα μηνύματα. Κάποιος μπορεί να τα διαβάσει κάθε Δευτέρα στην ”Εφ. Συν” στο δισέλιδο ”Για ΚΑΛΟ” (Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία). Ο οικονομολόγος κύρους, Πέτρο Λινάρδος Ρυλμόν, σε ένα εμπεριστατωμένο άρθρο (2.1.17) νας εξηγεί για το θαύμα του”οικοσυστήματος” της Καρδίτσας. Μια συνεταιριστική τράπεζα, που έχει πάνω από 7.500 μέλη, μέσα στην κρίση βρίσκεται στην ακμή, επιχορηγεί συνεταιρισμούς, αστικούς και αγροτικούς, όπως και δίκτυα επιχειρήσεων που ανήκουν Αλληλέγγυα Οικονομία. Η Καρδίτσα είναι ένα πρότυπο πολιτιστικής πόλης και έχει φροντίσει να κρατήσει την παράδοση της ζωντανή. Κάποιοι ανερμάτιστοι τους αποκαλούν υποτιμητικά ”βλάχους”, αγνοώντας αυτόν τον πλούσιο τοπικό πολιτισμό, διαμαντόπετρα στην εθνική μας παράδοση. Μήπως είναι καιρός να πούμε; ”Όλη η εξουσία στην Καρδίτσα;” Ή τουλάχιστον να πάμε να μαθητεύσουμε εκεί; Αυτό ας το μελετήσουν και άλλοι δήμοι. Οι τοπικές κοινωνίες μπορούν ίσως να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις στην παρούσα κρίση.

Πηγή: ” Εφ. Συν” (28/1)

Δέκα προτάσεις για να μην επαναληφθεί η συνθηκολόγηση όπως έγινε στην Ελλάδα

Γράφει ο Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος

Σημαντική πτυχή του έργου της Hannah Arendt, που έχει συζητηθεί αρκετά και για την οποία η ίδια έχει υποστεί κριτική, είναι η προσέγγισή της στη θεώρηση του πολιτικού και στη σύνδεσή του με ό,τι αποκαλεί η ίδια «δημόσια σφαίρα» ή «πολιτική σφαίρα». Στο κείμενο που ακολουθεί θα αναδειχθούν οι κύριες συνιστώσες του ζητήματος αυτού. Συγκεκριμένα, θα αναφερθώ σε τρία ζητήματα που συνδέονται με τον πυρήνα της δημόσιας σφαίρας, όπως αυτή αναπτύσσεται στο έργο της φιλοσόφου. Πρωταρχικά, θα εξεταστεί η διάκριση δημόσιου-
ιδιωτικού χώρου, που γίνεται με βάση την αναφορά της ίδιας στον αρχαίο κόσμο .Στη συνέχεια, θα διευκρινιστεί η προσέγγιση της φιλοσόφου στην έννοια της ελευθερίας και στη σχέση της με τα δύο πεδία. Τρίτον, θα γίνει αναφορά στους τομείς της ζωής του ανθρώπου που αποκλείονται από τη θεώρηση του πολιτικού.

Αρχικά, για να καταστήσει σαφές το περιεχόμενο της σφαίρας των ανθρώπινων υποθέσεων και για να ξεκαθαρίσει σε τι διαφέρει από τον ιδιωτικό βίο, η Arendt χρησιμοποιεί ως κύρια πηγή αναφοράς τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Για τη φιλόσοφο, η αρχαία ελληνική σκέψη προβάλλει την άποψη, ότι «η ανθρώπινη ικανότητα για πολιτική οργάνωση δεν είναι απλώς κάτι διαφορετικό από την φυσική ένωση που επίκεντρό της είναι η οικία και η οικογένεια, αλλά βρίσκεται σε πλήρη αντίθεσή μ’ αυτήν. Η εμφάνισή της πόλης-κράτους σήμαινε ότι ο άνθρωπος παραδεχόταν εκτός από την ιδιωτική του ζωή και μια δεύτερη ζωή, τον πολιτικόν βίον του»[1]. Εντός του πολιτικού βίου, λαμβάνουν χώρα δύο δραστηριότητες, οι οποίες είναι μονοσήμαντα πολιτικές και καθορίζουν τις ανθρώπινες υποθέσεις:η πράξις και η λέξις(η ομιλία). Στη βιωμένη πραγματικότητα του πολιτικού πεδίου, σύμφωνα με την Arendt, η έμφαση δόθηκε κυρίως στην ομιλία, η οποία μετατράπηκε σε μέσο πειθούς. Η φιλόσοφος λίγες σελίδες παρακάτω ισχυρίζεται ότι «το να είναι κανείς πολιτικό ον, το να ζει στην πόλιν, σήμαινε ότι το κάθε τι αποφασιζόταν δια των λόγων και της πειθούς και όχι με τον καταναγκασμό και την βία»[2]. Συμπεραίνεται λοιπόν, ότι το φαινόμενο της βίας δεν είναι πολιτικό και προσιδιάζει είτε στην ιδιωτική οικογενειακή ζωή που συνιστά έναν πολιτικό τρόπο βίου, είτε στο πεδίο εκείνο που σήμερα αποκαλείται «εξωτερική πολιτική», τομέας που για τους αρχαίους Έλληνες δεν ανήκε στην πολιτική σφαίρα[3].

Όπως έχει επισημάνει η Arendt, η ουσία της ιδιωτικής σφαίρας διαφέρει ριζικά από αυτήν της δημόσιας. Ο αρχηγός της οικογένειας, ενώ συμμετείχε στις πολιτικές διαδικασίες χρησιμοποιώντας την ομιλία ως μέσο πειθούς, στο νοικοκυριό ασκούσε, σύμφωνα με τη φιλόσοφο, στυγνή δεσποτική εξουσία. Ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος στο νοικοκυριό, στους δούλους του και στην οικογένειά του. Επομένως, η αντίθεση που υπάρχει στις πρακτικές του άντρα-πολίτη και του άντρα-αρχηγού της οικογένειας, οδηγεί τη φιλόσοφο να επισημάνει μια φράση που στη νεωτερικότητα χρησιμοποιείται φυσιολογικά,αλλά σύμφωνα με την αντίληψη των αρχαίων θα ήταν αντιφατική: αυτήν της «πολιτικής οικονομίας». Οτιδήποτε ήταν οικονομικό,σχετίζονταν με τη ζωή του ατόμου και την επιβίωση του είδους και συνεπώς ήταν μια μη πολιτική, μια εξ ορισμού οικιακή υπόθεση.

Για να κατανοηθεί καλύτερα η διαφορά που προκαλείται λόγω της διάκριση δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, οφείλουμε να αναφερθούμε σε δύο αντιθετικά ζεύγη που χαρακτηρίζουν την ουσία των δύο σφαιρών. Το πρώτο ζεύγος σχετίζεται με την αντίθεση ανάμεσα στη χρεία/ανάγκη και στην ελευθερία.«Χαρακτηριστικό γνώρισμα της σφαίρας του νοικοκυριού ήταν ότι οι άνθρωποι σ’ αυτήν συμβίωναν συμβίωναν επειδή τους ωθούσαν οι χρείες και οι ανάγκες τους»[4], ισχυρίζεται η φιλόσοφος. Η φυσική κοινότητα αποτελεί γέννημα του νοικοκυριού, του οποίου οι δραστηριότητες καθορίζονταν από την ανάγκη. Συνεπώς, ο φτωχός ήταν εκτεθειμένος συνέχεια στην ανάγκη και ο δούλος, ακόμα χειρότερα, στη βία. Η Arendt καθιστά σαφές ότι οι σχέσεις εξουσίας που διέπουν τη σφαίρα της ιδιωτείας δεν έχουν καμία σχέση με την περίφημη «φυσική κατάσταση», που αποτελεί κατασκευή των πολιτικών φιλοσόφων του 17ουκαι 18ου αιώνα, καθώς οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο χώρο αυτό είναι προ-πολιτικές.

Αντιθέτως, ο χώρος της πόλης αποτελούσε το πεδίο εκείνο, μέσα στο οποίο πραγματωνόταν η ελευθερία, η οποία αποτελεί ιδρυτική προϋποθεση της πράξης της πολιτικής[5]. Η ελευθερία είχε αμιγώς πολιτική σημασία και απ’ ότι γίνεται αντιληπτό δεν είχε καμιά σχέση με την νεωτερική φιλελεύθερη αντίληψη της αρνητικής ελευθερίας, αλλά σήμαινε την απεξάρτηση ή την αυτονομία όχι μόνο από την ανάγκη της ζωής, αλλά και από την εξουσία ενός άλλου.Ενώ στην ιδιωτική σφαίρα δεν υπάρχει ελευθερία λόγω των σχέσεων εξουσίας, η πολιτική σφαίρα ακριβώς επιτυγχάνει να απαλλάξει τον άνθρωπο από την προπολιτική κατάσταση του νοικοκυριού, παρέχοντας του την ευκαιρία να διαβουλευτεί με τους υπόλοιπους. Στο σημείο αυτό προκύπτει ακριβώς το δεύτερο αντιθετικό ζεύγος που χαρακτηρίζει τις δύο σφαίρες: η ανισότητα- η ισότητα. Η ανισότητα έχει ακριβώς αιτιακή σχέση με την ανελευθερία, όπως και η ισότητα με την ελευθερία. Η ελευθερία πραγματώνεται στην πολιτική σφαίρα διότι κανείς δεν κυβερνά κανέναν και δεν κυβερνάται από κανέναν με αποτέλεσμα την επίτευξη της ισότητας. Χαρακτηριστικά αποφαίνεται η Arendt ότι «το να είσαι ελεύθερος σήμαινε να μην υπόκεισαι ούτε στην ανάγκη της ζωής ούτε στην εξουσία κάποιου άλλου και επίσης να μην εξουσιάζεις ο ίδιος κάποιον άλλον. Σήμαινε να μην εξουσιάζεις ούτε να εξουσιάζεσαι. Έτσι μέσα στη σφαίρα του νοικοκυριού δεν υπήρχε ελευθερία, διότι η κεφαλή του νοικοκυριού, ο αρχηγός του, θεωρούνταν ελεύθερος μόνο εφόσον μπορούσε να αφήσει το νοικοκυριό και να μπει στην πολιτική σφαίρα, όπου όλοι ήταν ίσοι. Βεβαίως, αυτή η ισότητα που βασίλευε στην πολιτική σφαίρα ελάχιστα κοινά είχε με τη δική μας αντίληψη της ισότητας: σήμαινε να ζεις και να έχεις να κάνεις μόνο με ισοτίμους σου και αυτό προϋπέθετε την ύπαρξη κάποιων «ανίσων» μελών του πληθυσμού,τα οποία στην πραγματικότητα αποτελούσαν την πλειονότητα σε μια πόλη-κράτος. Η ισότητα επομένως, χωρίς διόλου να συνδέεται όπως στους νεώτερους χρόνους, με την δικαιοσύνη, αποτελούσε ακριβώς την ουσία της ελευθερίας: η ελευθερία σήμαινε ελευθερία από την ανισότητα που υπάρχει στην κυριαρχία και μετάβαση σε μια σφαίρα όπου δεν υπήρχε ούτε κυβερνήτης ούτε κυβερνώμενος»[6].

Καταλήγουμε στο συμπέρασμα λοιπόν από την μέχρι τώρα πραγμάτευση του ζητήματος από την Arendt, ότι η θεώρηση της ελευθερίας διαφέρει καίρια από αυτήν που εγγράφεται στο πλαίσιο της νέωτερης πολιτείας. Για τους αρχαίους η ελευθερία δε συνιστά ένα φυσικό δικαίωμα (όπως υποστηρίζουν οι πολιτικοί θεωρητικοί του κοινωνικού συμβολαίου), το οποίο κατέχει ο άνθρωπος και με βάση αυτό διεκδικεί δικαιώματα από το κράτος, καθώς και την κατοχύρωση της ατομικής του ελευθερίας. Αντιθέτως, απουσιάζει εντελώς στην αρχαιότητα η αντίληψη ότι οι άνθρωποι γεννιώνται ίσοι. Η ελευθερία κατακτάται στο πλαίσιο της πόλεως, αποτελεί χαρακτηριστική ιδιότητα της δεύτερης και μαζί με την ισότητα αποτελούν αλληλεξαρτώμενες καταστάσεις. Συνεπώς, η κατάκτηση της ελευθερίας σήμαινε την επίτευξη της ευδαιμονίας και την λύτρωση από τις εσωτερικές παρορμήσεις της επιβίωσης και από τις αναγκαιότητες που επιβάλλει η φύση. Επομένως, εδώ αποκαλύπτεται το πρώτο κύριο γνώρισμα της δημόσιας σφαίρας, το γεγονός ότι είναι τεχνητή. Συνιστά άρα ο χώρος της πολιτικής μια ανθρώπινη τεχνητή κατασκευή που προσφέρει την απόκτηση της ελευθερίας και της ισότητας, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως σκοποί καθ’ εαυτοί[7].

Εκτός από τον τεχνητό χαρακτήρα της δημόσιας σφαίρας, η Arendt αναγνωρίζει άλλα δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα που διέπουν το δημόσιο χώρο. Όπως ισχυρίζεται η φιλόσοφος, «ο όρος δημόσιος…σημαίνει, πρώτον, πως ό,τι εμφανίζεται δημοσίως μπορεί να ιδωθεί και να ακουστεί από τον καθένα και πώς έχει την ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα»[8]. Κατά την αντίληψη της φιλοσόφου, ο χώρος που αποκαλείται «δημόσιος» είναι έτσι διαμορφωμένος έτσι ώστε να επιτρέπει αφενός τη συγκέντρωση των ανθρώπων και αφετέρου τη δυνατότητα συζήτησης και διαβούλευσης ώστε να επιλυθούν οι όποιες διαφορές υπάρχουν. Άρα, η πολιτική ως ανθρώπινο φαινόμενο μπορεί να στεγαστεί μόνο υπό το πλαίσιο ενός περιορισμένα χωρικά πεδίου όπου θα αναδεικνύονται τόσο η ομιλία, όσο και η πράξη.

Η ομιλία και η πράξη συγκροτούν τον βασικό όρο της «πολλότητας», έννοιας που επιστρατεύει η Arendt για να αποδώσει μια κατάσταση που αποτελεί το υπόβαθρο της πολιτικής. Η πολλότητα ωστόσο έχει διττό περιεχόμενο: την ισότητα και τη διαφορά. Η διαφορά όμως δε σημαίνει ετερότητα, αλλά όπως καθιστά σαφές η φιλόσοφος, σημαίνει μοναδικότητα. Δηλαδή, η δημόσια σφαίρα λειτουργεί ως «σφαίρα εμφάνισης» της ξεχωριστής μοναδικότητας του ανθρώπου η οποία αναδεικνύεται μέσω της ομιλίας και της πράξης[9].Άρα, η πολλότητα χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη παρουσία πολλών μοναδικών και συνάμα ίσων ανθρώπινων όντων στη δημόσια σφαίρα. Επομένως, η πολιτική βασίζεται στο γεγονός της πολλότητας[10]. Κοντολογίς, η πολιτική εξασφαλίζει για τον άνθρωπο τη μοναδικότητα, τη στιγμή που αυτή εξαφανίζεται στο πλαίσιο της ιδιωτικής σφαίρας, διότι εκεί ο άνθρωπος δεν προσλαμβάνεται ως ξεχωριστή, ανόμοια και μοναδική παρουσία αλλά ως απλά ένας συγγενής. Συμπερασματικά, η ταυτότητα του ανθρώπου (το «ποιος είναι» κάποιος) αποκαλύπτεται σε ό,τι λέει και σε ό,τι πράττει, δραστηριότητες που συμβαίνουν μόνο εντός του φαινομένου της πολιτικής. Με άλλα λόγια, η πολιτική συμβάλλει στη δημιουργία των ανθρώπινων σχέσεων χωρίς να εξαλείφει την ιδιαιτερότητά τους.

Δίπλα σε αυτήν την διάσταση του δημοσίου χώρου, η Arendt έρχεται να προσθέσει και μια δεύτερη. Με βάση τα λόγια της ίδιας «ο όρος δημόσιο δηλώνει τον ίδιο τον κόσμο, στην έκταση που είναι κοινός για όλους μας και διακρίνεται από τον χώρο που κατέχουμε ιδιωτικά μέσα σε αυτόν»[11].Αυτό που τον διακρίνει όμως από την υπόλοιπη φύση, είναι το γεγονός ότι σχετίζεται με «το ανθρώπινο τεχνούργημα, με το κατασκεύασμα των ανθρώπινων χεριών και καθώς και με όσα συμβαίνουν μεταξύ εκείνων που κατοικούν από κοινού τον δημιουργημένο από τον άνθρωπο κόσμο»[12]. Αυτός ο κοινός κόσμος για όλους, σύμφωνα με τη φιλόσοφο, δημιουργείται από τους ανθρώπους και για έναν συγκεκριμένο σκοπό πέρα από αυτόν της ελευθερίας, που ήδη αναφέραμε πώς ήταν ο κύριος σκοπός των αρχαίων. Όπως παραδέχεται με σαφήνεια η Arendt, οι άνθρωποι επιθυμούσαν την είσοδό τους στο δημόσιο χώρο διότι στόχευαν στη διατήρηση ενός τρόπου βίου που είχαν επιτύχει από κοινού. Ενάντια λοιπόν στη φθορά, στην περατότητα της ανθρώπινης βιολογικής ύπαρξης αυτοί ήλθαν να αντιπαραθέσουν έναν τρόπο βίου, που θα επιτυγχάνει τόσο τη διάρκεια (αν όχι την αθανασία), αλλά και συνάμα την ελευθερία από την ασημαντότητα της ζωής που επικρατούσε στην ιδιωτική σφαίρα. Ο δημόσιος χώρος συνίστατο ακριβώς στη φιλοξενία υποθέσεων που αφορούσαν όλους και μέσα από τις οποίες όλοι επιδίωκαν το μεγαλείο και τη δόξα. Αντίθετα, ο ιδιωτικός χώρος καταπιανόταν με όλα τα ασήμαντα ζητήματα και όχι με τα ουσιώδη, που απελευθέρωναν τον άνθρωπο από όλα όσα έχουν σχέση με την χρεία και την ανάγκη. Προφανώς όμως και η ιδιωτική σφαίρα στη θεώρηση της φιλοσόφου κατέχει μια συγκεκριμένη θέση και γνωρίζει συγκεκριμένα όρια. Δηλαδή, η Arendt παρατηρεί στον πολιτικό πολιτισμό του αρχαίου παρελθόντος την αντίληψη ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία θεωρούνταν όχι μόνο απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδο στη δημόσια σφαίρα αλλά και μια απόδειξη ότι ο άνθρωπος δύναται να ικανοποιεί τις βιοτικές ανάγκες του, κάτι που τον καθιστούσε εν δυνάμει ελεύθερο πρόσωπο με προοπτική να πραγματώσει την ελευθερία του στον κόσμο που ανήκε σε όλους[13].

Σύμφωνα με τα όσα έχουν ειπωθεί μέχρι τώρα, μπορεί να αντιληφθεί κανείς και το περιεχόμενο της κριτικής που ασκεί η θεωρητικός της πολιτικής στο νεώτερο πολιτικό πολιτισμό. Η νεώτερη πολιτεία δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα δημόσιο χώρο, όπου η ελευθερία θα συνιστά συλλογικό διακύβευμα και σκοπός καθ’εαυτός και επομένως δεν μπορεί να παρέχει μια εμπειρία πολλότητας οπτικών για την πλειοψηφία των πολιτών της[14]. Αντιθέτως, σύμφωνα με τη φιλελεύθερη θεώρηση, η ελευθερία περιορίστηκε στον ιδιωτικό χώρο και σήμανε μια απουσία παρεμβάσεων στον τρόπο με τον οποίο το άτομο επιθυμεί να οργανώσει τη δική του ζωή. Ο λεγόμενος δημόσιος χώρος, αντικαταστάθηκε από τον κοινωνικό, ο οποίος ενέταξε το λεγόμενο civil society, δηλαδή τις ομάδες πολιτών, που διαμεσολαβούν ανάμεσα στην κοινωνία και τις πολιτικές δυνάμεις. Άρα, ο φιλελευθερισμός και ο μαρξισμός, αφού δεν προέβαλαν θεωρητικά τη δημιουργία μίας δημόσιας σφαίρας, που θα έχει ως πρώτη προτεραιότητα την ελευθερία ως αυτοπραγμάτωση, παραμένουν αντιπολιτικά συστήματα ιδεών. Από τη μια το φιλελεύθερο άτομο ικανοποιείται στον περιορισμό της ελευθερίας του στον ιδιωτικό χώρο, από την άλλη ο μαρξισμός προσεγγίζοντας πρωταρχικά τον άνθρωπο ως «animal laborans», περιβάλλει την όλη προσέγγισή του για την ευδαιμονία του ανθρώπου με το αίτημα ανατροπής του κεφαλαιοκρατικού συστήματος εμμένοντας στην ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών του ανθρώπου. Συνεπώς οι δύο κυρίαρχες θεωρήσεις που διαμόρφωσαν τη νεωτερικότητα, δεν είναι πολιτικές, σύμφωνα με την Arendt.

Ανακεφαλαιώνοντας, η διαφορετική αντίληψη που εκφράζει η Arendt για την ουσία της πολιτικής, για την ελευθερία αλλά και η προσέγγιση που αναπτύσσει στον αρχαία κόσμο, κατά τη γνώμη, αξίζει προσοχής και κριτικής αποτίμησης. Η ίδια στοχάζεται, ενώ ζει στη νεωτερικότητα, γι’ αυτά τα προβλήματα με έναν διαφορετικό τρόπο απ’ ότι οι πολιτικοί φιλόσοφοι(όπως οι φιλελεύθεροι) της νεωτερικότητας, οι οποίοι στο ζήτημα της ελευθερίας και της δημόσιας σφαίρας αντιμετωπίζουν με καχυποψία τις συλλογικότητες και τη μετατροπή της κοινωνίας σε θεσμικό σώμα που θα διαβουλεύεται και θα διαμορφώνει μια ισχυρότερη σχέση με την πολιτική. Αντιθέτως, η Arendt με έναν ενδιαφέροντα τρόπο θαυμάζει τα πολιτικά επιτεύγματα του αρχαίου παρελθόντος (ελληνικού ή ρωμαϊκού) και με οξυδέρκεια αναδεικνύει τις διαφορές του αρχαίου πολιτικού πολιτισμού με τον νεώτερο. Ωστόσο, η όλη πραγμάτευση του σημαντικού θέματος σαφώς επιδέχεται και κριτική. Σε επόμενο κείμενο, θα γίνει μια προσπάθεια κριτικής προσέγγισης της συνολικής θεώρησης της Arendt σχετικά με την πολιτική σφαίρα και θα αναδειχθούν οι όποιες αδυναμίες υπάρχουν στα επιχειρήματά της.






[1]Άρεντ Χάννα, Η ανθρώπινη κατάσταση,(μτφρ. Σ.Ροζάνης-Γ.Λυκιαρδόπουλος), Αθήνα:Εκδόσεις Γνώση, 2008,σ.41

[2]Στο ίδιο, σ.44-45

[3] Arendt Hannah, Υπόσχεση πολιτικής (μτφρ. Κ.Χαλμούκου), Αθήνα:Εκδόσεις Κέδρος, 2008, σ.189-190

[4]Άρεντ Χάννα, Η ανθρώπινη κατάσταση…,σ.49

[5] Arendt Hannah, Ελευθερία, αλήθεια και πολιτική,(μτφρ. Γ.Μερτίκας), Αθήνα: Στάσει Εκπίπτοντες, 2012, σ.13

[6]Άρεντ Χάννα, Η ανθρώπινη κατάσταση,σ.52

[7]Σύμφωνα με τον Maurizio Passerin, η δημόσια σφαίρα στην πολιτική θεωρία της Arendt έχει τρία κύρια γνωρίσματα:α) την πλαστότητα, β)την χωρική ικανότητα, γ)τη διάκριση δημόσιων-ιδιωτικών συμφερόντων. Η προβολή των γνωρισμάτων αυτών με διαφοροποιήσεις γίνεται και στο κείμενο μας. Βλ. Passerin Maurizio D’Entreves, The Political Philosophy of Hannah Arendt, UK:Routledge,1994, σ.144-155

[8]Άρεντ Χάννα, Η ανθρώπινη κατάσταση,…σ.74-75

[9]Στο ίδιο, σ.241-243

[10] Arendt Hannah, Υπόσχεση πολιτικής,….σ.148

[11]Στο ίδιο,σ.78

[12]Όπ.π.

[13] Canovan Margaret, Hannah Arendt: A Reinterpretation of her political thought, Cambridge: Cambridge University Press, σ.213, και για την αποδοχή από την Arendt της διάκρισης δύναμης-ενέργειας του Αριστοτέλη, βλ. Villa Dana(επιμ.),The Cambridge Companion to Hannah Arendt, Cambridge: Cambridge University Press, σ.168

[14]Για την κριτική που ασκεί η Arendt στην «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» και την εκτίμησή της για τη δημοκρατία των συνελεύσεων, βλ. Sitton F.John, «Hannah Arendt’s argument for Council Democracy» στο Hinchman P. Lewis, Hinchman K. Sandra, Hannah Arendt: Critical Essays, New York: State University of New York Press, 1994, σ.307-334


ResPublica

Γιώργος Δελαστίκ

Παναγιώτης Μαυροειδής

Μια τερατομηχανή απίστευτης παραγωγικότητας σε δράση. Σε μια κίνηση με μεγάλες συνέπειες αλλά και τεράστιας συμβολικής αξίας ο Τράμπ με διάταγμά του απαγόρευσε την είσοδο στις ΗΠΑ πολιτών από εφτά «μουσουλμανικές» χώρες (Ιράν, Ιράκ, Υεμένη, Λιβύη, Συρία, Σομαλία, Σουδάν). Μια απόφαση που πάρθηκε στο όνομα της προστασίας των ΗΠΑ έναντι του «κινδύνου της τρομοκρατίας».
Και όμως, εδώ και 40 χρόνια καμία, ούτε μια μεμονωμένη ή ήσσονος σημασία τρομοκρατική επίθεση μέσα στις ΗΠΑ, δεν έγινε από πολίτη αυτών των χωρών! Αντιθέτως, η κορυφαία επίθεση στους Δίδυμους Πύργους έγινε από κύκλους που συνδέονταν με τυραννικές χώρες που ήταν και είναι στρατηγικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ (Σαουδαβική Αραβία, Αίγυπτος, Εμιράτα κλπ).
Άλλο είναι το μήνυμα της απόφασης: Οι ΗΠΑ δε θα δεχτούν ούτε ένα πρόσφυγα. «Ούτε γη, ούτε νερό», στα εκατομμύρια αυτών που ξεριζώνουν με τις βόμβες τους και την οικονομική ληστεία των χωρών τους. Κοινώς, θάνατος… Δεν είναι απλά κήρυξη πολέμου, είναι δημόσια ανακοίνωση θανατικής ποινής, χωρίς δίκη, αλλά και χωρίς καν συγκεκριμένους κατηγορούμενους.

Ακόμη και ο Economistχλευάζει την απόφαση, υπενθυμίζοντας μεταξύ των άλλων το πόρισμα μιας μελέτης σύμφωνα με την οποία η πιθανότητα ένας Αμερικανός πολίτης να πέσει θύμα βίας από μετανάστη, σύμφωνα με τα εμπειρικά δεδομένα, είναι 1 στα 3,6 δις. Ο κίνδυνος αυτός, σύμφωνα με το David Miliband, που είναι επικεφαλής του International Rescue Committee στις ΗΠΑ, είναι μικρότερος από αυτόν που συνιστούν οι αγελάδες, η χρήση πυροτεχνημάτων ή τα προβληματικά ασανσέρ.

Πού συμβαίνουν όλα αυτά;

Στις ΗΠΑ του Τράμπ…

Γιατί όμως να το δούμε κυρίως έτσι;

Ο Τράμπ είναι αλήθεια πως δεν εκλέχτηκε Πρόεδρος με πλειοψηφική λαϊκή ψήφο (καθώς πήρε 2 και πλέον εκατομμύρια ψήφους λιγότερους από την αντίπαλό του). Δε βγήκε όμως και με πραξικόπημα: Θεσμικά είναι νόμιμο (νομότυπο) αποτέλεσμα της αστικής δημοκρατίας στις ΗΠΑ.

Ο Τράμπ του κοινωνικού δαρβινισμού, του αηδιαστικού φυλετικού ρατσισμού επιπέδου Κου Κλουξ Κλαν, της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και εθνικιστικής φιλοπόλεμης παράκρουσης, είναι σήμερα στην κορυφή της πιο προηγμένης από κάθε άποψη καπιταλιστικής χώρας. Είναι ο κεραυνός που έρχεται από το λίκνο και την πρωτοπορία του σύγχρονου καπιταλισμού.

Δεν ήλθε από τον Άρη, ούτε βγήκε ως ανώμαλη παρθενογένεση σε ιστορικό και κοινωνικό κενό ή σε ατύχημα ιστορικής ασυνέχειας. Αποτελεί την έκφραση βαθύτερων τάσεων στην διαμόρφωση των υπεραντιδραστικών τομών στο σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό.

Ρητά ή υπόρρητα, αν και όχι ομόφωνα και αναντίρρητα, ο κάθε Τράμπ αποτελεί ανάγκη και ως τώρα ανομολόγητο πόθο κάθε «σοβαρού» καπιταλιστή:

«Μέσα στη χώρα»,

δέστε τους «κάτω»,

ποτίστε τους με οποιοδήποτε ανορθολογικό ιδεολογικό ματζούνι που να αντικαθιστά και να πνίγει την ταξική συνείδηση και την υποκειμενική συλλογικότητα.

Αιχμαλωτίστε τους μέσω της ανεργίας και της ανυπαρξίας υγειονομικής κάλυψης, μετατρέψτε τους αφενός σε αναλώσιμα εργαλεία και ανταλλακτικά μιας μηχανής που παράγει κέρδη και αφετέρου σε πρόθυρο «κρέας για τα κανόνια» οικονομικού ή/και στρατιωτικού πολέμου, στο όνομα του «έθνους» (ποιο είναι αλήθεια το Αμερικάνικο Έθνος; Πότε ξεκινά και σε ποιους τελειώνει;)

«Έξω από τη χώρα»,

συντρίψτε τους «αλλοεθνείς» εχθρούς, με τα χέρια των εξουθενωμένων και έντρομων προϊόντων του «εσωτερικού πολέμου».

Οι πιο σκοτεινοί ανομολόγητοι πόθοι, μεταφρασμένη σε εμετική διαστροφή.

Ναι, ο Τραμπ συνιστά με αυτή την έννοια μια πολιτική και «πολιτιστική» επανάσταση για το «μέσο» άνθρωπο που γυροφέρνει τη σκέψη του με βάση το «υπόδειγμα» της αδιατάρακτης και ακομπλεξάριστης πορείας του καπιταλισμού. Δηλαδή της νίκης των αξιών/κερδών/τιμών επί των αξιών χρήσης, των εμπορευμάτων και γενικά «πραγμάτων» επί των ανθρώπων, της εκμετάλλευσης και χειραγώγησης (ολιγαρχίας) ανθρώπων επί της ανθρωπότητας.

Άδικο! Φωνάζουν με αγανάχτηση οι φιλελεύθεροι…

«Δεν είμαστε όλοι Τράμπ! Κυρίως δεν είμαστε Τράμπ. Πρόκειται για παρά φύσει απόκλιση, έναντι της κύριας φύσης μας που είναι η παγκοσμιοποίηση και η καπιταλιστική ανάπτυξη χωρίς κανενός είδους φραγμό».

Με μια έννοια, δίκιο έχουν. Αλλά δεν μπορούν να σκεφτούν πάνω στο «δίκιο» τους, διότι και αυτό ακόμη το κατανοούν μονόπλευρα, ταξικά, αντι-ιστορικά: Οι λεγόμενες «παρά φύσει» εκτροπές του «ενάρετου καπιταλισμού», είναι πάντα οι μεγάλες αναγκαίες τομές για την εξέλιξη και μακροημέρευσή του.

Τι θα ήταν αλήθεια σήμερα ο σύγχρονος υπεραναπτυγμένος δυτικός καπιταλισμός χωρίς την «πρωταρχική συσσώρευση» στους αιώνες ανθρώπινης δουλεμπορίας και της εξόντωσης των ιθαγενών πληθυσμών στις «νέες» ηπείρους; Μήπως ήταν ακριβώς τα «πολιτισμένα» πρωτοπόρα καπιταλιστικά αποικιοκρατικά κράτη και αυτοκρατορίες που πρωτοστάτησαν; Και ποιος φιλελεύθερος διανοούμενος δεν καταδικάζει μετά βδελυγμίας σήμερα το δουλεμπόριο, καθήμενος πάνω στα χρυσάφι που γέννησε;

Ποια ήταν η κοιτίδα του ναζιστικού τέρατος αν όχι η Γερμανία και η Ιταλία, δηλαδή ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες (οικονομικά, στρατιωτικά, «πολιτιστικά»), του πιο προωθημένου καπιταλιστικού φύτρου που λέγεται Ευρώπη; Παρόλα αυτά, ο αντιφασισμός είναι –υποτίθεται- κρατική ιδεολογία στη Γερμανία, ενώ η αμφισβήτηση του Ολοκαυτώματος αποτελεί αδίκημα…

Είναι άραγε τυχαίο επίσης ότι η πλέον ζωογόνα πνοή στο καπιταλιστικό τέλμα του 70, δόθηκε μέσω της πειραματικής εφαρμογής του νεοφιλελευθερισμού, ακριβώς με το φασιστικό πραξικόπημα στη Χιλή και τη δικτατορία δεκαετιών στη συνέχεια του Πινοσέτ;

Η «παρά φύσει» ανάπτυξη του καπιταλισμού, ανήκει στη «φύση» του. Η υποκρισία επίσης…

Κάπου εδώ είμαστε.

Και με το ιστορικό ερώτημα μπροστά μας: «Εμείς» άραγε θα τολμήσουμε να δούμε θαρραλέα το ερώτημα της συνολικής κομμουνιστικής χειραφέτησης, των δικών μας επαναστάσεων, του υποκειμένου και των όρων της κοινωνικής επανάστασης στην εποχή μας ή θα συνεχίζουμε να παρακολουθούμε την κοινωνική και πολιτική αντεπανάσταση, αναζητώντας μίζερους «πολιτικούς ρόλους» για την «επιβίωση» και διαχείριση των ερειπίων της, αποτασσόμενοι μετά βδελυγμίας «φυγές στο μέλλον»;

Αν ωστόσο έχει μεγάλη σημασία η απόφαση Τραμπ για την απαγόρευση εισόδου κάθε είδους προσφύγων, ίσως έχει μεγαλύτερη το πώς δικαιολογήθηκε. Σε σχετική συνέντευξή του ο ακροδεξιός Πρόεδρος των ΗΠΑ, διευκρίνισε ότι η απόφαση δε θα ισχύσει για τους Χριστιανούς από αυτές τις χώρες, αλλά μόνο για τους Μουσουλμάνους!

Δεν πρόκειται για την αποκατάσταση κάποιας αδικίας όπως ισχυρίστηκε. Αντίθετα, με τους ισχυρισμούς του, παρά το γεγονός ότι οι χριστιανικοί πληθυσμοί αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό σε αυτές τις χώρες, από τους 70.000 πρόσφυγες που είχαν δεχθεί ως τώρα οι ΗΠΑ, το 50% ήταν Χριστιανοί.

Άλλη είναι η σκοπιμότητα. Όπως έκανε και ο Μπους το 1990 (ξεκινώντας την πρώτο πόλεμο στον Περσικό Κόλπο) και όλοι οι μετέπειτα Αμερικανοί πρόεδροι με το μόνιμο επιμύθιο «ο θεός ευλογεί την Αμερική», έτσι και ο Τράμπ σήμερα, κηρύσσει θρησκευτικό πόλεμο. Ούτε και το κατασκεύασμά τους ο Μπιν Λάντεν έτσι…

Έχει τεράστια σημασία αυτή η επιλογή. Είμαστε σε εποχή που ο μαζικός κοινωνικός κανιβαλισμός ως προϋπόθεση για την μακροζωία ενός στάσιμου και σε σήψη καπιταλισμού, δεν μπορεί να εξασφαλίσει συναίνεση και ανοχή μέσω της κοινωνικής ενσωμάτωσης που συνιστά η μερική αναδιανομή προϊόντος. Οι συγκολλητικές ουσίες του «ευρέος λαού», θα είναι ο εθνικισμός, η θρησκευτική μισαλλοδοξία και ο κάθε είδους ανορθολογισμός.

Η εργατική κομμουνιστική πολιτική έχει ανάγκη να είναι βαθιά διεθνιστική και πανανθρώπινη, διαφορετικά δεν είναι απελευθερωτική.

Γνωρίζουμε πλέον ότι τα ξεχωριστά συμφέροντα εργαζόμενων τμημάτων, ακόμη και αν διεκδικούνται ριζοσπαστικά, καταλήγουν αντιδραστικά αν κατανοούνται μεμονωμένα, καθώς οδηγούν στο λεγόμενο «κοινωνικό αυτοματισμό».

Με τον ίδιο τρόπο και οι «εθνικοί» αγώνες σε κάθε χώρα, στο βαθμό που δεν κατανοούνται ως μάχη για την λαϊκή κυριαρχία και όχι για την «εθνική συνοχή» ή δεν αποκτούν συνείδηση ότι αποτελούν τμήματα μιας διεθνούς μάχης για την κοινωνική χειραφέτηση, τελικά υποτάσσονται στις σημαίες του ταξικού αντιπάλου.

Δυστυχώς, αυτό μπορεί να γίνει μια χαρά. Έχουν αναπτυχθεί φάρμακα κατά των κατσαρίδων, με συγκεκριμένο αποτέλεσμα: μόλις οι κατσαρίδες καταναλώσουν το τζέλ το μεταφέρουν στην φωλιά τους και εκεί δουλεύει πλέον το φαινόμενο του κανιβαλισμού. Δηλαδή, η μία τρώει την άλλη….

«Νεών ποίησιν» αναφέρει ο Θουκυδίδης (Γ, 2) εννοώντας την κατασκευή πλοίων, συγκεκριμένα από τους Λέσβιους όταν αποστάτησαν από την Αθηναϊκή Συμμαχία. «Έτερον δ’ εστί ποίησις και πράξις», γράφει ο Αριστοτέλης (Ηθικά Νικομάχεια, ΣΤ, 4,2), άλλο η δημιουργία κι άλλο η πρακτική, και στην «ποίησιν» ως παράδειγμα δίνει την «οικοδομικήν», αρχιτεκτονική θα λέγαμε σήμερα. Η ποίηση, λοιπόν, με την αρχική διευρυμένη σημασία της δημιουργίας, σε διάκριση με τη σημερινή εξειδικευμένη για τον λόγο με μέτρο ή ρίμα ή ελεύθερο συνειρμό.
Η δημιουργία, είναι μαζί με τη φτώχεια, την ανεργία και την εξάρτηση ένα από τα τέσσερα αδρά χαρακτηριστικά της εποχής της τρόικα. Αυτή όμως όχι με την παρουσία της, αλλά με την ολοκληρωτική απουσία της. Έρημο τοπίο, λειψυδρία, άγονος χώρος, στείρα ζωή, στέρηση από όνειρα. Παντού, σε όλα τα επίπεδα. Στην τάξη του σχολείου, στο χώρο εργασίας, στο τραπέζι του σπιτιού, στο δωμάτιο του νοσοκομείου, στο χώρο της δουλειάς. Σε μια εποχή παγκοσμίων αλλαγών σε εξέλιξη και ασύλληπτης τεχνολογικής επανάστασης η Ελλάδα μένει κλειστή σε ένα είδος διανοητικής απομόνωσης και σήψης, ένα βαλσαμωμένο αποκρουστικό πλάσμα, που άλλοτε είχε ζωή, μέσα σε γυάλα. Όλοι οι διεθνείς δείκτες για την ανάπτυξη, την έρευνα, την εκαπίδευση το επιβεβαιώνουν.

Η αποχώρηση λοιπόν από την Ευρωζώνη και τα συνοδευτικά μέτρα – αμφισβήτηση του χρέους, η ενεργή ζήτηση, βιομηχανικός ανασχεδιασμός, η δημοσιονομική αλλαγή, οι ελεγχόμενες τράπεζες – είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια εναλλακτική πολιτική ανοικοδόμησης και ανασυγκρότησης. Δεν αρκούν όμως. Είναι το αμυντικό κυρίως κομμάτι ενός νέου προγράμματος.

Η επιθετική πλευρά μιας πολιτικής ανασυγκρότησης

Η εποχή που ζούμε ορίζεται από την ένταση των κρισιακών φαινομένων του παγκόσμιου καπιταλισμού, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, τον προστατευτισμό, τον πολιτικό και στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό. Από την άλλη, και παραδόξως, ορίζεται από μια ασύλληπτη επιστημονική επανάσταση στην πληροφορική, τις επικοινωνίες, την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική, τη βιολογία. Υπάρχουν πλευρές όπου ο καπιταλισμός αξιοποιεί το τεχνικό θαύμα σε όφελός του, όπως με το Bitcoinγια το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, υπάρχουν πλευρές όπου συνεργατικές προσπάθειες το αξιοποιούν σε όφελος της κοινωνίας, όπως η Wikipediaπου συνέτριψε τον επιχειρηματικό κολοσσό της EncyclopediaBritannica.

Αυτό ακριβώς, ένα ορυχείο με πολύτιμα μεταλλεύματα, αξίζει να αξιοποιήσουμε. Είναι το επιθετικό σκέλος ενός προγράμματος ανασυγκρότησης, επιθετικό με την έννοια αυτού που «σπάει τις ρίζες» κατά τον Αδαμάντιο Κοραή που δημιούργησε τον όρο «ριζο-σπαστικός», του καινοτόμου, του αντισυμβατικού, του ασυμφιλίωτου με τα παρακμιακά καθυστερημένα δεδομένα της χώρας μας, του δημιουργικού, του οραματικού. Ένα πρόγραμμα που απελευθερώνει όλες εκείνες τις προωθημένες δράσεις της εποχής μας σε όφελος της κοινωνίας και του τόπου, τις οποίες απαγορεύουν η λιτότητα, η δημοσιονομική απολυτοποίηση, η παρακμή. Ένα πρόγραμμα που έρχεται από το μέλλον που σε κάποιες χώρες είναι και παρόν. Επαναστατικό.

Αντιπαλότητα στο καπιταλιστικό κράτος

Τις τελευταίες δεκαετίες η αριστερά στην πλατιά λαϊκή συνείδηση ταυτιζόταν με την κοινωνική δικαιοσύνη. Η κεντροδεξιά με τον εκσυγχρονισμό. Μετά την εμπειρία των δύο τελευταίων ετών η αριστερά ταυτίζεται με το τίποτε ή έστω τον καιροσκοπισμό και την ιδιοτέλεια. Είναι στα χέρια μας να αποδείξουμε πως η αριστερά και εξακολουθεί να εμπνέεται από την αρχή της κοινωνικής ισότητας και είναι και η πρωτοπορία μιας πνευματικής επανάστασης.

Δεν είναι αδύνατο αυτό. Είναι δύσκολο. Και χρειάζεται να αλλάξουμε πολλά στη νοοτροπία μας.

Ας πάρουμε το θέμα του κράτους συνολικά. Η επίθεση της τρόικα προς τη δημόσια περιουσία έχει ως αποτέλεσμα εκ των πραγμάτων να λειτουργούμε ως υπερασπιστές του κρατικού πλούτου. Η ανάγκη επενδύσεων για την έξοδο από την ύφεση μας οδηγεί στην υποστήριξη του κύριου δυνατού επενδυτή, όπως έχει δείξει διεθνώς η πραγματικότητα σε αντίστοιχες υφεσιακές συνθήκες, του κράτους. Χωρίς να το θέλουμε κατά κάποιο τρόπο ερχόμαστε στη θέση του συμμάχου του καπιταλιστικού κράτους. Σα να νοσταλγούμε επιστροφή στην εποχή πριν τον Γιώργο Παπανδρέου και την τρόικα. Το κράτος αυτό στη συνείδηση της κοινωνίας εμφανίζεται, και είναι, εχθρικό, δυναστευτικό, απρόσιτο, αναίσθητο, διεφθαρμένο και καθυστερημένο. Πολύς κόσμος θεωρεί ότι υπερασπιζόμαστε τη γιγάντωση ενός τέρατος και συνδέει αυτή την άποψη με τη σιωπή που είχε η αριστερά σε καταστάσεις ευνοιοκρατίας συνδικαλιστών στο δημόσιο στο παρελθόν.

Οι αλλαγές στη δημόσια διοίκηση που αξίζει να στηρίξουμε πρέπει να είναι ασύγκριτα πιο ανατρεπτικές από αυτές που προωθεί η τρόικα, αλλά με αντίθετο πρόσημο. Αυτοί θέλουν συρρίκνωση και διάλυση, εμείς μετασχηματισμό και αποκέντρωση. Αυτοί θέλουν Ματ και φοροεισπράκτορες, εμείς νοσηλευτές και δάσκαλους. Ένα κράτος όχι φρούριο, αλλά όπου στους πόρους του θα διεισδύει η αυτοοργανωμένη κοινωνία είτε με τη δημοκρατία μέσα στις δομές του είτε με συμμετοχικές δραστηριότητες είτε με τη μορφή συλλογικών πρωτοβουλιών και κινημάτων (σύλλογοι γονέων, οικολογικοί και πολιστιστικοί σύλλογοι, εταιρίες προστασίας ασθενών, αυτοδιοικητικές συνελέυσεις) είτε με τον δημοκρατικά αυστηρό έλεγχό του.

Η συστολή του κράτους για μας έχει ένα «αναρχικό» χαρακτήρα, αντί να γίνεται υπέρ των μηχανισμών καταστολής ή των μεγαλοεπιχειρηματιών, θα γίνεται υπέρ της κοινότητας και του κοινού χώρου. Στη κατεύθυνση του στόχου που υπογραμμίζει ο AlainBadiou, σε μια διάλεξή του πριν δύο μήνες στο UniversityofCalifornia, LosAngeles, «δεν είναι αναγκαιότητα να υπάρχει ένα κράτος με τη μορφή μιας ξεχωρισμένης και εξοπλισμένης δύναμης».

Ο κεντρικός ρόλος της Παιδείας και της Έρευνας

Το ότι δεν το κάνουμε σήμερα αυτό, φαίνεται από μια σειρά πρόσφατα γεγονότα, στα οποία δεν υπάρχει τεκμηριωμένη, αισθητή και κατανοητά εναλλακτική ριζικά μεταρρυθμιστική πρόταση της αριστεράς. Ας θυμηθούμε τις τηλεοπτικές άδειες, την αγροτική πολιτική, τα συνταγματικά θέματα, την παιδεία.

Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα το θέμα της παιδείας. Στη θέση της απομνημόνευσης, ένα σύστημα βασικών θεωρητικών και θετικών γνώσεων, αναλυτική και συνθετική ικανότητα, αγάπη της ελληνικής και μιας ξένης γλώσσας, στοιχεία που εξοπλίζουν με κριτική δυνατότητα, άνετη χρήση της διεθνούς βιβλιογραφίας, αυτοεκτίμηση. Στη θέση του άγριου ατομικισμού και ανταγωνιστικότητας που καλλιεργείται ιδιαίτερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εργασίες ομάδας, συλλογικά εγχειρήματα. Στη θέση της επαναληπτικότητας και της μιμητικότητας, η ευρηματικότητα, η καινοτομία, η πρωτοτυπία. Στη θέση της απαίτησης η έμπνευση. Στη θέση της ορθοδοξίας η παρουσίαση αντιμαχομένων απόψεων. Στη θέση του αυτιστικού σχολείου ή της σχολής που δουλεύει για τα προγράμματα των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων, οργανική σύνδεση σχολείου με το παραγωγικό και κοινωνικό γίγνεσθαι – μια ομάδα φοιτητών αρχιτεκτόνων θα εμπνευσθούν πολλά από επί τόπου μελέτη και εργασίες με τα κτίσματα από ξερολιθιές των Κυκλάδων. Στη θέση της από καθέδρας διδασκαλίας, το εργαστήρι. Στη θέση των συντεχνιών στο πανεπιστήμιο, άνοιγμα σε πρωτοποριακούς δάσκαλους της ζωής – ένας ψημένος μάστορας μπορεί να μεταφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία σε φοιτήτριες και φοιτητές μιας πολυτεχνικής σχολής. Στη θέση της αξιολόγησης – υποταγής στο κεφάλαιο, εκτίμηση από την κοινωνία διδασκόντων και διδασκομένων και ποιοτικά κριτήρια. Στη θέση των κλειστών φεούδων, επιδίωξη συνεργασίας με πρότυπα ιδρύματα του εξωτερικού. Στη θέση μόνο του κινητού, και υπολογιστής για κάθε διδασκόμενο ακόμα και της πιο φτωχής οικογένειας. Στη θέση ενός προγράμματος (δίκαιων) συνδικαλιστικών διεκδικήσεων των διδασκόντων από τη μεριά των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ενσωμάτωσή του σε ένα συνολικό πλαίσιο για τα δικαιώματα, υποχρεώσεις, κριτήρια, διαρκή εκπαίδευση, πρότυπη διδασκαλία, διεθνή εμπειρία. Αντί για το ολοήμερο σχολείο, σχολείο που οι μαθητές θα θέλουν να περνούν όλη τη μέρα.

Το θέμα της εκπαίδευσης, της έρευνας, της τεχνολογίας είναι πρωτεύουσας σημασίας σε ένα ριζοσπαστικό εναλλακτικό πρόγραμμα. Αν δούμε τον σημερινό κόσμο θα παρατηρήσουμε ότι είναι κεντρικό σχετικά με τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες κάθε εθνικής ή υπερεθνικής οικονομίας. Έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το μέλλον της γιγαντιαίας γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας των BMWκαι Volkswagen από τον ενδεχόμενο και επικείμενο ανταγωνισμό των αμερικανικών εταιριών Appleκαι Google με τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Ο ισχυρός βρετανικός κλάδος των πρακτορείων ταξιδιών όπως η Tui κλονίζεται από τη διαδικτυακή καινοτομία και την εξασφάλιση φθηνότερης φιλοξενίας από την Airbnb.

Τεχνολογία για την Κοινωνία και Απασχόληση

Ας σκεφτούμε το θέμα της μικρής επιχείρησης στην Ελλάδα. Η ισχνή παρουσία βαριάς βιομηχανίας και η διασπορά μικρών μονάδων, αναποτελεσματικών, καθυστερημένων, μη παραγωγικών, λιανικού εμπορίου κατά το πλείστον, αποτελεί μια μεγάλη αδυναμία της χώρας μας. Αυτή η διασπορά, η τάση προς την μικρή επιχείρηση, με εντελώς άλλους όρους, θα μπορούσε στις σημερινές συνθήκες να αξιοποιηθεί θετικά. Η επανάσταση στην πληροφορική και την τεχνική επιτρέπει την άνθιση επιχειρήσεων μικρού μεγέθους με ένα υποστηρικτικό μάλιστα τραπεζικό σύστημα, με καινοτομία, ευρηματικότητα και διεισδυτικότητα ακόμα και στις διεθνείς αγορές. Τεχνολογικές κατακτήσεις, όπως για παράδειγμα οι «3Dεκτυπωτές» όπως λέγονται, ή αλλιώς «προσθετική βιομηχανία», λόγω της ικανότητας να χρησιμοποιεί στρώμα στρώμα πλαστικά ή μέταλλα ή χαρτί και να χτίζει, δίνει τις δυνατότητες παραγωγής σε μικρή κλίμακα προϊόντων επώνυμων, με ιδιαίτερα χρηστικά, τεχνικά και αισθητικά χαρακτηριστικά. Η πληροφορική δίνει τη δυνατότητα για ψηφιακούς συνεταιρισμούς, οριζόντιες συνεργασίες, προωθημένες πρακτικές, για διαδραστικότητα και αμοιβαιότητα.

Έχουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα «πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε απασχόληση σε μια θεόρατη μάζα ανέργων, ιδιαίτερα νέων;». Η πληροφορική και η επικοινωνία ιδιαίτερα δίνουν πρόσθετες δυνατότητες για δουλειά στο σπίτι, δουλειά τη νύχτα, δουλειά χωρίς δεσμευτικό ωράριο. Έχουμε μια θεόρατη μάζα ανέργων νέων, η ικανότητα για ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα να απαντήσει στο ερώτημα «πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε την επιστημονική επανάσταση για να εξασφαλίσουμε μαζική απασχόληση» είναι στρατηγικής σημασίας. Ειδικά για εκείνους που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να έχουν πλήρη απασχόληση: είτε γιατί σπουδάζουν είτε γιατί απόκτησαν οικογένεια είτε γιατί μπορούν να εργασθούν τη νύχτα είτε γιατί χρειάζονται ένα συμπληρωματικό εισόδημα είτε γιατί επιθυμούν την αυτονομία τους. Εννοείται με δίκαιες αμοιβές και ασφαλιστική κάλυψη.

Πατρίδα στα πλαίσια του οικουμενισμού

Μέσα από μια τέτοια σκοπιά πρέπει να δούμε κι ένα άλλο μεγάλο θέμα. Οι εξελίξεις, ειδικά της τελευταίας δεκαετίας, έχουν οξύνει ένα είδος διηνεκούς δίπολου ανάμεσα στην έννοια πατρίδα και την έννοια διεθνικότητα. Πολλές φορές φτάνει στα άκρα ανάμεσα σε μια πατριδοκαπηλεία, που αποκτά απήχηση ανάμεσα σε λαϊκό κόσμο, κι ένα ευρωδογματισμό, που παρατηρείται στους ισχυρούς κύκλους. Δεν χρειάζεται να ταλαντευθούμε ποια θα είναι η επιλογή μας ανάμεσα σε πατριωτισμό και διεθνισμό, ούτε να επιλέξουμε μια μέση λύση, ούτε να αναζητήσουμε μια κεντρώα ισορροπία. Χρειάζεται να αναδειχθούμε πρωτοπόροι και στους δύο πόλους, αλλά με απόλυτα διαφορετικούς όρους προσδιορισμού. Απαλλαγή από την εξάρτηση και την υποταγή, ανάκτηση της αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας διεθνώς.

Η ιστορία εδώ, ακόμα κι ο μύθος, μας βοηθάει. Παρά τη μόνιμη σχεδόν εξάρτηση της χώρας από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα και των ιδεολογικών ρευμάτων που την διασχίζανε, όλες οι μεγάλες στιγμές αυτού του τόπου και των πολιτισμών του σχετίζονται με τις σχέσεις του με τον έξω κόσμο. Ο Κάδμος έφτασε στην Θήβα από την Φοινίκη. Η Μίλητος γέννησε τη φιλοσοφία γιατί ήταν meetingpoint με την Ανατολή. Οι αποικίες ήταν ένα δίκτυο εμπορικών και πνευματικών και πολιτισμικών αλλαγών σε όλη τη Μεσόγειο. Δεκάδες αιώνες μέσα σε πολυεθνικές αυτοκρατορίες των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Οθωμανών. Ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και η γαλλική επανάσταση ενέπνευσαν τον Ρήγα Φεραίο. Το ΕΑΜ είναι η πατριωτική έκφραση του διεθνούς αγώνα των λαών ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό.

Η «πατρίδα» δεν θα κατακτηθεί μέσα σε ένα στεγανοποιημένο χώρο περίκλειστο από τα σύνορά μας, αποστειρωμένο από κάθε διεθνές μικρόβιο. Αυτό μπορεί γίνει μέσα σε ένα παγκόσμιο και ευρωπαϊκό πλαίσιο, από μια πλευρά άγριο, τελματώδες, με ναρκοπέδια αλλά και μεγάλες ευκαιρίες. Για να χρησιμοποιήσουμε την ίδια διάλεξη του Badiou, στόχος είναι «ο συγκεκριμενοποιημένος οικουμενισμός απέναντι στις κλειστές ταυτότητες».

Όπως αναφέρθηκε πριν για το κράτος ότι είμαστε πιο ανατρεπτικοί από την τρόικα αλλά αλλιώς, έτσι εδώ είμαστε πιο διεθνικοί και πιο συνεργάσιμοι με θετικές δυνάμεις στην Ευρώπη αλλά αλλιώς, στη βάση της ισοτιμίας, του αμοιβαίου οφέλους, της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού.

Ένα από τα βασικά σημεία που θα κρίνουν το οικονομικό μέλλον της χώρας είναι η ικανότητά της να αποκτήσει μια ενεργή θέση, ανάλογη φυσικά με τα μέτρα μας, μέσα στην πιο προωθημένη διεθνή συνεργασία. Στη δεκάδα των πιο αναπτυγμένων τεχνολογικά χωρών του κόσμου συμπεριλαμβάνονται χώρες μικρού μεγέθους όπως η Φιλανδία, η Σουηδία, το Ισραήλ.

Μπορεί να αλλάξει ο δρόμος της πνευματικής καθίζησης σε αυτό τον τόπο. Μπορεί να είναι η αριστερά που θα κάνει την πρόταση. Υπάρχουν ευνοϊκοί παράγοντες. Η οικογένεια με παιδοκεντρικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα σε σχέση με την εκπαίδευση ακόμα και σε μια εποχή μαζικής ανεργίας των πτυχιούχων. Η συμβολή εκπατρισμένων στο εξωτερικό Ελλήνων, ιδιαίτερα νέων, στα γράμματα, τις επιστήμες. Οι μικροί διάχυτοι πυρήνες δημιουργίας και ανησυχίας. Ακόμη και μια παιδαγωγική σχέση, σε διάκριση από τη σημερινή συμπλεγματική, που μπορούμε να αποκτήσουμε με την εύφορη ακόμα πολιτιστική κληρονομιά αυτού του τόπου.

Το Μέτωπο ως Διάλογος και Εργαστήρι

Ζούμε σε μια εποχή όπου δημαγωγικές δυνάμεις αναδεικνύονται ή διεκδικούν την εξουσία με δύο τρία απλουστευτικά συνθήματα. Buy American and hire American, o Trump. AunomduPeuple, ηMarinelePen. Είναι αναγκαίο και χρειάζεται μεγάλη ικανότητα για μια πολιτική δύναμη να συμπυκνώνει με ελάχιστες απλές λέξεις το πρόγραμμά της.

Γιατί να μην περιορισθούμε μόνο σε αυτό, με τα τρία συνθήματα που χωρούν άνετα σε μια αφίσα, χωρίς αναζητήσεις, λεπτομέρειες και πολυτέλειες; Τη στιγμή μάλιστα που η δυσφορία έναντι στο ευρώ πλησιάζει να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα;

Διότι δεν μπορεί να είναι δημαγωγικός ο χαρακτήρας της αριστεράς. Διότι η αριστερά αγωνιά για την ανασυγκρότηση του τόπου και όχι για μια κοινοβουλευτική κλοπή της τυπικής εξουσίας. Διότι η ευφυής κωδικοποίηση είναι εξαιρετικά χρήσιμη και για μας, αλλά εφόσον εκφράζει ένα επεξεργασμένο πρόγραμμα. Και κυρίως διότι η πολιτική δύναμη που θα ανοίξει ένα παράθυρο προς το φως στο τείχος της απελπισίας μιας ανήσυχης παγκοσμιοποιημένης γενιάς, που μαθαίνει στα ηλεκτρονικά μέσα πριν μάθει την αλφαβήτα, είναι εκείνη που θα έχει τον τελευταίο λόγο.

Η ύπαρξη ενός εναλλακτικού προγράμματος μετασχηματισμών είναι αναγκαία και για άλλο λόγο. Σήμερα οι δημόσιες υπηρεσίες δεν έχουν φτάσει στην καθολική κατάρρευση κι αυτό οφείλεται στην ανιδιοτελή θετική προσφορά όχι όλων, αλλά ενός σημαντικού τμήματος των εργαζομένων. Η εγκατάλειψη όμως των δημοσίων υπηρεσιών γεννά συνεχώς και απλώνει ένα κλίμα νοσηρότητας, παρακμής, γκρίνιας, εχθροτήτων, αδιαφορίας και κυνισμού.

Ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων μπορεί να φέρει έναν αέρα από μέλλον σε ένα αναερόβιο και μικροβιακό περιβάλλον. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα εδώ η εμπειρία από τη δημιουργία του ΕΣΥ, μια από τις θετικές αλλά ανολοκλήρωτες και προδομένες αλλαγές του τότε ΠΑΣΟΚ. Νέοι γιατροί και νοσηλευτές εισόρμησαν σε ένα ξεχαρβαλωμένο σύστημα, με υψηλή αυτοεκτίμηση λόγω της μισθολογικής αύξησης, με την αίσθηση των οικοδόμων μιας νέας υπηρεσίας υγείας με αποασυλοποίηση, με νοσοκομειακή αποκέντρωση, με πρωτοβάθμια περίθαλψη, με πόρους για οργάνωση διεθνών συνεργασιών, με επιστημονικά σεμινάρια και εκπαιδευτικές άδειες.

Η συνάντηση και οι συζητήσεις (που έχουν καταντήσει ατελείωτες) ανάμεσα σε οργανώσεις είναι χρήσιμες και αναγκαίες, όταν δώσουν επιτέλους καρπούς, για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της άποψης για ελευθερία από την Ευρωζώνη. Είναι πολύ μεγαλύτερη η ευρύτητα, το βάθος, η προσπάθεια που απαιτείται για ένα μέτωπο ανασυγκρότησης της πατρίδας μας και αναπτέρωσης των λαού μας.

Η αριστερά από μόνη της δεν αρκεί, μπορεί όμως να πυροδοτήσει και να δικτυώσει ένα τέτοιο εγχείρημα. Όπως είναι απαραίτητα τα πιο επαναστατικά στοιχεία από τον χώρο της εργασίας, τα πιο αυθεντικά στοιχεία των κινημάτων, είναι απαραίτητες οι πιο αξιόλογες πρωτοβουλιακές δυνάμεις του τόπου, ανεξάρτητα από τις γραμματικές τους γνώσεις.

Μια ευρύτερη κοινωνικοπολιτική συνάντηση, που δεν διστάζει να συμπεριλάβει τρελούς επιστήμονες, ασυμβίβαστους νέους, ανήσυχα πνεύματα, ανορθόδοξους θεωρητικούς, μανιακούς της πληροφορικής και της βιολογίας, πειραματικούς καλλιτέχνες, καταραμένους ποιητές. Μια συνεννόηση που μπορεί να βγάλει από τη μοναχικότητα πολυάριθμες μικρές συλλογικότητες αναζητήσεων και συζητήσεων σε επιστημονικούς χώρους, κύκλους φοιτητών, παρέες έμπειρων συνταξιούχων, ακόμα και νέων επιχειρηματιών.

Περίπλοκο και δύσκολο; Όχι, περιπετειώδες και δημιουργικό. Μέτωπο, εκτός από αλληλεγγύη και πάλη, είναι διάλογος. Είναι φαντασία. Είναι εργαστήρι. Μια διαδικασία που ο Αριστοτέλης θα ονόμαζε «ποιητική».-

Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) ήταν Ινδός πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Υπήρξε η κεντρική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία από τους Βρετανούς και εμπνευστής της μεθόδου παθητικής αντίστασης, χωρίς χρήση βίας, εναντίον των καταπιεστών. Η διδασκαλία του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη και μαζί με τον ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καθιερωθεί σαν ένα από τα παγκόσμια σύμβολα του 20ου αιώνα.
Απέκτησε την προσωνυμία Μαχάτμα, που φέρεται να του απέδωσε στα 1915 ο Ινδός νομπελίστας ποιητής Ταγκόρ και που στα σανσκριτικά σημαίνει «μεγαλόψυχος». Δολοφονήθηκε το 1947 από ένα φανατικό ινδουιστή, λίγο μετά την απελευθέρωση της χώρας.

Γκάντι: 10 θεμελιώδεις αρχές για να αλλάξουμε τον κόσμο

“Δεν πρέπει να χάνεις την πίστη σου στην ανθρωπότητα. Η ανθρωπότητα είναι ωκεανός. Αν στον ωκεανό υπάρχουν μερικές βρώμικες σταγόνες, δεν σημαίνει ότι είναι βρώμικος.”

*
“Η διαφορά ανάμεσα στο τι κάνουμε και τι είμαστε ικανοί να κάνουμε, θα έφθανε για να λύσει τα περισσότερα προβλήματα του κόσμου.”

*
“Αν δεν είχα καμία αίσθηση του χιούμορ, θα είχα από καιρό αυτοκτονήσει.”

*
Ο Μαχάτμα Γκάντι δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Όλοι γνωρίζουν τον άνθρωπο που οδήγησε τον λαό της Ινδίας στην απελευθέρωση από την Βρετανική κατοχή το 1947.
Πολλές από τις ρήσεις του ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν πολύ κόσμο, πάντα με γνώμονα την αγάπη και τον σεβασμό στην ανθρώπινη φύση. Ακολουθώντας τη σοφία του μπορούμε και εμείς να αλλάξουμε τον κόσμο μας.


Ένας Δεκάλογος πνευματικής και κοινωνικής προόδου:

1. Αλλαξε τον εαυτό σου .

“Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο.”
.
“Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας κείτεται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς.»

*
2. Εσύ έχεις τον έλεγχο.

“Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου.”
.
“Το τι νιώθεις και πως αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πως εσύ νιώθεις.”

*
3. Συγχώρησε.

“ Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρήσει . Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών.”
.
“Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό.”
.
“Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου.”

*
4. Χωρίς δράση δεν πας πουθενά.

“Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.”
.
“Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.”

*
5. Πρόσεχε τη στιγμή.

“Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν.”
.
.
“Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματάνε από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να έχεις αποδοχή.
Όταν είσαι στην παρούσα στιγμή, δεν ανησυχείς για την επόμενη την οποία δεν μπορείς να ελέγξεις ούτως ή άλλως. Έτσι, η αντίσταση για δράση από σένα –που προέρχεται από την προβολή αρνητικών μελλοντικών συνεπειών ή από αποτυχίες στο παρελθόν- χάνει τη δύναμή της, και γίνεται ευκολότερο και να δράσεις και να μένεις συγκεντρωμένος στη στιγμή ώστε να αποδίδεις καλύτερα.”

*
6. Ο καθένας είναι άνθρωπος.

“Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο, υποκείμενο στα λάθη, όπως κάθε θνητός συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου και να παλινωδήσω.”
.
“Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος για τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατός μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει.”

*
7. Έχε επιμονή.

“Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς.”

“Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα φθίνει και θα μικρύνει.
Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις.“

*
8. Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους.

“Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες των ανθρώπων. Μιας και δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων .”
.
.
“Υποθέτω ότι η αρχηγική ικανότητα είχε να κάνει κάποτε με τη μυική δύναμη, όμως σήμερα έχει να κάνει με την ικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους.”
.
.
“Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και υπάρχουν πράγματα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως, μπορείς να επιλέξεις σε τι να επικεντρωθείς . Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και θετικές.”
“Έτσι, γίνεται ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθάς τους συνανθρώπους σου και να τους δίνεις αξία, που κάνει όχι μόνο καλύτερη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω αυτό που δίνεις. Και τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Έτσι δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής μου μεγαλώνει και ισχυροποιείται.”

*
9. Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός να είσαι ο αληθινός εαυτός σου.

“Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία.”
.
“Στους ανθρώπους φαίνεται να αρέσει ένα τρόπος με σύνδεση και αυθεντική επαφή. Και βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου.”

*
10. Συνέχισε να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι.

”Η συνεχής ανάπτυξη είναι ο νόμος της ζωής και ο άνθρωπος που πάντα προσπαθεί να διατηρεί τις απόψεις του ώστε να φαίνεται συνεπής, οδηγείται σε λάθος θέση.”

.
“Μπορείς σχεδόν πάντα να βελτιώνεις τις ικανότητές σου, τις συμπεριφορές σου ή να επαναξιολογείς τις αποτιμήσεις σου. Μπορείς να αποκτήσεις μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού σου και του κόσμου. Το να επιλέξεις να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς, είναι ένα πιο ευχάριστο και πιο χρήσιμο μονοπάτι για να ακολουθήσεις.”


Πηγή: gerasimos-politis ( lifeinbalance.gr )

*

Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι ήταν Ινδός πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης ακτιβιστής. Υπήρξε η κεντρική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία και εμπνευστής της μεθόδου παθητικής αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών.
Η διδασκαλία του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη και μαζί με τον ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καταστεί παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής και κοινωνικοπολιτικής διανόησης του 20ού αιώνα. Έγινε ευρύτερα γνωστός με την προσωνυμία Μαχάτμα, που φέρεται να του απέδωσε στα 1915 ο Ινδός νομπελίστας ποιητής και φιλόσοφος Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ και στα σανσκριτικά σημαίνει Μεγάλη Ψυχή. /natassa charela-YouTube
*
*
*

Αποφθέγματα του Γκάντι

► Ο Θεός δεν έχει θρησκεία.
.
► Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε κοροϊδεύουν, μετά σε πολεμούν, μετά τους νικάς.
.
► Πρέπει να ζούμε σαν να πρόκειται να πεθάνουμε αύριο και να μελετάμε σαν να πρόκειται να ζήσουμε για πάντα.
.
► Η ελευθερία δεν αξίζει τίποτα αν δεν συμπεριλαμβάνει την ελευθερία να κάνεις λάθη.
.
► Η ικανότητα να συγχωρείς είναι προσόν του δυνατού. Οι αδύναμοι ποτέ δεν συγχωρούν.
.
► Ένα «όχι» που βγήκε από μια βαθιά πεποίθηση, είναι πολύ καλύτερο -και πιο μεγαλειώδες- από ένα «ναι» που ειπώθηκε για να ευχαριστήσει ή, χειρότερα, για να αποφύγει φασαρίες.
.
► Μια θρησκεία που δεν λαμβάνει υπόψη της πρακτικά ζητήματα και δεν βοηθάει στη λύση τους, δεν είναι θρησκεία.
.
► Ο φόβος έχει κάποια χρησιμότητα, η δειλία, όμως, δεν έχει καμία.
.
► Κανείς δεν μπορεί να με πληγώσει χωρίς τη συγκατάθεσή μου.
.
► Δικαιώματα που δεν προκύπτουν από ένα καθήκον που επιτελέσαμε καλά, δεν αξίζουμε να τα έχουμε.
.
► Τι γνώμη έχω για το Δυτικό πολιτισμό; Νομίζω πως θα ήταν καλή ιδέα.
.
► Είμαι έτοιμος να πεθάνω, αλλά δεν υπάρχει σκοπός για τον οποίο να είμαι έτοιμος να σκοτώσω.
.
► Είναι καλύτερα να στέκεσαι όρθιος με σπασμένο και μπανταρισμένο κεφάλι, από το να σέρνεσαι με την κοιλιά για να γλιτώσεις το κεφάλι σου.
.
► Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να έρθει.
.
► Ο θυμός και η έλλειψη ανοχής είναι εχθροί της ορθής κρίσης.
.
► Αυτοί που ξέρουν πώς να σκέφτονται δεν χρειάζονται δασκάλους.
.
► Σχεδόν ότι κάνεις είναι ασήμαντο, αλλά είναι σημαντικό να το κάνεις.
.
► Ένας άνθρωπος είναι το σύνολο των πράξεών του. Τι έχει κάνει, τι μπορεί να κάνει. Τίποτε άλλο.
.
► Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι,
αυτά που λες και αυτά που κάνεις, βρίσκονται σε αρμονία.
.
► Είναι λάθος να παίρνεις υποχρεωτικά για «λάθος» εκείνο που δεν καταλαβαίνεις.
.
► Ένας δειλός είναι ανίκανος να δείξει αγάπη. Αυτό είναι προνόμιο των γενναίων.
.
► Μ’ αρέσει ο Χριστός σας. Δεν μ’ αρέσουν οι χριστιανοί σας. Οι χριστιανοί σας είναι τόσο διαφορετικοί από τον Χριστό.
.
► Αυτοί που λένε πως η θρησκεία δεν έχει σχέση με την πολιτική, δεν ξέρουν τι είναι η θρησκεία.
.
► Η χρήση βίας μπορεί να φαίνεται καμιά φορά ότι κάνει καλό, το καλό αυτό, όμως, είναι προσωρινό, ενώ το κακό που προξενεί είναι μόνιμο.
.
► Η υγιής δυσαρέσκεια είναι προάγγελος της προόδου.
.
► Είναι καλύτερα να είμαστε βίαιοι, αν έχουμε βία μέσα μας, παρά να φοράμε το μανδύα της μη-βίας για να καλύψει την ανικανότητά μας.
.
► Η δράση δηλώνει τις προτεραιότητες.
.
► Το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» είναι ότι θα καταλήξει να κάνει όλον τον κόσμο τυφλό.
.
► Η αλήθεια ποτέ δεν βλάπτει έναν σκοπό που είναι δίκαιος.
.
► Ένας αδύναμος άνθρωπος είναι δίκαιος μόνο κατά τύχη. Ένας δυνατός, μη-βίαιος άνθρωπος είναι άδικος μόνο κατά τύχη.
.
► Ένα λάθος δεν γίνεται αλήθεια επειδή είναι ευρέως διαδεδομένο, ούτε η αλήθεια γίνεται λάθος επειδή δεν τη βλέπει κανείς.
.
► Ο μόνος τύραννος που δέχομαι είναι η σκληρή φωνή μέσα μου.
.
► Η μη-βία προϋποθέτει διπλή πίστη: πίστη στο Θεό και πίστη στον άνθρωπο.
.
► Ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος και στο κλουβί της φυλακής του.



(πηγή: gnomikologikon)

F. William Engdahl
Ο όρος «άνθρωπος της πίσω πόρτας» (Back Door Man) έχει πολλές έννοιες. Στο πρωτότυπο μπλουζ τραγούδι του Willie Dixon, αναφέρεται σε έναν άνδρα που έχει σχέση με μια παντρεμένη και χρησιμοποιεί την πίσω πόρτα για να φύγει κρυφά, πριν επιστρέψει ο σύζυγός της. Κατα την προεδρία του Gerald Ford, ο όρος «άνθρωπος της πίσω πόρτας» χρησιμοποιήθηκε για τον Dick Cheney, τον Επικεφαλής Προσωπικού του Λευκού Οίκου του Ford, και τις «ικανότητές» του να πετυχαίνει αυτά που ήθελε με αδιαφανή μέσα. Όλο και περισσότερο, όσο ανακοινώνονται τα ονόματα των Υπουργών του Trump, τόσο ολόκληρη η προεδρία Trumpμοιάζει με τον «άνθρωπο της πίσω πόρτας» του HenryA. Kissinger, με την έννοια που χρησιμοποιήθηκε ο όρος για τον Cheney.
Η προεκλογική ρητορική του Trump για την «εκκαθάριση της διαφθοράς» έχει καιρό τώρα ξεχαστεί. Τον Οκτώβριο, κατά τη διάρκεια της καμπάνιας του ως υποψήφιος, ο Trump εξέδωσε ένα δελτίο τύπου δηλώνοντας ότι «Οι δεκαετίες των συμφωνιών για παροχή προνομίων στα συμφέροντα πρέπει να τελειώσουν. Πρέπει νασπάσουμε τον κύκλο της διαφθοράς… Ήρθε η ώρα να “ στραγγίξουμε το βάλτο”, στην Washington, DC… Γι’ αυτό το λόγο προτείνω ένα πλαίσιο μεταρρυθμίσεων στους κανόνες δεοντολογίας, για να ξανακάνουμε ειλικρινή την κυβέρνησή μας».

Μέχρι στιγμής, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έχει διορίσει σε υπουργικές και άλλες θέσεις περισσότερους δισεκατομμυριούχους από ότι κάθε άλλος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ- η Betsy De Vos, ιδιοκτήτρια της AmWay, ως υπουργός Παιδείας, ο Willbur Ross, στο Υπουργείο Εμπορίου, η Linda McMahon, στη Διεύθυνση Μικρών Επιχειρήσεων και ο Vincent Viola, στο Υπουργείο Στρατού. Αυτοί, χωρίς να υπολογίσουμε και τον ίδιο τον Trump σαν υποτιθέμενο δισεκατομμυριούχο.

Αναφορικά με τα κατοχυρωμένα ειδικά προνόμια της Wall Street, η Goldman Sachs έχει τεράστια ισχύ εντός της νέας κυβέρνησης. Ο μεγαλομέτοχος της Goldman Sachs, Steven Mnuchin, είναι ένας εκ των υποψήφιων Υπουργών Οικονομικών του Trump. Ο πρόεδρος της Goldman Sachs, Gary Cohn, θα είναι ο επικεφαλής Οικονομικός Σύμβουλος του Λευκού Οίκου. Ο Anthony Scaramucci, που είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής για την προεδρική μετάβαση, είναι πρώην τραπεζίτης της Goldman Sachs, όπως και ο Steve Bannon, ο υπεύθυνος στρατηγικής και Ανώτερος Σύμβουλος του Trump.

Σε αυτό το σύνολο θα πρέπει να προσθέσουμε τουλάχιστον τέσσερεις Στρατηγούς του αμερικανικού στρατού, που εκπροσωπούν το πιο διεφθαρμένο σύμπλεγμα της πολεμικής βιομηχανίας, τον James “Mad Dog” Mattis, στη θέση του Υπουργού Άμυνας, που μετά τη συνταξιοδότησή του μετείχε στο Δ.Σ. μίας εκ των μεγαλύτερων εργολαβικών εταιριών στον τομέα της Άμυνας, της General Dynamics· τον απόμαχο Αντιστράτηγο Mike Flynn, με τη δική του συμβουλευτική εταιρία, στη θέση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας και τον απόμαχο Στρατηγό John F. Kelly στη θέση του Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας.

Αν προσθέσουμε σε αυτό το σύνολο και τον διορισμό του Rex Tillerson, διευθυντικού στελέχους της Exxon Mobil, της μεγαλύτερης πολυεθνικής εταιρίας πετρελαίου των ΗΠΑ, στην ηγεσία του State Department· τον διορισμό του πρώην Κυβερνήτη του Τέξας, της μεγαλύτερης πετρελαιοπαραγωγικής πολιτείας των ΗΠΑ, Rick Perry στη θέση του Υπουργού Ενέργειας, μαζί με τον υπέρμαχο του σχιθολιστικού πετρελαίου, πρώην Γενικού Εισαγγελέα της Οκλαχόμα, Scott Pruitt, που διορίστηκε επικεφαλής της Γραμματείας Περιβαλλοντικής Προστασίας, αρχίζουν να διαφαίνονται συγκεκριμένες δραματικές στροφές στην οικονομική πολιτική σε σύγκριση με την προηγούμενη ατυχή Προεδρεία.

Δούρειος Ίππος για τη γεωπολιτική στρατηγική του Kissinger

Αυτό που διαφαίνεται δεν είναι όμορφο και, δυστυχώς, επιβεβαιώνει απόλυτα το παλαιότερό μου άρθρο για τη Προδοσία του Trump.

Παρόλα αυτά, από όλα τα παραπάνω λείπει κατά τη γνώμη μου ένα ουσιώδες στοιχείο, ήτοι ο σκιώδης ρόλος του πρώην Επικεφαλής του State Department, Henry A. Kissinger, που διαφαίνεται ως ο ανεπίσημος σύμβουλος-κλειδί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής για την κυβέρνηση Trump. Αν παρακολουθήσουμε τις κινήσεις του Kissinger τους τελευταίους μήνες, παρατηρούμε μια σειρά από ενδιαφέρουσες συναντήσεις.

Στις 26 Δεκεμβρίου του 2016 η γερμανική εφημερίδα Bild Zeitung δημοσίευσε ένα έγγραφο που ισχυριζόταν ότι επρόκειτο για αντίγραφο μίας ανάλυσης μελών της Ομάδας Μετάβασης του Trump, το οποίο αποκάλυπτε ότι ο πρόεδρος Trump θα αναζητήσει μια «εποικοδομητική συνεργασία» με το Κρεμλίνο, πράγμα που αποτελεί δραματική αλλαγή σε σχέση με την πολιτκή αντιπαραθέσεων και επιβολής κυρώσεων του Obama. Η εφημερίδα συνέχιζε πραγματευόμενη το ρόλο του 93χρονου πρώην επικεφαλής του State Department, Henry A. Kissinger, ως του βασικού, αν και ανεπίσημου, συμβούλου του Trump για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Η έκθεση ανέφερε ότι ο Kissinger συντάσει ένα σχέδιο για να φέρει την Ρωσία του Πούτιν και τις ΗΠΑ του Τραμπ σε πιο «αρμονικές σχέσεις», με το σχέδιο να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την επίσημη αναγνώριση της Κριμαίας ως τμήματος της Ρωσίας και την άρση των οικονομικών κυρώσεων που επέβαλε ο Ομπάμα σαν αντίποινα στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.

Η παγίδα σε αυτήν την αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ, που κατά τα άλλα ακούγεται συνετή, είναι ο απώτερος στόχος τουKissinger να «ξαναβάλει τον Πούτιν μέσα στη σκηνή (NATO)» όπως κομψά θα το έθετε ο μακαρίτης Τεξανός ΠρόεδροςLyndon Baines Johnson.i

Ποιος είναι ο στόχος του Kissinger; Φυσικά, όχι κάποιος «πολυπολικός κόσμος» που θα σέβεται την εθνική ανερξαρτησία, όπως υποστηρίζει. Ο στόχος του Kissinger είναι να διαβρώσει με έξυπνο τρόπο τον αναπτυσσόμενο διμερή άξονα Κίνας-Ρωσίας, που απειλεί την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ.

Η τάση των τελευταίων πολλών ετών, μετά και το ατυχές πραξικόπημα του Ομπάμα στην Ουκρανία στις αρχές του 2014, απείλησε το σχέδιο ζωής του Kissinger, που αποκαλείται αλλιώς και «πορεία του David Rockefeller προς μια Παγκόσμια Διακυβέρνηση», μια Παγκόσμια Διακυβέρνηση στην οποία «η υπερεθνική κυριαρχία μιας πνευματικής ελίτ και των παγκόσμιων τραπεζιτών θα προτιμάται σίγουρα από την εθνική αυτοδιάθεση που εφαρμοζόταν τους προηγούμενους αιώνες», για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Rockefeller σε μία από τις επίλεκτες ομάδες του κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Το σχέδιο των Trump–Kissinger που δημοσιεύει η Bild Zeitung αναφέρει ότι η ιδέα της αναθέρμανσης των σχέσεων με τη Ρωσία στοχεύει στο αντιστάθμισμα της συγκέντρωσης εξοπλισμών από την Κίνα. Με άλλα λόγια, ένα διαφορετικό παιχνίδι από αυτό του Ομπάμα, αλλά σε κάθε περίπτωση ένα παιχνίδι ισχύος.

Η πραγματική Εξισορρόπηση Δυνάμεων
Ο Kissinger είναι ένας εκ των λίγων εναπομεινάντων υπηρετών της ιστορικής βρετανικής γεωπολιτικής στρατηγικής της Εξισορρόπησης Δυνάμεων. Η αυθεντική βρετανική πολιτική Εξισσορόπησης Δυνάμεων, όπως εφαρμοζόταν στη βρετανική στρατιωτική και διπλωματική ιστορία από την υπογραφή της Συνθήκης του Windsor το 1386, μεταξύ Αγγλίας και Πορτογαλίας, πάντα περιελάμβανε τη συμμαχία της Βρετανίας με τον πιο αδύναμο μεταξύ δύο αντιπάλων, ώστε να κερδίσει τον ισχυρότερο και έπειτα να λεηλατήσει και την εξαντλημένη από τον πόλεμο ασθενέστερη δύναμη. Η πολιτική αυτή υπήρξε εκπληκτικά επιτυχημένη για την οικοδόμηση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας μέχρι και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η βρετανική πολιτική Εξισορρόπησης Δυνάμεων σχετίζεται πάντα με το ποια δύναμη, στην περίπτωσή μας οι ΗΠΑ που στηρίζει ο Kissinger, κάνει την «εξισορρόπηση». Μετά την ήττα της Γαλλίας του Ναπολέοντα, στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης της Βιέννης το 1814, ο Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Viscount Castlereagh, δόμησε μια συνθήκη που εξασφάλιζε ότι καμιά δύναμη της Ηπειρωτικής Ευρώπης δεν μπορούσε να κυριαρχήσει επί των άλλων, μια στρατηγική που διατηρήθηκε μέχρι το 1914 και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό που παραβλέπουν πολλοί ιστορικοί ήταν ότι η Ηπειρωτική Εξισορρόπηση Δυνάμεων αποτέλεσε απαραίτητο στοιχείο για τη δημιουργία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, που κυριάρχησε στον κόσμο ώς η πρωταρχική ναυτική δύναμη για πάνω από έναν αιώνα.

Στα πλαίσια της διδακτορικής του διατριβής στο Harvard το 1950, ο Kissinger έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Η αποκατάσταση ενός κόσμου: Ο Metternich, ο Castlereagh και τα Προβλήματα της Ειρήνης, 1812-1822». Η μελέτη αυτή της βρετανικής πολιτικής Εξισορρόπησης της Ισχύος βρίσκεται στον πυρήνα των μηχανορραφιών του Kissinger από τότε που έπιασε για πρώτη φορά δουλειά στην οικογένεια Rockefeller τη δεκαετία του ’60. Στο «Η αποκατάσταση ενός κόσμου» ο Kissinger δηλώνει πως «Η διπλωματία δεν μπορεί να διαχωριστεί από την πραγματικότητα της ισχύος και της εξουσίας. Όμως, θα πρέπει να διαχωριστεί… από μια ηθικολογική και παρεμβατική ανησυχία για τις εσωτερικές πολιτικές άλλων κρατών». Συνεχίζει δηλώνοντας ότι «Η απόλυτη δοκιμασία για έναν πολιτικό είναι λοιπόν η ικανότητά του να αναγνωρίζει τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων και να χρησιμοποιεί αυτή του τη γνώση για να εξυπηρετεί του σκοπούς του».

Από τότε που ξεκίνησε η σχέση του, στη δεκαετία του ’50, με τον Nelson Rockefeller και τους αδερφούς Rockefeller – τον Laurance, τον David και τον Winthdrop-, ο Henry Kissinger αποτελεί τον βασικό στρατηγικό σχεδιαστή του πλάνου της οικογένειας Rockefeller για την παγκοσμιοποίηση ή διαφορετικά την Παγκόσμια Διακυβέρνηση υπεράνω εθνικών κρατών, όπως την ονόμασε ο David Rockefeller το 1991. Στο πλαίσιο αυτής της θέσης περιλαμβανόταν και ο ρόλος που έπαιζε ο Kissinger στις συναντήσεις της Λέσχης Bilderberg και στην Τριμερή Επιτροπή του David, αλλά και ο ρόλος που παίζει μέχρι και σήμερα. Ήταν ο Kissinger ως Επικεφαλής του State Department που ζήτησε από τον καλό του φίλο David Rockefeller να διευκολύνει το σχέδιο του Nixon για το «άνοιγμα της Κίνας στη Δύση» το 1971. Ο γεωπολιτικός σκοπός του Kissinger ήταν να παρασύρει την Κίνα, που τότε ήταν ο πιο αδύναμος από τους δύο μεγάλους αντιπάλους της Ουάσινγκτον, σε μια συμμαχία ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, που αποτελούσε τότε τον ισχυρότερο αντίπαλο, τουλάχιστον όσον αφορά τους στρατιωτικούς και γεωπολιτικούς όρους.

Σήμερα, στην αυγή του 2017, οι ρόλοι έχουν αλλάξει και η Κίνα, μετά από περισσότερες από 3 δεκαετίες αχαλίνωτης βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης, έχει ολοφάνερα αναδειχθεί σε ισχυρότερος παράγοντας αμφισβήτησης του σχεδίου του David Rockefellerπου λέγεται Παγκόσμια Διακυβέρνηση. Η Ρωσία, μετά την οικονομική βαρβαρότητα και αποβιομηχάνιση της μετά το 1991 εποχής του Yeltsin, είναι κατά την εκτίμηση του Kissinger με διαφορά ο πιο αδύναμος εκ των δύο μεγάλων του αντιπάλων. Αμφότερες η Κίνα του Xi Jinping και η Ρωσία του Putin είναι, μαζί με το Ιράν, οι μεγαλύτεροι υπερασπιστές της εθνικής κυριαρχίας, αποτελώντας έτσι τα βασικά εμπόδια για την Παγκόσμια (φασιστική) Διακυβέρνηση του David Rockefeller (τον χρησιμοποιώ ως υπόδειγμα).

Η περίεργη διπλωματία του Kissinger

Εάν προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε τις πρόσφατες ενέργειες του Kissinger υπό το πρίσμα της δικής του οπτικής –πώς να διαλύσει την αναδυόμενη Ευρασιατική απειλή για την κυριαρχία μίας και μοναδική δυτικής Παγκόσμιας Τάξης- φαίνονται πολύ πιο λογικές. Υπήρξε σοκαριστικά ενθουσιώδης στo πρόσφατό του εγκώμιο για τον νεοφώτιστο πολιτικό-μεγιστάνα των καζίνο Trump. Σε μια συνέντευξη που έδωσε στο CBS στις αρχές Δεκέμβρη, ο Kissinger είπε ότι οTrump “έχει την ικανότητα να μείνει στην ιστορία ως ένας πολύ σημαντικός Πρόεδρος». Πρόσθεσε ότι εξαιτίας της αντίληψης ότι ο Ομπάμα αποδυνάμωσε την επιρροή των ΗΠΑ στο εξωτερικό, «μπορεί κανείς να περιμένει ότι κάτι ξεχωριστό και κανούργιο θα προκύψει» από μια κυβέρνηση του Trump. “Υποστηρίζω ότι πρόκειται περί εξαιρετικής ευκαιρίας».

Όσο περισσότερο συμπληρώνεται το παζλ και βλέπουμε τις βασικές επιλογές του νεοφώτιστου Trump για την εξωτερική πολιτική, τόσο περισσότερο εντοπίζουμε τα ίχνη του Henry A. Kissinger. Η επιλογή του Στρατηγού James “Mad Dog”Mattis για το Υπουργείο Άμυνας διασταυρώνεται με τον Kissinger. Ο Mattis και ο Kissinger μετείχαν αμφότεροι μέχρι τις αρχές του 2016 στο Διοικητικό Συμβούλιο μιας παράξενης και ιδιαίτερας αμφιλεγόμενης ιδιωτικής εταιρίας ιατρικής τεχνολογίας της Καλιφόρνια, τηςTheranos, μαζί με τον (μέχρι πρότινος) πρώην Επικεφαλής του State Department,George Shultz, τον πρώην Υπουργό Άμυνας Bill Perry, τον απόστρατο Ναύαρχο Gary Roughead, τον πρώην πρόεδρο της τράπεζας Wells Fargo, Dick Kovacevich.

O Mattis, τον οποίο ο Τραμπ παρομοιάζει με τον Στρατηγό Patton, συνέταξε τον Αύγουστο του 2016 μια αναφορά που επιτίθετο στην εξωτερική πολιτική των κυβερνήσεων Ομπάμα, Μπους και Μπιλ Κλίντον, κατηγορώντας τις τρεις τελευταίες κυβερνήσεις για την κατά την αντίληψή του έλλειψη ενός οράματος εθνικής ασφάλειας, που φαίνεται από την αδιαφορία τους για τους κινδύνους που τίθενται από τη Ρωσία, την Κίνα και τρομοκρατικές οργανώσεις ανά τον πλανήτη.

Τα ίχνη του δόλιου Kissinger φανερώνονται, επίσης, και με τον αναπάντεχο διορισμό του διευθύνοντα της Exxon Mobil,Rex Tillerson, στη θέση του Επικεφαλής του State Department. Η Exxon Mobil αποτελεί, φυσικά, την πρωταρχική πηγή του πλούτου της οικογένειας Rockefeller. Ο Kissinger εξέδωσε μια αποφασιστική και ισχυρή σύσταση για τον Tillerson, δηλώνοντας πώς το γεγονός ότι ο Tillerson έχει ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς με τον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν και τη ρωσική κρατική εταιρία πετρελαίου, δεν αποτελεί λόγο αποκλεισμού του: «Αδιαφορώ για το επιχείρημα ότι ο είναι υπερβολικά φίλα προσκείμενος στη Ρωσία». Όπως συμβαίνει με και τον Mattis, έτσι τυχαίνει o Kissinger να μετέχει και σε ένα Διοικητικό Συμβούλιο μαζί με τον Tillerson. Αμφότεροι οι Kissinger και Tillerson είναι μέλη του ΔΣ του ιδιαίτερα ισχυρού Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Ερευνών της Ουάσινγκτον (CSIS), μαζί με ανθρώπους όπως ο Zbigniew Brzezinski και ο πρώην Υπουργός Άμυνας Leon Panetta.

Στην πραγματικότητα, το μοντέλο της μυστικής διπλωματίας του Kissinger εφαρμόστηκε με τόση ικανότητα κατά τη διάρκεια του ρόλου που έπαιξε στην πρόκληση του πολέμου του Yom Kippur, τον Οκτώβριο του 1973, ώστε ο Kissingerκέρδισε από ότι φαίνεται τον σεβασμό του Βλαντιμίρ Πούτιν ως ένας «παγκοσμίου επιπέδου πολιτικός». Το Φεβρουάριο του 2016 ο Kissinger μετέβη στη Μόσχα για μια ιδιωτική συνάντηση με τον Putin. Ο εκπρόσωπος τύπου του Κρεμλίνου,Dmitry Peskov, χαρακτήρισε αυτήν τη συνάντηση ως συνέχιση «ενός φιλικού διαλόγου μεταξύ του προέδρου Πούτιν και του Χένρι Κίσινγκερ, που συνδέονται με μια μακροχρόνια φιλία».

Και στις 2 Δεκεμβρίου, ο Kissinger προσκλήθηκε προσωπικώς από τον πρόεδρο της Κίνας XiJinping για μια συνάντηση στο Πεκίνο με θέμα τις προσδοκίες τις Κίνας από την προεδρία του Τραμπ. Ο Kissinger θεωρείται από το 1971 για τους Κινέζους ως μοναδικά έμπιστος διαμεσολαβητής των πολιτικών προθέσεων των ΗΠΑ.

Με τον Κίσινγκεν να έχει αυτήν την περίοδο μοναδική σχέση με τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο Τραμπ ως σκιώδης σύμβουλός του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, με τους συνεργάτες του Κίνσιγκερ, τον Tillerson ως Επικεφαλής τουState Department και τον Mattis ως Υπουργό Άμυνας, αρχίζει να φαίνεται ότι το αυταρχικό χέρι του Κίσινγκερ και οι πολιτικοί χειρισμοί του, ως εκδοχή της βρετανικής πολιτικής Εξισορρόπησης Ισχύος, πρόκειται να στοχεύσουν στην Κίνα, όπως και στο Ιραν, και να προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τον Πούτιν και τη Ρωσία για να καταστρέψουν την πραγματική δυνατότητα δημιουργίας ενός αντίβαρου στις ψευδαισθήσεις για έναν κόσμο δυτικής κυριαρχίας, καλλιεργώντας δυσπιστία κι έχθρα ανάμεσα στην Κίνα, τη Ρωσία και το Ιράν.

Μαζεύονται υπερβολικά πολλές συμπτώσεις στην πρόσφατη ανάδυση του Κίσινγκερ – ως παγκοσμίου κλάσης πολιτικού της ειρήνης- από το περιθώριο για να μπορεί να πιστέψει κανείς ότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν σχεδιάστηκε στην πραγματικότητα ως ο «άνθρωπος της πίσως πόρτας» για τον Χένρι Κίσινγκερ, με απώτερο σκοπό να ανατάξει την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα στην κατεύθυνση της επιστροφής των ΗΠΑ στον ρόλο της κυρίαρχης παγκόσμιας δύναμης (Domina über Alles).




iΑναφέρεται στη ρήση του Lyndon Johnson “Καλύτερα να τον έχουμε μέσα στη σκηνή και να κατουράει έξω, παρά έξω από τη σκηνή και να κατουράει μέσα» για τον διευθυντή του FBI J. Edgar Hoover (1971).

Ο F. William Engdahl είναι σύμβουλος στρατηγικού κινδύνου και καθηγητής, κάτοχος πτυχίου Πολιτικών Επιστημών του πανεπιστημίου του Princeton και επιτυχημένο συντάκης σε θέματα ενέργειας και γεωπολιτικής, αποκλειστικά για το ηλεκτρονικό περιοδικό «New Eastern Outlook”.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΤΣΑΛΟΥΧΙΔΗ

Του Vijay Prashad
O Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε να αποσυρθούν οι ΗΠΑ από τις εμπορικές διαπραγματεύσεις γνωστές ως Συνεργασία του Ειρηνικού (TTP). Δυστυχώς, κάποιοι ηγέτες συνδικάτων πανηγύρισαν μαζί του γι’ αυτή την ενέργεια. Είναι η απόσυρση των ΗΠΑ από την TPP μέρος ενός σχεδίου για την αύξηση της απασχόλησης; Όχι. Η απόσυρση των ΗΠΑ θα πρέπει να κατανοηθεί με βάση δύο άξονες – αφ’ ενός της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης και αφ’ ετέρου μιας νέας στρατηγικής για την αναζωογόνηση της παρακμάζουσας αμερικανικής ισχύος διεθνώς.
Εάν ο Τραμπ ήταν σοβαρά υπέρ της εξόδου από την «παγκοσμιοποίηση» θα ήταν αντίθετος και με πλήθος άλλων εμπορικών συνθηκών – με τη Συμφωνία για το Εμπόριο Υπηρεσιών (TISA) και τη διμερή, μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, Συμφωνία για τις Επενδύσεις. Όμως, γι’ αυτές δεν είπε κουβέντα. Ούτε απέλυσε τους 500 Αμερικανούς εμπορικούς συμβούλους οι οποίοι, όπως έγραψε η Λόρι Γουάλας του PublicCitizen’sGlobalTradeWatch, αντιπροσωπεύουν εταιρικά συμφέροντα στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών. Ο Τραμπ δεν θέλει να ρίξει στα βράχια το πλοίο της παγκοσμιοποίησης. Δεν είναι αυτός ο πραγματικός του στόχος.

Αυτοί που έχουν πλήξει σκληρά τους εργαζόμενους των ΗΠΑ δεν είναι ούτε η Κίνα ούτε το Μεξικό, ούτε απλώς η αρπακτικότητα των μεγάλων εταιρειών. Είναι η λογική του καπιταλισμού, ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών για χαμηλότερους μισθούς και για την αντικατάσταση της ζωντανής εργασίας από μηχανές. Οι ψευδείς εμπορικοί πόλεμοι και οι απειλές επίδειξης ισχύος, όπως και οι κυρώσεις δεν αποτελούν απάντηση στη δυναμική που εκτοπίζει ανθρώπους εν ονόματι του κέρδους. Η μόνη απάντηση που δίνει το κατεστημένο, συμπεριλαλαμβανομένου του Τραμπ, είναι η δημαγωγία. Η ενδημική κρίση των θέσεων εργασίας απαιτεί σοβαρές λύσεις: κοινωνικό έλεγχο του πλεονάσματος για να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των ανθρώπων, μικρότερη εργάσιμη ημέρα, καλύτερες κοινωνικές υπηρεσίες και πλούσια πολιτιστική ζωή. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν τίθεται στην τρέχουσα συζήτηση.

Ψευδής ελπίδα

Ο Τραμπ, έξυπνα, διεξήγαγε μια εκλογική εκστρατεία ενάντια στην TPP και στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA). Υποστήριξε ότι λόγω αυτών των συμφωνιών χάθηκαν θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ, δημιουργώντας την «αμερικανική σφαγή» στην οποία αναφέρθηκε κατά την ομιλία της ορκωμοσίας του. Εάν καταργούνταν αυτές οι συμφωνίες, είπε, θα γινόταν και πάλι «μεγάλη η Αμερική».

Υποστήριξε επίσης ότι αυτού του είδους οι συμφωνίες βοήθησαν την Κίνα και το Μεξικό και έβλαψαν την Αμερική. Πρόκειται για εξαπάτηση. Στην πραγματικότητα, αυτές οι εμπορικές συμφωνίες έβλαψαν τους Κινέζους, τους Μεξικανούς και τους Αμερικανούς εργάτες και έδωσαν πλεονεκτήματα στο παγκόσμιο κεφάλαιο. Το παγκόσμιο κεφάλαιο ωφελείται από το σημερινό καθεστώς παγκοσμιοποίησης.

Η έξοδος από αυτές τις συμφωνίες –όπως και η «παραμονή» του εργοστασίου της εταιρείας Carrier στην Ιντιάνα— αποτελεί εντυπωσιακή είδηση ιδίως όταν τα ΜΜΕ δεν λένε στο κοινό ποια είναι η φύση της απόσυρσης από την TPP και η δήλωση για την επαναδιαπραγμάτευση της NAFTA.

Γιατί χάνονται θέσεις εργασίας , όχι μόνο στις ΗΠΑ και στη Δύση, αλλά σε όλο τον κόσμο, όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας; Δύο διαδικασίες επιδρούν στη μείωση του εργατικού δυναμικού και οι δύο λειτουργούν προς όφελος του παγκόσμιου καπιταλισμού:

1. Το παγκόσμιο εργασιακό αρμπιτράζ, δηλαδή το προς όφελος του κεφαλαίου πλεονέκτημα που προέκυψε από τις τεράστιες μισθολογικές διαφορές όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) επέβαλε στις χώρες του Τρίτου Κόσμου να διαθέσουν το εργατικό τους δυναμικό στο παγκόσμιο κεφάλαιο ύστερα από την κρίση χρέους της δεκαετίας του 1980. Η προσθήκη των Κινέζων εργατών και των εργατών της πρώην ΕΣΣΔ και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης ήταν ακόμη μία προαναγγελία θανάτου για τους πιο υψηλά αμειβόμενους εργαζόμενους της Δύσης. Ιδίως για το αμερικανικό εργατικό δυναμικό, εκείνη την περίοδο οι κοινωνικές παροχές συρρικνώθηκαν, καθώς οι πλούσιοι κήρυξαν «απεργία» και αρνήθηκαν να πληρώνουν φόρους για κοινωνικά προγράμματα. Σήμερα, οι εργαζόμενοι σηκώνουν μόνοι το βάρος μεγάλου μέρους του κόστους των κοινωνικών υπηρεσιών (εκπαίδευσης, υγείας, συντάξεων) που εν μέρει τους παρέχονταν μέσω των συνδικάτων και μιας δημοκρατικής κοινωνικής πολιτικής. Χωρίς τις επιδοτήσεις των κοινωνικών υπηρεσιών, οι Αμερικανοί εργάτες είναι πολύ πιο ακριβοί από ό,τι οι εργάτες στον υπόλοιπο κόσμο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, επενδυτικές εταιρείες όπως η Goldman Sachs και η Morgan Stanley ηγήθηκαν μιας πορείας αφαίρεσης περιουσιακών στοιχείων, διάλυσης των εργοστασιακών εγκαταστάσεων στις ΗΠΑ και πώλησής τους σε άλλες χώρες, με αποτέλεσμα οι επαρχιακές πόλεις και οι αγροτικές περιοχές να παρακμάσουν και ο πληθυσμός να πέσει στην απελπισία των ναρκωτικών και άλλων κοινωνικών ασθενειών. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει κίνητρο για τον παγκόσμιο καπιταλισμό –ακόμη και με την πλήρη κατάργηση των περιβαλλοντικών και των εργασιακών ρυθμίσεων από τον Τραμπ—να εισέλθει ξανά στην αμερικανική οικονομία. Η δημοσιονομική πολιτική του Ομπάμα παρείχε φθηνό κεφάλαιο στις τράπεζες, το οποίο παρακράτησαν χωρίς να κάνουν σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις. Δεν είχαν κίνητρο να κάνουν επενδύσεις με τρόπο τέτοιο που να προσληφθούν εκείνοι οι «ξεχασμένοι Αμερικανοί» εξ ονόματος των οποίων μιλούσε ο Τραμπ στην προεκλογική του εκστρατεία. Οι θεατρινισμοί του Τραμπ όσον αφορά το «φόρο των συνόρων» δεν έχουν κανένα νόημα. Αυτά τα μέτρα θα συνθλιβούν ή θα αποδυναμωθούν από το ίδιο το υπουργικό του συμβούλιο, ιδίως από τον υπουργό Εμπορίου Γουίλμπουρ Ρος (τον βασιλιά του ξεπουλήματος χρεοκοπημένων εταιρειών) και τον υπουργό Οικονομικών Στιβ Μνάτσιν (της Goldman Sachs).

2.Η ρομποτική. Ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς είχε γράψει για την «τεχνολογική ανεργία», όταν οι μηχανές αντικαθιστούν τους ανθρώπους και τους καθιστούν περιττούς. Αυτή η διαδικασία ήταν ορατή την εποχή του Καρλ Μαρξ, τον 19ο αιώνα, και ο Μαρξ υπέδειξε ότι η λογική της κεφαλαιακής συσσώρευσης θα στρεφόταν προς την υποκατάσταση των ανθρώπων από τις μηχανές. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σε ορισμένους τομείς υψηλής τεχνολογίας όχι μόνο στην αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά και στη βιομηχανία υπολογιστών. Από το 1979, οι ΗΠΑ έχουν χάσει πάνω από 7 εκατομμύρια εργοστασιακές θέσεις εργασίας, ενώ την ίδια περίοδο η εργοστασιακή παραγωγή διπλασιάστηκε. Οι Μάικλ Χικς και Σρίκαντ Ντεβαράτζ του Κέντρου Επιχειρηματικής και Οικονομικής Έρευνας έδειξαν ότι το 88% των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες «μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση της παραγωγικότητας και στις μακροχρόνιες μεταβολές της βιομηχανικής απασχόλησης», δηλαδή στην εκμηχάνιση. Ούτε το Μεξικό ούτε η Κίνα είναι οι ένοχοι. Η μομφή πρέπει να αποδοθεί στο σύστημα –τον καπιταλισμό—που επιδιώκει να αντικαταστήσει τους ανθρώπους με μηχανές. Αυτή η διαδικασία δεν μπορεί να σταματήσει. Μια μελέτη του Παγκόσμιου Ινστιτούτου ΜακΚίνσεϊ αναφέρει ότι πάνω από τις μισές δραστηριότητες της αμερικανικής οικονομίας στη μεταποίηση, τις υπηρεσίες καταλυμάτων και τροφίμων και στο λιανικό εμπόριο θα μπορούσαν να αυτοματοποιηθούν με τους τρέχοντες ρυθμούς της τεχνολογίας. Αυτές οι αλλαγές, λένε οι αναλυτές, «δεν θα συμβούν μέσα σε μια νύχτα», αλλά θα συμβούν. Ήδη στις τράπεζες, τα αεροδρόμια και στα καταστήματα έτοιμου φαγητού υπάρχουν μηχανήματα που δίνουν χρήματα, κάνουν τον έλεγχο επιβίβασης και βοηθούν τους πελάτες να παραγγείλουν – αυτή είναι η μοίρα του τομέα των υπηρεσιών.

Καμία από αυτές τις κοινωνικές καταστάσεις δεν είναι άγνωστη στους νέους. Το 2016, η έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας για την ανεργία των νέων δείχνει ότι οι νέοι, παρά τη θέλησή τους, αποτελούν μεγάλο μέρος των ανέργων, αλλά και του προσωρινού και μερικής απασχόλησης εργατικού δυναμικού. Αυτή η κατάσταση καταδικάζει τους νέους στην ακραία φτώχεια και στη μετανάστευση. Ο Τραμπ δαιμονοποιεί τους μετανάστες, αλλά δεν μιλά για τις αιτίες της μετανάστευσης που είναι ίδιες με τις αιτίες της «αμερικανικής σφαγής».

Και καμία από αυτές τις κοινωνικές καταστάσεις δεν μπορεί να διορθωθεί από τον Τραμπ ή τους Δημοκρατικούς ή την πολιτική τάξη στη Δύση. Δεν μιλούν γι’ αυτές ούτε θα κάνουν τίποτε για να βελτιώσουν τη ζωή των εργαζόμενων ανθρώπων. Συνθήματα όπως τετράωρη εργάσιμη ημέρα ή πιο δίκαιη κατανομή του οφέλους από την παραγωγικότητα ή μεγαλύτερος κοινωνικός μισθός (δωρεάν παιδεία, δωρεάν υγεία, δωρεάν μεταφορές) απλούστατα δεν βρίσκονται ανάμεσα στις επιλογές τους. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων θα ήταν μια λογική αντίδραση στην εξελισσόμενη κοινωνική κρίση σ’ όλο τον κόσμο. Αλλά για το καπιταλιστικό σύστημα είναι απλώς παραλογισμοί.

Περικύκλωση της Ευρασίας

Η συμφωνία TTP των 12 κρατών του Ειρηνικού ελάχιστη σχέση έχει με το εμπόριο. Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες διατηρούν στενούς οικονομικούς δεσμούς μεταξύ τους και μεταξύ τους επικρατεί το απόλυτα ελεύθερο εμπόριο. Ο βασικός λόγος για τη σύναψη αυτής της συμφωνίας ήταν η απομόνωση της Κίνας. Στις 5 Οκτωβρίου του 2015, ο πρώην πρόεδρος Μπ. Ομπάμα διαμαρτυρήθηκε για την κριτική κατά της TPP, λέγοντας «δεν μπορούμε να αφήνουμε χώρες όπως η Κίνα να γράφουν τους κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας». Αυτή ήταν η ουσία. Οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις από την Ιαπωνία μέχρι την Αυστραλία και η TPP αποσκοπούσαν να στείλουν στο Πεκίνοτο εξής μήνυμα: αποδεχτείτε τους κανόνες που θέτουν οι ΗΠΑ ή θα σας πετάξουμε έξω από κρίσιμες αγορές στη Νοτιοανατολική και στην Ανατολική Ασία. Μαφιόζικες τακτικές για να προστατευτεί η αμερικανική ηγεμονία.

Ταυτόχρονα, στην Ευρώπη, η κυβέρνηση Ομπάμα προωθούσε τη Διατλαντατική Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία (TTIP). Στη WirschaftsWoche (17/11/ 2016), ο Ομπάμα και η καγκελάριος Μέρκελ έγραψαν ότι η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει από κοινού να «διαμορφώσουν την παγκοσμιοποίηση, βάσει των αξιών και των ιδεών μας» . Ποιοι δεν πρέπει να διαμορφώσουν τους κανόνες της παγκοσμιοποίησης; Ασφαλώς όχι η Ελλάδα και οι άλλες νοτιοευρωπαϊκές χώρες και βεβαίως όχι η Ρωσία. Η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη –μέχρι τα ρωσικά σύνορα στην Πολωνία—είναι το αντίστοιχο των αμερικανικών βάσεων στην Οκινάουα και στον Κόλπο Σούμπικ ενάντια στην Κίνα. Η TTIP, όπως η TPP, επιδίωξε να εξασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν θα ανακατευτούν με την αναδυόμενη ρωσική δύναμη. Οι Ρώσοι ονόμασαν την TTIP «οικονομικό ΝΑΤΟ». Ο Λευκός Οίκος του Τραμπ κατέβασε τη σελίδα της TTIP από τον ιστόροπό του. Αυτή η ενέργεια μοιάζει αρκετά με ακύρωση.

Υπάρχουν λιγότερα εμπορικά καθεστώτα και περισσότερα όπλα ώστε να απομονωθούν η Ρωσία και η Κίνα στα δύο άκρα της Ευρασίας. Το 2010, ο Ρώσος πρόεδρος Βλ. Πούτιν μίλησε για μια εμπορική συμμαχία από το «Βλαδιβοστόκ μέχρι τη Λισαβόνα». Αυτή η συμμαχία δεν έγινε αποδεκτή από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους. Οι Ρώσοι ανέπτυξαν το δικό τους εμπορικό καθεστώς – την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση—και οι Κινέζοι έχουν το δικό τους – την Ευρεία Περιφερειακή Οικονομική Συνεργασία. Αυτά τα δύο μπλοκ συνεργάζονται μεταξύ τους μέσω του σχεδίου για την κινεζική οδό του μεταξιού και προσανατολίζονται στην ανάπτυξη της ρωσο-κινεζικής οικονομικής ολοκλήρωσης. Όσο περισσότερο προσπαθούσε η Δύση να αποκόψει τη Ρωσία και την Κίνα από τις αγορές της, τόσο περισσότερο οι δύο αυτές χώρες έβρισκαν συμπίπτοντα συμφέροντα μεταξύ τους. Είναι πιθανόν η κυβέρνηση Τραμπ να κατορθώσει να βάλει κάποια σφήνα ανάμεσα στο Πεκίνο και τη Μόσχα.

Ο Τραμπ μαλάκωσε τη ρητορική για τη Ρωσία, αλλά όχι και για την Κίνα. Η απόσυρση από την TPP δεν θα αλλάξει το στρατηγικό σκοπό της πολιτικής του– την απομόνωση και τις απειλές κατά της Κίνας. Το πλαίσιο του Τραμπ για τη φιλοπόλεμη στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα είναι «ειρήνη μέσω επίδειξης ισχύος». Πρόκειται για ένα σχέδιο ταυτόσημο μ’ αυτό του Ομπάμα, της στροφής στην Ασία. Στο Νταβός, ο Κινέζος πρωθυπουργός Ξι Ζιπίνγκ ανέφερε εμφατικά ότι ένας εμπορικός πόλεμος δεν θα ωφελούσε κανέναν. Αυτό δεν ισχύει απόλυτα. Στις ΗΠΑ εισέρχεται μόνο το 4% των κινεζικών βιομηχανικών προϊόντων. Οι δασμοί δεν ήταν καταστροφικοί για τα κινεζικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Όμως, δασμοί της τάξης του 45% στις κινεζικές εισαγωγές θα καταστρέψουν το βιοτικό επίπεδο των Αμερικανών καταναλωτών , πολλοί εκ των οποίων έχουν πληγεί οικονομικά λόγω των στάσιμων μισθών. Τα αντίποινα της Κίνας θα μπορούσαν να μειώσουν τις δυνατότητες των τραπεζών να δίνουν πίστωση στο αμερικανικό εργατικό δυναμικό που χρεώνεται όλο και περισσότερο. Ένας εμπορικός πόλεμος –ή ακόμη και ένας κανονικός πόλεμος—ανάμεσα στην Κίνα και στις ΗΠΑ θα πλήξει καίρια και σκληρά κυρίως την αμερικανική εργατική τάξη. Είναι κάτι που ο Τραμπ δεν είπε στους εκλογείς του. Ο υποτιθέμενος λαϊκός λόγος του είναι ασυνάρτητος – προωθώντας μια φαινομενική κριτική στην παγκοσμιοποίηση, ενώ ταυτόχρονα προωθεί αυτή την πολιτική.

Ο Vijay Prashad είναι καθηγητής διεθνών σπουδών στο Trinity College, στο Hartford του Κονέκτικατ.

Πηγή: http://www.alternet.org/economy/trump-leaves-tpp 25/1/2017μετοντίτλο “Trump's Decision to Leave the TPP Was to Protect One Faction of the Super Rich

Μετάφραση: Αριάδνη Αλαβάνου

Στις «τρομακτικές συνέπειες» που θα έχει η συνεχιζόμενη λιτότητα στην Ελλάδα αναφέρεται ο Αμερικανός ακαδημαϊκός William Black, ρίχνοντας όλη την ευθύνη στην ΕΕ.
Οι αναφορές του William Black, ίσως, να μην είναι άσχετες με την αναπτυσσόμενη αντίθεση ΗΠΑ και γερμανικής ΕΕ.
Γράφει συγκεκριμένα ο William Black, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι: «Όταν μιλάμε για την τρόικα, αναφερόμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Παραδοσιακά, το ΔΝΤ ήταν ο μεγαλύτερος υποστηρικτής κάθε προσπάθειας να επιβληθεί αυστηρή λιτότητα στα κράτη που υπέφεραν από την οικονομική κρίση. Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ, το οποίο έχει δεχθεί σφοδρή κριτική, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η λιτότητα μειώνει την ανάπτυξη και ότι το να θέτεις τα κράτη σε παγίδες χρέους είναι ανόητο και επιβλαβές.

» Η ΕΕ και η ΕΚΤ, ωστόσο, επιμένουν σε αυτές τις οικονομικές μελέτες, συνεχίζοντας να χτυπούν τους Έλληνες. Η υποτιθέμενη “διάσωση” της Ελλάδας από την ΕΕ είναι μια άσκηση προπαγάνδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη συντριπτική πλειοψηφία της, η βοήθεια της ΕΕ που αφορά την Ελλάδα πηγαίνει προς τις ελληνικές τράπεζες.

» Η ΕΕ και η ΕΚΤ απαγόρευσαν στην Ελλάδα οποιοδήποτε κίνητρο και την κλείδωσαν σε μια παγίδα χρέους που θα συντρίψει την ελληνική οικονομία για πάνω από μισό αιώνα. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι το χρέος στην Ελλάδα είναι «εξαιρετικά μη βιώσιμο» και θα φτάσει το 275% του ΑΕΠ μέχρι το 2060, εκτός εάν τα δάνεια της χώρας αναδιαρθρωθούν σημαντικά, σύμφωνα με μια εμπιστευτική έκθεση για την οικονομία της χώρας.

» Η παγίδα του ελληνικού χρέους θα επιδεινωθεί -δεν θα τελειώσει- μετά το 2060, εν τη απουσία σημαντικής ελάφρυνσης του χρέους. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η ανάπτυξη του ελληνικού χρέους θα γίνει “εκρηκτική” στη συνέχεια. Στον εμπορικό κλάδο, οι πιστωτές χορηγούν συνήθως σημαντική ελάφρυνση του χρέους σε επιχειρήσεις σε ανάλογες περιστάσεις. Ο Ντόναλντ Τραμπ καυχιέται συνεχώς για την ικανότητά του να πείθει τους πιστωτές του να αναδιαρθρώνουν τα χρέη που έχουν οι επιχειρήσεις του.

» Η Γερμανία και η Ολλανδία ηγούνται της προσπάθειας να εγκαθιδρύσουν αιώνια λιτότητα στους Έλληνες, χωρίς ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους. Μπορούν να συνεχίσουν να βασανίζουν τους Έλληνες μέσω των πολιτικών τους, αλλά τα αποτελέσματα θα είναι τρομακτικά. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι η μαζική έξοδος των Ελλήνων φοιτητών από τη χώρα μετά την αποφοίτησή τους. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η καταστροφή ή η ριζική αναθεώρηση του ευρω-συστήματος».

Η αγροτική εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών της βορειοδυτικής Πελοποννήσου αποτελεί πρόκληση κρίσης και αντίκρισης. Η ασφάλεια που παρέχει η απόσταση του χρόνου δίνει την δυνατότητα πολύεδρων επόψεων ανάλογα πάντα με τις προθέσεις και τις προσδοκίες μας. Άλλοτε εναποθέτουμε τα γεγονότα στον αστερισμό του μύθου, ωραιοποιώντας και ηρωοποιώντας, άλλοτε τα “επιστημονικοποιούμε” αποστειρώνοντας τα από την ιδιαίτερη τους γενεσιουργία και άλλοτε τα εξισώνουμε με διαφορές και ομοιότητες από το σήμερα. Η αντπαράθεση των γεγονότων μιας περασμένης εποχής απέναντιστα σημερινά αδιέξοδα, τις εθιμοτυπικές διαμαρτυρίες του αγροτικού κόσμου, και στην γενικευμένη “στεγανότητα” των κοινωνικών ομάδων είναι ένας τρόπος να κατανοήσουμε πληρέστερα και τις δύο εποχές.

Ο “πυρετός της σταφίδας”

Στο τελευταίο μισό του 19ου αιώνα η παραγωγή και η εξαγωγή σταφίδας σημείωσε στην βορειοδυτική Πελοπόννησο εκπληκτική άνοδο ιδιαίτερα μετά την αγροτική μεταρρύθμιση και τη διανομή της εθνικής γης (1871) δημιουργώντας ένα ευρύτατο πλέγμα από μικρούς ιδιοκτήτες και εμπόρους γύρω από την αμπελουργία, την παραγωγή και τη διακίνηση της σταφίδας μέχρι και τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Άμεση συνέπεια της αγροτικής μεταρρύθμισης και της υψηλής τιμής της σταφίδας στις ευρωπαϊκές χώρες ήταν η αλματώδη ανάπτυξη του εμπορίου της και η στροφή σχεδόν ολόκληρου του αγροτικού πληθυσμού στην καλλιέργεια της κορινθιακής σταφίδας που απέδιδε, παρά το μεγάλο κόστος παραγωγής της, μεγάλα κέρδη1 (75.000 τόνους παραγωγής σταφίδας το 1870 ). Η σταφίδα θα αποτελέσει το κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας και θα δημιουργήσει για τρεις επιπλέον δεκαετίες εισοδήματα, θέσεις απασχόλησης και μεγάλα κέρδη στη Βόρεια και τη Δυτική Πελοπόννησο. Η Γαλλία αποδείχθηκε καθοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη και την κρίση της σταφίδας καθώς όταν επλήγησαν οι γαλλικές αμπελοκαλλιέργειες από φυλλοξήρα, στράφηκε εναγωνίως προς την εισαγωγή σταφίδας απαραίτητης για την οινοπαραγωγή της. Η ζήτηση αυτή ανακόπηκε απότομα όταν το 1893 τα γαλλικά αμπέλια θεραπεύτηκαν και επιβλήθηκε από τον Ιανουάριο του 1892 από τον Jules Meline υπουργό της Γαλλίας δασμολόγιο. Το μέτρο αυτό ανήκε στην κατηγορία του προστατευτισμού που η Γερμανία είχε εγκαινιάσει το 1879 και μία μετά την άλλη το υιοθετούσαν και οι υπόλλοιπες ευρωπαϊκές χώρες .

Η πτώση της ζήτησης της σταφίδας ήταν απότομη, (στο λιμάνι του Λίβερπουλ η τιμή ενός εκατόλιτρου σταφίδας από 21 σελίνια που κόστιζε το 1892 έπεσε στα 6 σελίνια το 1893, τιμή που δεν κάλυπτε ούτε τα έξοδα μεταφοράς) και βρήκε την αγροτοκοινωνία της βορειοδυτικής Πελοποννήσου απροετοίμαστη χωρίς οργανωμένο αγροτικό συνδικαλισμό και χωρίς να είχαν αναπτυχθεί αγροτικοί συνεταιρισμοί που να αναλάμβαναν την διανομή της σταφίδας και να συγκρατούσαν τους οικονομικούς κραδασμούς της άστατης αγοράς. Η πτώση των αγροτικών τιμών και της έγγειας προσόδου, το βάρος των χρεών και των φόρων, η φτώχεια σε ολόκληρα χωριά που επεκτεινόταν στα όρια του πάνδημου λιμού έφεραν αντιμέτωπο τον αγροτικό κόσμο της βορειοδυτικής Πελοποννήσου με συνθήκες πρωτοφανούς απελπισίας. Στην προσπάθεια τους να αποφύγουν την φτώχεια οι αγρότες προσφύγανε στην μετανάστευση και σημειώθηκε μεγάλη μετακίνηση των αγροτικών πληθυσμών προς τα κέντρα χωρίς όμως αυτό να λύνει, αλλά τουναντίον να συμβάλει, στο πρόβλημα των χρεών και των οφελών. Ενώ όσοι έμειναν, και ήταν αναγκαστικά οι περισσότεροι, προσπάθησαν να στραφούν σε ένα πιο συντηρητικό τρόπο ζωής και στην αυτοκατανάλωση. Η σταφιδική κρίση δεν έμεινε μόνο στα πλαίσια των αγροτικών χωριών και έπληξε παράλληλα και τον υπόλοιπό πληθυσμό των γύρω περιοχών που διατηρούσε οικονομικές σχέσεις με τους σταφιδοπαραγωγούς διευρύνοντας ένα φαύλο κύκλο και προλειαίνοντας τον δρόμο για την κοινωνική αγανάκτηση. Η σύγκρουση πρώτα με τους τοκογλύφους και τους εμπορομεσάζοντες και έπειτα με τον φορολογικό και κατασταλτικό μηχανισμό του κράτους ήταν αναπόφευκτη. Στο φύλλο της 22ας Δεκεμβρίου του 1894 η εφημερίδα Ακρόπολις προειδοποιούσε “Από τον κόσμο της πείνης. Προσοχή εις την Ηλείας. Χωριά γημνητευονται και πεινώντα. Πάνδημαι απειλαί κοινωνικών εξεγέρσεων“.



Εξέγερση της απελπισίας

Τα βίαια και αιματηρά γεγονότα που ακολούθησαν την σταφιδική κρίση το 1893-1905 ήταν, εκτός των άλλων, και αποτέλεσμα δύο μεγάλων ελλείψεων οργάνωσης του αγροτικού κόσμου. Η οικονομική ανάπτυξη που είχε επιφέρει η εξαγωγή της σταφίδας είχε μεταφέρει το κέντρο βάρος της αγροτικής παραγωγής από την οικοαυτάρκεια της πολυκαλλιέργειας σε αυτό της εντατικής μονοκαλλιέργειας γύρω από την αμπελουργία καθιστώντας όλο τον αγροτικό πληθυσμό της βορειοδυτικής Πελοποννήσου εξαρτημένο από την σταφίδα. Οι αγρότες της Πελοποννήσου στην συνεχόμενη ζήτηση που είχε η σταφίδα από τα λιμάνια του Λίβερπουλ, του Άμστερνταμ, της Οδησσού και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων αποφασίζουν να ξεριζώσουν όλες τις άλλες φυτείες και τα δέντρα τους, προκειμένου να φυτέψουν παντού αμπέλια για να καλύψουν την αιφνίδια γαλλική ζήτηση που προέκυψε κυρίως κατά τη δεκαετία του 1880. Η αναβάθμιση της παραγωγής από το επίπεδο του οίκου σε αυτό της συγκεντρωμένης εξαγωγής δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχο επίπεδο οργάνωσης των αγροτών και όπως αναφέραμε δεν αναπτύχθηκαν ούτε συνδικαλιστικές οργανώσεις ούτε αγροτικοί συνεταιρισμοί οι οποίοι θα οργανώνανε την παραγωγή και την διανομή της σταφίδας και θα απορροφούσαν το βάρος των χρεών και των κρίσεων. Σε αυτή την ανεπάρκεια θα πρέπει να συμπληρώσουμε και την απουσία αγροτικού κόμματος στην περίοδο της σταφιδικής κρίσεως, που παρά το έντονο αγροτικό στοιχείο στην Ελλάδα απουσίαζε για να μπορεί να παρακολουθεί τα προβλήματα του αγροτικού κόσμου και να τα μεταφέρει στο πεδίο του κοινοβουλίου. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της ανεπάρκειας ήταν οι οξύτατες αντιπαραθέσεις στο κοινοβούλιο μεταξύ Θεσσαλών και Πελοποννήσιων βουλευτών για το αν θα προταθεί το νομοσχέδιο για το σιτάρι ή τη σταφίδα (εφ. Ακρόπολις 8 Ιουνίου 1904). Οι βουλευτές της Πελοποννήσου κατηγορούσαν τους βουλευτές της Θεσσαλίας πως οι σιτοπαραγωγοί θέλανε να αυξήσουν την τιμή του σιταριού επιβάλλοντας νέα φορολογία στο εισαγόμενο σίτο του “λεηλατημένου και πασχόντος λαού“.

Η σταφιδική κρίση περιλαμβάνει σταφιδοπαραγωγούς, εμφυτευτές, εποχιακούς, υπηρέτες, σταφιδοεμπόρους, όλα εκείνα τα επαγγέλματα που βρίσκονται σε οικονομικό πλέγμα με τους σταφιδοπαραγωγούς και τα κατώτερα στρώματα των πόλεων και κυρίως τους χωρικούς που πλήττονταν από φτώχεια. Ξεκινώντας ως μια αγροτική κινητοποίηση η κρίση της σταφίδας μετατράπηκε με γρήγορους ρυθμούς σε μια τοπική εξέγερση πάνδημου χαρακτήρα.

Τα πρώτα σημάδια της εξέγερσης του 1893 ξεκίνησαν με την τυπική μορφή ενός ξεσπάσματος οργής. Αυθόρμητες αρνήσεις υπακοής και εξοφλήσεων σε κρατικούς οικονομικούς υπαλλήλους συνόδευσαν βίαιες επιθέσεις των χωρικών εναντίον φοροεισπρακτόρων, δικαστικών κλητήρων ή αστυφυλάκων με σκοπό την εκδίωξη τους όταν αυτοί επιχειρούσαν να εκτελέσουν κατασχέσεις κτημάτων ή εσοδείας. Τα συλλαλητήρια που ακολουθούν είναι πρωτόγνωρα για τον χαρακτήρα και τη μαζικότητα τους, γίνονται συνήθως προς τράπεζες ή προς ιδιώτες τοκογλύφους και σε όλες τις περιπτώσεις επαναλαμβάνουν το ίδιο αίτημα για αναστολή των εισπράξεων και των άμεσων φόρων. Από την εφημερίδα Ακρόπολη στο φύλλο της 3ης Ιανουαρίου 1895 διαβάζουμε: “Εν Πύργο και εν Ηλεία εν γένει εκηρύχθει δικαιοστασίαν. Ουδεμία απόφασις δικαστική εκτελείται, δικαστικός δέ κλήτηρ δεν τολμά να εξέλθη προς εκτέλεσιν ουδέ εαν συνοδεύεται με τάγμα ολόκληρου χωροφυλάκων“. Οι εξεγερμένοι δεν μένουν μόνο σε μορφές διαμαρτυρίας αλλά εκδηλώνουν και χαρακτηριστικά κοινοτικής αλληλεγγυότητας ανάλογης με τους αγώνες κατά της οθωμανοκρατίας. Υποστηρίζουν και κρύβουν φυγόδικους για χρέη. Πάλι από την ίδια εφημερίδα της 1η Ιουλίου 1895: “Ιωάννην Μπαρκούλιαν οφειλέτην δημοσίου συλληφθέντα παρά αστυνομικών οργάνων δυνάμει εντάλματος, πλήθος αφήρπασε χειρών αστυφυλάκων, ερρωμένως αντιστάτων. Ευτυχώς ουδέν απευκταίου.” Αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν στα χρέη και τα οικονομικά βάρη οι οφειλέτες όσο μπορούν κρύβονται στα χωριά ή καταφεύγουν στα βουνά ενώ οι χωρικοί μπροστά στην εμφάνιση της χωροφυλακής συσπειρώνονται και απαντούν με βία. Η άρνηση πληρωμών κατά την σταφιδική κρίση έφτασε σε τέτοιο σημείο όπου οι αρχές επιδόθηκαν σε ένα σαφάρι φοροδικών. Βιαιότητες ακολουθούν εκατέρωθεν χωρίς να λείψουν τα θύματα: “Φοβούμεθα πολύ αυτό το χυθέν εν Ηλεία αίμα….το φοβούμεθα και το αποτροπιαζόμεθα. Άνθρωπος οφείλει εις το δημόσιον. Όργανα του δημοσίου καταδιώκουν τον οφειλέτην και τον σκοτώνουν διότι….δεν έχει να πληρώσει”.



Οι αναρχικοί της Ελληνικής Δημοκρατίας

Σημαντική συμβολή στα γεγονότα της σταφιδικής κρίσης του 1893-1905 είχε το διάχυτο κίνημα των αναρχοσοσιαλιστών με έδρα τους την Πάτρα και τον Πύργο. Η Πάτρα έγινε από πολύ νωρίς κέντρο ανάπτυξης σοσιαλιστικών ιδεών σε αντιπαράθεση με τις υπόλοιπες πόλεις της χέρσας Ελλάδας. Σε αυτό συνέβαλε ασφαλώς το γεγονός πως η Πάτρα αποτελούσε ανέκαθεν φιλόξενο λιμάνι για Ιταλούς κυρίως αυτούς που ήλθαν μετά την επανάσταση του 1848 και μετέφεραν μαζί με τις αποσκευές τους και τις νεαρές τότε σοσιαλιστικές ιδέες. Οι αναρχικοί της Πάτρας και της Αχαΐας είχαν συγκροτήσει τον “Δημοκρατικό σύλλογο Πατρών” με όργανο τους εφημερίδα με τίτλο “Ελληνική Δημοκρατία”. Στο μοναδικό της φύλλο τον Μάιο του 1877 είχαν τυπώσει ένα είδος προγράμματος που εξέφραζε ιδέες ενός ουμανιστικού αναρχισμού και το καταστατικό του “Δημοκρατικού συνδέσμου του λαού”. Σε ποιό βαθμό επέδρασαν και υποκίνησαν οι αναρχοσοσιαλιστές την αγροτική εξέγερση; Αυτό είναι πραγματικά δύσκολο να απαντηθεί. Είναι σίγουρο πως τα δύο φαινόμενα συνέπεσαν ιστορικά στον ίδιο χρόνο και στο ίδιο περιβάλλον. Η Καίτη Αρώνη-Τσίχλη υποστηρίζει πως αυτές οι μορφές αγροτικής διαμαρτυρίας αποτελούν πάγια τακτική των αγροτικών πληθυσμών και απαντιούνται και σε άλλες χώρες όπως τις περίφημες Ζακερί (jacquerie) των γαλλικών αγροτικών εξεγέρσεων. Εξάλλου από τα ίδια τα αιτήματα και το περιεχόμενο των αγροτικών αγώνων υπάρχει σαφής απόσταση από το πρόγραμμα των αναρχοσοσιαλιστών. Τα αιτήματα των σταφιδοπαραγωγών ήταν κυρίως παρεμβατικής φύσεως και ζητούσαν από το κράτος την λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την απαλλαγή ή τον διακανονισμό των χρεών τους. Τα χρέη αυτά ήταν είτε προς το δημόσιο είτε προς την τράπεζα ή προς τους τοκογλύφους και μαζί με την απαλλαγή τους από αυτά οι σταφιδοκαλλιεργητές ζητούσαν να σταματήσουν οι δικαστικές διώξεις των φυγοδικών. Η Καίτη Αρώνη-Τσίχλη γράφει χαρακτηριστικά “οι σταφιδοπαραγωγοί δεν επιδιώκουν να αλλάξουν το καθεστώς, αλλά μόνον να καταγγείλουν ότι δεν τους αντιπροσωπεύει σε αυτό. Το κράτος δεν εκλαμβάνεται ως έκφραση μιας κυριαρχίας τάξης αλλά ως η μη-έκφραση του Αμπελουργικού κόσμου”.

Ωστόσο προγενέστεροι μελετητές είναι πιο φιλικοί στην ιδέα της συμβολής των αναρχοσοσιαλιστών στην ανάπτυξη της σταφιδικής εξέγερσης αν και θα πρέπει να μην παραβλέπουμε την υπόθεση πως ίσως αυτό να οφείλεται πως και οι ίδιοι ήταν φιλικοί απέναντι στις σοσιαλιστικές ιδέες και άρα βλέπανε πιο ευνοϊκά μια μπλανική ερμηνεία της εξέγερσης. Έτσι ο Γιάννης Κορδάτος, από τα ηγετικά μέλη του ΣΕΚΕ (προκάτοχου του ΚΚΕ), στο βιβλίο του Η Ιστορία του αγροτικού ζητήματος γράφει: “Όσο κι αν οι οργανώσεις αυτές από τις τότε συνθήκες είχαν μικρές επιρροές έριξαν αρκετό σπόρο και δημιούργησαν ανάμεσα στους εργάτες αρκετά στελέχη που στάθηκαν πρωτοπόροι στον αγώνα της μωριαΐτικης αγροτιάς“. Αλλά και ο ίδιος δέχεται στην συνέχεια τον αυθόρμητο και μη οργανωμένο χαρακτήρα των σταφιδοκαλλιεργητών. Την ίδια αμφισημία κάνει και ο Κώστας Βεργόπουλος το 1975 στο δικό του έργο το Αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα όπου υποστηρίζει την άμεση επίδραση των “ελευθεροσοσιαλιστικών οργανώσεων στην βόρειο-δυτκή Πελλοπόνησο” αλλά ταυτόχρονα σημειώνει πως “ανέκαθεν στην Ελλάδα αιματηρές εξεγέρσεις αγροτών είχαν έκδηλα στοιχεία αγροτικού αναρχισμού“. Ενώ ο Γ. Λεονταρίτης στο Ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, (Αθήνα, Εξάντας, 1978) είναι κατηγορηματικά αρνητικός προς τις παραπάνω υποθέσεις. Οι αγροτικές εξεγέρσεις, γράφει, “αντανακλούσαν προ-πολιτικές πράξεις διαμαρτυρίας των χωρικών κατά της φτώχειας και της καταπίεσης. Εμβρυώδεις κοινωνικές διαμαρτυρίες χωρίς καμιά οργανωμένη ριζοσπαστικοποίηση εμπνευσμένη από ιδεολογικά πρότυπα”.

Όπως και αν έχει τα δύο φαινόμενα άσχετα με αν είναι ο “αγροτικός αναρχισμός” αυτός που ενέπνευσε τους πρώιμους σοσιαλιστές ή οι “ελευθεροσοσιαλιστικές ιδέες” αυτές που “διαμόρφωσαν μια κοινή γλώσσα με τους αγρότες” σίγουρο είναι πως συγκατοίκησαν μέσα στο ίδιο το γεγονός και δράσανε σε παρόντα χρόνο και αλληλοεπικαλυπτικά. Άλλωστε στις μεγάλες ένοπλες διαδηλώσεις των αμπελουργών το ελληνικό κράτος απάντησε με συλλήψεις αναρχικών μαζί με αγροτών καταδικάζοντας τους σε πολλά χρόνια φυλάκισης. Ενώ πολλές μεμονωμένες πράξεις βίας οι οποίες έφεραν επάνω τους το στίγμα της τρομοκρατίας της εποχής δεν έλειψαν όπως η σημαντικότερη όλων της δολοφονίας με μαχαίρι του τραπεζίτη Διονύσιου Φραγκόπουλου και τον τραυματισμό του σταφιδοέμπορου Ανδρέα Κόλλα από τον σανδαλοποιό αναρχικό Δημητρη Ματσάλη στην πλατεία Γεωργίου Α΄της Πάτρας το 1896. Τα γεγονότα αυτά σηματοδοτούν την άνοδο του αναρχικού κινήματος δίπλα στην επιτυχία της αγροτικής εξέγερσης.



Η κοινωνιολογία της εξέγερσης της σταφίδας

Η συμμετοχή και άλλων κοινωνικών στρωμάτων στην εξέγερση των σταφιδοκαλλιεργητών συνέβαλε και στην εύρεση άλλων και νέων μορφών αγώνα και διεκδίκησης. Σύλλογοι, επιτροπές συλλαλητηρίων, διοργανώσεις κινητοποιήσεων και υπομνήματα στέλνονται προς τον βασιλιά, τη Βουλή και την κυβέρνηση. Στην Βουλή οι βουλευτές των σταφιδοπαραγωγικών περιοχών σπάνε την κομματική πειθαρχία και Τρικουπικοί και Δελληγιανικοι βουλευτές συνασπίζονται και προβάλουν μαζί τις διεκδικήσεις των περιοχών τους. Το κράτος τελικά υιοθετεί μετά από όλη αυτή την κατάσταση ένα είδος παρεμβατικής πολιτικής που παλινδρομεί μεταξύ της ατολμίας και της απροθυμίας του να την εφαρμόσει κυριολεκτικά. Επιχειρεί περιστασιακά ελαττώσεις ή παραγραφές χρεών, ιδρύει την Σταφιδική τράπεζα, ασκεί παρεμβατική πολιτική ιδρύοντας τον Αυτόνομο Σταφιδικό Οργανισμό και παίρνει μια σειρά από άλλα μέτρα με την ίδρυση της “Ενιαίας προς προστασίαν της παραγωγής και της εμπορίας της σταφίδας”.

Σε αντίθεση με την ιδεολογική σταθερά της ταξικής ανάλυσης τα γεγονότα το 1893-1905 αποτέλεσαν περισσότερο ένα κίνημα ένωσης τάξεων με τοπικό χαρακτήρα παρά μια αμιγώς ταξική πάλη. Η κρίση της σταφίδας συσπείρωσε μαζί όλους τους πληγωμένους πληθυσμούς ανεξαρτήτως της επαγγελματικής ή κοινωνικής θέσης τους αντιμέτωπους με την πλεονεξία των κερδοσκόπων σταφιδομεσαζόντων, τους ιδιώτες τοκογλύφους και τον φορομπηχτικό και κατασταλτικού μηχανισμού του ελληνικού κράτους. Ο τονισμός αυτής της συνεργασίας των τάξεων χρωματίζει όλα τα συλλαλητήρια και τονίζεται σε κάθε αναφορά από τις εφημερίδες της εποχής Ακρόπολις, Λαϊκή, Νεολός και Πελοπόννησος,“όλαι αι τάξεις είναι υπέρ της σταφίδας και τα συλλαλητήρια είναι πάνδημα“. Το αγροτικό κίνημα κατά την σταφιδική κρίση επεκτάθηκε γρήγορα από ένα κίνημα σταφιδοπαραγωγών σε ένα γενικότερο κίνημα τοπικής υπεράσπισης. Αυτό το στοιχείο προβάλλεται συνεχώς από την αρθρογραφία των εφημερίδων, τα ψηφίσματα και τις αποφάσεις των συλλαλητηρίων και των συλλόγων ακόμη και από την τοπική προέλευση των συμμετεχόντων στο κίνημα. Πόλη και ύπαιθρος κατά τη σταφιδική κρίση δεν παρουσίασαν κανένα στοιχείο αντίθεσης. Η διαφορά δομών και ιδεολογιών σύμφωνα με τους υφιστάμενους τρόπους ζωής των δύο αυτών κόσμων δεν εμπόδισαν την ενότητα των επιθυμιών που έφερε τους σταφιδοπαραγωγούς και τους κατοίκους των πόλεων στην ίδια σύμπλευση επιδιώξεων και στόχων.

Αντί επιλόγου παραθέτουμε από την Καίτη Αρώνη-Τσίχλη:


“Τελειώνοντας θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το κίνημα των σταφιδοπαραγωγών επαρχιών της Πελοποννήσου κατά την σταφιδική κρίση ως απολίτικο. Θα μπορούσαμε επίσης να προσθέσουμε ότι οι σταφιδοπαραγωγοί προβλήθηκαν ως το σύμβολο όσων θεωρούνταν ότι αδικούνται από την υπόλοιπη κοινωνία. Κίνημα εξέγερσης κατά της οικονομικής καταστροφής και της εξαθλίωσης, το αγροτικό κίνημα των ετών της μεγάλης σταφιδικής κρίσης άφησε βαθιά σημάδια στη συλλογική τοπική ψυχολογία. Υπήρξε η διαμαρτυρία ενός πληθυσμού που προσπαθούσε όχι μόνο να διατηρήσει τις συνθήκες διαβίωσης του, αλλά, επίσης, ένα τρόπο ζωής βασισμένο στην “κουλτούρα” του αμπελιού…”





1.”Πράγματι, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, τα έξοδα που απαιτούσε η καλλιέργεια της σταφίδας ήταν υπερπενταπλάσια των εξόδων καλλιέργειας του σίτου, υπερτριπλάσια αυτών των οσπρίων και υπερδιπλάσια των εξόδων της πατάτας. Μόνο μια μεγάλη διαφορά αποδόσεων και η προσμονή μεγάλων μελλοντικών κερδών μπορεί να δικαιολογήσει την επιμονή του αγροτικού κόσμου στην καλλιέργεια της σταφίδας. Πολύ περισσότερο που η σταφιδάμπελος απαιτούσε αρχική χρηματική επένδυση και συγχρόνως οικονομική αντοχή των παραγωγών ώστε να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες 4-5 χρόνων που απαιτούσαν ταφυτώρια ώσπου να αρχίσουν να αποδίδουν πλήρως καρπό. ” (Κώστας Βεργόπουλος , “Το Αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα” )



Βιβλιογραφία (οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, στο έργο της ιστορικού Καίτης Αρώνη-Τσίχλη και επί της ουσίας η μελέτη μας αποτελεί ένα εκτενές σχόλιο στην ευρύτερη εργασία της )

-Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, Οι αγροτικοί αγώνες την περίοδο της σταφιδικής κρίσης 1893-1905, περιοδική έκδοση ιστορικών σπουδών,1997.

-Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, Το σταφιδικό ζήτημα και οι κοινωνικοί αγώνες Πελοπόννησος 1893-1905, Εκδόσεις Παπαζήσης

-Κώστας Βεργόπουλος , “Το Αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα”, Εκδόσεις Εξάντας

Ο πιο διάσημος εν ζωή αμερικανός συγγραφέας PhilipRothαπαντά με e-mailστα ερωτήματα του NewYorker μετά την ορκομωσία του Τrump. Ακολουθεί το εκίμενο του περιοδικού:
Το 2004, ο Philip Roth δημοσίευσε το μυθιστόρημα "Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής."Οι τέσσερις κύριοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος, που εκτυλίσσεται στην περίοδο ανάμεσα στον Ιούνιο του 1940 και τον Οκτώβριο του 1942, είναι μια οικογένεια Αμερικανών Εβραίων, των Roths, από το Newark- της Bess, του Herman και των δύο παιδιών τους, του Philip και της Sandy. Η οικογένεια είναι ένθερμοι υποστηρικτές του FranklinDelanoRoosevelt, αλλά στο μυθιστόρημα παρά την προσδοκία τους, ο
Rooseveltέχασε την τρίτη θητεία στις εκλογές και προς μεγάλη έκπληξη εκλέχθηκε ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος, CharlesLindbergh- του οποίου η νίκη έφερε τα πάνω κάτω όχι μόνο στην πολιτική στην Αμερική, αλλά στην ίδια τη ζωή.
Το υπαρκτό πρόσωπο Lindbergh ήταν οπαδός του απομονωτισμού και ευαγγελιζόταν το σύνθημα που δανείστηκε ο Donald Trump στην Προεδρική εκστρατεία του και στην εναρκτήρια ομιλία του: "Πρώτα η Αμερική ". Ο μυθιστορηματικός Lindbergh, που στηρίζεται στο πραγματικό πρόσωπο, όπως και ο πραγματικός Trump, εξέφραζε τον θαυμασμό του για έναν δολοφόνο Ευρωπαίο δικτάτορα και η εκλογή του ενθάρρυνε την ξενοφοβία. Στο μυθιστόρημα του Roth, μια ξένη δύναμη- η ναζιστική Γερμανία -παρεμβαίνει στις αμερικανικές εκλογές, οδηγώντας σε μια θεωρία ότι ο Πρόεδρος είναι υπό συνθήκες εκβιασμού. Στην πραγματική ζωή, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ερευνούν τους δεσμούς του Trump με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και την πιθανότητα ότι υπάρχει ένας μυστικός φάκελος πληροφοριών – «kompromat» - σύμφωνα με τον οποίο δίνει στη Ρωσία δυνατότητα να χειραγωγεί το καθεστώς.

Ο Roth έγραψε στην βιβλιοκριτική των Times ότι «Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής"δεν προοριζόταν ως μυθιστορηματική περιγραφή της πραγματικότητας. Αντίθετα, ήθελε να δραματοποιήσει μια σειρά από «ως εάν» που ποτέ δεν βίωσε η Αμερική, αλλά ήταν η «πραγματικότητα κάποιου άλλου» –π.χ εκείνη των Εβραίων της Ευρώπης. «Το μόνο που κάνω», έγραψε, «είναι να αφαιρέσω απομοιραιοποιήσω το παρελθόν, αν υπάρχει μια τέτοια λέξη, δείχνοντας πως θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά και θα μπορούσε να έχει συμβεί κι εδώ."

Την περασμένη εβδομάδα, ο Rothρωτήθηκε, μέσω e-mail, αν το ίδιο «έχει» ήδη συμβεί τελικά εδώ, στην Αμερική. Απάντησε, "Είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε την εκλογή ενός φανταστικού Προέδρου, όπως ο CharlesLindbergh από ένα πραγματικό Πρόεδρο, όπως ο DonaldTrump.Ο Lindbergh, παρά τη συμπάθεια του στους ναζί και τη ροπή του στο ρατσισμό, ήταν ένας μεγάλος ήρωας της αεροπορίας, που είχε δείξει τεράστιο φυσικό θάρρος και ήταν μια αεροναυτική ιδιοφυΐα που διέσχισε τον Ατλαντικό το 1927. Είχε χαρακτήρα και είχε ουσία και, μαζί με τον HenryFord, ήταν, σε όλο τον κόσμο, ο πιο διάσημος Αμερικανός της εποχής του. Ο Trump είναι απλά ένας καλλιτέχνης της εξαπάτησης. Το σχετικό βιβλίο για τον αμερικανό προπάτορα του Trump είναι το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ «ο άνθρωπος με αυτοπεποίθηση»,« το απειλητικά απαισιόδοξο, τολμηρά εφευρετικό μυθιστόρημα του Μέλβιλ, το τελευταίο του, που θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τίτλο «Η τέχνη της απάτης».

Ο Roth σημείωσε ότι η Αμερικανική πραγματικότητα, η "αμερικανική οργή" , καθιστά πιο δύσκολο για αυτόν το εγχείρημα να γράψει μυθιστόρημα. Στο ερώτημα, «μήπως ο DonaldTrumpξεπερνά τη φαντασία του συγγραφέα;», ο Roth απαντά, "Δεν είναι οTrumpως χαρακτήρας, ένας ανθρώπινος τύπος, ο τύπος του realestate, ο αδαής και ανάλγητος δολοφόνος καπιταλιστής -που ξεπερνά τη φαντασία. Είναι δυστυχώς ο Trump, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.

«Γεννήθηκα το 1933», συνέχισε, «τη χρονιά που εγκαινιάστηκε από τον Roosevelt η πολιτική του F.D.R. (FirstNewDeal) . Ο Roosevelt διετέλεσε Πρόεδρος μέχρι που ήμουν δώδεκα χρονών. Έκτοτε έγινα Δημοκρατικός, οπαδός του Roosevelt. Βρήκα πολλά ανησυχητικά σημάδια για τους πολίτες κατά τη διάρκεια των θητειών του Ρίτσαρντ Νίξον και του Τζορτζ Μπους. Αλλά, όσο κι αν είδα τους τελευταίους υπό το πρίσμα των ορίων του χαρακτήρα τους ή της διάνοιας τους, με τίποτε δεν συγκρίνονται με την ανθρώπινη φτώχια του Trump: άγνοια της διακυβέρνησης, της ιστορίας, της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της τέχνης, ανικανότητα να εκφράσει ή να αναγνωρίσει λεπτότητα ή απόχρωση , αποστέρηση κάθε έννοιας ευπρέπειας και λεξιλόγιο εβδομήντα επτά λέξεων που είναι καλύτερα να ονομάζεται γλώσσα της κουτοπονηριάς, παρά αγγλική».

Ο Roth αποσύρθηκε από το γράψιμο στα εβδομήντα επτά του χρόνια, αλλά, δεδομένης της απειλής ο Trump να φιμώσει τη δημοσιογραφία, που είναι ζωτικής σημασίας γι'αυτόν, πως βλέπει το ρόλο των Αμερικανών συγγραφέων σήμερα;

"Σε αντίθεση με τους συγγραφείς στην Ανατολική Ευρώπη στη δεκαετία του εβδομήντα, στους Αμερικανούς συγγραφείς δεν κατασχέθηκε η άδεια οδήγησης, ούτε απαγορεύθηκε στα παιδιά τους να γραφτούν στα πανεπιστήμια. Οι συγγραφείς τώρα εδώ δεν ζουν υπόδουλοι ενός ολοκληρωτικού αστυνομικού κράτους και δεν θα ήταν φρόνιμο να συμπεριφερόμαστε σαν να έγινε κάτι τέτοιο, εκτός αν - ή μέχρι να υπάρξει μια πραγματική επίθεση στα δικαιώματά μας και η χώρα πνιγεί στο ποτάμι των ψεμάτων του Trump. Εν τω μεταξύ, φαντάζομαι οι συγγραφείς θα συνεχίσουν σθεναρά να εκμεταλλεύονται την τεράστια αμερικανική ελευθερία που υπάρχει για να γράψουν ό, τι θέλουν, να μιλήσουν για την πολιτική κατάσταση ή να οργανώνονται κατά το δοκούν. "

Πολλά χωρία από το βιβλίο "Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής"απηχούν συναισθήματα που εκφράζουν σήμερα οι ευάλωτοι Αμερικανοί, οι μετανάστες και οι μειονότητες, που έχουν θορυβηθεί από την εκλογή του Trump, όπως οι Εβραίοι του Νιούαρκ είχαν φοβηθεί από την εικονική εκλογή του Λίντμπεργκ. Το βιβλίο επίσης περιγράφει λεπτομερώς τον αρνητισμό τους. Η εκλογή του Λίντμπεργκ κατέστησε φανερό στον επτάχρονο "FilipRoth"ότι "η εξέλιξη του απρόβλεπτου ήταν τα πάντα. Γύρισε ο κόσμος ανάποδα με λάθος τρόπο, το αδυσώπητο απρόβλεπτο ήταν αυτό που εμείς οι μαθητές μελετούσαμε στην «Ιστορία», μια ακίνδυνη ιστορία, όπου το απρόσμενο στο καιρό του παρελθόντος εξιστορείται στη σελίδα του βιβλίου της ιστορίας, ως αναπόφευκτο τότε. Αυτό που αποκρύπτει η επιστήμη της ιστορίας είναι ο τρόμος του απρόβλεπτου για τους ανθρώπους, αντίθετα μετατρέπει μια καταστροφή σε έπος ".

Ερωτηθείς εάν αυτή η προειδοποίηση του ήταν σκόπιμη, ο Rothαπάντησε, "το μυθιστόρημά μου δεν γράφτηκε ως προειδοποίηση. Απλώς προσπαθούσα να φανταστώ τι θα είχε συμβεί σε μια εβραϊκή οικογένεια σαν τη δική μου, σε μια εβραϊκή κοινότητα, όπως το Newark, αν κάτι, έστω και αχνά μας είχε πλήξει, όπως ο ναζιστικός αντισημιτισμός το 1940, στο τέλος της πιο απροκάλυπτα αντισημιτικής δεκαετίας στην ιστορία του κόσμου. Ήθελα να φανταστώ πώς θα τα είχαμε καταφέρει, πράγμα που σήμαινε ότι έπρεπε πρώτα να εφεύρω μια καταστροφική απειλητική αμερικανική κυβέρνηση. Όσο για το πώς οTrump μας απειλεί, θα έλεγα εγώ, σαν τις ανήσυχες και καταφοβισμένες εβραϊκές οικογένειες στο βιβλίο μου, να πω ότι αυτό που είναι το πιο τρομακτικό είναι ότι ο Trumpκάνει οτιδήποτε και κάθετι που μπορεί να γίνει, συμπεριλαμβανομένης, φυσικά, της πυρηνικής καταστροφής ». ♦

Judith Thurman NewYorker, 30.1.2016

Σχέδιο Β χωρίς φτώχεια, χωρίς ανεργία, χωρίς χρέος, χωρίς ευρώ

Ο Alexander Anievas είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα πολιτικών επιστημών του πανεπιστήμιου του Κονέκτικατ και ο Γιώργος Σουβλής είναι υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Φλωρεντίας και συνεργάτης διαφόρων μπλογκ και περιοδικών (Jacobin, ROAR, Salvage).

ΓΣ: Θα ήθε­λες να μας συ­στη­θείς, εστιά­ζο­ντας στις ση­μα­ντι­κό­τε­ρες ακα­δη­μαϊ­κές και πο­λι­τι­κές σου εμπει­ρί­ες;
ΑΑ: Νο­μί­ζω ότι τα πρώτα βι­βλία που πραγ­μα­τι­κά με ει­σή­γα­γαν στην πο­λι­τι­κή ήταν Οι Ανοι­χτές Φλέ­βες της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής του Εντουάρ­ντο Γκα­λέ­α­νο και το Σκο­τώ­νο­ντας την Ελ­πί­δα του Ουί­λιαμ Μπλουμ, τα οποία διά­βα­σα λίγο καιρό μετά την απο­φοί­τη­σή μου από το λύ­κειο. Η ανά­γνω­ση αυτών των βι­βλί­ων άνοι­ξε την πόρτα σε μια ιστο­ρία, για την οποία ως τότε δε γνώ­ρι­ζα τί­πο­τα. Ξέ­ρε­τε, με­γα­λώ­νο­ντας κα­νείς στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες, δε μα­θαί­νει για τη μακρά και πο­λύ­πα­θη ιστο­ρία του αμε­ρι­κά­νι­κου ιμπε­ρια­λι­σμού ανά τον κόσμο· υπο­τί­θε­ται ότι η Αμε­ρι­κή ήταν μια δύ­να­μη του “καλού” και της στα­θε­ρό­τη­τας σε πα­γκό­σμια κλί­μα­κα, όπως μα­θαί­νει κα­νείς στο σχο­λείο. Φυ­σι­κά, η ανά­γνω­ση αυτών των βι­βλί­ων (με­τα­ξύ πολ­λών άλλων στη συ­νέ­χεια) μου άνοι­ξε του­λά­χι­στον τα μάτια. Ώθηση για τη με­λέ­τη της ιστο­ρί­ας των αμε­ρι­κα­νι­κών εξω­τε­ρι­κών επεμ­βά­σε­ων απο­τέ­λε­σαν οι εκτε­τα­μέ­νες συ­ζη­τή­σεις μου με τον Θείο μου (Ralph Anievas) σχε­τι­κά με τη χά­ρα­ξη της αμε­ρι­κα­νι­κής διε­θνούς πο­λι­τι­κής στη διάρ­κεια του 20ού αιώνα. Πραγ­μα­τι­κά, με έφερε σε επαφή με μια ιστο­ρία που αγνο­ού­σα. Δεν ήμουν πολύ καλός μα­θη­τής, ενώ με την πο­λι­τι­κή δεν είχα ιδιαί­τε­ρη σχέση. Με εν­διέ­φε­ρε όμως η ιστο­ρία και ο θείος μου γνώ­ρι­ζε πολλά σχε­τι­κά: είχε σπου­δά­σει Διε­θνείς Σχέ­σεις σε με­τα­πτυ­χια­κό επί­πε­δο, δί­δα­ξε για λίγο ως βοη­θός, και είναι γε­νι­κά άν­θρω­πος της δια­νό­η­σης. Άσκη­σε συ­νε­πώς με­γά­λη επιρ­ροή στην πρώ­ι­μη δια­νοη­τι­κή και πο­λι­τι­κή μου εξέ­λι­ξη.

Η άλλη κομ­βι­κή στιγ­μή για τη δια­μόρ­φω­ση της πο­λι­τι­κής και δια­νοη­τι­κής μου πο­ρεί­ας ήταν οι κα­θο­δη­γού­με­νοι από τις ΗΠΑ πό­λε­μοι στο Αφ­γα­νι­στάν και το Ιράκ κι οι εμπει­ρί­ες μου στο αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα. Ήρθα στο Λον­δί­νο για τις προ­πτυ­χια­κές μου σπου­δές αμέ­σως μετά το χτύ­πη­μα της 9/11. Εκεί­νον τον καιρό, θα πε­ριέ­γρα­φα κατά πάσα πι­θα­νό­τη­τα τον εαυτό μου ως “δη­μο­κρα­τι­κό σο­σια­λι­στή” (στην ουσία σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τη), με εν­δια­φέ­ρον για την Κρι­τι­κή Θε­ω­ρία της Σχο­λής της Φραν­κφούρ­της, με την οποία ήρθα σε επαφή λίγο μετά την έναρ­ξη των προ­πτυ­χια­κών μου σπου­δών. Ήμουν ενα­ντί­ον της επέμ­βα­σης στο Αφ­γα­νι­στάν, αλλά δεν είχα εμπλα­κεί ακόμα στην πο­λι­τι­κή τότε. Όμως, καθώς το αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα άρ­χι­σε να ανα­πτύσ­σε­ται πριν την έναρ­ξη του πο­λέ­μου στο Ιράκ, άρ­χι­σα να συμ­με­τέ­χω σε δια­δη­λώ­σεις, πο­λι­τι­κές συ­να­ντή­σεις και τα σχε­τι­κά. Ήταν πραγ­μα­τι­κά μια εμπει­ρία που με ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σε, καθώς οι άν­θρω­ποι που άκου­γα να μι­λά­νε ανοι­χτά ενα­ντί­ον του πο­λέ­μου και με τους οποί­ους συμ­φω­νού­σα πιο πολύ έτει­ναν στον μαρ­ξι­σμό, γε­γο­νός που πυ­ρο­δό­τη­σε το εν­δια­φέ­ρον μου να δια­βά­σω τους κλα­σι­κούς: Μαρξ. Έν­γκελς, Λένιν, Μπου­χά­ριν, Λού­ξε­μπουργκ, Τρό­τσκι, Λού­κατς, Γκράμ­σι, κλπ. Η βι­βλιο­γρα­φία, επί­σης, για τον Νέο Ιμπε­ρια­λι­σμό (π.χ. Χάρ­βεϋ, Γκό­ουαν, Καλ­λί­νι­κος, κλπ.), που πυ­ρο­δο­τή­θη­κε από τον Ιρα­κι­νό Πό­λε­μο, με επη­ρέ­α­σε πολύ εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο. Την ίδια εποχή με­λε­τού­σα τη ρω­σι­κή και σο­βιε­τι­κή ιστο­ρία και με συ­νε­πή­ρε η Μπολ­σε­βι­κι­κή Επα­νά­στα­ση και οι λόγοι του εκ­φυ­λι­σμού της. Για καλή μου τύχη, ο κα­θη­γη­τής μου σε ένα από τα σε­μι­νά­ρια, o Gonzo Pozo-Martin,ήταν μαρ­ξι­στής, κι εν­θάρ­ρυ­νε το εν­δια­φέ­ρον μου για το θέμα, και τον μαρ­ξι­σμό γε­νι­κό­τε­ρα, σε με­γά­λο βαθμό. Το εν­δια­φέ­ρον μου για τις κοι­νω­νιο­λο­γι­κές συ­νέ­πειες των διε­θνών σχέ­σε­ων, που αρ­γό­τε­ρα θα γί­νο­νταν επί­κε­ντρο της έρευ­νάς μου, πι­θα­νόν να πή­γα­σε από τη με­λέ­τη της Μπολ­σε­βι­κι­κής Επα­νά­στα­σης και τις άμε­σες συ­νέ­πειές της. Διότι όποιοι και να ήταν οι λόγοι που συ­νέ­βα­λαν στον εκ­φυ­λι­σμό και την ακό­λου­θη στα­λι­νι­κή αντε­πα­νά­στα­ση ενα­ντί­ον της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης, ήταν ξε­κά­θα­ρα οι επι­πτώ­σεις του “διε­θνούς” ιμπε­ρια­λι­σμού, και ιδιαί­τε­ρα του “δυ­τι­κού”, εκεί­νες που συ­νέ­βα­λαν πε­ρισ­σό­τε­ρο.



ΓΣ: Το πεδίο ει­δί­κευ­σής σου είναι οι Διε­θνείς Σχέ­σεις. Πριν λίγα χρό­νια έγρα­ψες ένα άρθρο με θέμα τη σχέση του πε­δί­ου με τον μαρ­ξι­σμό, υπό τον τίτλο “Η ανα­γέν­νη­ση του ιστο­ρι­κού υλι­σμού στη θε­ω­ρία των διε­θνών σχέ­σε­ων”. Θα μπο­ρού­σες να ιστο­ρι­κο­ποι­ή­σεις αυτήν την ανα­γέν­νη­ση; Πότε έλαβε χώρα;



ΑΑ: Αυτό το άρθρο ήταν η ει­σα­γω­γή για ένα βι­βλίο που επι­με­λή­θη­κα, το Marxism and World Politics (2010). Νο­μί­ζω ότι οι λόγοι ανα­νέ­ω­σης της μαρ­ξι­στι­κής σκέ­ψης εντός των ΔΣ ήταν σε με­γά­λο βαθμό απο­τέ­λε­σμα κά­ποιων εξε­λί­ξε­ων που ανέ­φε­ρα πα­ρα­πά­νω: συ­γκε­κρι­μέ­να, η επο­νο­μα­ζό­με­νη επι­στρο­φή του αμε­ρι­κά­νι­κου ιμπε­ρια­λι­σμού που εκ­προ­σω­πού­σαν οι πό­λε­μοι στο Αφ­γα­νι­στάν και το Ιράκ και, γε­νι­κό­τε­ρα, η εμ­φα­νής αλ­λα­γή στη χά­ρα­ξη της διε­θνούς πο­λι­τι­κής κατά τη δεύ­τε­ρη θη­τεία του Μπους προς πιο ξε­κά­θα­ρα κα­τα­να­γκα­στι­κές μορ­φές πα­ρεμ­βα­τι­σμού. Προ­φα­νώς, ο αμε­ρι­κά­νι­κος (και “δυ­τι­κός”) ιμπε­ρια­λι­σμός ποτέ δεν εξέ­λει­ψε, παρά τον ντόρο περί των “ει­ρη­νευ­τι­κών” απο­τε­λε­σμά­των της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης στη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του '90: είναι χρή­σι­μο να θυ­μό­μα­στε ότι η προ­ε­δρία Kλί­ντον ανέ­λα­βε, χωρίς να κη­ρύ­ξει πό­λε­μο, τις πιο έντο­νου στρα­τιω­τι­κού χα­ρα­κτή­ρα επεμ­βά­σεις απ’ ό,τι οποια­δή­πο­τε άλλη αμε­ρι­κα­νι­κή προ­ε­δρία κατά τον 20ό αιώνα. Πα­ρό­λα αυτά, η ανα­ζω­πύ­ρω­ση πιο κραυ­γα­λέ­ων μορ­φών στρα­τιω­τι­κών επεμ­βά­σε­ων εκ μέ­ρους των ΗΠΑ, όπως αυτές των οποί­ων γί­να­με μάρ­τυ­ρες στο Αφ­γα­νι­στάν, το Ιράκ και γε­νι­κό­τε­ρα στον “Πό­λε­μο κατά της Τρο­μο­κρα­τί­ας”, νο­μί­ζω ότι σί­γου­ρα έπαι­ξε ρόλο για την ανα­νέ­ω­ση του εν­δια­φέ­ρο­ντος για μαρ­ξι­στι­κά εμπνευ­σμέ­νες κρι­τι­κές των ΔΣ, ενώ η με­γά­λη ύφεση του 2007-9 επι­τά­χυ­νε αυτήν την τάση.

Φυ­σι­κά, αυτή η τάση δεν ήταν ενιαία. Στην αμε­ρι­κα­νι­κή ακα­δη­μία, εξ όσων γνω­ρί­ζω, ο μαρ­ξι­σμός πα­ρα­μέ­νει στο κρι­τι­κό πε­ρι­θώ­ριο της πει­θαρ­χί­ας, παρά τους πολ­λούς εξαί­ρε­τους μαρ­ξι­στές και μαρ­ξί­στριες ακα­δη­μαϊ­κούς που ερ­γά­ζο­νται στο πεδίο. Αντί­θε­τα, στον Κα­να­δά και το ΗΒ φαί­νε­ται να λαμ­βά­νει χώρα μια ανα­βί­ω­ση της μαρ­ξι­στι­κής θε­ω­ρί­ας των ΔΣ. Στη βρε­τα­νι­κή ακα­δη­μία, με την οποία είμαι πε­ρισ­σό­τε­ρο εξοι­κειω­μέ­νος, αυτή η ανα­βί­ω­ση συ­νέ­βη εν μέρει ενό­ψει της στρο­φής προς πε­ρισ­σό­τε­ρο ιστο­ρι­κο­κοι­νω­νιο­λο­γι­κές μορ­φές ανά­λυ­σης εντός των βρε­τα­νι­κών ΔΣ στις αρχές του 2000 και λόγω της ομά­δας των υπο­ψή­φιων δι­δα­κτό­ρων που προ­έ­κυ­ψε στο LSE υπό την επιρ­ροή του Fred Halliday και άλλων. Μια με­ρί­δα αυτών των υπο­ψή­φιων δι­δα­κτό­ρων ανέ­λα­βε τη συγ­γρα­φή πλή­θους ση­μα­ντι­κών έργων εντασ­σό­με­νων στην πει­θαρ­χία που, επη­ρέ­α­σε και ενέ­πνευ­σε, με­τα­ξύ άλλων, με­τα­γε­νέ­στε­ρους μαρ­ξι­στές και μαρ­ξί­στριες ακα­δη­μαϊ­κούς των ΔΣ όπως εμένα.



ΓΣ: Σε ένα από τα άρθρα σου (“The Uses and Misuses of Uneven and Combined Development”), διεκ­δι­κείς εκ νέου τη χρήση της έν­νοιας της Άνι­σης και Συν­δυα­σμέ­νης Ανά­πτυ­ξης - που ει­σή­χθη αρ­χι­κά από τον Τρό­τσκι στη στρο­φή του 20ού αιώνα - ως χρή­σι­μο ανα­λυ­τι­κό ερ­γα­λείο για τις ΔΣ. Ποια είναι η ση­μα­σία της έν­νοιας αυτής και πώς μπο­ρεί να φανεί χρή­σι­μη στο πεδίο;



AA: Λοι­πόν, σί­γου­ρα δεν ήμουν ο πρώ­τος που επα­να­διεκ­δί­κη­σε την έν­νοια της Άνι­σης και Συν­δυα­σμέ­νης ανά­πτυ­ξης για το πεδίο των ΔΣ - τα εύ­ση­μα πη­γαί­νουν στον Justin Rosenberg που πρώ­τος ει­σή­γα­γε την έν­νοια αυτή ως μία θε­ω­ρία των διε­θνών σχέ­σε­ων στη Διά­λε­ξή του στα πλαί­σια του Βρα­βεί­ου Isaac Deutscher το 1994 με τίτλο “Isaac Deutscher και η Χα­μέ­νη Ιστο­ρία των Διε­θνών Σχέ­σε­ων” (δη­μο­σιευ­μέ­νη έπει­τα στο New Left Review, I/215, 1996) και, πιο συ­στη­μα­τι­κά, στο κεί­με­νό του του 2006 “Γιατί Δεν Υπάρ­χει Διε­θνής Ιστο­ρι­κή Κοι­νω­νιο­λο­γία;” (European Journal of International Relations, 12/3). Το άρθρο που ανα­φέ­ρεις (και γρά­φτη­κε από κοι­νού με τον Jamie Allinson) ήταν σε με­γά­λο βαθμό απά­ντη­ση σε και διά­λο­γος με το έργο του Rosenberg που προ­σπά­θη­σε να χτί­σει πάνω στην ιδέα της Άνι­σης και Συν­δυα­σμέ­νης Ανά­πτυ­ξης του Τρό­τσκι με το να μας εφο­διά­ζει με μια αυ­θε­ντι­κά κοι­νω­νι­κή θε­ω­ρία του “διε­θνούς” (π.χ. πολ­λα­πλές κοι­νω­νί­ες). Τι ακρι­βώς ση­μαί­νει αυτό;

Η θε­με­λια­κή υπό­θε­ση της κλα­σι­κής κοι­νω­νιο­θε­ω­ρη­τι­κής πα­ρά­δο­σης (από τον Καρλ Μαρξ και τον Φέρ­ντι­ναντ Τένις μέχρι τον Εμίλ Ντυρ­κέμ και τον Μαξ Βέ­μπερ) ήταν ότι ο χα­ρα­κτή­ρας της ανά­πτυ­ξης κάθε δε­δο­μέ­νης κοι­νω­νί­ας κα­θο­ρί­ζε­ται από τις εσω­τε­ρι­κές δομές και τους δρώ­ντες της. Ήταν αυτή ακρι­βώς η σύλ­λη­ψη της εσω­τε­ρι­κής ιστο­ρί­ας των κοι­νω­νιών που προ­ώ­θη­σε την ανά­δυ­ση της κοι­νω­νιο­λο­γί­ας (βλέπε, με­τα­ξύ άλλων, Friedrich Tenbruck 1994, ‘Internal History of Society or Universal History’, Theory, Culture, and Society, 11: 75–93). Διότι ενώ οι αλ­λη­λε­πι­δρά­σεις με­τα­ξύ των κοι­νω­νιών μπο­ρεί να μη θε­ω­ρού­νται ασή­μα­ντες εμπει­ρι­κά, δεν απο­τε­λούν ωστό­σο αντι­κεί­με­νο της κοι­νω­νι­κής θε­ω­ρί­ας: δη­λα­δή, το “διε­θνές” πα­ρέ­μει­νε ου­σια­στι­κά ένας εν­δε­χο­με­νι­κός πα­ρά­γο­ντας, εξω­τε­ρι­κός προς τις βα­σι­κές υπο­θέ­σεις της κοι­νω­νι­κής θε­ω­ρί­ας. Κι αυτή η απου­σία οποιασ­δή­πο­τε ου­σια­στι­κής θε­ω­ρη­τι­κής σύλ­λη­ψης του “διε­θνούς” εξα­κο­λου­θεί να υφί­στα­ται ως σή­με­ρα, ενώ ο μαρ­ξι­σμός δεν απο­τε­λεί εξαί­ρε­ση σχε­τι­κά. Ακόμα κι αν η συ­γκε­κρι­μέ­νη μαρ­ξι­στι­κή προ­σέγ­γι­ση εν­νοιο­ποιεί τα κοι­νω­νι­κά συ­στή­μα­τα ως λει­τουρ­γού­ντα πρω­τί­στως είτε στο εγ­χώ­ριο είτε στο πα­γκό­σμιο επί­πε­δο - όπως έκανε ο Πο­λι­τι­κός Μαρ­ξι­σμός και η Ανά­λυ­ση των Πα­γκό­σμιων Συ­στη­μά­των, αντί­στοι­χα - το δί­λημ­μα πα­ρα­μέ­νει το ίδιο. Δου­λεύ­ο­ντας έξω από την εν­νοιο­λό­γη­ση μιας συ­γκε­κρι­μέ­νης κοι­νω­νι­κής δομής (είτε πρό­κει­ται για τη φε­ου­δαρ­χία, τον κα­πι­τα­λι­σμό, τον σο­σια­λι­σμό ή οτι­δή­πο­τε), η θε­ω­ρη­τι­κο­ποί­η­ση του “διε­θνούς” παίρ­νει τη μορφή προ­φα­νώς μιας επα­νε­φεύ­ρε­σης της εγ­χώ­ριας κοι­νω­νί­ας (με κε­φα­λαία γράμ­μα­τα): μια προ­έ­κτα­ση ανα­λυ­τι­κών κα­τη­γο­ριών προ­ερ­χό­με­νων από τη σύλ­λη­ψη της κοι­νω­νί­ας ως ενι­κής μορ­φής. Αντί­στρο­φα, στην πει­θαρ­χία των ΔΣ, το θε­ω­ρη­τι­κό επί­κε­ντρο απο­τε­λεί ακρι­βώς αυτή η διε­θνής διά­στα­ση της κοι­νω­νι­κής ύπαρ­ξης, εκλεί­που­σας σε ποι­κί­λες κοι­νω­νι­κές θε­ω­ρί­ες. Πα­ρό­λα αυτά, οι πο­λι­τι­κές ρε­α­λι­στι­κές θε­ω­ρί­ες των ΔΣ, αντί να αντι­λαμ­βά­νο­νται αυτή τη διε­θνή διά­στα­ση ως δια­κρι­τή αλλά ορ­γα­νι­κή διά­στα­ση του κοι­νω­νι­κού κό­σμου, έκα­ναν το ακρι­βώς αντί­θε­το λάθος από την κλα­σι­κή κοι­νω­νιο­λο­γι­κή πα­ρά­δο­ση: αφαί­ρε­σαν τα κοι­νω­νι­κά-ιστο­ρι­κά συμ­φρα­ζό­με­να του “διε­θνούς”, υπο­στα­σιο­ποιώ­ντας ως εκ τού­του τη γε­ω­πο­λι­τι­κή ως μια άχρο­νη “υπερ-κοι­νω­νι­κή” σφαί­ρα πο­λι­τι­κής εξαι­ρε­τι­κής ισχύ­ος. Έτσι, η ιδέα που λαν­θά­νει πίσω από την έν­νοια του Τρό­τσκι της άνι­σης και συν­δυα­σμέ­νης ανά­πτυ­ξης ως μιας γε­νι­κής θε­ω­ρί­ας της πα­γκό­σμιας ιστο­ρί­ας είναι η δυ­να­τό­τη­τα υπέρ­βα­σης της θε­ω­ρη­τι­κής διά­κρι­σης με­τα­ξύ “κοι­νω­νι­κών” και “γε­ω­πο­λι­τι­κών” τρό­πων εξή­γη­σης, επα­να­θε­ω­ρη­τι­κο­ποιώ­ντας το “διε­θνές” ως αντι­κεί­με­νο της κοι­νω­νι­κής θε­ω­ρί­ας. Επι­πλέ­ον, το κάνει με τέ­τοιον τρόπο ώστε να αφή­νει πε­ρι­θώ­ριο για τη θε­ω­ρη­τι­κή κι εμπει­ρι­κή εν­σω­μά­τω­ση των μη-δυ­τι­κών πηγών, δρώ­ντων και δυ­να­μι­κών που κα­θο­δη­γούν την πα­γκό­σμια ιστο­ρία, διαρ­ρη­γνύ­ο­ντας τον ευ­ρω­κε­ντρι­σμό. Όπως δεί­χτη­κε στο συγ­γραμ­μέ­νο από κοι­νού με τον Kerem Nisancioglu βι­βλίο μας How the West Came to Rule, αυτές οι “εξω-ευ­ρω­παϊ­κές” γε­ω­πο­λι­τι­κές συν­θή­κες και μορ­φές δρά­σης ήταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα κομ­βι­κές για τη δη­μιουρ­γία των απαρ­χών του κα­πι­τα­λι­σμού στην Ευ­ρώ­πη και τη “μα­κράς διάρ­κειας ανά­δυ­ση της Δύσης”. Θέ­το­ντας τον δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νο χα­ρα­κτή­ρα της ανά­πτυ­ξης ως τον “πιο γε­νι­κό της νόμο”, η έν­νοια της άνι­σης ανά­πτυ­ξης του Τρό­τσκι πα­ρέ­χει, επο­μέ­νως, ένα ανα­γκαία διόρ­θω­ση για κάθε ενική σύλ­λη­ψη της κοι­νω­νί­ας και για τις οι­κεί­ες μο­νο­γραμ­μι­κές θε­ω­ρή­σεις της ιστο­ρί­ας, οι οποί­ες συ­νι­στούν τη βάση των ευ­ρω­κε­ντρι­κών ερ­μη­νειών. Θέ­το­ντας τον εγ­γε­νώς δια­δρα­στι­κό χα­ρα­κτή­ρα αυτής της πολ­λα­πλό­τη­τας, η συν­δυα­σμέ­νη ανά­πτυ­ξη θέτει με τη σειρά της υπό αμ­φι­σβή­τη­ση τον με­θο­δο­λο­γι­κό εσω­τε­ρι­σμό των ευ­ρω­κε­ντρι­κών προ­σεγ­γί­σε­ων, ενώ η έν­νοια ακρι­βώς του συν­δυα­σμού πε­ρι­γρά­φει ότι δεν υπήρ­ξε ποτέ κά­ποιο κα­θα­ρό ή κα­νο­νι­στι­κό μο­ντέ­λο ανά­πτυ­ξης. Ως τέ­τοια, η θε­ω­ρία της άνι­σης και συν­δυα­σμέ­νης ανά­πτυ­ξης απο­στα­θε­ρο­ποιεί εκ βά­θρων τον με­θο­δο­λο­γι­κό εσω­τε­ρι­σμό και τον ευ­ρω­κε­ντρι­σμό της κοι­νω­νιο­θε­ω­ρη­τι­κής πα­ρά­δο­σης, κα­τα­γρά­φο­ντας θε­ω­ρη­τι­κά τον δια­δρα­στι­κό και πο­λυ­διά­στα­το χα­ρα­κτή­ρα της ανά­πτυ­ξης, απορ­ρί­πτο­ντας πα­ράλ­λη­λα κάθε υπο­στα­σιο­ποι­η­με­νη σύλ­λη­ψη του “οι­κου­με­νι­κού” ως μιας a priori ιδιό­τη­τας μιας εσω­τε­ρι­στι­κά συλ­λη­φθή­σης, ομοιο­γε­νούς ολό­τη­τας (βλέπε, επί­σης, το Recasting Iranian Modernityτου Kamran Matin).



ΓΣ: Το έργο σου στη­ρί­ζε­ται ως ένα βαθμό στην πα­ρά­δο­ση του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού, ιδιαί­τε­ρα στο έργο του Robert Brenner. Ταυ­τό­χρο­να, τον υπερ­βαί­νει, ανα­κα­τα­σκευά­ζο­ντας ποι­κί­λες πτυ­χές του. Θα μπο­ρού­σες να μας πα­ρου­σιά­σεις με πιο συ­γκε­κρι­μέ­νο τρόπο την κρι­τι­κή σου προς την πα­ρά­δο­ση του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού, εστιά­ζο­ντας στη “συ­ζή­τη­ση για τη με­τά­βα­ση” (transition debate) και το ζή­τη­μα της ανά­δυ­σης της Δύσης; Έλαβε χώρα [η με­τά­βα­ση] με δια­φο­ρε­τι­κό τρόπο απ'αυ­τόν που υπέ­δει­ξαν οι συ­γκε­κρι­μέ­νοι δια­νο­ού­με­νοι;



AA: Το πλαί­σιο της ερώ­τη­σής σου είναι εν­δια­φέ­ρον, δε­δο­μέ­νου ότι πράγ­μα­τι το έργο μου έχει επη­ρε­α­στεί από τους δια­νο­ού­με­νους του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού, όπως από τον Brenner, τον Teschke, τον Lacher κι άλ­λους, έχει υπάρ­ξει ωστό­σο, γε­νι­κά μι­λώ­ντας, και κρι­τι­κό απέ­να­ντι στην πα­ρά­δο­ση του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού. Το έργο του Robert Brenner και της Ellen Wood πραγ­μα­τι­κά προ­κά­λε­σαν αρ­χι­κά το εν­δια­φέ­ρον μου γύρω από τη “συ­ζή­τη­ση για τη με­τά­βα­ση”, είναι επο­μέ­νως κάπως λο­γι­κό το γε­γο­νός ότι απο­τέ­λε­σαν αμ­φό­τε­ροι κε­ντρι­κό αντι­κεί­με­νο κρι­τι­κής και επιρ­ρο­ής. Νο­μί­ζω ότι τα κεί­με­να του Brenner, ει­δι­κά, είναι εξαι­ρε­τι­κά σε πολλά επί­πε­δα – ιδίως τα πιο αρ­χεια­κού και ιστο­ρι­κού χα­ρα­κτή­ρα έργα του, όπως το Merchants and Revolution. Στην “οι­κεία” μου πει­θαρ­χία των ΔΣ, με­ρι­κές από τις πιο συ­ναρ­πα­στι­κές με­λέ­τες που δη­μο­σιεύ­τη­καν τις τε­λευ­ταί­ες δύο δε­κα­ε­τί­ες ανή­κουν σε Πο­λι­τι­κούς Μαρ­ξι­στές. Τα κεί­με­να του Charlie Post με θέμα τη με­τά­βα­ση στον κα­πι­τα­λι­σμό στις ΗΠΑ ήταν κατά τη γνώμη μου πρω­το­πο­ρια­κά.

Έτσι, στο βι­βλίο που συ­νέ­γρα­ψα από κοι­νού [με τον Kerem Nisancioglu], κά­νου­με χρήση μιας σει­ράς κομ­βι­κών εν­νοιών του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού (συ­γκε­κρι­μέ­να, των “νόμων ανα­πα­ρα­γω­γής” του Brenner και της “γε­ω­πο­λι­τι­κής συσ­σώ­ρευ­σης”). Αξιο­ποιού­με, επί­σης, ορι­σμέ­νες όψεις της εξή­γη­σης του Brenner για τη με­τά­βα­ση στον κα­πι­τα­λι­σμό, όπως για πα­ρά­δειγ­μα την εστί­α­σή του στην Ολ­λαν­δία και την Αγ­γλία ως τα δύο κράτη στα οποία πα­γιώ­θη­καν πλή­ρως οι κα­πι­τα­λι­στι­κές κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις, και στη ση­μα­σία του ιδιαί­τε­ρα ομοιο­γε­νούς χα­ρα­κτή­ρα της άρ­χου­σας τάξης της τε­λευ­ταί­ας κατά τη με­τά­βα­ση (πα­ρέ­χου­με, ωστό­σο, δια­φο­ρε­τι­κή εξή­γη­ση για το σχε­τι­κό θέμα).

Αλλά, όπως ανέ­φε­ρα πα­ρα­πά­νω, ασκού­με επί­σης κρι­τι­κή στις εξη­γή­σεις του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού σχε­τι­κά με τη με­τά­βα­ση, ει­δι­κά σε σχέση με την από­λυ­τα “εσω­τε­ρι­στι­κή” εξή­γη­ση της ανά­δυ­σης του κα­πι­τα­λι­σμού, η οποία επι­κε­ντρώ­νε­ται απο­κλει­στι­κά στην αγ­γλι­κή ύπαι­θρο. Ισχυ­ρι­ζό­μα­στε ότι αυτό το είδος εσω­τε­ρι­στι­κής προ­σέγ­γι­σης, από με­θο­δο­λο­γι­κή άποψη, δεν είναι τόσο λα­να­θα­σμέ­νο, όσο ατε­λές. Διότι, όπως κα­τα­δει­κνύ­ου­με και στον ρου του κει­μέ­νου, οι απαρ­χές του κα­πι­τα­λι­σμού στην Αγ­γλία (όπως και στις Κάτω Χώρες) ήταν θε­με­λιω­δώς ρι­ζω­μέ­νες εντός “εξω-ευ­ρω­παϊ­κών” επι­κα­θο­ρι­σμέ­νων πα­ρα­γό­ντων και μορ­φών δρά­σης και προ­ϋ­πέ­θε­ταν αυ­τούς του πα­ρά­γο­ντες και τις μορ­φές δρά­σης.

Για να σας δώσω ορι­σμέ­να πα­ρα­δείγ­μα­τα: για να κα­τα­νο­ή­σει κα­νείς τόσο τους λό­γους της γε­νι­κευ­μέ­νης κρί­σης της ευ­ρω­παϊ­κής φε­ου­δαρ­χί­ας κατά τον 14ο αιώνα, όσο και τους πα­ρά­γο­ντες που εξη­γούν την ικα­νό­τη­τα των δυ­τι­κών ευ­ρω­παϊ­κών κοι­νω­νιών να ξε­φύ­γουν τότε απ'αυτήν την κρίση, πραγ­μα­το­ποιώ­ντας τα πρώτα βή­μα­τα προς τον κα­πι­τα­λι­σμό, πρέ­πει να λάβει κα­νείς υπόψη, όπως κά­νου­με κι εμείς στο Κε­φά­λαιο 3, τις ευ­ρύ­τε­ρες γε­ω­πο­λι­τι­κές και οι­κο­νο­μι­κές σχέ­σεις που σφυ­ρη­λα­τή­θη­καν στην ευ­ρα­σια­τι­κή πε­ριο­χή με την εξά­πλω­ση της Μογ­γο­λι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Διότι η κα­θιέ­ρω­ση της Μογ­γο­λι­κής Ει­ρή­νης (Pax Mongolica) είχε ως απο­τέ­λε­σμα την ει­σα­γω­γή των Ευ­ρω­παί­ων δρώ­ντων σε ένα ανα­δυό­με­νο “πα­γκό­σμιο σύ­στη­μα”, αυ­ξα­νό­με­να πυ­κνών δια­κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων. Κι η άμεση συ­νέ­πεια της ανά­μει­ξης της Ευ­ρώ­πης στη Μογ­γο­λι­κή Ει­ρή­νη ήταν η αυ­ξη­μέ­νη έκ­θε­ση σε τε­χνι­κές εξε­λί­ξεις και ιδέες που εγκαι­νιά­στη­καν από την επι­στη­μο­νι­κά πιο προηγ­μέ­νη Ασία. Ενώ αυτά συ­νέ­βα­λαν σε μια σειρά εξε­λί­ξε­ων στην Ευ­ρώ­πη, η Μογ­γο­λι­κή Ει­ρή­νη απο­δεί­χθη­κε φο­ρέ­ας όχι μόνο κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων και τε­χνο­λο­γιών, αλλά και ασθε­νειών. Ο Μαύ­ρος Θά­να­τος, και οι συ­να­κό­λου­θες δη­μο­γρα­φι­κές ανα­κα­τα­τά­ξεις, οι οποί­ες οδή­γη­σαν την ευ­ρω­παϊ­κή φε­ου­δαρ­χία σε κρίση, προ­ήλ­θαν ευ­θέ­ως απ'αυτήν τη διευ­ρυ­μέ­νη σφαί­ρα δια-κοι­νω­νι­κώ­αλ­λη­λε­πι­δρά­σε­ων. Δεί­χνου­με στη συ­νέ­χεια στο Κε­φά­λαιο 4 ότι οι με­τέ­πει­τα δια­φο­ρε­τι­κές κα­τευ­θύν­σεις που προ­έ­κυ­ψαν εντός της Ευ­ρώ­πης ήταν προ­ϊ­όν του αντα­γω­νι­σμού με­τα­ξύ των υπερ­δυ­νά­με­ων της Οθω­μα­νι­κής και της Αψ­βουρ­για­νής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Μέσω διαρ­κούς στρα­τιω­τι­κής πί­ε­σης στη διάρ­κεια του μα­κρού 16ου αιώνα, οι Οθω­μα­νοί υπο­νό­μευ­σαν πε­ραι­τέ­ρω τα υπάρ­χο­ντα κέ­ντρα ισχύ­ος της φε­ου­δαρ­χι­κής άρ­χου­σας τάξης – όπως τον πα­πι­σμό, την Αψ­βουρ­για­νή Αυ­το­κρα­το­ρία, τις ιτα­λι­κές πό­λεις-κρά­τη – ενώ υπο­στή­ρι­ξαν νέες αντι-ηγε­μο­νι­κές δυ­νά­μεις, όπως τους Προ­τε­στά­ντες, τους Γάλ­λους και τους Ολ­λαν­δούς. Οι Οθω­μα­νοί έδρα­σαν επί­σης ως κέ­ντρο γε­ω­πο­λι­τι­κής βα­ρύ­τη­τας, ελ­κύ­ο­ντας τους στρα­τιω­τι­κούς πό­ρους των Αψ­βούρ­γων στη Με­σο­γεια­κή και Κε­ντρο­α­να­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη. Αυτό με τη σειρά του πα­ρεί­χε τον δο­μι­κό γε­ω­πο­λι­τι­κό χώρο που απο­δεί­χθη­κε ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας για την ικα­νό­τη­τα της Ολ­λαν­δί­ας και της Αγ­γλί­ας να εμπλα­κούν σε πρα­κτι­κές οι­κο­δό­μη­σης μο­ντέρ­νου κρά­τους και να ανα­πτυ­χθούν με τον ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο διευ­ρυ­νό­με­νο κα­πι­τα­λι­στι­κό τρό­πος πα­ρα­γω­γής – σχε­τι­κά με την προ­α­να­φερ­θεί­σα δια­δι­κα­σία, θυ­μη­θεί­τε εδώ την Ολ­λαν­δι­κή Επα­νά­στα­ση. Ει­δι­κά σε σχέση με την αγ­γλι­κή κα­τά­στα­ση, οι Οθω­μα­νοί δη­μιούρ­γη­σαν ακού­σια μια συν­θή­κη γε­ω­πο­λι­τι­κής “απο­μό­νω­σης”, η οποία συ­νέ­βα­λε απευ­θεί­ας στον ασυ­νή­θι­στα ενο­ποι­η­μέ­νο χα­ρα­κτή­ρα της αγ­γλι­κής άρ­χου­σας τάξης και, στη συ­νέ­χεια, στην ικα­νό­τη­τά της να πε­ρι­φρά­ζει και έτσι να διευ­ρύ­νει τις γαίες της. Αυτή η δια­δι­κα­σία πρω­ταρ­χι­κής συσ­σώ­ρευ­σης στην αγ­γλι­κή ύπαι­θρο που δη­μιούρ­γη­σε κα­πι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής, την οποία ο Brenner και η Wood τόσο πε­ρί­τε­χνα εξε­τά­ζουν, ήταν επο­μέ­νως άμεσα συν­δε­δε­μέ­νη με τη γε­ω­πο­λι­τι­κή απει­λή της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Ταυ­τό­χρο­να, η οθω­μα­νι­κή κυ­ριαρ­χία στη Με­σό­γειο και σε χερ­σαί­ους δρό­μους της Ασίας συ­νέ­δρα­με στo να πιε­στούν τα βο­ρειο­δυ­τι­κά ευ­ρω­παϊ­κά κράτη προς μια συ­νο­λι­κά νέα, πα­γκό­σμια σφαί­ρα δρα­στή­ριο­τη­τας – τον Ατλα­ντι­κό – γε­γο­νός κα­θο­ρι­στι­κό για την πο­ρεία των Άγ­γλων και των Ολ­λαν­δών, καθώς πα­γιώ­θη­καν σε ξε­κά­θα­ρα κα­πι­τα­λι­στι­κά κράτη.

Πράγ­μα­τι, όπως εξε­τά­ζου­με στο Κε­φά­λαιο 5, ήταν η λε­η­λα­σία των αμε­ρι­κα­νι­κών πηγών από τους Ευ­ρω­παί­ους αποι­κιο­κρά­τες που ενέ­τει­νε την ήδη ανα­δυό­με­νη από­κλι­ση ανά­με­σα στη φε­ου­δαρ­χία των Ιβη­ρι­κών Αυ­το­κρα­το­ριών και των πρώ­ι­μων κα­πι­τα­λι­σμών αυτών των βο­ρειο­δυ­τι­κών ευ­ρω­παϊ­κών κοι­νω­νιών. Συ­γκε­κρι­μέ­να, ισχυ­ρι­ζό­μα­στε ότι η εξέ­λι­ξη του κα­πι­τα­λι­σμού στην Αγ­γλία ήταν εξαρ­τη­μέ­νη από τη διευ­ρυ­μέ­νη σφαί­ρα οι­κο­νο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας που προ­σέ­φε­ρε ο Ατλα­ντι­κός. Διότι μέσω του κοι­νω­νιο­λο­γι­κού συν­δυα­σμού της αμε­ρι­κα­νι­κής γης, της ερ­γα­σί­ας των αφρι­κα­νών σκλά­βων και του αγ­γλι­κού εμπο­ρι­κού κε­φα­λαί­ου μπό­ρε­σαν τε­λι­κά να αρ­θούν τα όρια του αγ­γλι­κού αγρο­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού. Η με­γε­θυ­μέ­νη σφαί­ρα κυ­κλο­φο­ρί­ας, εξα­σφα­λι­ζό­με­νη από το δια­τλα­ντι­κό τρι­γω­νι­κό εμπό­ριο, προ­σέ­φε­ρε όχι μόνο ευά­ριθ­μες ευ­και­ρί­ες για τους Βρε­τα­νούς κα­πι­τα­λι­στές, προ­κει­μέ­νου να επε­κτεί­νουν το πεδίο δρα­στη­ριο­τή­των τους, αλλά κι ο συν­δυα­σμός δια­φο­ρε­τι­κών ερ­γα­σια­κών δια­δι­κα­σιών στον Ατλα­ντι­κό κα­τέ­στη­σε δυ­να­τή την ανα­σύν­θε­ση της ερ­γα­σί­ας στη Βρε­τα­νία μέσω της Βιο­μη­χα­νι­κής Επα­νά­στα­σης. Πα­ρα­τη­ρεί­ται η εκτύ­λι­ξη μια πα­ρό­μοιας (σε καμία όμως πε­ρί­πτω­ση ταυ­τό­ση­μης) κα­τά­στα­σης στην Ολ­λαν­δι­κή Δη­μο­κρα­τία κατά τη διάρ­κεια του 16ου και 17ου αιώνα μέσω των αποι­κιών της στη Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Ασία. Η τε­λευ­ταία απο­τέ­λε­σε τον τόπο όπου η Ολ­λαν­δι­κή Εται­ρία Ανα­το­λι­κών Ιν­διών κα­τά­φε­ρε να ξε­πε­ρά­σει την κρίση στον ανε­φο­δια­σμό με εγ­χώ­ρια ερ­γα­τι­κή δύ­να­μη, η οποία απεί­λη­σε με πε­ριο­ρι­σμό την αγρο­τι­κή κα­πι­τα­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη της Ολ­λαν­δί­ας, αξιο­ποιώ­ντας την πρό­σβα­σή της στην τε­ρά­στια πηγή ανε­λεύ­θε­ρης ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης στην Ασία (Κε­φά­λαιο 7). Αυτές είναι, λοι­πόν, ορι­σμέ­νες μόνο από τις “εξω-ευ­ρω­παϊ­κές” ιστο­ρι­κές δια­δι­κα­σί­ες και δυ­να­μι­κές, τις οποί­ες αγνό­η­σε η ανά­λυ­ση του Πο­λι­τι­κού Μαρ­ξι­σμού, και σε σχέση με τις οποί­ες ισχυ­ρι­ζό­μα­στε ότι ήταν κρί­σι­μες για τις απαρ­χές και την εξέ­λι­ξη του κα­πι­τα­λι­σμού στην Ευ­ρώ­πη.



ΓΣ: Στη με­λέ­τη σου Κε­φά­λαιο, Κρά­τος, Πό­λε­μος (Capital, the State, and War) εν­νοιο­ποιείς την εποχή του Με­σο­πο­λέ­μου ως εποχή πο­λυ­διά­στα­σης κρί­σης. Θα ήθε­λες να μας μι­λή­σεις γι'αυτό;



ΑΑ: Αυτό που εν­νο­ού­σα με τη σύλ­λη­ψη του Με­σο­πο­λέ­μου ως επο­χής πο­λυ­διά­στα­της κρί­σης ήταν ότι τα θε­με­λιώ­δη χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της διε­θνούς πο­λι­τι­κής της πε­ριό­δου, θε­ω­ρη­μέ­να στην ολό­τη­τά τους, συ­γκρο­τή­θη­καν στη βάση τριών δια­κρι­τών, αλλά τε­μνό­με­νων, συ­γκρου­σια­κών αξό­νων: (1) έναν “κά­θε­το” άξονα, αντι­προ­σω­πευό­με­νο από την τα­ξι­κή σύ­γκρου­ση κε­φα­λαί­ου-ερ­γα­σί­ας· (2) έναν “ορι­ζό­ντιο” άξονα, ο οποί­ος “πιά­νει” τις σχέ­σεις αντα­γω­νι­σμού και αντι­πα­λό­τη­τας ανά­με­σα σε “πολλά κε­φά­λαια”· και, (3) έναν “πλευ­ρι­κό” άξονα, συ­γκρο­τού­με­νο από γε­ω­πο­λι­τι­κές και στρα­τιω­τι­κές αντι­πα­λό­τη­τες με­τα­ξύ κρα­τών εντός του Πα­γκό­σμιου Βορρά και των ποι­κί­λων σχέ­σε­ων κυ­ριαρ­χί­ας κι εκ­με­τάλ­λευ­σης του Πα­γκο­σμί­ου Βορρά επί του Πα­γκό­σμιου Νότου. Απ'αυτήν την άποψη, το βι­βλίο είχε ως στόχο να προ­σφέ­ρει μια ιστο­ρι­κο­κοι­νω­νιο­λο­γι­κή επα­νερ­μη­νεία των αρχών, της φύσης και της δυ­να­μι­κής της επο­χής του με­σο­πο­λέ­μου, στα πλαί­σια της γκραμ­σια­νής έν­νοιας της “ορ­γα­νι­κής κρί­σης”: του συν­δυα­σμού, δη­λα­δή, μιας δο­μι­κής και συ­γκυ­ρια­κής κρί­σης ηγε­μο­νί­ας του κα­πι­τα­λι­σμού, που έλαβε ταυ­τό­χρο­να κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κές (“υλι­κές”) και ιδε­ο­πο­λι­τι­κές (“νοη­τι­κές“) μορ­φές, αρ­θρω­νό­με­νες σε εθνι­κό, διε­θνές, και δια­κρα­τι­κό επί­πε­δο – του τε­λευ­ταί­ου βιω­νό­με­νου στη διάρ­κεια του Με­σο­πο­λέ­μου υπό τη μορφή “τα­ξι­κού πο­λέ­μου”, επι­χει­ρού­με­νου τόσο από τα πάνω όσο και από τα κάτω, που δια­περ­νού­σε τα έθνη-κρά­τη, συ­να­πο­τε­λώ­ντας το διε­θνές σύ­στη­μα. Όπως υπο­στή­ρι­ξα στο βι­βλίο, αυτός ο “πρώ­ι­μος” Ψυ­χρός Πό­λε­μος κατά τη διάρ­κεια του Με­σο­πο­λέ­μου έθεσε ου­σια­στι­κά τις γε­ω­πο­λι­τι­κές κι ιδε­ο­λο­γι­κές συν­θή­κες που οδή­γη­σαν απευ­θεί­ας στον Β'Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο.



ΓΣ: Η μαρ­ξι­κή ανα­λυ­τι­κή κα­τη­γο­ρία της “αστι­κής επα­νά­στα­σης” έχει γίνει ξανά δη­μο­φι­λής υπό το φως νέων με­λε­τών, όπως αυτές του Neil Davidson. Έχει κάτι ακόμα να προ­σφέ­ρει η έν­νοια αυτή στους ιστο­ρι­κούς; Ποιοι είναι οι βα­σι­κοί της πε­ριο­ρι­σμοί και με ποιον τρόπο μπο­ρού­με να ωθή­σου­με την ιστο­ρι­κή έρευ­να με­ρι­κά βή­μα­τα πα­ρα­πέ­ρα;



ΑΑ: Πράγ­μα­τι, πι­στεύω ότι η κα­τη­γο­ρία της “αστι­κής επα­νά­στα­σης” εξα­κο­λου­θεί να απο­τε­λεί ση­μα­ντι­κή ανα­λυ­τι­κή έν­νοια για την κα­τα­νό­η­ση της ανά­δυ­σης και της πα­γί­ω­σης των κα­πι­τα­λι­στι­κών κρα­τών. Και, φυ­σι­κά, το έργο του Neil Davidson υπήρ­ξε σταθ­μός για την επα­να­φο­ρά του τρό­που σκέ­ψης της μαρ­ξι­στι­κής θε­ω­ρί­ας ενά­ντια στη ρε­βι­ζιο­νι­στι­κή ιστο­ριο­γρα­φι­κή επέ­λα­ση των τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών. Όπως δεί­χνει και η “συ­νε­πειο­κρα­τι­κή” εν­νοιο­λο­γι­κή σύλ­λη­ψη των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, άπαξ επα­να­προ­σα­να­το­λί­σει κα­νείς την ανα­λυ­τι­κή εστί­α­ση μα­κριά από τις συ­γκε­κρι­μέ­νες προ­θέ­σεις ή τη σύν­θε­ση των εμπλε­κό­με­νων στη διερ­γα­σία των επα­να­στά­σε­ων δρώ­ντων, προς τα απο­τε­λέ­σμα­τα τέ­τοιων επα­να­στά­σε­ων για την ανά­δυ­ση και την πα­γί­ω­ση δια­κρι­τών κα­πι­τα­λι­στι­κών κρα­τών (τα οποία συλ­λαμ­βά­νο­νται, μέσες άκρες, ως κυ­ρί­αρ­χοι (sovereign) τόποι κα­πι­τα­λι­στι­κής συσ­σώ­ρευ­σης), τότε η έν­νοια αυτή είναι πράγ­μα­τι ανε­κτί­μη­τη. Aυτό με τη σειρά του αλ­λά­ζει το πε­ριε­χό­με­νο της έν­νοιας αυτής, από την τάξη που διε­ξά­γει την επα­νά­στα­ση προς τα απο­τε­λέ­σμα­τα που έχει η επα­νά­στα­ση για την προ­ώ­θη­ση ή/και την πα­γί­ω­ση μιας κα­πι­τα­λι­στι­κής κρα­τι­κής μορ­φής, η οπόια με τη σειρά της θα επω­φε­λή­σει την κα­πι­τα­λι­στι­κή τάξη, ανε­ξάρ­τη­τα από τον ρόλο που αυτή εν­δε­χο­μέ­νως να παί­ζει σε μία τέ­τοια επα­νά­στα­ση. Ο βα­σι­κός πε­ριο­ρι­σμός της συ­νε­πειο­κρα­τι­κής ερ­μη­νεί­ας της έν­νοιας [της αστι­κής επα­νά­στα­σης] εκ μέ­ρους του Davidson κι άλλων, ωστό­σο, υπήρ­ξε η τάση τους να υπερ­το­νί­ζουν την “εξε­λι­κτι­κή ταυ­τό­τη­τα” σε βάρος της “εξε­λι­κτι­κής δια­φο­ράς” στην εξέ­τα­ση των πολύ δια­φο­ρε­τι­κών τύπων επα­να­στά­σε­ων που έλα­βαν χώρα κατά τη νε­ω­τε­ρι­κή πε­ρί­ο­δο. Με άλλα λόγια, κατά τη με­τα­τό­πι­σή τους προς την εν­νοιο­ποί­η­ση των επα­να­στά­σε­ων σε σχέση με τα συ­γκε­κρι­μέ­να κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τά τους, εγκλω­βί­στη­καν σε μία προ­βλη­μα­τι­κή ομο­γε­νο­ποί­η­ση όλων σχε­δόν των επα­να­στά­σε­ων της νε­ω­τε­ρι­κής επο­χής ως ου­σιω­δώς κα­πι­τα­λι­στι­κών, καθώς τέ­τοιες επα­να­στά­σεις επρό­κει­το να εν­σω­μα­τώ­σουν στοι­χεία του κα­πι­τα­λι­σμού στις κοι­νω­νι­κές δομές που συ­γκρό­τη­σαν. Απ'αυτήν την προ­ο­πτι­κή, οι πολύ δια­φο­ρε­τι­κές εκ­βά­σεις στην εξέ­λι­ξη των επα­να­στά­σε­ων στο Βό­ρειο Βιετ­νάμ (1945), ας πούμε, στην Κίνα (1949), στην Κούβα (1959), γί­νο­νται όλες αντι­λη­πτές ως εγκα­θι­δρύ­ου­σες, λίγο πολύ, πα­ρό­μοιες εκ­δο­χές “γρα­φειο­κρα­τι­κού κρα­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού” μέσω “διαρ­κών επα­να­στά­σε­ων που απο­τρά­πη­καν” – η “νε­ω­τε­ρι­κή εκ­δο­χή ή το λει­τουρ­γι­κό ισο­δύ­να­μο” των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, όπως υπο­στή­ρι­ξε ο Davidson. Ενώ θεωρώ σωστό τον ισχυ­ρι­σμό ότι τέ­τοια κα­θε­στώ­τα αφο­μοί­ω­σαν, στα­δια­κά, ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρα καί­ρια χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του κα­πι­τα­λι­σμού, το να αντι­λαμ­βά­νει­ται κα­νείς τις επα­να­στά­σεις αυτές ως απλώς “αστι­κές”, απο­τε­λεί, θεωρώ, προ­έ­κτα­ση της έν­νοιας σε ση­μείο που αναι­ρεί την ανα­λυ­τι­κή της αξία.



ΓΣ: Εξα­κο­λου­θούν οι ΗΠΑ να απο­τε­λούν αδιαμ­φι­σβή­τη­το πα­γκό­σμιο ηγε­μό­να ή βρί­σκο­νται σε δια­δι­κα­σία πα­ρακ­μής, όπως προ­τεί­νουν πολ­λοί σχο­λια­στές; Δια­κρί­νεις κά­ποια άλλη υπερ­δύ­να­μη που να απει­λεί με σο­βα­ρούς όρους την αμε­ρι­κα­νι­κή ηγε­μο­νία; Έχει νόημα να μι­λά­με για “αμε­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό”; Σε ποιον βαθμό δια­φέ­ρει από τις προη­γού­με­νες μορ­φές του; Απο­τε­λεί η δια­κυ­βέρ­νη­ση Ομπά­μα εξαί­ρε­ση όσον αφορά το θέμα αυτό σε σχέση με τις προη­γού­με­νες κυ­βερ­νή­σεις ή τον ανα­πα­ρά­γει;



ΑΑ: Έχου­με σί­γου­ρα δει, νο­μί­ζω, ση­μά­δια σχε­τι­κής πα­ρακ­μής της αμε­ρι­κα­νι­κής ισχύ­ος τις τε­λευ­ταί­ες δύο δε­κα­ε­τί­ες. Κατ'εμέ, τα δύο κα­θο­ρι­στι­κά γε­γο­νό­τα σε σχέση με αυτό ήταν η ανι­κα­νό­τη­τα ή η απρο­θυ­μία απο­στο­λής αμε­ρι­κα­νι­κών στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων στο εξω­τε­ρι­κό κατά τη διάρ­κεια της δια­μά­χης Ρω­σί­ας-Γε­ωρ­γί­ας το κα­λο­καί­ρι του 2008 κι η Με­γά­λη Ύφεση του 2007-2009, από την οποία δεν έχει συ­νέλ­θει ακόμα η αμε­ρι­κα­νι­κή (και πα­γκό­σμια) οι­κο­νο­μία. Και σί­γου­ρα η ανι­κα­νό­τη­τα των κρα­τι­κών μά­να­τζερς να προ­ω­θή­σουν αμε­ρι­κα­νι­κές στρα­τιω­τι­κές δυ­νά­μεις στον κόσμο συ­σχε­τί­ζε­ται σε με­γά­λο βαθμό με τις μα­κρο­πρό­θε­σμες γε­ω­πο­λι­τι­κές και οι­κο­νο­μι­κές συ­νέ­πειες των απο­τυ­χη­μέ­νων πο­λέ­μων στο Αφ­γα­νι­στάν και το Ιράκ. Η αμε­ρι­κα­νι­κή ηγε­μο­νία βρί­σκε­ται, λοι­πόν, πράγ­μα­τι σε σχε­τι­κή πα­ρακ­μή τις τε­λευ­ταί­ες δύο δε­κα­ε­τί­ες, το εάν όμως η πο­ρεία αυτή θα συ­νε­χι­στεί, απο­τε­λεί ανοι­χτό ερώ­τη­μα. Μπο­ρεί όντως να βρι­σκό­μα­στε σε μια πε­ρί­ο­δο με­τά­βα­σης από μια ηγε­μο­νι­κή σε μια μη-ηγε­μο­νι­κή γε­ω­πο­λι­τι­κή τάξη. Πα­ρό­λα αυτά, σε αντί­θε­ση με τους ισχυ­ρι­σμούς ορι­σμέ­νων σχο­λια­στών, δε δια­βλέ­πω στην πα­ρού­σα φάση (ή με­σο­πρό­θε­σμα) κά­ποιο άλλο κρά­τος να συ­γκε­ντρώ­νει τη στρα­τιω­τι­κή, οι­κο­νο­μι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή εκεί­νη δύ­να­μη – τους τρεις απα­ραί­τη­τους όρους για τη κα­θιέ­ρω­ση ενός νέου ηγε­μό­να σε διε­θνές επί­πε­δο – που θα του επέ­τρε­πε να αμ­φι­σβη­τή­σει θε­με­λιω­δώς τις ΗΠΑ ως την κυ­ρί­αρ­χη πα­γκό­σμια δύ­να­μη.

Ένα πι­θα­νό σε­νά­ριο θα μπο­ρού­σε να είναι η ανά­δυ­ση μιας πιο απο­κε­ντρω­μέ­νης γε­ω­πο­λι­τι­κής τάξης, συ­γκρο­τού­με­νης από ποι­κί­λες το­πι­κές “με­γά­λες δυ­νά­μεις” ή έως και ηγε­μό­νες σε δια­φο­ρε­τι­κά μέρη του κό­σμου. Εντός μιας τέ­τοιας δυ­νη­τι­κής τάξης, τα συμ­φέ­ρο­ντα της Κίνας, της Ιν­δί­ας, της Ρω­σί­ας κι ίσως της Βρα­ζι­λί­ας και του Ιράν θα μπο­ρού­σαν να παί­ξουν κά­ποιον ρόλο, ενώ κι οι ΗΠΑ κατά πάσα πι­θα­νό­τη­τα θα συ­νέ­χι­ζαν να κά­νουν το ίδιο, αν και πιο πε­ριο­ρι­σμέ­να σε σχέση με την Ευ­ρώ­πη. Είναι όμως εξί­σου πι­θα­νή η εκτύ­λι­ξη ενός πολύ δια­φο­ρε­τι­κού σε­να­ρί­ου, πα­ρό­μοιου με τα συμ­βά­ντα μετά τον πό­λε­μο του Βιετ­νάμ, όπου η αμε­ρι­κά­νι­κη ισχύς μπήκε σε μια πε­ρί­ο­δο σχε­τι­κής πα­ρακ­μής, από την οποία βγήκε στη συ­νέ­χεια, στη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του '80 και του '90, λίγο πολύ έχο­ντας ανα­συ­ντά­ξει τις δυ­νά­μεις της. Νο­μί­ζω ότι το πρώτο σε­νά­ριο, μιας πιο απο­κε­ντρω­μέ­νης γε­ω­πο­λι­τι­κής τάξης, είναι ελα­φρώς πιο πι­θα­νό, πα­ρό­τι αμ­φι­βάλ­λω για το κατά πόσο τα συμ­φέ­ρο­ντα της Κίνας και της Ιν­δί­ας μπο­ρούν να αντέ­ξουν οποιου­δή­πο­τε εί­δους πο­σο­στά ανά­πτυ­ξης που να προ­σεγ­γί­ζουν αυτά των τε­λευ­ταί­ων 20 ετών – πράγ­μα­τι, στην πε­ρί­πτω­ση της Κίνας, ήδη φαί­νε­ται να μην είναι αυτό εφι­κτό.

Στην ερώ­τη­ση για το εάν έχει νόημα να μι­λά­με για αμε­ρι­κα­νι­κό “ιμπε­ρια­λι­σμό”, η απά­ντη­ση είναι εμ­φα­τι­κά ναι. Είτε υπό τον μαν­δύα της “αν­θρω­πι­στι­κής επέμ­βα­σης” ή τον πα­γκό­σμιο “Πό­λε­μο κατά της Τρο­μο­κρα­τί­ας”, απο­τε­λεί πάγια τα­κτι­κή των ΗΠΑ σε σχέση με τη χά­ρα­ξη διε­θνούς πο­λι­τι­κής ο στρα­τιω­τι­κός και οι­κο­νο­μι­κός πα­ρεμ­βα­τι­σμός ανά τον κόσμο. Σε ένα γε­νι­κό επί­πε­δο, πρω­τεύ­ων στό­χος της αμε­ρι­κα­νι­κής διε­θνούς στρα­τη­γι­κής πο­λι­τι­κής από τη στρο­φή πε­ρί­που του 20ού αιώνα υπήρ­ξε η διευ­κό­λυν­ση της ακα­τά­παυ­στης συσ­σώ­ρευ­σης κε­φα­λαί­ου, υπο­στη­ρι­ζό­με­νη από ένα διαρ­κώς επε­κτει­νό­με­νο “ανοι­χτό” πα­γκό­σμιο οι­κο­νο­μι­κό σύ­στη­μα. Αυτό απο­κά­λε­σε ο γνω­στός αμε­ρι­κα­νός ιστο­ρι­κός William Appleman Williams “Aνοι­χτή Πόρτα”. Και, σε αντί­θε­ση τόσο προς τη “ρε­α­λι­στι­κή” κρι­τι­κή (Σ.τ.Μ.: βλ. Ρε­α­λι­στι­κή Σχόλη των Διε­θνών Σχέ­σε­ων) όσο και προς τους “φι­λε­λεύ­θε­ρους” υπο­στη­ρι­κτές τους, αυτή η με­γα­λο­πρε­πής στρα­τη­γι­κή του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού πά­ντο­τε ενεί­χε ένα ενί­ο­τε αβέ­βαιο, πα­ρό­λα αυτά ισχυ­ρό μείγ­μα μο­νο­με­ρών και πο­λυ­με­ρών τα­κτι­κών, ανε­ξαρ­τή­τως της ιδε­ο­λο­γι­κής στά­σης ή των κομ­μα­τι­κών σχέ­σε­ων της εκά­στο­τε διοί­κη­σης. Εν συ­ντο­μία, “πο­λυ­με­ρής τα­κτι­κή όπου δυ­να­τό, μο­νο­με­ρής όπου ανα­γκαίο”. Τί­πο­τε από τα πα­ρα­πά­νω δεν άλ­λα­ξε στη διάρ­κεια της προ­ε­δρί­ας Ομπά­μα. Η αμε­ρι­κα­νι­κή στρα­τη­γι­κή υπό την προ­ε­δρία Ομπά­μα δε δια­φέ­ρει σε σχέση με τις προη­γού­με­νες προ­ε­δρί­ες. Πα­ρό­τι είναι εντο­πί­σι­μες ορι­σμέ­νες μι­κρό­τε­ρης ση­μα­σί­ας δια­φο­ρές τα­κτι­κής σε ζη­τή­μα­τα εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής ανά­με­σα στις τρεις με­τα­ψυ­χρο­πο­λε­μι­κές προ­ε­δρί­ες, για πα­ρά­δειγ­μα, είναι η συ­νέ­χι­ση των στρα­τη­γι­κών στό­χων που ξε­χω­ρί­ζει (για μια πολύ καλή πρό­σφα­τη με­λέ­τη επί του θέ­μα­τος, βλ. Bastiaan Van Apeldoorn and Naná de Graaff’s American Grand Strategy and Elite Corporate Networks). Ακόμα κι αυτές οι τα­κτι­κές δια­φο­ρές συχνά υπερ­το­νί­ζο­νται. Υπό την προ­ε­δρία Ομπά­μα, ο “Πό­λε­μος κατά της Τρο­μο­κρα­τί­ας” των Μπους/Tσένεϊ όχι μόνο συ­νε­χί­στη­κε, αλλά και επε­κτά­θη­κε, ενώ τα ψευδή νο­μι­κά επι­χει­ρή­μα­τα των προ­κα­τό­χων του Ομπά­μα προς όφε­λος της νο­μι­μο­ποί­η­σης του “Πο­λέ­μου κατά της Τρο­μο­κρα­τί­ας” (και, συ­γκε­κρι­μέ­να, του πο­λέ­μου στο Ιράκ) υιο­θε­τή­θη­καν εκτε­τα­μέ­να από την προ­ε­δρία Ομπά­μα, και, σε ορι­σμέ­νες πε­ρι­πτώ­σεις, κω­δι­κο­ποι­ή­θη­καν μά­λι­στα πε­ραι­τέ­ρω στο διε­θνές δί­καιο. Με πα­ρό­μοιο τρόπο, ο Ομπά­μα χρη­σι­μο­ποί­η­σε ένα εναλ­λασ­σό­με­νο μείγ­μα μο­νο­με­ρούς και πο­λυ­με­ρούς τα­κτι­κής (όπως εί­δα­με κατά τη διάρ­κεια της επέμ­βα­σης στη Λιβύη), της τε­λευ­ταί­ας ούσας κυ­ρί­αρ­χης στη διάρ­κεια της δεύ­τε­ρης θη­τεί­ας του (για μια πα­λαιό­τε­ρη ανά­λυ­ση κά­ποιων από αυτές τις εξε­λί­ξεις, βλ. Alexander Anievas, Adam Fabry and Robert Knox 2012, ‘Back to Normality? US Foreign Policy under Obama’). Έτσι, ενώ ο Ομπά­μα πέ­τυ­χε στην προ­σω­ρι­νή αλ­λα­γή της “ατμο­σφαι­ρι­κής μου­σι­κής της δι­πλω­μα­τί­ας” (όπως το έθεσε εύ­στο­χα ο Ταρίκ Αλί) των άβο­λων αλη­θειών του αχα­λί­νω­του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού, όπως αυτός αρ­θρώ­θη­κε από τους ξι­πα­σμέ­νους κα­ου­μπό­η­δες της δια­κυ­βέρ­νη­σης Μπους, έκανε αντι­θέ­τως ελά­χι­στα πράγ­μα­τα, προ­κει­μέ­νου να αλ­λά­ξει τον θε­με­λιώ­δη χα­ρα­κτή­ρα των στό­χων της αμε­ρι­κα­νι­κής εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής.



ΓΣ: Βλέ­πεις κά­ποια αχτί­δα ελ­πί­δας στην υπο­ψη­φιό­τη­τα Σά­ντερς για την ανα­βί­ω­ση της αμε­ρι­κα­νι­κής αρι­στε­ράς;



ΑΑ: Ίσως, εξαρ­τά­ται όμως πραγ­μα­τι­κά από το τι θα συμ­βεί στο κί­νη­μα που συ­σπει­ρώ­θη­κε γύρω από την υπο­ψη­φιό­τη­τα Σά­ντερς μετά τον πρώτο γύρο των εκλο­γών. Νο­μί­ζω ότι η πραγ­μα­τι­κή, μα­κρο­πρό­θε­σμη ση­μα­σία της κα­μπά­νιας Σά­ντερς για τη δυ­νη­τι­κή ανα­νέ­ω­ση της αμε­ρι­κα­νι­κής αρι­στε­ράς δεν έγκει­ται απα­ραί­τη­τα στη νίκη των εκλο­γών – πα­ρό­τι αυτό θα ήταν ξε­κά­ρα ση­μα­ντι­κό από μόνο του. Αλλά, πε­ρισ­σό­τε­ρο, το εάν η κα­μπά­νια του θα λει­τουρ­γή­σει ως κα­τα­λύ­της για την εξά­πλω­ση ειδών ευ­ρεί­ας λαϊ­κής ορ­γά­νω­σης από τα κάτω, πράγ­μα που έπαι­ξε τόσο ση­μα­ντι­κό ρόλο κατά την κα­μπά­νια· και, επι­πλέ­ον, ότι θα μπο­ρού­σε να το κα­τα­φέ­ρει αυτό με τρόπο αφε­νός πιο αυ­το­συ­ντη­ρού­με­νο απ'ό,τι πολλά προη­γού­με­να κι­νή­μα­τα εκ μέ­ρους της αρι­στε­ρής πτέ­υ­γας [του ΔΚ] και, ακόμα πιο ση­μα­ντι­κό, κι­νεί­ται πέραν της πο­λι­τι­κής της κάλ­πης. Θέλω να πω, οποια­δή­πο­τε σο­βα­ρή κρι­τι­κή ανά­λυ­ση των θέ­σε­ων Σά­ντερς για τη ση­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή δεί­χνει ότι είναι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα απλώς ένας πα­ρα­δο­σια­κός δη­μο­κρά­της του New Deal. Ωστό­σο, από την ανα­συ­γκρό­τη­ση του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος, όπως αυτή εγκαι­νιά­στη­κε από τους νέους Δη­μο­κρα­τι­κούς της γραμ­μής Κλί­ντον τη δε­κα­ε­τία του '90, θε­ω­ρεί­ται ρι­ζο­σπά­στης, κάτι που ο ίδιος απο­δέ­χε­ται – σε αντί­θε­ση με πολ­λούς άλ­λους της “προ­ο­δευ­τι­κής” πτέ­ρυ­γας του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος – πε­ρι­γρά­φο­ντας τον εαυτό του ως “δη­μο­κρά­τη σο­σια­λι­στή” (δη­λα­δή σο­διαλ­δη­μο­κρά­τη σκαν­δι­να­βι­κού τύπου). Έτσι, ενώ οι πο­λι­τι­κές του θέ­σεις είναι σί­γου­ρα κα­λύ­τε­ρες και πιο κοντά στην αρι­στε­ρά απ'ό,τι η Χί­λα­ρι Κλί­ντον ή οι πε­ρισ­σό­τε­ροι κε­ντρο­δε­ξιοί Νέοι Δη­μο­κρα­τι­κοί, η πραγ­μα­τι­κή ελ­πί­δα στην υπο­ψη­φιό­τη­τά του για την ανα­νέ­ω­ση της αμε­ρι­κα­νι­κής αρι­στε­ράς – και, συ­γκε­κρι­μέ­να, της κομ­μου­νι­στι­κής με μικρό “κ” ή σο­σια­λι­στι­κής πο­λι­τι­κής – είναι τα πι­θα­νά μα­κρο­πρό­θε­σμα απο­τε­λέ­σμα­τα που θα μπο­ρού­σε αυτή να έπι­φέ­ρει, τόσο στη γε­νί­κευ­ση όσο και στην πα­γί­ω­ση μιας λαϊ­κής πο­λι­τι­κής από τα κάτω, που λει­τουρ­γεί εντός και εκτός εκλο­γι­κής πο­λι­τι­κής, τρα­βώ­ντας ταυ­τό­χρο­να τον ευ­ρύ­τε­ρο πο­λι­τι­κό λόγο προς τα αρι­στε­ρά. Νο­μί­ζω ότι η κα­μπά­νια Σά­ντερς έχει ήδη κα­τορ­θώ­σει, πε­ρισ­σό­τε­ρο ή λι­γό­τε­ρο, αυτό το τε­λευ­ταίο απο­τέ­λε­σμα, ενα­πό­κει­ται να δούμε εάν μπο­ρεί να φέρει και το πρώτο. Ένα υπο­σχό­με­νο ση­μά­δι ότι θα μπο­ρού­σε, είναι το γε­γο­νός ότι ο Σά­ντερς και η κα­μπά­νια του έχει επα­νει­λημ­μέ­να αφή­σει πα­ρα­κα­τα­θή­κη για τη συ­νέ­χι­ση της οι­κο­δό­μη­σης λαϊ­κών κι­νη­μά­των από τα κάτω, με στόχο την άσκη­ση πί­ε­σης στον/ην επό­με­νο/η Πρό­ε­δρο, όποιος/α κι αν είναι αυτός/ή. Νο­μί­ζω ότι είναι πολύ ση­μα­ντι­κό επι­χεί­ρη­μα, και δια­φο­ρο­ποιεί την κα­μπά­νια Σά­ντερς από τις προη­γού­με­νες “λαϊ­κι­στι­κές” υπο­ψη­φιό­τη­τες “της αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας”, όπως αυτής του Χά­ουαρντ Ντιν το 2004 ή του Ντέ­νις Κού­τσι­νιτς το 2004 και το 2008. Εάν όμως ο Σά­ντερς χάσει τον πρώτο γύρο και γυ­ρί­σει να πει απλά “ωραία εμπει­ρία η υπο­ψη­φιό­τη­τα, αλλά έχασα, πη­γαί­ντε τώρα να κά­νε­τε κα­μπά­νια για την Κλί­ντον”, τότε θα χα­ρα­μί­σει την τε­ρά­στια ευ­κα­ρία ανα­συ­γκρό­τη­σης της αμε­ρι­κα­νι­κής αρι­στε­ράς.



Δη­μο­σιευ­τή­κε αρ­χι­κά στο blog Counterpunch στις 26 Μαίου του 2016:

http://​www.​cou​nter​punc​h.​org/​2016/​05/​27/​how-​the-​west-​came-​to-​rule-​an-​inte...

Του Κ. Παπουλή
Εδώ και μήνες η κυβέρνηση, με πρώτο «τιμονιέρη» τον Α. Φλαμπουράρη, «κοιμάται και ονειρεύεται, πως την αυγή», έρχεται η ανάκαμψη. Αυτές τις μέρες μάλιστα, είχαμε χαρές και πανηγύρια, γιατί τα τελευταία μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, δείχνουν ότι το 3ο τρίμηνο του 2016, είχαμε αύξηση του ΑΕΠ (σε όρους όγκου) κατά 1,6% σε σχέση με το 3ο τρίμηνο του 2015. Αναρωτιόμαστε, ζούμε σε κάποιο παράλληλο σύμπαν και δεν βλέπουμε γύρω μας την γενική βελτίωση;
Όταν κοιτάει κανείς καλύτερα τα στοιχεία, βλέπει: α) η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε την ύφεση του 3ουτριμήνου του 2015, ως προς το αντίστοιχο του 2014, προς το δυσμενέστερο και την «διπλασίασε», σε -2,3%. Συνεπώς, έτσι «διπλασιάζεται» και η ανάκαμψη του 2016. β) Η καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών αυξάνεται εντυπωσιακά πάνω από 5%. Φαίνεται ότι ζούμε δηλαδή μέρες καταναλωτικής ευμάρειας, κάτι που δεν φαίνεται να ευσταθεί. γ) Οι εισαγωγές όμως αγαθών και υπηρεσιών μειώνονται και αυτές άνω του 10%.

Εδώ υπάρχει άλλο ζήτημα, πώς η αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών οδηγεί σε μείωση των εισαγωγών; Πρόκειται για μεγάλη αντίφαση. Προφανώς, δεν ισχύει, ούτε η αύξηση του ΑΕΠ, ούτε η αύξηση της κατανάλωσης των νοικοκυριών. Η αλήθεια είναι άλλη: Η ανάκαμψη είναι «μαύρη». Με την χρήση των καρτών, τoν περιορισμό των μετρητών κλπ, ένα μέρος του ΑΕΠ που δεν καταγραφόταν, και χαρακτηριζόταν ως παραοικονομία, μαύρη οικονομία φοροδιαφυγή, κ.α. τώρα «εμφανίζεται» στις στατιστικές. Συγχρόνως λόγω πιο αυστηρής νομοθεσίας, ακόμη και κομμάτι της αυτοκατανάλωσης, εμφανίζεται στο ΑΕΠ. Π.χ.: κάποιος που πριν δύο χρόνια έβγαζε λάδι (κυρίως για την οικογένεια και για τους άλλους συγγενείς) και το άλλο το πούλαγε «χέρι με χέρι», τώρα υποχρεώνεται να κόψει τιμολόγιο στο λιοτρίβι για το όλον, κλπ

Ενώ λοιπόν, το πραγματικό ΑΕΠ πέφτει, και το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού μειώνεται, τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας που πέρναγε από την απόχη της στατιστικής, «πιάνεται», επειδή η διάμετρος του διχτιού μίκρυνε. Δεν πολλαπλασιάστηκαν τα ψάρια, απλώς τρώμε τον «γόνο». Στηνπραγματικότητα έχουμε «άσπρισμα» μέρους του ΑΕΠ.

Σε αυτή την «μαύρη» ανάκαμψη ποντάρει η κυβέρνηση και στηρίζει όλη της την αφήγηση και την διαπραγματευτική πολιτική. Έτσι ισχυρίζεται ότι δεν θα παρθούν άλλα μέτρα, θα πιαστούν οι στόχοι του πλεονάσματος για το 2018, θα βγούμε στις αγορές και όλα τα σχετικά.

Είναι δεδομένο, ότι το «άσπρισμα» μπορεί να συνεχιστεί για ένα-δύο το πολύ τρίμηνα και θα τερματιστεί η «δυναμική» του, τότε η στατιστική θα απεικονίσει την ωμή πραγματικότητα. Η οποία δεν είναι άλλη από το ότι η χώρα βυθίζεται όλο και περισσότερο στο βάλτο, της ύφεσης ή της στασιμότητας, της μετανάστευσης, της φτωχοποίησης.

Είναι δεδομένο, ότι με την απόσπαση τέτοιων πλεονασμάτων, είναι αδύνατον να αυξηθεί η εγχώρια ζήτηση. Αλλά ακόμη και αν με κάποιο μαγικό τρόπο μπορούσε να αυξηθεί, αυτή θα διέφευγε στο «εξωτερικό», λόγω της ακριβής συναλλαγματικής ισοτιμίας που δημιουργεί έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και υψηλή ροπή προς εισαγωγές. Η Ελλάδα χρειάζεται αύξηση της εγχώριας ζήτησης, σε συνδυασμό με διόρθωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας-υποτίμηση (ή και άλλα μέτρα προστατευτισμού) για να ανακάμψει. Και οι δύο πολιτικές είναι ανέφικτες, για την εντός ευρώ ελληνική οικονομία.

Συνεπώς, η μοίρα της οικονομικής πολιτικής, είναι ο γνωστός κύκλος: ύφεση ή στασιμότητα, δεν υπάρχει ανάκαμψη για να τροφοδοτήσει τα τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα, νέα μέτρα, άρα νέα ύφεση, άρα νέα μέτρα. Ο κύκλος κλείνει με την χρεοκοπία και πιθανότατα την άτακτη. Σε αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα δεν πρόκειται να βγει στις αγορές το 2017-2018. Το ίδιο το Δ.Ν.Τ. θεωρεί το ελληνικό χρέος, ιδιαίτερα μη βιώσιμο. Από την άλλη, για να πάμε σε 4ο μνημόνιο, αυτό πρέπει να είναι “light”, δηλαδή πρέπει να κάνει πίσω σε όλα το Βερολίνο, κάτι που είναι οικονομικά και πολιτικά αδύνατο.

Βρισκόμαστε λοιπόν πίσω εκεί που ξεκινήσαμε το 2010, τώρα με δυσμενέστερους όρους όσον αφορά την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και το «ξένο» δίκαιο του χρέους. Όμως ο παλιός ενιαίος κόσμος της παγκοσμιοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου φαίνεται να γίνεται πολυπολικός και να αλλάζει.Μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, μια αθέτηση χρέους και αργότερα μια πολιτική προστατευτισμού της οικονομίας με αποδέσμευση από την Ε.Ε., πράγματα που τόσο χρειάζεται η Ελλάδα είναι μέσα στο πνεύμα της εποχής που έρχεται και στις νέες εμπορικές σχέσεις που θα αναδυθούν στον πλανήτη.

Η επόμενη μέρα της χώρας, λόγω της αναμενόμενης χρεοκοπίας είναι κατά πάσα πιθανότητα η Δραχμή. Το ζήτημα είναι ποιος θα διαχειριστεί την επόμενη μέρα, που θα κρίνει το μέλλον της χώρας και του λαού; Το υπάρχον πολιτικό σύστημα, όπου απροετοίμαστο και «ενωμένο», θα βαδίσει, γονατιστό, όπως οι προσκυνητές της Τήνου, προς το Βερολίνο και τον Σόιμπλε, με επικεφαλής ίσως κάποιον «τεχνοκράτη»-τραπεζίτη επαιτώντας βοήθεια και τεχνική λύση, και αποδεχόμενη την όποια «Σοϊμπλική» Δραχμή; Μια ριζοσπαστική δεξιά που θα φέρει μια συντηρητική έξοδο; Η ένα μεγάλο λαϊκό και πατριωτικό ρεύμα που θα κατοχυρώσει την εθνική ανεξαρτησία, θα βγάλει την χώρα από την κρίση υπέρ των δυνάμεων της εργασίας και της δημοκρατίας, θα διαμορφώσει συνθήκες μιας Ισλανδίας του Νότου και θα ανοίξει πανιά για ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό παράδειγμα στην Μεσόγειο;

Προς το παρόν η διάσπαση, οι ιδεοληψίες, οι «ηγεμονισμοί» και η αδυναμία συνεννόησης, των περισσότερων από αυτούς που βλέπουν μια προοδευτική, πατριωτική, εργατική, τελικά μια λαϊκή λύση της κρίσης, εκτός των υπαρχουσών ευρωπαϊκών συντεταγμένων της χώρας, καθιστούν το τρίτο σενάριο εξαιρετικά ασθενές. Όλα, βεβαίως ανατρέπονται και για αυτό αγωνιζόμαστε.

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η αναβίωση του νεοναζιστικού φαινομένου σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι παραπροϊόν φαινομένων κοινωνικής εξαθλίωσης τμημάτων των λαϊκών τάξεων, που έχουν πληγεί από τις πολιτικές του ακραίου νεοφιλελευθερισμού και δεν βλέπουν μπροστά τους εναλλακτικές διεξόδους , καταλήγοντας έτσι στην αναζήτηση ακροδεξιών, νεοφασιστικών πολιτικών εκπροσωπήσεων.
Ήδη εδώ και τρεις σχε­δόν δε­κα­ε­τί­ες πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε στην ευ­ρω­παϊ­κή ήπει­ρο η με­τα­στρο­φή των συ­ντη­ρη­τι­κών καισο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών πο­λι­τι­κών κυ­βερ­νη­τι­κής δια­χεί­ρι­σης προς την απο­θέ­ω­ση της αγο­ράς, του ατο­μι­σμού, του αντα­γω­νι­σμού, που επέ­φε­ραν δυ­σμε­νέ­στα­τες επι­πτώ­σεις σε ερ­γα­τι­κά λαϊκά και μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα. Σ’ αυτή την πο­ρεία των πραγ­μά­των οι δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς στην Ευ­ρώ­πη δεν κα­τόρ­θω­σαν να αντα­πο­κρι­θούν σε έναν ρόλο φορέα και εκ­φρα­στή αυτής της δυ­σα­ρέ­σκειας και απο­δο­κι­μα­σί­ας, κι’ ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο αναί­ρε­σαν τον ιστο­ρι­κό τους εαυτό (π.χ. πα­ρα­φθο­ρά του γαλ­λι­κού και ιτα­λι­κού κομ­μου­νι­σμού, χρε­ω­κο­πία και ήττα του εγ­χει­ρή­μα­τος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κλπ.). Όταν λοι­πόν η αστι­κή πο­λι­τι­κή αδυ­να­τεί να ικα­νο­ποι­ή­σει και τις πλέον στοι­χειώ­δεις λαϊ­κές ανά­γκες, και η αρι­στε­ρή πο­λι­τι­κή να κα­τα­στεί εκ­πρό­σω­πος και εγ­γυ­η­τής της ικα­νο­ποί­η­σής τους, τότε δια­μορ­φώ­νο­νται οι πλέον κα­τάλ­λη­λοι όροι για την βλά­στη­ση των ακρο­δε­ξιών εκ­προ­σω­πή­σε­ων.



Οι γε­νε­σιουρ­γές αι­τί­ες του ακρο­δε­ξιού πο­λι­τι­κού ρεύ­μα­τος

Οι όροι έτσι που δια­μορ­φώ­νουν τη δυ­να­τό­τη­τα ανά­δει­ξης και λει­τουρ­γί­ας του νε­ο­να­ζι­στι­κού φαι­νο­μέ­νου έχουν να κά­νουν :

α) Με την αδυ­να­μία δια­σφά­λι­σης από τις συ­ντη­ρη­τι­κές πα­ρα­τά­ξεις και των πιο στοι­χειω­δών όρων λαϊ­κής τους νο­μι­μο­ποί­η­σης, ως απο­τέ­λε­σμα της υιο­θέ­τη­σης των πο­λι­τι­κών του ακραί­ου νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού (π.χ. Φ. Φι­γιόν στη Γαλ­λία, Μ. Ραχόϊ στην Ισπα­νία κλπ.)

β) Με την ολο­κλη­ρω­τι­κή με­τάλ­λα­ξη των σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών ευ­ρω­παϊ­κών κομ­μά­των (με­τα­ξύ των οποί­ων και ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ) στην κα­τεύ­θυν­ση υιο­θέ­τη­σης της ίδιας νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης πο­λι­τι­κής κυ­βερ­νη­τι­κής δια­χεί­ρι­σης.

γ) Με την ιστο­ρι­κή πλέον ανε­πάρ­κεια των αρι­στε­ρών σχη­μα­τι­σμών (κομ­μου­νι­στι­κών, ρι­ζο­σπα­στι­κών) να ανα­δεί­ξουν φε­ρέγ­γυ­ες εναλ­λα­κτι­κές διε­ξό­δους, που με υλικό και ρε­α­λι­στι­κό τρόπο να υπο­δει­κνύ­ουν μια προ­ο­πτι­κή ικα­νο­ποί­η­σης των βα­σι­κών λαϊ­κών ανα­γκών.

δ) Με την συ­νε­χι­ζό­με­νη πα­ρα­τε­τα­μέ­νη κρίση κε­φα­λαια­κής υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης, που ανα­τρο­φο­δο­τεί την ύφεση και μη­δε­νι­κούς ρυθ­μούς ανά­πτυ­ξης, συ­ντη­ρεί την ανερ­γία σε ση­μα­ντι­κά υψηλά επί­πε­δα (που μόλις και μετά βίας απο­κρύ­πτο­νται από την σο­βα­ρή επέ­κτα­ση των ελα­στι­κών μορ­φών απα­σχό­λη­σης)

ε) Με την γε­νι­κευ­μέ­νη τέλος εφαρ­μο­γή μορ­φών της μνη­μο­νια­κής πο­λι­τι­κής που ολο­κλη­ρώ­νουν μια ισχυ­ρή απο­νο­μι­μο­ποί­η­ση των κυ­ρί­αρ­χων αστι­κών πο­λι­τι­κών σχη­μα­τι­σμών, και μά­λι­στα στο ίδιο το πεδίο των λαϊ­κών ερ­γα­ζο­μέ­νων τά­ξε­ων.

Βέ­βαια στην ελ­λη­νι­κή πε­ρί­πτω­ση το νε­ο­φα­σι­στι­κό φαι­νό­με­νο της Χρυ­σής Αυγής, προ­σλαμ­βά­νει εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά από ό,τι στις πε­ρισ­σό­τε­ρες ευ­ρω­παϊ­κές χώρες, δη­λα­δή την ανοι­χτή φυ­σιο­γνω­μία αυτού που έχει απο­κλη­θεί «εγκλη­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή ορ­γά­νω­ση» (ανε­ξαρ­τή­τως της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής της εκ­προ­σώ­πη­σης) με όλες τις απρο­κά­λυ­πτες επι­θέ­σεις, δο­λο­φο­νί­ες, βα­σα­νι­σμούς πο­λι­τών που έχει στην πλάτη του. Υπ’ αυτή την έν­νοια οι εκ­προ­σω­πή­σεις του, πα­ρό­τι αξιο­ση­μεί­ω­τες, εντού­τοις αδυ­να­τούν να διευ­ρυν­θούν πα­ρα­πέ­ρα από το κα­τα­γραμ­μέ­νο τους επί­πε­δο. Το ότι αυτό το φαι­νό­με­νο έχει βαριά ποι­νι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, ωστό­σο όμως δεν διώ­κε­ται από τις πο­λι­τεια­κές αρχές, αλλά σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις υπο­θάλ­πε­ται, έχει να κάνει με πολ­λα­πλούς πα­ρά­γο­ντες :

Με­τα­ξύ των άλλων μπο­ρεί κα­νείς να επι­ση­μά­νει την υπο­στή­ρι­ξή του από σκλη­ρά και απο­φα­σι­σμέ­να τμή­μα­τα της αστι­κής τάξης, ως συ­μπλη­ρω­μα­τι­κή μορφή στή­ρι­ξης της αστι­κής πο­λι­τι­κής. – Το γε­γο­νός ότι ως πο­λι­τι­κό φαι­νό­με­νο συ­ντη­ρεί­ται συ­στη­μα­τι­κά (ενώ θα μπο­ρού­σε και θα έπρε­πε να τι­μω­ρη­θεί άμεσα και απο­τε­λε­σμα­τι­κά), γιατί η εκλο­γι­κή ύπαρ­ξη της Χρυ­σής Αυγής χρη­σι­μεύ­ει εκλο­γι­κά σε δυ­νά­μεις του λε­γό­με­νου «δη­μο­κρα­τι­κού συ­νταγ­μα­τι­κού τόξου». – Το ότι συν­δέ­ε­ται ιδε­ο­λο­γι­κά τόσο με δυ­νά­μεις του εκ­κλη­σια­στι­κού ορ­θό­δο­ξου σκο­τα­δι­σμού, όσο και με την ιστο­ρι­κή εμπει­ρία της εγκλη­μα­τι­κής στρα­τιω­τι­κής δι­κτα­το­ρί­ας 1967 – 74, η οποία συ­νε­χί­ζει και σή­με­ρα να έχει μια ορι­σμέ­νη πα­ρου­σία στο συ­νει­δη­σια­κό κοι­νω­νι­κών στρω­μά­των.- Το γε­γο­νός ότι χρη­σι­μεύ­ει καί­ρια για την πλήρη κα­θυ­πό­τα­ξη προ­σφύ­γων και με­τα­να­στών, όχι τόσο γιατί θέλει «να τους πε­τά­ξει στη θά­λασ­σα», όσο για να εξα­σφα­λί­ζει τις ευ­νοϊ­κό­τε­ρες συν­θή­κες για την άγρια εκ­με­τάλ­λευ­σή τους από ελ­λη­νι­κά αστι­κά και μι­κρο­με­σαία τμή­μα­τα κλπ.

Το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο όμως όλων είναι το γε­γο­νός της αδυ­να­μί­ας της Αρι­στε­ράς και του λαϊ­κού ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος να αντι­με­τω­πί­σουν απο­τε­λε­σμα­τι­κά, και να προσ­δώ­σουν αγω­νι­στι­κές μορ­φές, στα ολέ­θρια απο­τε­λέ­σμα­τα της πο­λύ­χρο­νης κρί­σης υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης του κε­φα­λαί­ου και της συ­νε­χούς άσκη­σης, με αμεί­ω­τη έντα­ση, των μνη­μο­νια­κών πο­λι­τι­κών. Σε ολό­κλη­ρη την τε­λευ­ταία διε­τία (2015 – 17) της δια­κυ­βέρ­νη­σης του με­ταλ­λαγ­μέ­νου ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ οι δυ­νά­μεις του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος δεν κα­τόρ­θω­σαν να τρο­φο­δο­τή­σουν μια αντι­πο­λι­τευ­τι­κή δυ­να­μι­κή τέ­τοια που να απο­τρέ­ψει πλευ­ρές του­λά­χι­στον των αντι­λαϊ­κών «με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων» (ασφα­λι­στι­κό, φο­ρο­λο­γι­κό, ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις κ.α.). Και από την άλλη πλευ­ρά οι πα­νελ­λα­δι­κές πα­νερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις του Μαΐου, Νο­εμ­βρί­ου και Δε­κεμ­βρί­ου 2015 δεν μπό­ρε­σαν να δια­σφα­λί­σουν ούτε την μι­κρό­τε­ρη δυ­να­τή απερ­για­κή συμ­με­το­χή. Έτσι η πα­ρα­τει­νό­με­νη ανερ­γία, ύφεση, εξα­θλί­ω­ση μαζί με την αδυ­να­μία αρι­στε­ρών ερ­γα­τι­κών απα­ντή­σε­ων, δεν μπο­ρούν παρά να καλ­λιερ­γούν ένα κλίμα που δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα στη Χρυσή Αυγή να προ­χω­ρά σε συ­στη­μα­τι­κούς τρα­μπου­κι­σμούς απέ­να­ντι σε ερ­γα­ζό­με­νους, πρό­σφυ­γες, σχο­λεία, κέ­ντρα δια­μο­νής με­τα­να­στών κ.ά.

Το νε­ο­να­ζι­στι­κό φαι­νό­με­νο έτσι προ­κύ­πτει από την χρε­ο­κο­πία των αστι­κών μνη­μο­νια­κών κομ­μά­των (συ­ντη­ρη­τι­κών και σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών), να δια­σφα­λί­σουν στοι­χειώ­δεις όρους ανα­πα­ρα­γω­γής των λαϊ­κών τά­ξε­ων, εφό­σον ακο­λου­θούν μια άτεγ­κτη πο­λι­τι­κή ανά­καμ­ψης της κερ­δο­φο­ρί­ας του κε­φα­λαί­ου μέσα από την πλήρη απο­γύ­μνω­ση της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας. Και από την άλλη πλευ­ρά ο αστι­κός κοι­νο­βου­λευ­τι­κός κό­σμος, πα­ρό­λη την έκ­φρα­ση της κα­τα­δί­κης αυτού του φαι­νο­μέ­νου, εντού­τοις αδυ­να­τεί ή δεν επι­θυ­μεί να το αντι­με­τω­πί­σει, και το εντάσ­σει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο κε­ντρι­κό πο­λι­τι­κό παι­χνί­δι. Γιατί τι θα σή­μαι­νε η εξου­δε­τέ­ρω­ση των αι­τιών αυτού του φαι­νο­μέ­νου : Απλά την υιο­θέ­τη­ση μέ­τρων στοι­χεια­κής κοι­νω­νι­κής πο­λι­τι­κής που να ικα­νο­ποιούν βα­σι­κές λαϊ­κές ανά­γκες. Αυτό όμως δεν μπο­ρεί να συμ­βεί κατά κα­νέ­ναν τρόπο στην τρέ­χου­σα πε­ρί­ο­δο, γιατί το σύ­νο­λο του αστι­κού πο­λι­τι­κού τόξου είναι εξο­λο­κλή­ρου στρα­τευ­μέ­νο στην υπη­ρέ­τη­ση των συμ­φε­ρό­ντων της κα­πι­τα­λι­στι­κής ανά­καμ­ψης από την κρίση υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης, και άρα δεν μπο­ρεί παρά να ανα­πα­ρά­γει συ­στη­μα­τι­κά την εξα­θλί­ω­ση, γε­νε­σιουρ­γό αιτία του ακρο­δε­ξιού ρεύ­μα­τος.



Απο­τε­λε­σμα­τι­κή αντι­με­τώ­πι­ση του νε­ο­να­ζι­στι­κού φαι­νο­μέ­νου

Συ­νε­πώς η απο­τε­λε­σμα­τι­κή αντι­με­τώ­πι­ση του νε­ο­φα­σι­σμού βα­ρύ­νει απο­κλει­στι­κά τους ώμους του αρι­στε­ρού και ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Κι’ αυτό δεν μπο­ρεί να γί­νε­ται μόνον με τις κάθε εί­δους «αντί-φα­σι­στι­κές» κι­νή­σεις, εκ­δη­λώ­σεις, πα­ρεμ­βά­σεις, που είναι μεν ανα­γκαί­ες επι­τα­κτι­κά στη συ­γκυ­ρία, δεν επι­λύ­ουν όμως το ζή­τη­μα της εξου­δε­τέ­ρω­σης της νε­ο­να­ζι­στι­κής απει­λής. Αυτό απαι­τεί μια θε­τι­κή έκ­φρα­ση ενός λαϊ­κού κι­νή­μα­τος υπε­ρά­σπι­σης των κοι­νω­νι­κών συμ­φε­ρό­ντων και ανα­γκών, που να μπο­ρεί να δίνει αγω­νι­στι­κή υπό­στα­ση και διέ­ξο­δο στην αντι­με­τώ­πι­ση των συν­θη­κών κοι­νω­νι­κής εξα­θλί­ω­σης. Αυτό βέ­βαια συν­δυά­ζε­ται με την ανα­γκαία δια­πά­λη απέ­να­ντι στην ακρο­δε­ξιά ιδε­ο­λο­γία που ανα­πτύσ­σε­ται με μα­ζι­κούς όρους στην Ευ­ρώ­πη : Εξύ­μνη­ση του έθνους και του ισχυ­ρού κρά­τους που το συ­νο­δεύ­ει με έναν ψευ­δε­πί­γρα­φο «πα­τριω­τι­σμό», προ­στα­σία των εθνι­κών κε­φα­λαί­ων ένα­ντι των αντα­γω­νι­στι­κών «ξένων», ενί­σχυ­ση της επι­βο­λής του νόμου και της τάξης ένα­ντι της «χα­ο­τι­κής» φυ­λε­τι­κής κα­τά­στα­σης που προ­κύ­πτει από την πα­ρου­σία με­τα­να­στών και προ­σφύ­γων, διά­λυ­ση της ευ­ρω­παϊ­κής ολο­κλή­ρω­σης στην οποία απο­δί­δε­ται η αι­τιο­λο­γία των ση­με­ρι­νών δει­νών (ενώ είναι η κα­πι­τα­λι­στι­κή κρίση και ο ακραί­ος νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός που βρί­σκο­νται στην αφε­τη­ρία, με τους ευ­ρω­παϊ­κούς θε­σμούς να δια­χει­ρί­ζο­νται προς όφε­λος των αστι­κών τά­ξε­ων αυτές τις δια­δι­κα­σί­ες). Μ’ άλλες λέ­ξεις με κάθε τρόπο «με­τα­τό­πι­ση» της αι­τιο­λο­γί­ας της εξα­θλί­ω­σης στους απο­διο­πο­μπαί­ους τρά­γους των με­τα­να­στών, των «ξένων», των υπε­ρε­θνι­κών ολο­κλη­ρώ­σε­ων κλπ., από το πραγ­μα­τι­κό της πεδίο : της κρί­σης ανα­πα­ρα­γω­γής του κε­φα­λαί­ου, της με­τω­πι­κής νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης επί­θε­σης, της διε­θνι­κής αστι­κής δια­χεί­ρι­σης της κα­πι­τα­λι­στι­κής διε­θνο­ποί­η­σης.

Η ανά­πτυ­ξη άρα ενός λαϊ­κού κοι­νω­νι­κού και πο­λι­τι­κού κι­νή­μα­τος που εντο­πί­ζει αυτήν την αι­τιο­λο­γία και δεν την με­τα­το­πί­ζει σε άλλα πεδία, στην βάση των ζω­τι­κών κοι­νω­νι­κών ανα­γκών, που αντι­πα­λεύ­ει υλικά και συ­γκε­κρι­μέ­να την αστι­κή μνη­μο­νια­κή πο­λι­τι­κή, είναι η μόνη που μπο­ρεί να δια­μορ­φώ­σει όρους αυ­θε­ντι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης, να θέσει και να συν­δε­θεί με τα μεί­ζο­να λαϊκά ζη­τή­μα­τα της συ­γκυ­ρί­ας (μεί­ω­ση μι­σθών και συ­ντά­ξε­ων, απου­σία επι­δο­μά­των ανερ­γί­ας, βαριά φο­ρο­λο­γι­κή επι­βά­ρυν­ση, υψηλή ανερ­γία, πα­ρα­φθο­ρά νο­ση­λευ­τι­κού συ­στή­μα­τος κλπ.). Μια τέ­τοια κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή δυ­να­μι­κή είναι σε θέση να αχρη­στεύ­σει και να εξου­δε­τε­ρώ­σει το πεδίο στο οποίο βρί­σκει έδα­φος να ανα­πτυ­χθεί ο νε­ο­φα­σι­σμός, δί­νο­ντας υλική αγω­νι­στι­κή διέ­ξο­δο στις λαϊ­κές ανά­γκες που έχουν προ­κύ­ψει από την κα­πι­τα­λι­στι­κή ανα­σύ­ντα­ξη και την πο­λι­τι­κή των μνη­μο­νί­ων.

Η ση­με­ρι­νή απει­λή, που δεν αφορά απλά την Χρυσή Αυγή, αλλά και εξί­σου βα­σι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της πο­λι­τι­κής της ΝΔ (αστυ­νο­μι­κή κα­τα­στο­λή, ρα­τσι­στι­κές θέ­σεις, ερ­γο­δο­τι­κή ασυ­δο­σία κλπ.) ανα­δει­κνύ­ε­ται ακρι­βώς στο έδα­φος (πέραν της εξα­θλί­ω­σης που προ­κα­λούν οι αστι­κές μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές), της απο­ψί­λω­σης και της πλή­ρους ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας κι­νη­το­ποί­η­σης του ερ­γα­τι­κού λαϊ­κού κι­νή­μα­τος. Όσο υπο­χω­ρούν οι κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές συλ­λο­γι­κό­τη­τες, τόσο πα­ρα­χω­ρεί­ται έδα­φος για την επέ­κτα­ση του νε­ο­φα­σι­στι­κού φαι­νο­μέ­νου. Συ­νε­πώς το ζή­τη­μα, πέρα από συ­γκυ­ρια­κές «αντι­φα­σι­στι­κές» κι­νη­το­ποι­ή­σεις απέ­να­ντι σε συ­γκε­κρι­μέ­νες προ­κλή­σεις, η μο­να­δι­κή δια­δι­κα­σία που μπο­ρεί να θέσει φραγ­μό σ’ αυτό το φαι­νό­με­νο είναι η ανά­τα­ξη, επα­να­σχη­μα­τι­σμός των λαϊ­κών συλ­λο­γι­κο­τή­των, που στην τε­λευ­ταία διε­τία της κυ­βερ­νη­τι­κής δια­χεί­ρι­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ έφτα­σαν στο ναδίρ.

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση η αντι­με­τώ­πι­ση της ανά­δυ­σης της πα­ρά­τα­ξης της ακρο­δε­ξιάς, δεν μπο­ρεί να αντι­με­τω­πι­στεί με την όποια συ­νερ­γα­σία ή μέ­τω­πο των «δη­μο­κρα­τι­κών δυ­νά­με­ων του συ­νταγ­μα­τι­κού τόξου», γιατί οι κυ­βερ­νη­τι­κές πρα­κτι­κές αυτών των δυ­νά­με­ων έχουν δη­μιουρ­γή­σει και ανα­πα­ρά­γουν τους όρους κί­νη­σης του νε­ο­να­ζι­σμού. Και επει­δή η κα­πι­τα­λι­στι­κή κρίση δεν έχει ξε­πε­ρα­στεί, και άρα συ­νε­χί­ζο­νται αμεί­ω­τες οι πο­λι­τι­κές «υπο­βάθ­μι­σης» της ερ­γα­σί­ας ως μέσου στή­ρι­ξης της ανά­καμ­ψης της κα­πι­τα­λι­στι­κής κερ­δο­φο­ρί­ας, η τρο­φο­δό­τη­ση αυτού του φαι­νο­μέ­νου θα είναι συ­νε­χής. Άρα μόνον η ανά­δει­ξη μιας αρι­στε­ρής εναλ­λα­κτι­κής διε­ξό­δου, με ισχυ­ρό έρει­σμα στις κοι­νω­νι­κές δυ­νά­μεις και στις συλ­λο­γι­κό­τη­τές τους, μπο­ρεί να δρο­μο­λο­γή­σει αγω­νι­στι­κές πρα­κτι­κές που να έχουν συ­σπει­ρω­τι­κή πλη­βεια­κή δυ­να­μι­κή, αφαι­ρώ­ντας το έδα­φος κάτω από τα πόδια του νέου ακραί­ου συ­ντη­ρη­τι­σμού. Κι’ αυτό βέ­βαια δεν μπο­ρεί να βα­σί­ζε­ται παρά στις άμε­σες ζω­τι­κές λαϊ­κές ανά­γκες σε αντι­πα­ρά­θε­ση με την ισχυ­ρο­ποί­η­ση της αστι­κής κυ­ριαρ­χί­ας, κατά τρόπο συ­γκε­κρι­μέ­νο και υλικό, στο ίδιο το ιστο­ρι­κό παρόν.

του Moazzam Begg ( μετάφραση- εισαγωγή: barikat)