Ανταρσία στο Μωριά
Συμπόρευση για την Ανατροπή
Την Παρασκευη 10 του Νοέμβρη στα δικαστήρια του Ναυπλίου δικάζονται έξι άτομα στα οποία ασκήθηκε δίωξη για τη μεγάλη κινητοποίηση που είχε πραγματοποιηθεί πριν τρία χρόνια κατά του ΤΑΙΠΕΔ και συγκεκριμένα για το κτήριο της οδού Β. Αλεξάνδρου 6 (Μεγάλος Δρόμος) στο Ναύπλιο. Στο πρόσωπο των 6 διωκόμενων ποινικοποιείται ο αγώνας των κατοίκων ενάντια στο ξεπούλημα του τόπου μέσω του ΤΑΙΠΕΔ. Αποτελεί πολιτική δίωξη που εξυπηρετεί την καταστολή των κοινωνικών αγώνων και ιδιαίτερα αυτών για την υπεράσπιση της δημόσιας περιουσίας από τα αρπακτικά χέρια διεθνών κι εγχώριων επιχειρηματικών ομίλων! Οι κατηγορούμενοι δικάζονται για τη συμμετοχή τους στο μαζικό κίνημα ενάντια στο γενικό ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας της περιοχής της Αργολίδας μέσα από την ένταξη τους στο ΤΑΙΠΕΔ ακίνητων ανυπολόγιστης αξίας (ιστορικής-αρχαιολογικής, οικολογικής, ευρύτερου δημόσιου συμφέροντος), το καλοκαίρι του 2014.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ακολουθώντας σαν πιστό σκυλάκι το δρόμο των προηγούμενων μνημονιακών κυβερνήσεων προχωράει και αυτή ακάθεκτη στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. Ο λαός μας όμως δεν είναι διατεθειμένος να γίνει ένας λαός σύγχρονων δούλων και ξέρει να βάζει στη θέση της κάθε κυβέρνηση, όπως απέδειξαν όλα αυτά τα χρόνια των μνημονίων οι αγωνιζόμενοι εργαζόμενοι. Στο Ναύπλιο για μια ακόμη φορά θα σηκώσουν το ανάστημά τους ξανά συμπαραστεκόμενοι στους διωκόμενους αγωνιστές του κινήματος. Αυτοί οι καθημερινοί αγώνες του λαού μας δείχνουν πως το μαύρο μέτωπο κυβέρνησης - Ε.Ε. - ΔΝΤ που οδηγεί τον λαό στη φτώχεια και στην εξαθλίωση μπορεί και πρέπει να ηττηθεί.

Η ΑΝΤΑΡΣΙΑ ΣΤΟ ΜΩΡΙΑ καλεί σήμερα εργάτες, αγρότες, ανέργους, νέους της Πελοποννήσου να οργανωθούν σε σωματεία, συλλόγους, επιτροπές αγώνα, τοπικές συνελεύσεις για να προετοιμαστεί άμεσα ο λαϊκός ξεσηκωμός που θα διώξει για πάντα τους ξένους εκμεταλλευτές της Ε.Ε. τους ντόπιους ολιγάρχες και τις κυβερνήσεις που τους υπηρετούν, για να περάσει ο πλούτος και η εξουσία στα χέρια των εργαζομένων».



Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στους διωκόμενους αγωνιστές και απαιτούμε:



ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΤΩΡΑ Η ΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΕΞΙ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ!

ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ ΤΟ ΤΑΙΠΕΔ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟ!



Όλοι και όλες στα δικαστήρια του Ναυπλίου την Παρασκευή 10 Νοέμβρη στις 9:00 το πρωϊ.

Το 1799 σαν σή­με­ρα 9 Νο­εμ­βρί­ου ο Να­πο­λέ­ων
Βο­να­πάρ­της κα­τα­κτά την εξου­σία στη Γαλ­λία. Είναι η 18η Μπρυ­μαίρ, σύμ­φω­να με το ημε­ρο­λό­γιο των
Γάλ­λων επα­να­στα­τών.

γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης *

Ο Καρλ Μαρξ στο έργο του που φέρει τον τίτλο ‘Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη’ αναλύει την κοινωνική και πολιτική διαπάλη που οδήγησε στο πραξικόπημα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη στις 2 Δεκεμβρίου του 1851. Η βραχύβια Β’ Γαλλική Δημοκρατία ‘κυοφορούσε’ ουσιαστικά τις εξελίξεις που οδήγησαν στο πραξικόπημα του μέχρι τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Λουδοβίκου Βοναπάρτη, πραξικόπημα που οδήγησε στην εγκαθίδρυση της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Πραγματικά, ο Καρλ Μαρξ σκιαγραφεί με ιδιαίτερη ενάργεια τις αντιπαραθέσεις που σημάδεψαν τη Β΄ Γαλλική Δημοκρατία, την παρουσία και το ρόλο της κοινοβουλευτικής αστικής τάξης, τον δυϊσμό μεταξύ εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας, έτσι όπως προσδιορίζεται ως ‘πεδίο’ εκδίπλωσης πολιτικών στρατηγικών.
Ο Μαρξ ουσιαστικά εστιάζει στην κίνηση των κοινωνικών τάξεων, στις ιδιαίτερες και λεπτές εκείνες‘αποχρώσεις’ της δράσης τους, στην πολιτική διαμεσολάβηση συγκεκριμένων ταξικών-κοινωνικών συμφερόντων από τα πολιτικά κόμματα.
Κι είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο ο Μαρξ «διεισδύει» στον πυρήνα της αντιπροσώπευσης και της διαμόρφωσης του σε θεμέλιο λίθο της ιστορίας και της ‘κοινωνικότητας’ των πολιτικών κομμάτων: «Και όπως στην ιδιωτική ζωή κάνουμε διάκριση ανάμεσα σε κείνο που ένας άνθρωπος λέει ή σκέφτεται για τον εαυτό του και σε κείνο που πραγματικά είναι και κάνει, έτσι ακόμα πιο πολύ πρέπει στους ιστορικούς αγώνες να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στα λόγια και τις δοξασίες των κομμάτων και στον πραγματικό τους οργανισμό και τα πραγματικά τους συμφέροντα, ανάμεσα σε κείνο που φαντάζονται και σε κείνο που πραγματικά είναι».1

Ουσιαστικά, ο Μαρξ προβαίνει στη διάκριση μεταξύ του συμβολικού και ιδεολογικού φαντασιακού των πολιτικών κομμάτων και της πρακτικής πολιτικής δράσης και άρθρωσης κοινωνικών συμφερόντων. Η καταστατική συγκρότηση ενός πολιτικού κόμματος, οι προγραμματικές-ιδεολογικές του αναφορές δύνανται να αποκλίνουν από την αντανάκλαση και την εκπροσώπηση κοινωνικών-ταξικών συμφερόντων, ταξικά συμφέροντα τα οποία αναζητούν ‘πολιτικό υπερασπιστή’.

Ο Μαρξ θα μπορούσε να μας πει ‘καλώς ήλθατε στο πεδίο του πραγματικού’ (παραφράζοντας ελαφρώς τον τίτλο ενός γνωστού βιβλίου του Σλάβοι Ζίζεκ). Εδώ προκύπτει επακριβώς η όλη διάσταση της αντιπροσώπευσης, οι πολλαπλές της διαστάσεις, έτσι όπως προσλαμβάνονται ως απόκλιση μεταξύ ιδεολογικής αναφοράς και πολιτικής πρακτικής του κόμματος, μεταξύ συνάρθρωσης συμφερόντων και συμβολικής όσο και πραγματικής τους εκπροσώπησης. Και φυσικά ανακύπτει το ζήτημα της μη «αυτοφυούς» συσχέτισης πολιτικού κόμματος-κοινωνικής τάξης στο πλαίσιο ενός ιδιαίτερου (κεφαλαιοκρατικού) κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού. Ακριβώς μία τέτοια συσχέτιση δεν προκύπτει «μηχανικά» και «αυματοποιημένα», στο βαθμό που ένα πολιτικό κόμμα δεν ανακύπτει από τον ‘ουρανό’ ως το απόλυτο κόμμα μίας τάξης ή ακόμη και κοινωνικών τάξεων, αλλά, αντιθέτως, η ώσμωση του με μία κοινωνική τάξη ‘συναντά’ την ιστορικότητα της δράσης του ως μηχανισμού παραγωγής ιδεολογίας.

Τότε, η σύγκλιση (κομματικών-πολιτικών) στόχων-συμφερόντων δύναται να λάβει χώρα στο πεδίο της πάλης των τάξεων όχι ως απλή αντανάκλαση-διάθλαση τους αλλά ως ‘πραγματική’ συμπόρευση-στόχευση. Το πολιτικό ‘θέλω’ δεν ευθυγραμμίζεται με μία τάξη, με την καθεαυτό εργατική τάξη για παράδειγμα. Η συσχέτιση κόμματος-τάξης διαθλάται μέσω της ιστορικής πορείας του κόμματος, της κοινωνικής του δράσης, της ιδεολογικής του διαπάλης. Ο Μαρξισμός δεν συγκροτείται ως νομοτέλεια, ως καθορισμένη πορεία.

Το ζήτημα όμως της ανάλυσης μας αφορά τον τύπο κράτους που προκύπτει μετά την παλινόρθωση της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, ακόμη και υπό τη γκροτέσκα φιγούρα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, που, όντας το κατάλληλο πρόσωπο στην κατάλληλη στιγμή, «εισβάλλει» στην πολιτική σκηνή όχι ως τυχαιότητα αλλά ως αναγκαιότητα. Είναι ο «δολοφόνος στον τόπο του εγκλήματος», «προϊόν» της ιδιαίτερης και όχι ευθύγραμμης εξέλιξης της πάλης των τάξεων στη Γαλλία. Αλήθεια, αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την πολιτική άνοδο του Βοναπάρτη, τότε ακριβώς είναι και ευνοϊκές για την άνοδο κάποιων δοσμένων στον γαλλικό κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό κοινωνικών τάξεων. Ο Βοναπάρτης ενσαρκώνει τον απόλυτο (δια της επίκλησης της παράδοσης) «γαλλισμό», την προσκόλληση στο κεκτημένο του εθνικού ‘πεπρωμένου’, τη σύνδεση με την κληρονομιά του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, όλες όψεις και πτυχές που ανάγουν και αποκρυσταλλώνουν, ‘εργαλειοποιούν’ και νομιμοποιούν τις τάξεις που δεν «κρύβονται» αλλά ορμούν με δύναμη στην πολιτική σκηνή, αποτελώντας τους ιδιότυπους όσο και ‘ξεχωριστούς’» φύλακες» του βοναπαρτικού κράτους.

Κι είναι γεγονός ότι ο Μαρξ δε φείδεται χαρακτηρισμών όταν χαρακτηρίζει τον Βοναπάρτη ως «παλιό παμπόνηρο γλεντζέ, που αντιλαμβάνεται την ιστορική ζωή των λαών και τις κεφαλαιώδες και κρατικές πράξεις του σαν μια κωμωδία με την πιο χυδαία έννοια της λέξης, σαν μια μασκαράτα, όπου τα μεγάλα κοστούμια, τα μεγάλα λόγια και οι μεγάλες πόζες χρησιμεύουν μονάχα σαν προσωπίδα στις πιο ταπεινές παλιανθρωπιές».2

Τι χαρακτηριστικό χωρίο διάχυτης ειρωνείας για τον (πλέον) Αυτοκράτορα των Γάλλων,3πρόσωπο «ιερό», που ενσαρκώνει την ίδια την εξουσία και τις εκφάνσεις της. Όμως, σε τι συνίσταται αυτή ιδιαίτερη «ουσία» αυτού του τύπου κράτους, η βάση του που ωθεί τον Καρλ Μαρξ να προβεί στην ανάλυση του; Επρόκειτο για έναν ιδιαίτερο τύπο κράτους, ενταγμένο στην προβληματική της ταξικής του φύσης-σύνθεσης. Το Βοναπαρτικό κράτος αποτελεί απότοκο της συγκυρίας, «προϊόν» μίας περιόδου που «είδε» να λαμβάνει χώρα η μεγάλη εξέγερση του Παρισινού προλεταριάτου, τον Ιούνιο του 1848. Ως εκ τούτου, δεν είναι αποσυνδεδεμένο από τις εξελίξεις που «γέννησε» αυτό το μείζον γεγονός, στο οποίο ο Μαρξ αποδίδει ιδιαίτερη και ξεχωριστή σημασία. Η επείγουσα, για τη σταθερότητα του καθεστώτος, ανάγκη για μετεεξεγερσιακή σταθερότητα, θα λέγαμε ότι ωθεί στην κατασκευή «ηρώων», «ηρώων» που μπορεί να προκύπτουν και ως γκροτέσκοι, και ως εν δυνάμει ‘ηγέτες’.

Με έναν ιδιαίτερο τρόπο, ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης (που είχε εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον Δεκέμβριο του 1848), συνδύαζε-ενσάρκωνε αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, τα τόσο δηλωτικά των προθέσεων και του χαρακτήρα του. Ικανός για τις πιο επιδέξιες πολιτικές πιρουέτες, ιδανικός «εκμεταλλευτής» της κοινωνικής-πολιτικής περιδίνησης του καιρού του, ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης συγκεντρώνει εκείνα τα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν κοινωνικά-ταξικά «αναγκαίο», «εργαλείο» μίας ιδιαίτερης πολιτικής συνειδητοποίησης συγκεκριμένων κοινωνικών τάξεων-κατηγοριών.

Αυτό που θέτει μετ’ επιτάσεως ο Μαρξ είναι ακριβώς το γεγονός ότι εντός της ιστορικότητας της περιόδου και του προτσές του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, της κατίσχυσης του, το Βοναπαρτικό κράτος συγκροτείται ως αντιδραστικό, ως «σκιά» μπροστά στις μεταβολές που επέρχονται στο πεδίο του κοινωνικού, μπροστά στην ίδια τη δυναμική που απελευθερώνει η εγκαθίδρυση και η εξέλιξη του καπιταλισμού. Κι ακριβώς ο Μαρξ εστιάζει στην κοινωνική του βάση, στη στήριξη που προσφέρεται από τάξεις-κατηγορίες, που, διαβλέπουν στο καθεστώς στοιχεία διασφάλισης της θέσης τους, στοιχεία προστασίας από τις ταξικές «θύελλες». Είναι η κατηγορία των μικροϊδιοκτητών αγροτών (όπως και το περιώνυμο ΄κουρελοπρολεταριάτο’4), που προσφέρουν τη στήριξη τους, αντιδρώντας στην προοπτική της ταξικής τους επισφαλειοποίησης.

Ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης και οι «μικροί χωρικοί», αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, στο βαθμό που αυτή η κατηγορία, εκείνη την κρίσιμη στιγμή, «συγκροτείται» ως η ενσάρκωση της παραδοσιακής και «βαθιάς» Γαλλίας, «μάζα» που διαβλέπει συμφέροντα όσο και δοξασίες, εξουσία όσο και νοοτροπία, «μάζα» που περιφρονείται όπως ακριβώς ο νεαρός Κάρολος Γκραντέ από το Παρίσι περιφρονεί με το βλέμμα τους ξιπασμένους επαρχιώτες που συναντά για πρώτη φορά στο σπίτι του θείου του στην επαρχία, στο μυθιστόρημα του Ονορέ Μπαλζάκ, ‘Ευγενία Γκραντέ’.

Αναφέρει ο Καρλ Μαρξ: «Η δυναστεία του Βοναπάρτη δεν αντιπροσωπεύει τον επαναστάτη αλλά το συντηρητικό αγρότη, δεν αντιπροσωπεύει τον αγρότη που θέλει να βγει έξω από τις κοινωνικές συνθήκες της ύπαρξης του, από το μικρό κλήρο, αλλά αντίθετα τον αγρότη που θέλει να σταθεροποιήσει αυτές τις συνθήκες κι αυτόν τον κλήρο, δεν αντιπροσωπεύει το λαό της υπαίθρου που ενωμένος με τις πόλεις θέλει να ανατρέψει με τη δική του δραστηριότητα το παλιό καθεστώς, αλλά αντίθετα, το λαό της υπαίθρου που, γερά κλεισμένος σ’ αυτό το παλιό καθεστώς, θέλει να δει τον εαυτό του μαζί με το μικρό κλήρο του να σώζεται και να ευνοείται από το φάντασμα της αυτοκρατορίας. Η δυναστεία του Βοναπάρτη δεν αντιπροσωπεύει το διαφωτισμό, αλλά τη δεισιδαιμονία του αγρότη, δεν αντιπροσωπεύει την κρίση του, αλλά την υπόληψη του, δεν αντιπροσωπεύει το μέλλον του, αλλά το παρελθόν του, δεν αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη Σεβέν αλλά τη σύγχρονη Βανδέα του».5

Μία θεμελιώδης βάση υποστήριξης του βοναπαρτικού καθεστώτος είναι ακριβώς οι μικροί αγρότες, «μάζα» πολυπληθής που «αναφέρεται» στον ενσαρκωτή της εξουσίας, Λουδοβίκο Βοναπάρτη. Η μικρή αγροτιά επικαθορίζεται ιδεολογικά αποτελώντας τον στυλοβάτη του κράτους και της ίδιας της χώρας, συγκροτεί την παράδοση και το μεγαλείο των ‘πατέρων’, ανάγεται απευθείας στην κληρονομιά του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Όμως, σε ένα εξαιρετικό απόσπασμα ο Μαρξ περιγράφει την ιδιαίτερη λειτουργία της μικρής αγροτιάς: «Εφόσον όμως ανάμεσα στους μικρούς αγρότες υπάρχει μόνο μια τοπική συνάφεια και η ομοιότητα των συμφερόντων τους δε δημιουργεί καμιά κοινότητα, κανένα εθνικό σύνδεσμό και καμιά πολιτική οργάνωση, δεν αποτελούν τάξη. Γι’αυτό είναι ανίκανοι να επιβάλουν εξ ονόματος τους τα ταξικά τους συμφέροντα, είτε με μια Βουλή είτε με μια συμβατική συνέλευση. Δεν μπορούν ν’ αντιπροσωπεύουν τον εαυτό τους, πρέπει ν’ αντιπροσωπεύονται από άλλους. Ο αντιπρόσωπος τους πρέπει ταυτόχρονα να παρουσιάζεται σαν κύριος τους, σαν μια εξουσία πάνω απ’ αυτούς, σαν μια απεριόριστη κυβερνητική δύναμη, που τους προστατεύει από τις άλλες τάξεις και τους στέλνει από πάνω στη βροχή και τον ήλιο. Η πολιτική επιρροή των μικρών αγροτών βρίσκει, συνεπώς, την τελευταία της έκφραση στην υποταγή της ίδιας της κοινωνίας στην εκτελεστική εξουσία».6

Ουσιαστικά, ο Μαρξ περιγράφει τον ιδιαίτερη θέση που κατέχει η μικρή αγροτιά στο εσωτερικό ενός κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού που κυριαρχείται από την εγκάρσια τομή-διαίρεση μεταξύ αστικής και εργατικής τάξης. Η μικρή αγροτιά αδυνατεί να ‘αυτονομηθεί’ κοινωνικά, να ‘συγκροτηθεί’ πολιτικά και να αποκτήσει συνεκτική ιδεολογική σκευή. Ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης, το βοναπαρτικό κράτος τους δίνει ακριβώς αυτό που τους λείπει: εκπροσώπηση πέρα και πάνω από τις τάξεις και την πάλη των τάξεων. «Που τους προστατεύει από τις άλλες τάξεις». Να η φράση-κλειδί του Καρλ Μαρξ. Έτσι ακριβώς οφείλουμε να αντιληφθούμε την φύση και τη λειτουργία του βοναπαρτικού κράτους: ως ένα κράτος που τείνει να ‘μπλοκάρει’ την εξέλιξη της πάλης των τάξεων στη Γαλλία. Η μικρή αγροτιά βρίσκει «προστασία» στην ‘ιερή’ και «θεόσταλτη» εξουσία του Βοναπάρτη, που γι’ αυτές, προκύπτει τόσο φυσικά, όπως ακριβώς η βροχή και ο ήλιος. Ενσωματώνεται στο πεδίο της κρατικής εξουσίας, αποκτά ρόλο θεμελιώδους τάξης-υποστυλώματος.

Όμως, η «νέα» ταξική της θέση προκύπτει και είναι φαινομενική: έχουμε να κάνουμε με ένα ιδεολογικό επιφαινόμενο, με έναν φαινομενικό υπερπροσδιορισμό που δεν παύει να είναι και να λειτουργεί ως πρακτικός-πολιτικός υποπροσδιορισμός στο βαθμό που αυτή η εκπροσώπηση δεν μετασχηματίζεται σε υλοποίηση πολιτικών υπέρ της μικρής αγροτιάς. Η εκπροσώπηση είναι μη ουσιαστική εκπροσώπηση-άρθρωση συμφερόντων, ο (ιδεολογικός) υπερπροσδιορισμός συγκροτείται στο επίπεδο της συμβολικής ‘ουσίας’ και όχι της πραγματικής πολιτικής πρακτικής-διάστασης, συγκροτείται ως φενάκη και ως φετιχισμός της «ιερής τάξης» που περικλείει τη συνέχεια και την παράδοση. Αυτή είναι η διττότητα του Βοναπαρτικού κράτους.

Ο Μαρξ περιγράφει το βοναπαρτικό κράτος7ως χαρακτηριστικό «στοιχείο», «προϊόν» της κοινωνικής ιστορίας της χώρας, ως την μετάβαση από το καθεαυτό αστικό μπλοκ εξουσίας στο συνασπισμό της εξουσίας που περιλαμβάνει τάξεις-στηρίγματα (μικροί αγρότες & την «μεσαία» τάξη), τον κλήρο και τον στρατό. Το βοναπαρτικό κράτος είναι ταυτόχρονα αγροτικό και μικροαστικό, θρησκευτικό και στρατιωτικό, και, στην κορυφή του, αστικό, ακριβώς διότι αυτή η τύποις πολλαπλότητα ‘συγκροτείται’ εντός του πλαισίου εξέλιξης των καπιταλιστικών-παραγωγικών σχέσεων, ενυπάρχει και εντός του πλαισίου δράσης της αστικής τάξης και μερίδων της. Ο Μαρξ τονίζει ακριβώς την κοινωνική πολλαπλότητα γύρω από την οποία συντίθεται.

Και στη συμβολική του κορυφή ορθώνεται το πρόσωπο του διαδόχου, του μεγάλου Αυτοκράτορα Λουδοβίκου Βοναπάρτη. Κράτος ιδιαίτερο στη μορφή και στην «αποστολή» του, κράτος που συγκροτείται εντός του πλαισίου κατίσχυσης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, που στηρίζεται σε έναν ευρύ συνασπισμό εξουσίας, κράτος καπιταλιστικό (αστικό) που θέλει ταυτόχρονα να είναι (ή να προβάλλει πως είναι) αγροτικό, θρησκευτικό και στρατιωτικό. Με την ίδια ευκολία που το βοναπαρτικό κράτος ‘αυτονομείται’ από τις κοινωνικές τάξεις-κατηγορίες που ‘εκπροσωπεί’, με την ίδια ευκολία προσκολλάται σε αυτές, φαντασιακή ή μη.

To βοναπαρτικό κράτος είναι το κράτος των πολλαπλών κοινωνικά προσώπων, απόλυτα ευθυγραμμισμένο με την «τιμή» και την υπόληψη της Γαλλίας. Ακόμη και οι ταξικές διαφορές των συνιστώντων μερίδων του συνασπισμού της εξουσίας, ‘εργαλειοποιούνται’ πολιτικά και «συνενώνονται» συμβολικά στο ένα συνασπισμό, σε μία εθνική τάξη, σε μία ενιαία Γαλλία, υπό την κυριαρχία της κοινής λογικής και του εθνικά «επιθυμητού». Όπως το θέτει επιγραμματικά ο ίδιος ο Καρλ Μαρξ: «Ο Βοναπάρτης θα ήθελε να φαίνεται ο πατριαρχικός ευεργέτης όλων των τάξεων. Δεν μπορεί, όμως, να δώσει τίποτα στη μια, αν δεν πάρει από την άλλη».8Το κράτος της υπερταξικής συγκρότησης είναι και το κράτος της αφαίρεσης.

Και σε αυτό το σημείο προκύπτει το ερώτημα: είναι το βοναπαρτικό κράτος αυτόνομο απέναντι στις κυρίαρχες τάξεις όπως αναφέρει ο Νίκος Πουλαντζάς; Θα απαντήσουμε λέγοντας ότι είναι αυτόνομο στο βαθμό που αυτονομείται ακριβώς για να διευρύνει τα όρια της εξουσίας του, είναι αυτόνομο στο βαθμό που μετατοπίζει τα όρια δράσης συγκροτώντας έναν ευρύτερο συνασπισμό εξουσίας, είναι αυτόνομο στο βαθμό που συνέχει και αναπαράγει «πολιτικά» τη μικρή αγροτιά, είναι αυτόνομο στο βαθμό που χρειάζεται για να άρει την εξέλιξη (και την πρόοδο) της πάλης του γαλλικού προλεταριάτου, για να προσδιορίσει την εξέλιξη της ταξικής πάλης, είναι όσο αυτόνομο χρειάζεται για να ενοποιήσει τα κοινωνικά συνιστώντα μέρη του απέναντι στον δυνάμει εξεγερσιακό «εχθρό»: το γαλλικό προλεταριάτο. Επιδιώκουμε να εμπλουτίσουμε την έννοια της σχετικής ή μη αυτονομίας του βοναπαρτικού κράτους από τις κυρίαρχες τάξεις της κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού.

Ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης είναι ο «νέος» βασιλιάς «ήλιος», ένας γραφικός «ήρωας» του καιρού του που ισορροπεί μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας, μεταξύ γέλιου και κλάματος.

1Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ, ‘Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη’, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2012, σελ. 52-53.

2Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ….ό.π, σελ. 86.

3Στην περιγραφή του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, στο διαρκές ψυχόδραμα που συμβόλιζε η παρουσία του, ο Μαρξ θυμίζει πεπειραμένο λογοτέχνη, που μεταχειρίζεται την πένα του ως όπλο ενάντια στις «σκοτεινές» ωδίνες του καιρού του. Πραγματικά, από αυτή την άποψη, το έργο του αποκτά υπόγεια διακειμενικές αναφορές.

4Ο Μαρξ παρουσιάζει τον Λουδοβίκο Βοναπάρτη ως τον τυπικό ηγέτη του κουρελοπρολεταριάτου το οποίο υπακούει σε αυτόν. Ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης παρουσιάζεται ως ο ηγέτης της εταιρείας της 10 του Δεκέμβρη, της ‘οργάνωσης’ του κουρελοπρολεταριάτου. Θα πρέπει να αντιληφθούμε το κουρελοπρολεταριάτο στην αριθμητική του διάσταση, ως μία κυρίως αριθμητική-ποσοτική βάση υποστήριξης στο βοναπαρτικό καθεστώς καθώς θεωρούμε ότι δεν επιτελεί τις λειτουργίες τάξεως-στηρίγματος του καθεστώτος λόγω της διασποράς του και της κοινωνικής του σύνθεσης.

5Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ…ό.π, σελ. 145.

6Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ…ό.π, σελ. 144.

7Ιδιαίτερος είναι ο ρόλος που διαδραματίζει στο εσωτερικό του βοναπαρτικού κράτους η διοικητική γραφειοκρατία, είτε η ‘σταθερή’, είτε ανερχόμενη. Είναι αυτή η διοικητική γραφειοκρατία που ‘κινεί’ το κράτος, τον δύσκαμπτο κρατικό μηχανισμό, αναζητώντας όχι τη ρήξη αλλά το συνεχές της δράσης, εκείνο ακριβώς το τυπολογικό πλέγμα το οποίο συνίσταται στη σχέση πολιτικής (διοικητικών πολιτικών) και αποτελεσματικότητας, στη σχέση μεταξύ διοικητικής ιεραρχίας και άμεσης εκτελεστικής εξουσίας. Ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό που ορίζει τη λειτουργία της σύγχρονης κλασικής ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας είναι η επιδίωξη του διαρκούς εκσυγχρονισμού-εξορθολογισμού των διοικητικών πρακτικών και σχέσεων.

8Βλέπε σχετικά, Μαρξ Καρλ…ό.π, σελ. 155. 

Η Ήβη Κούγια- Δασκαλάκη Μελισσάνθη πέθανε στην Αθήνα στις 9 Νο­εμ­βρί­ου 1990.

Δημήτρης Κατσορίδας

Ο Βίλχελμ Ράιχ γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1897 στην Αυστρία και πέθανε στις 3 Νοεμβρίου 1957. Ήταν μαθητής του Φρόυντ και μία από τις πιο ριζοσπαστικές προσωπικότητες στην ιστορία της ψυχιατρικής.
Ήταν αυτός που δια­πί­στω­σε, σε αντί­θε­ση με τον Φρό­υντ, ότι τα προ­βλή­μα­τα που χει­ρί­ζε­ται η ψυ­χα­νά­λυ­ση δεν είναι απλά ατο­μο­κε­ντρι­κά, αλλά έχουν βα­θιές κοι­νω­νι­κές αι­τί­ες. Θε­ω­ρού­σε ότι τα διά­φο­ρα κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα, όπως η φτώ­χεια, η ανερ­γία, η ανε­παρ­κήςστέ­γα­ση, η έλ­λει­ψη χρό­νου, η κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα κλπ., συμ­βά­λουν κα­τα­λυ­τι­κά στις νευ­ρώ­σεις και γι’ αυτό κα­τέ­λη­ξε στο συ­μπέ­ρα­σμα πως για να λυ­θούν χρειά­ζο­νται μια αντί­στοι­χη κοι­νω­νι­κή θε­ρα­πεία. Αυτές οι προ­σεγ­γί­σεις, τον έφε­ραν κοντά στον μαρ­ξι­σμό και έτσι, το 1927, γί­νε­ται μέλος του Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος της Αυ­στρί­ας. Το 1929 ορ­γά­νω­σε τη Σο­σια­λι­στι­κή Εται­ρεία για τη Σε­ξουα­λι­κή Πλη­ρο­φό­ρη­ση και Έρευ­να, βοη­θώ­ντας τους ερ­γα­ζό­με­νους να κα­τα­νο­ή­σουν την κοι­νω­νι­κή αιτία των ψυ­χο­λο­γι­κών τους προ­βλη­μά­των.



Η με­γά­λη και­νο­το­μία του Ράιχ είναι ότι σύν­δε­σε την ψυ­χα­νά­λυ­ση με τον μαρ­ξι­σμό, ανα­πτύσ­σο­ντας μια επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή για την ερ­γα­τι­κή τάξη. Τα βι­βλία του, αυτής της πε­ριό­δου (1927-35), εξα­κο­λου­θούν να είναι αξε­πέ­ρα­στα. Ορι­σμέ­να από αυτά, όπως το «Δια­λε­κτι­κός υλι­σμός και ψυ­χα­νά­λυ­ση», «Η επι­βο­λή της σε­ξουα­λι­κής ηθι­κής», «Ο σε­ξουα­λι­κός αγώ­νας των νέων», «Η Ανά­λυ­ση του Χα­ρα­κτή­ρα», «Η μα­ζι­κή ψυ­χο­λο­γία του φα­σι­σμού», «Τι είναι τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση», είναι εν­δει­κτι­κά για την προ­σπά­θεια του να ανα­πτυ­χθεί μια επα­να­στα­τι­κή συ­νεί­δη­ση σε όλα τα επί­πε­δα.





Το 1930 εγκα­θί­στα­ται στο Βε­ρο­λί­νο και γί­νε­ται μέλος του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Γερ­μα­νί­ας (Κ.Κ.Γ.). Εκεί, με τη βο­ή­θεια και του Κ.Κ., ορ­γα­νώ­νει το κί­νη­μα της σε­ξουα­λι­κής πο­λι­τι­κής, γνω­στό ως ΣΕΞ-ΠΟΛ, δί­νο­ντας δια­λέ­ξεις, σχε­τι­κές με τα σε­ξουα­λι­κά προ­βλή­μα­τα που απα­σχο­λού­σαν ιδιαί­τε­ρα τους νέους, με απο­τέ­λε­σμα αυτή η ορ­γά­νω­ση να φτά­σει να αριθ­μεί σχε­δόν 40.000 μέλη. Στα τέλη του 1932, το κόμμα ανα­κά­λε­σε την στή­ρι­ξη του στον Ράιχ, κα­τη­γο­ρώ­ντας τον ότι οι από­ψεις του είναι αντι­μαρ­ξι­στι­κές, με απο­τέ­λε­σμα να τον δια­γρά­ψουν, το 1933, επει­δή οι ιδέες του ήταν αντί­θε­τες προς την κομ­μα­τι­κή γραμ­μή. Οι πρω­το­πο­ρια­κές από­ψεις του, για την ψυ­χο­λο­γία, σε συν­δυα­σμό με την αρι­στε­ρή πο­λι­τι­κή του το­πο­θέ­τη­ση, τον έφε­ραν σε ρήξη και με το ψυ­χα­να­λυ­τι­κό κί­νη­μα, με συ­νέ­πεια να απο­βλη­θεί, το 1934, από τη Διε­θνή Ψυ­χα­να­λυ­τι­κή Εται­ρεία. Την ίδια χρο­νιά εγκα­τα­λεί­πει τη Γερ­μα­νία λόγω της ανό­δου των Ναζί στην εξου­σία.



Όμως, από το 1935, το εν­δια­φέ­ρον του αρ­χί­ζει να με­τα­το­πί­ζε­ται από την πο­λι­τι­κή προς την βιο­λο­γία. Το 1939 με­τα­να­στεύ­ει στις ΗΠΑ. Εκεί οι ιδέες του εξε­λί­χθη­καν πε­ραι­τέ­ρω, ώσπου ενο­ποι­ή­θη­καν σε μια νέα συ­νο­λι­κή θε­ώ­ρη­ση της φύσης, η οποία ονο­μά­στη­κε «ορ­γο­νο­μία». Κυ­ρί­αρ­χη έν­νοια της ορ­γο­νο­μί­ας είναι η «ορ­γό­νη» που πε­ρι­γρά­φε­ται ως ένα πα­ντα­χού παρόν, ελεύ­θε­ρο από μάζα, υπό­στρω­μα ενέρ­γειας που ρέει στο Σύ­μπαν και στο σώμα μας. Άρα, η ορ­γό­νη φέρει ενέρ­γεια, δια­φο­ρο­ποιεί­ται, ρέει και πάλ­λε­ται.



Επει­δή ο Ράιχ έφτια­ξε τον συσ­σω­ρευ­τή ορ­γό­νης, τον οποίο χρη­σι­μο­ποιού­σε για θε­ρα­πευ­τι­κούς σκο­πούς (π.χ. τον καρ­κί­νο), κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως «τσαρ­λα­τά­νος» και οδη­γή­θη­κε στα δι­κα­στή­ρια. Μέρος των βι­βλί­ων του κα­τα­στρά­φη­κε από τις αμε­ρι­κα­νι­κές αρχές ή λο­γο­κρί­θη­κε. Κα­τα­δι­κά­στη­κε σε ποινή φυ­λά­κι­σης δύο ετών και φυ­λα­κί­στη­κε τον Μάρ­τιο του 1957. Πέ­θα­νε από ανα­κο­πή καρ­διάς μέσα στο κελί του στις 3 Νο­εμ­βρί­ου του ίδιου έτους.



Ο Ράιχ, υπήρ­ξε πο­λυ­σχι­δής προ­σω­πι­κό­τη­τα. Επη­ρέ­α­σε πολ­λούς ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τές, εναλ­λα­κτι­κούς ια­τρούς, καλ­λι­τέ­χνες, δια­νο­ού­με­νους και ρεύ­μα­τα της Αρι­στε­ράς. Τα βι­βλία του ενέ­πνευ­σαν τα κι­νή­μα­τα αμ­φι­σβή­τη­σης των δε­κα­ε­τιών του 1960 και 1970. Το βι­βλίο του, «Άκου αν­θρω­πά­κο», έγινε ανάρ­πα­στο. Επί­σης, ση­μα­ντι­κή είναι η συ­νει­σφο­ρά του στην ανά­πτυ­ξη της τε­χνι­κής της «ανά­λυ­σης του χα­ρα­κτή­ρα», στην προ­σπά­θειά του να θε­ρα­πεύ­σει τις νευ­ρώ­σεις. Ονό­μα­σε τους μη­χα­νι­σμούς αντί­στα­σης, «θω­ρά­κι­ση», η οποία προ­κα­λεί­ται από τη συ­στη­μα­τι­κή μα­ταί­ω­ση των συ­ναι­σθη­μα­τι­κών ανα­γκών, ενώ η απο-θω­ρά­κι­ση γί­νε­ται με τη συ­νει­δη­το­ποί­η­ση των πα­γιω­μέ­νων γνω­ρι­σμά­των του χα­ρα­κτή­ρα και την απόρ­ρι­ψή τους. Η συμ­βο­λή του στην εξέ­λι­ξη της επι­στή­μης και ει­δι­κά της κοι­νω­νι­κής ψυ­χο­λο­γί­ας υπήρ­ξε ση­μα­ντι­κή.

Αφρική: Μάννα εξ ουρανίου

Γράφει: Βαγγέλης Τζικούδης

«Ζούμε και πεθαίνουμε εντελώς διαφορετικά απ’ ότι θα θέλαμε, χωρίς ελπίδα οποιασδήποτε ανταμοιβής… Ευτυχώς που αυτή η ζωή είναι η μόνη, και που μόνο αυτό είναι σίγουρο»

Η περίπτωση του Αρθούρου Ρεμπώ είναι ιδιάζουσα στα λογοτεχνικά χρονικά. Δε συμβαίνει συχνά ένας άνθρωπος, ένα παιδί είκοσι χρονών για την ακρίβεια, να επηρεάζει με τόσο κρίσιμο τρόπο τη σύγχρονη ποίηση, και μάλιστα έχοντας παραγάγει ένα τόσο μικρό σε έκταση έργο. Ηγέτης του συμβολισμού; Θεμελιωτής τουμοντερνισμού; Ποιητής της εξέγερσης; Καταραμένος ποιητής; Δεν έχει καμία σημασία: ο Αρθούρος Ρεμπώ ανήκει στη χορεία των μεγάλων.
Το παρακάτω κείμενο καταγράφει τα γεγονότα της ζωής του, την οποία η σιωπή ορίζει και τέμνει σε δυο μέρη. Το πρώτο αφορά στον επαναστατημένο έφηβο, τον αναρχικό ποιητή, το «βρέφος των Μουσών», και το δεύτερο στον ταξιδευτή, τον «άνθρωπο με τις φτερωτές πατούσες», τον μεθοδικό και φιλόδοξο έμπορο στην Αφρική. «Εγώ είναι ένας άλλος», θα γράψει άλλωστε κι ο ίδιος.

Ο Ιωάννης Νικόλαος Αρθούρος Ρεμπώ γεννήθηκε στην αγροτική κωμόπολη της Σαρλεβίλ, κοντά στα βελγικά σύνορα, στις 20 Οκτωβρίου του 1854. Υπήρξε το αποκύημα δυο χαρακτηριστικά αταίριαστων ανθρώπων, του λοχαγού Φρεντερίκ Ρεμπώ και της Βιταλί Κουίφ, κόρης αγροτών. Οι δυο γνωρίστηκαν σε ένα κονσέρτο της ορχήστρας του 47ου Συντάγματος Πεζικού και παντρεύτηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς ανώφελους συναισθηματισμούς. Οι αρετές που συνόψιζε η είκοσι επτά ετών Βιταλί και τις οποίες εκτίμησε ο τριάντα οχτώ ετών λοχαγός, τουτέστιν η ανεξάντλητη εργατικότητα, το υψηλό αίσθημα της ευθύνης και η έμφυτη κλίση προς την οικονομία, αποδείχθηκαν ανυπόφορα ελαττώματα και έγιναν η θηλιά που έσφιξε το λαιμό του λοχαγού, τόσο ώστε να εγκαταλείψει δια παντός το σπιτικό του, όταν ο Αρθούρος ήταν έξι ετών.

Τα παιδικά χρόνια του Αρθούρου φέρουν την επήρεια της μητρικής απολυταρχίας. Η νοητική στενότητα και ακαμψία της κυρίας Ρεμπώ, ο υπερθετικός εγωισμός και η μισαλλοδοξία της, έδεσαν αρμονικά με το φαρισαϊσμό και τη θρησκευτική σχολαστικότητα. Αποτυχημένη ως σύζυγος, αποφασίζει να αφοσιωθεί στη διαπαιδαγώγηση του Αρθούρου και των τριών αδελφών του. Τα παιδιά διαβιούν σε καθεστώς επιτήρησης, όλα περνούν μέσα από το κόσκινο της Βιταλί, προπαντός οι συναναστροφές τους. Αναγκάζονται μάλιστα να αλλάζουν σχολεία μέχρι να καταλήξουν σε εκείνο που πληροί τα υψηλά κριτήρια επιστημοσύνης και θρησκευτικότητας που η μητέρα Ρεμπώ έχει θέσει.


Ο Ρεμπώ μετά την πρώτη του μετάληψη

Στο κολέγιο της Σαρλεβίλ ο Αρθούρος θα ανθίσει. Είναι έντεκα χρονών και η εντύπωση που προξενεί στους καθηγητές του είναι μεγάλη. Ένας από αυτούς το προαισθάνεται: «από εξυπνάδα έχει όση θέλετε, αλλά έχει κάτι μάτια κι ένα χαμόγελο που δε μ’ αρέσουν καθόλου. Θα έχει κακό τέλος». Μέχρι να έρθει, λοιπόν, το τέλος ο Αρθούρος αρκείται να σκαρώνει στιχάκια στα λατινικά, να σαρώνει τα πρώτα βραβεία στις εξετάσεις και να χάνεται για ώρες ατελείωτες στα βιβλιοπωλεία. Το ενδιαφέρον του κεντρίζουν τα ποιήματα του περιοδικού Σύγχρονος Παρνασσός. Λίγο περισσότερο στέκεται σε εκείνα που έχει γράψει κάποιος Πολ Βερλαίν.

Τον Ιανουάριο του 1870 διορίζεται καθηγητής στο κολέγιο της Σαρλεβίλ ο Ζώρζ Ιζαμπάρ, ένας άνθρωπος που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη ζωή του Ρεμπώ ως μέντορας και πνευματικός καθοδηγητής. Δανείζει στον Αρθούρο βιβλία, μαζί διεξάγουν λογοτεχνικές συζητήσεις, είναι εκείνος που πρώτος θα διαβάσει και θα σχολιάσει τα πρωτόλεια ποιήματα του καλύτερου μαθητή του.

Η συσσωρευμένη καταπίεση γέννησε στην ψυχή του Αρθούρου μια επαναστατική φύση έτοιμη να εκραγεί, μια φύση που αποδύεται στην αναζήτηση της απόλυτης ελευθερίας. Ο γαλλογερμανικός πόλεμος του 1870 ωθεί τον Ιζαμπάρ να εγκαταλείψει τη Σαρλεβίλ και ο Αρθούρος, μόνος χωρίς το δάσκαλο, αποφασίζει να δραπετεύσει στο Παρίσι. Είναι δεκαέξι χρονών. Καθώς δεν έχει να πληρώσει τα ναύλα συλλαμβάνεται και κρατείται. Ο Ιζαμπάρ πληρώνει το χρέος του Αρθούρου και τον φιλοξενεί στο Ντουέ. Τις ξέγνοιαστες μέρες θα διακόψει η Βιταλί, απαιτώντας την επιστροφή του γιού της στη Σαρλεβίλ.

Η πρώτη μάχη χάθηκε, όχι όμως κι ο πόλεμος. Ο Αρθούρος εξαφανίζεται εκ νέου, πηγαίνει στο Σαρλερουά να γίνει δημοσιογράφος, για να καταλήξει και πάλι στο σπίτι του Ιζαμπάρ. Ο τελευταίος αρχίζει να δυσανασχετεί με τον παράφορο αυτό νεαρό και οι σχέσεις των δυο διαρρηγνύονται. Τον στέλνει πίσω στη μάνα του. Η επόμενη απόπειρα να ζήσει στο Παρίσι δεν είναι περισσότερο επιτυχημένη: φιλοδοξεί να μπει στο λογοτεχνικό κύκλο των παρνασσιστών, θα βρεθεί ωστόσο να ψάχνει στα σκουπίδια για φαγητό και να κοιμάται στις μαούνες που ήταν αγκυροβολημένες στις όχθες του Σηκουάνα. Ξανά πίσω.

«Μια μέρα, όπως κλαιγόταν για μια ακόμη φορά στον πάτερ Μπρετάνι, αυτός του μίλησε για κάποιο Βερλαίν. Τον γνώριζε καλά αυτό τον ποιητή και ίσως…». Είναι η μέρα που άλλαξε τη μοίρα. Ο Αρθούρος «πετάχτηκε έξω σαν το φυλακισμένο που του ανοίγουν την πόρτα της φυλακής». Αμέσως καθαρόγραψε τους στίχους του και τους έστειλε, μαζί με ένα μακροσκελές γράμμα, στον Βερλαίν.

Η απάντηση είναι λυτρωτική για τον Αρθούρο: τον προσκαλεί στο Παρίσι, τον περιμένει! Το όνειρο του γίνεται πραγματικότητα, θα γίνει ένας από τους παρνασσιστές. Πρέπει ωστόσο να κάνει καλή εντύπωση, να ετοιμάσει κάτι εξαιρετικό για την πρώτη συνάντηση με τους καινούργιους του συντρόφους, ένα έργο ενδεικτικό του ποιητικού του διαμετρήματος. Συνθέτει το αριστουργηματικό Μεθυσμένο Καράβι, το οποίο γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό. Ο Αρθούρος δεν είναι ούτε δεκαοχτώ χρόνων.

Τον αρχικό ενθουσιασμό διαδέχεται μια βαθμιαία αποστροφή, απότοκη του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς που ο Αρθούρος, σκόπιμα ή μη, επιδεικνύει. Οι παρνασσιστές κάνουν ό,τι μπορούν, φιλοξενούν εκ περιτροπής τον Ρεμπώ, οργανώνουν εράνους για να καλύψουν τα έξοδά του, όμως το παιδί θαύμα μοιάζει ασυγκίνητο: είναι βαρύς, δύσθυμος, απρόσιτος, επιθετικός. Αχάριστος άνθρωπος. Στο εξής όλοι θα τον αποφεύγουν.

Όλοι εκτός από έναν. Ο Βερλαίν, είκοσι επτά χρονών τότε, παντρεμένος με παιδί, θα ερωτευθεί τον Ρεμπώ. Μαζί επιδίδονται σε κάθε λογής ασωτίες, τριγυρίζοντας στα καφέ και τις μπιραρίες, και πίνοντας χασίς και αψέντι. Η Ματίλντη Βερλαίν οσφραίνεται ότι κάτι δεν πάει καλά και αποφασίζει να διεκδικήσει τον άντρα της. Εγκαταλείπει το σπίτι θέτοντας ως μοναδικό όρο για την επιστροφή της την απομάκρυνση του Ρεμπώ από το Παρίσι. Ο Βερλαίν, άνθρωπος που περιγράφεται γενικά ως άβουλος, υπερευαίσθητος και ευσυγκίνητος, υπαναχωρεί και ζητάει, συντετριμμένος, από τον Ρεμπώ να φύγει για λίγο από κοντά του. Ντροπιασμένος και γεμάτος μίσος για την Ματίλντη ο Αρθούρος φεύγει, σχεδιάζοντας παράλληλα την εκδίκησή του. Πράγματι, θα ακολουθήσει μια τρομερή διελκυστίνδα με τον Βερλαίν να άγεται και να φέρεται ανάμεσα στη νόμιμη σύζυγό του και τον παράνομο έρωτά του, έρμαιο στις ορέξεις αμφοτέρων.



Πίνακας του Ανρί Φαντέν-Λατούρ (.1872). Διακρίνεται ο Πωλ Βερλαίν (πρώτος από αριστερά) και δίπλα του ο Αρθούρος Ρεμπώ

Στην ησυχία της Σαρλεβίλ ο Ρεμπώ ξαναπιάνει την πένα του. Η μυστική αλληλογραφία που διατηρεί με τον Βερλαίν δείχνει πως μεθοδεύει την επιστροφή του στο Παρίσι, ωστόσο η τελευταία δεν είναι όπως την φαντάζεται. Ο Βερλαίν, φοβούμενος τη Ματίλντη, φροντίζει να τον κρατήσει σε κάποια απόσταση. Προδομένος κι εξαπατημένος ο Ρεμπώ σκέπτεται να αναχωρήσει για το Βέλγιο. Το πρωί της αναχώρησης συναντά τυχαία τον Βερλαίν και του ανακοινώνει το πλάνο του. «Φεύγω κι εγώ μαζί σου!» είναι η απάντηση του Βερλαίν. Η Ματίλντη θα καταφέρει να ξετρυπώσει τους δυο εξόριστους και θα μεταβεί στις Βρυξέλλες για να μεταπείσει τον άντρα της. Ο Βερλαίν έχει πάρει την απόφαση του, ανήκει στον Αρθούρο: «αγαπιόμαστε σαν τίγρεις», θα πει στη Ματίλντη δείχνοντας το στήθος του, γεμάτο χαρακιές και σημάδια από τις μαχαιριές του Ρεμπώ.

Ο Σεπτέμβριος του 1872 βρίσκει τους δυο ποιητές στο Λονδίνο να διάγουν βίο έκλυτο, ενίοτε όμως παραγωγικό. Εκεί ο Αρθούρος θα συνθέσει τις Εκλάμψεις, ένα σύνολο πεζών ποιημάτων, κι ο Βερλαίν τις Ρομάντζες χωρίς λόγια. Είναι η ηρεμία πριν από την καταιγίδα. Τα χρήματα έχουν τελειώσει. Η Ματίλντη σέρνει τον Βερλαίν στα δικαστήρια, προσάπτοντας του την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας και της αποπλάνησης ανηλίκου. Η μητέρα Ρεμπώ ενημερώνεται για την ανίερη σχέση και αξιώνει να της φέρουν πίσω το γιο της.

Ο Αρθούρος, για πολλοστή φορά, αναγκάζεται να επιστρέψει στη Σαρλεβίλ και κατόπιν στο οικογενειακό αγρόκτημα της Ρος. Εκεί συλλαμβάνει την ιδέα ενός βιβλίου το οποίο θα διηγείται την περιπέτεια του. Πρόκειται για το έργο του Μια εποχή στην Κόλαση, το ένα και μοναδικό βιβλίο που εξέδωσε με τη θέλησή του. Είναι δεκαεννέα χρονών.


Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του «Μια Εποχή στην Κόλαση» (1873)

Ο Μάιος του 1873 ξαναβρίσκει τους δυο στο Λονδίνο να προσπαθούν να επιβιώσουν παραδίδοντας μαθήματα γαλλικών. Οι ψίθυροι για το βαθμό της οικειότητας που μοιράζονται οι δυο ποιητές έχουν μετατραπεί τώρα σε φωνές διαμαρτυρίας. Οι καλλιτεχνικοί κύκλοι του Λονδίνου τους απορρίπτουν. Είναι και επισήμως απόβλητοι, αποσυνάγωγοι.

Τη σχέση τους διακρίνει η ένταση: «τυλίγουν σε μια πετσέτα λάμες κοφτερές, τις οποίες κρατούν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξέχουν μόνο οι άκρες τους, και στοχεύουν στο πρόσωπο ή στο λαιμό». Δια στόματος Ρεμπώ: «πολλές νύχτες με διακατείχε ένας δαίμονας, κυλιόμαστε κάτω παλεύοντας». Ο Βερλαίν δεν αντέχει άλλο, βρίσκει μια πρόφαση, εγκαταλείπει τον Ρεμπώ και τραβάει για τις Βρυξέλλες. Ο Αρθούρος πηγαίνει να τον βρει και, στις 10 Ιουλίου, το δράμα αγγίζει την κορύφωσή του: ο Βερλαίν, σε κατάσταση μέθης, θα πυροβολήσει τον Ρεμπώ δυο φορές πετυχαίνοντας τον στον αριστερό πνεύμονα (στο αριστερό χέρι σύμφωνα με άλλους). Θα συλληφθεί και θα καταδικαστεί σε δυο χρόνια φυλάκιση.

Επιστροφή στο αγρόκτημα της Ρος για την ολοκλήρωση του Μια εποχή στην Κόλαση και την ανεύρεση χρημάτων και εκδότη. Το βιβλίο θα εκδοθεί, βοήθησε οικονομικά και η μητέρα Ρεμπώ, κι ο Αρθούρος, με λίγα αντίτυπα στις αποσκευές του, κατευθύνεται προς το Παρίσι για την προώθησή του. Παντού δοκιμάζει την άρνηση, όλοι του δίνουν να καταλάβει ότι είναι ανεπιθύμητος, το σκάνδαλο των Βρυξελλών είναι ακόμη νωπό. Όταν θα γυρίσει στη Ρος θα κάψει σε μια φωτιά τα τελευταία αντίτυπα, μαζί με πλήθος επιστολών και σημειώσεων. Τετέλεσται. Η λογοτεχνική καριέρα του Αρθούρου Ρεμπώ συνάντησε το τέλος της και ο ίδιος δεν είναι ούτε είκοσι χρονών.

Ακολουθεί μια ατελείωτη σειρά περιπλανήσεων. Έχοντας αποκηρύξει τη λογοτεχνία ρίχνεται με τα μούτρα στην περιπέτεια. Το «βρέφος των Μουσών» γίνεται τώρα «ο άνθρωπος με τις φτερωτές πατούσες». Συγκρατούμε τους κυριότερους σταθμούς του αποδημητικού Ρεμπώ.


Ο Ρεμπώ από τον Πικάσο (1960)

Μαζί με τον ποιητή Ζερμέν Νουβό αναχωρεί για το Λονδίνο. Φιλοδοξούν να εργαστούν ως καθηγητές της γαλλικής αλλά η ζήτηση είναι μικρή και επιπλέον ο Νουβό θα αφήσει τον Αρθούρο στα κρύα του λουτρού. Ο λόγος είναι προφανής, δεν θέλει να ρισκάρει την ποιητική του σταδιοδρομία, ο Ρεμπώ εξακολουθεί να θεωρείται κακή επιρροή. Επόμενη στάση Στουτγάρδη. Εκεί δέχτηκε έναν απρόσμενο επισκέπτη. Ήταν ο Πολ Βερλαίν που μόλις είχε αποφυλακιστεί, και μάλιστα τον είχε αγγίξει η χάρη του Θεού. Ήλθε για να επαναφέρει τον Αρθούρο στον ίσιο δρόμο. Οι δυο τους βγήκαν μια βόλτα, ήπιαν μερικές μπύρες και τρεις ώρες αργότερα ο Βερλαίν ξαναθυμήθηκε τον παλιό εαυτό του. Με μια απότομη κίνηση ο Ρεμπώ τον έριξε σε ένα χαντάκι.

Ο Αρθούρος ακούει να λένε για τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η κατάταξη στον ολλανδικό αποικιακό στρατό. Δεν θα μπορέσει να αντισταθεί. Στις 10 Ιουνίου του 1876 αποπλέει για την Ιάβα και τον δεκαπενταύγουστο λιποτακτεί, μια κίνηση που είχε προετοιμάσει καλά. Το 1879 τον βρίσκουμε στην Κύπρο, εργοδηγό σε λατομείο. Η εμμονή του γίνεται ο ήλιος, τα ζεστά κλίματα, η Αφρική. Για εκεί θα οδεύσει.

Στο Άντεν θα βρει δουλειά ως επιστάτης των εργαστηρίων ζύγισης και διαλογής του καφέ, για να αποσπαστεί αργότερα στον εμπορευματικό σταθμό της Χαράρ, στην Αιθιοπία. Δεν είναι ευχαριστημένος από τη ζωή εκεί, ανυπόφορη ζέστη, μοναξιά, κακές συνθήκες υγιεινής, «το δέρμα ιδρώνει, το στομάχι ερεθίζεται, τα μυαλά σαλεύουν». Η σύφιλη από την οποία θα προσβληθεί είναι το κερασάκι στην τούρτα. Γίνεται ολοένα και πιο ευέξαπτος, κλείνεται στον εαυτό του: «σπουδαίος υπάλληλος αλλά ανυπόφορος χαρακτήρας», θα πουν τα αφεντικά του γι’ αυτόν.

Το Νοέμβριο του 1885 θα παραιτηθεί από τη δουλειά του γιατί προέκυψε ένα καινούργιο επιχειρηματικό σχέδιο, το λαθρεμπόριο όπλων για το βασιλιά της Αιθιοπίας Μελενίκ. Το σχέδιο είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο και δεν θα στεφθεί από ιδιαίτερη επιτυχία. Ο βασιλιάς Μελενίκ δεν τηρεί τα συμπεφωνημένα, ο συνέταιρος του Ρεμπώ πεθαίνει αφήνοντας άπειρα χρέη, κι ο Αρθούρος βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να αποπληρώνει τους πιστωτές του εκλιπόντος. Εικοσιένα μήνες κούρασης, ταλαιπωρίας και 60% ζημιά είναι ο απολογισμός.

Όσο περνάει ο καιρός ο Αρθούρος διολισθαίνει προς την απελπισία, οι επιστολές του είναι ενδεικτικές: «ποια σπαρακτική ύπαρξη περιφέρω στα παράλογα κλίματα και στις αλλόφρονες συνθήκες! Η ζωή μου εδώ είναι ένας εφιάλτης. Μη φαντάζεστε ότι θα τη γλιτώσω: έβλεπα ακόμα πάντα ότι είναι αδύνατο να ζει κανείς πιο οδυνηρά από μένα». Έχει αδυνατίσει πολύ, τα μαλλιά του έχουν ασπρίσει, αρχίζει να υποφέρει από ρευματισμούς στο αριστερό γόνατο, τη λεκάνη και το δεξιό ώμο. Είναι τριάντα ενός χρονών.

Τα επόμενα χρόνια τον βρίσκουν ανεξάρτητο έμπορο στη Χαράρ. Η επιτυχία του είναι μεγάλη αλλά η ψυχολογία του παραμένει ασταθής. Μεμψιμοιρεί, γκρινιάζει, βυθίζεται στη σιωπή του και απομονώνεται. Παρόλο που πολλοί απ’ όσους τον γνωρίζουν αποκομίζουν μια μάλλον αρνητική εντύπωση, αξίζει ωστόσο να σημειωθεί το γεγονός ότι δεν τολμά συνειδητά να βλάψει κανέναν, αντιθέτως, σε μια πλειάδα περιπτώσεων αποδεικνύεται φιλάνθρωπος και ελεήμων.

Το 1891 δεν είναι μια καλή χρονιά. Το εμπόριο φυτοζωεί, η ατμόσφαιρα είναι δυσοίωνη. Όλα αυτά δεν θα είχαν καμία σημασία για τον Αρθούρο, θα μπορούσε να φύγει, να επισκεφθεί νέους τόπους, αυτό ξέρει να κάνει, αυτή είναι η ιστορία της ζωής του. Δεν μπορεί όμως, η κατάσταση της υγείας του είναι κακή. Ο πόνος στο γόνατο είναι ανυπόφορος και εξαπλώνεται στη γάμπα και το πάνω μέρος του μηρού. Ένας αποκρουστικός όγκος, σκληρός σαν πέτρα, θα εμφανιστεί στο γόνατο του. Τώρα πρέπει να φύγει.

Οι ρευματισμοί από τους οποίους υπέφερε ο Ρεμπώ εξελίχθηκαν σε υδάρθρωση, κληρονομική ασθένεια από την οποία μάλιστα έχασε και την αδελφή του, και η υδάρθρωση, με την επικουρία της σύφιλης, εξελίχθηκε σε σάρκωμα και καρκίνωμα. Ο οργανισμός του, υποσιτισμένος και εξασθενημένος (ο Ρεμπώ περπατούσε 20 έως 40 χιλιόμετρα καθημερινά) δεν μπόρεσε να προβάλλει καμία αντίσταση. Ζήτησε να του φτιάξουν ένα φορείο από δέρμα και νοίκιασε 16 βαστάζους για να τον οδηγήσουν στην ακτή. Ο δικός του Γολγοθάς, η οδός του μαρτυρίου του, έχει μήκος τριακόσια ατελείωτα χιλιόμετρα.

Στις 9 Μαϊου επιβιβάζεται στο πλοίο για τη Μασσαλία και στις 20 εισάγεται στο νοσοκομείο. Σύντομα οι φόβοι του θα επιβεβαιωθούν: ακρωτηριασμός της γάμπας μέχρι το μηρό. Καλεί τη μητέρα και την αδελφή του Ιζαμπέλ να βρεθούν κοντά του. Δώδεκα χρόνια είχαν να τον δουν και το σοκ που αισθάνονται είναι μεγάλο. Στις 25 Μαϊου θα γίνει ο ακρωτηριασμός.

Επιστρέφουν στη Ρος αλλά το κλίμα εκεί κάνει κακό στον Αρθούρο, το μπράτσο κι ο ώμος του παθαίνουν αγκύλωση, η αριστερή του γάμπα συμφόρηση. Το μυαλό του είναι πάλι στην Αφρική, θέλει να επιστρέψει, πιστεύει πως ο ήλιος και το ξηρό κλίμα θα τον γιατρέψουν. Στις 23 Αυγούστου ξεκινάει για τη Μασσαλία με την προοπτική να πάρει το καράβι για την Αφρική. Δεν θα προφτάσει. Εισάγεται ξανά στο νοσοκομείο, το αριστερό του χέρι έχει παραλύσει, η γάμπα του έχει πρηστεί μέχρι τη βουβωνική χώρα.

«Είμαι τελείως παράλυτος, παρ’ όλα αυτά επιθυμώ να βρεθώ το συντομότερο στο πλοίο. Πείτε μου τι ώρα αναχωρεί». Είναι το γράμμα που υπαγορεύει για τον διευθυντή των ακτοπλοϊκών γραμμών Messageries Maritimes στις 9 Νοεμβρίου. Θα πεθάνει το πρωί της επομένης, 10 Νοεμβρίου, σε ηλικία 37 ετών. Θα ταφεί στη Σαρλεβίλ παρουσία δυο ατόμων, της μητέρας του και της αδελφής του, Ιζαμπέλ.






Υ.Γ. Έχουν γραφτεί πολλά για την προσωπικότητα του Ζαν-Νικολά Αρτύρ Ρεμπώ… Και πολύ περισσότερα για όλους όσοι επηρεάστηκαν από το έργο και την προσωπικότητά του. Πολλά φτάνουν στο σημείο να αποτελούν πλέον αστικούς μύθους. Ένα από τα γεγονότα που αμφισβητήθηκε έντονα, ήταν η συμμετοχή του στην Παρισινή Κομμούνα, το 1871. Ωστόσο – εκτός των δικών του σχετικών αναφορών – ο φίλος του Βερλαίν, η αστυνομία του Παρισιού και οι βιογράφοι του βεβαιώνουν ότι ο Ρεμπώ συμμετείχε και μάλιστα έφυγε και από εκεί απογοητευμένος. Το σίγουρο είναι σεπηρεάστηκε από το ιστορικό αυτό γεγονός. Ζωντανή απόδειξη, φυσικά, οι στίχοι του. «…Κι έτσι η Κομμούνα ερείπωσε και ο κόσμος ορφάνεψε»

[Τρία ποιήματά του θεωρούνται επηρεασμένα από την Κομμούνα, τα L’Orgie parisienne (Το Παρισινό Όργιο), Les Mains de Jeanne-Marie (Τα χέρια της Ζαν-Μαρί -σ.σ. Πρόκειται για νεαρή που συμμετείχε ένθερμα στην Κομμούνα) και Chant de guerre parisien (Τραγούδι για τον πόλεμο του Παρισιού). ]



*Αντλήθηκαν στοιχεία από τα εξής βιβλία:

P. Petitfils, Ρεμπό, εκδόσεις Νέα Σύνορα Λιβάνη

Αrthur Rimbaud, Μια εποχή στην Κόλαση, εκδόσεις Γνώση, μετάφραση Ν. Σπανιάς

Γράμματα του Αρθούρου Ρεμπό, εκδόσεις Νεφέλη

Αρθούρος Ρεμπό, Το Μεθυσμένο Καράβι, εκδόσεις Γαβριηλίδης

Σε ηλικία 75 ετών πέθανε σήμερα ο σπουδαίος οικονομολόγος, διονοητής και άνθρωπος των γραμμάτων, Κώστας Βεργόπουλος, καθιστώντας φτωχότερη την ακαδημαϊκή κοινότητα των γραμμάτων. Ο θάνατός του πάρα τη σύντομη νοσηλεία του σε νοσοκομείο οφείλεται σε αιμάτωμα στο κεφάλι.
Ο Κώστας Β. Βεργόπουλος γεννήθηκε το 1942 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στη Σορβόννη. Διδάκτωρ οικονομικών επιστημών (Doctorat d’ Etat) του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Επισκέπτης καθηγητής σε Πανεπιστήμια της Βόρειας και Νότιας Αμερικής. Διεθνής εμπειρογνώμων στα Ηνωμένα Έθνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί και διδάσκονται σε δέκα γλώσσες.


Παράλληλα εργάστηκε ως εμπειρογνώμονας στον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υπήρξε διευθυντής του προγράμματος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τη Μεσόγειο (UNITAR) και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την απορρύθμιση και την ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη. Την περίοδο 1997-1999 διετέλεσε επικεφαλής του Vision Group του ASEM που είχε σκοπό την τόνωση των δεσμών και της συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ενώ ήταν μέλος του συμβουλίου του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Αρθρογραφεί ανά τακτά διαστήματα σε εφημερίδες και περιοδικά.

Έργα του ιδίου:”Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα” (Εξάντας, 1975).”Ο Δύσμορφος Καπιταλισμός” (σε συνεργασία με τον Samir Amin, Παπαζήσης, 1975). “Κράτος και Οικονομική Πολιτική” στον 19ο Αιώνα (Εξάντας,1978). “Εθνισμός και Οικονομική Ανάπτυξη” (Εξάντας, 1979). “Η Ελλάδα σε εξέλιξη” (διεύθυνση, Εξάντας, 1985). “Οι Νέες Τεχνολογίες στην Ευρωπαϊκή Οικονομία Τροφίμων” (Βρυξέλλες, 1986). “Η Απο-ανάπτυξη σήμερα” (Εξάντας, 1987).

Εκδόσεις των έργων του κυκλοφορούν επίσης στα γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά, πορτογαλικά, ιταλικά, ολλανδικά, κινέζικα.

172 υπογραφές συμπαράστασης!

Το καλοκαίρι του 2014 η κυβέρνηση Σαμαρά εντάσσει μαζικά στο ΤΑΙΠΕΔ την δημόσια περιουσία. Στον κατάλογο του ξεπουλήματος την τιμητική της έχει και η περιοχή της Αργολίδας με ακίνητα ανυπολόγιστης αξίας (ιστορικής-αρχαιολογικής, οικολογικής, ευρύτερου δημόσιου συμφέροντος). Πωλητήριο μπαίνει και σε όλη την παραλία της Καραθώνας και στο Κονδύλι, σε έκταση εντός του ιστορικού-αρχαιολογικού χώρου της Ακροναυπλίας και σε έκταση εντός του υγροβιοτόπου στην παραλιακή Ναυπλίου-Νέας Κίου.
Η επιθετική αυτή κίνηση της μνημονιακής κυβέρνησης της ΝΔ κινητοποίησε μια σειρά από κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς της Αργολίδας όπως και σε άλλες περιοχές της χώρας για την προστασία της δημόσιας περιουσίας. Με το πέρας των κινητοποιήσεων όμως ήρθε η δίωξη έξι αγωνιστών πολιτών του Ναυπλίου. Οι κατηγορούμενοι προέρχονται από όλο το πολιτικό φάσμα των συλλογικοτήτων που συμμετείχαν στο κίνημα και δικάζονται στις 10 Νοέμβρη στο Ναύπλιο για την συμμετοχή τους στο μαζικό κίνημα, με στημένες κατηγορίες «καθ’ υπόδειξη» από τις αστυνομικές αρχές που προκαλούν τη θυμηδία. Το γεγονός αυτό παραπέμπει στις εποχές του φακελώματος από την Ασφάλεια των «ανήσυχων πολιτών».

Η συνέχιση της δίωξης των έξι και η επικείμενη δίκη τους στις 10 Νοέμβρη εκθέτει και την σημερινή κυβέρνηση. Δεν ξεχνάμε τις ψεύτικες υποσχέσεις και δηλώσεις του σημερινού πρωθυπουργού από την ίδια την πόλη του Ναυπλίου προεκλογικά περί κατάργησης του ΤΑΙΠΕΔ ούτε και την συμμετοχή στις ίδιες τις κινητοποιήσεις, για τις οποίες διώκονται οι έξι, του σημερινού κυβερνητικού βουλευτή Αργολίδας!

Ο αγώνας μας ενάντια στα μνημόνια και το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας από ΤΑΙΠΕΔ και το Υπερταμείο θα συνεχιστεί και θα νικήσει.

Οι διώξεις δεν μας φοβίζουν και δεν μας σταματούν!

ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΤΩΡΑ Η ΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΕΞΙ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ!

ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΕΙ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ ΤΟ ΤΑΙΠΕΔ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟ!




Ακολουθούν οι πρώτες 172 υπογραφές συμπαράστασης στους 6 αγωνιστές του Ναυπλίου.

1. Χουντής Νίκος, Ευρωβουλευτής

2. Παναγούλης Στάθης, Βουλευτής

3. Αλεξόπουλος Απόστολος, πρώην Βουλευτής και π. Γ.Γ. Υπουργείου Ενέργειας

4. Αμμανατίδου – Πασχαλίδου Λίτσα, πρώην Βουλευτής

5. Βαλιώτης Βαγγέλης, Δήμαρχος Σπάρτης

6. Βασιλόπουλος Άρης, Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας - Νέας Χαλκηδόνας

7. Διαμαντόπουλος Βαγγέλης, πρώην Βουλευτής

8. Δούκας Γιάννης, π. Υποδιοικητής του ΙΚΑ

9. Ζάννας Ζήσης, πρώην Βουλευτής

10. Ζαφειράκης Κώστας, Μέλος Δ.Σ. ΕΛ.ΤΑ.

11. Ζαχαριάς Κώστας, πρώην Βουλευτής

12. Ήσυχος Κώστας, πρώην αν. Υπουργός Άμυνας

13. Ιωαννίδης Ηλίας, πρώην Βουλευτής

14. Κοδέλας Δημήτρης, πρώην Βουλευτής

15. Κριτσωτάκης Μιχάλης, πρώην Βουλευτής, Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης

16. Κυρίτση Αγλαΐα, πρώην Βουλευτής, Περιφερειακός Σύμβουλος Β. Αιγαίου

17. Λεουτσάκος Στάθης, πρώην Βουλευτής

18. Μπόλαρη Μαρία, πρώην Βουλευτής

19. Ουζουνίδου Ευγενία, πρώην Βουλευτής

20. Παπαδημητρίου Μάνια, πρώην Βουλευτής, ηθοποιός – σκηνοθέτης

21. Πετράκος Θανάσης, πρώην Βουλευτής Μεσσηνίας

22. Σκούμας Θανάσης, πρώην Βουλευτής, Δημοτικός Σύμβουλος Θήβας

23. Σταθάς Γιάννης, πρώην Βουλευτής Βοιωτίας

24. Στρατούλης Δημήτρης, πρώην αν. Υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης

25. Αβακουμίδης Πρόδρομος, Δημοτικός Σύμβουλος Νέα Ιωνία Αττικής

26. Αλεξανδρής Σαράντος, Περιφερειακός Σύμβουλος Πελοποννήσου

27. Αλεξίου Θεόδωρος, Δημ. Σύμβουλος Χαλανδρίου

28. Αλεξοπούλου Ελένη, Δημοτική Σύμβουλος Παλαιού Φαλήρο

29. Αρώνης Χάρης, Δημοτικός Σύμβουλος Αιγάλεω

30. Βαγγελάτου Ειρήνη, Δημοτική Σύμβουλος Γλυφάδας

31. Γαβρίλης Γιώργιος, Αντιπεριφερειάρχης Πειραιά

32. Γκρίτζανη Βάνα, Δημοτική Σύμβουλος Άργους Μυκηνών

33. Δημητριάδη Μαρία, Δημ. Σύμβουλος Κορίνθου

34. Δρούγας Δημοσθένης, Δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου

35. Ζήκας Περικλής, Δημοτικός Σύμβουλος Παπάγου - Χολαργού

36. Ζούτσος Νίκος, Δημοτικός Σύμβουλος Περιστερίου

37. Θανοπούλου Κατερίνα, Περιφερειακή σύμβουλος Αττικής

38. Κανταράς Τάσος, Μέλος Δ.Σ. Κ.Ε.Δ.Ε.

39. Καραβάκος Βασίλης, Δημοτικός Σύμβουλος Μεταμόρφωσης

40. Καραμπής Κώστας, Δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου

41. Καρανικολόπουλος Θανάσης, Δημοτικός Σύμβουλος Καστοριάς

42. Κιτσαντά Λίτσα, Δημοτικός Σύμβουλος Άρτας

43. Κοκκινόπουλος Παντελής, Δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου

44. Κολοβός Γιάννης, Περιφερειακός Σύμβουλος Δυτ. Ελλάδος

45. Κοροβέσης Τάκης, Δημοτικός Σύμβουλος Ελληνικού Αργυρούπολης

46. Κορτζίδης Χρήστος, π. Δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης, επικεφαλής Μείζονος Αντιπολίτευσης

47. Κοσκινάς Θανάσης, Δημοτικός Σύμβουλος Βύρωνα

48. Κούστας Κώστας, Περιφερειακός Σύμβουλος Δυτ. Ελλάδος

49. Κουτσιανας Πάνος, Δημοτικός Σύμβουλος Ιλίου

50. Λάγδα Δέσποινα, Δημοτική Σύμβουλος Δάφνης Υμηττού

51. Λάζαρης Γιάννης, Δημοτικός Σύμβουλος Τρίπολης

52. Λυγερός Ηλίας, Δημ. Σύμβουλος Ηρακλείου Κρήτης

53. Λυμπερόπουλος Κώστας, Δημοτικός Σύμβουλος Ερμιονίδας

54. Μαμάκου Μαρία, Δημοτική Σύμβουλος Δελφών

55. Ματάλας Παρασκευάς, Πανεπιστημιακός – Ιστορικός

56. Ματζουράνης Ιωάννης, Δημοτικός Σύμβουλος Σπάρτης

57. Μαυρόπουλος Τάσος, Δημοτικός Σύμβουλος Βύρωνα

58. Μερμίγκης Παναγιώτης, Δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου

59. Πάγκαλος Μανώλης, Δημοτικός Σύμβουλος Άνω Βρύσης - Πεύκου

60. Πάγκαλος Μανώλης, Δημοτικός Σύμβουλος Λυκόβρυσης – Πεύκης

61. Παπαδόπουλος Κώστας, Δημ. Σύμβουλος Νίκαιας – Ρέντη

62. Περδίκη Γιώτα, Αντιδήμαρχος Κερατσινίου – Δραπετσώνας

63. Πινάτσης Γιώργος, Δημοτικός Σύμβουλος Ναυπλίου

64. Ράπτη Αγγελική, Δημοτική Σύμβουλος Σαρωνικού

65. Ρέντζης Δημήτρης, Δημοτικός Σύμβουλος Μεταμόρφωσης

66. Σακούτης Νίκος, Μέλος Δ.Σ. Κ.Ε.Δ.Ε.

67. Σιψάς Δημήτρης, Δημοτικός Σύμβουλος Πύλου – Νέστορος

68. Σκαμπά Αθηνά, Δημοτική Σύμβουλος Χαϊδαρίου

69. Σούτσος Νίκος, Δημοτικός Σύμβουλος Περιστερίου

70. Σταθακιός Αλέξανδρος, Περιφερειακός Σύμβουλος Β. Αιγαίου

71. Στραβοράβδης Διονύσης, Αντιπεριφερειάρχης Ιονίων Νήσων

72. Τάσσος Κωνσταντίνος, π. Αντιδήμαρχος Καισαριανής

73. Τζαμουράνης Γιώργος, Περιφερειακός Σύμβουλος Πελοποννήσου

74. Τζανετάκι Όλγα Μαρία, Σύμβουλος ΚΕΠΟΣΑ, δημ. Διαμέρισμα Μάρπησσας Πάρου

75. Τζίμας Θέμης, Πανεπιστημιακός

76. Τζόκας Σπύρος, Αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Αθήνας

77. Φοντάνας Γιάννης, Αντιπεριφερειάρχης Ιονίων Νήσων

78. Χαραλαμπίδου Δέσποινα, Περιφερειακή Σύμβουλος Δ. Μακεδονίας

79. Χαραλαμπίδου Κυριακή, Δημοτικός Σύμβουλος Νίκαιας – Ρέντη

80. Χρυσαδάκος Σταύρος, Περιφερειακός Σύμβουλος Πελοποννήσου

81. Ψιλογιαννόπουλος Παναγιώτης, Δημοτικός Σύμβουλος Κορινθίων

82. Βαγενάς Χρήστος, Μέλος Δ.Σ. Συλλόγου Εργαζομένων ΟΑΕΕ

83. Βασιλόπουλος Θάνος, Μέλος της Ε.Ε. ΓΕΣΕΕ

84. Γεροδημόπουλος Βασίλης, Αγρότης – Συνεταιριστής

85. Γεωργόπουλος Κώστας, πρώην αντιπρόεδρος Π.Ο.Θ.Α.

86. Καλομοίρης Γρηγόρης, μέλος Ε.Ε. Α.Δ.Ε.Δ.Υ.

87. Κανέλλης Γιώργος, Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Καλαμάτας

88. Καραμάνος Θεοδόσιος, αγρότης - συνδικαλιστής

89. Κάτσαρης Παναγιώτης, Πρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων ΕΛΓΟ-Δήμητρα

90. Κόλλιας Παναγιώτης, Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Κιάτου

91. Κόνιαρης Χρήστος, Μέλος Γ.Σ. ΑΔΕΔΥ

92. Κουβάτσης Σάκης, Γ. Γραμματέας Α΄ ΕΛΜΕ Μεσσηνίας

93. Κυδωνάκης Στέλιος, Μέλος του ΔΣ της ΟΜΕ-ΟΤΕ

94. Λαδά Χριστίνα, μέλος Δ.Σ. Συλλόγου Εκπαιδευτικών α΄/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Μεσσηνίας

95. Μαρινάκος Στέλιος, Μέλος της Επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Αργολίδας

96. Μήτση Μαρία, Γραμματέας Παμμεσσηνιακού Συνδέσμου Ιδιωτικών Υπαλλήλων Μεσσηνίας

97. Μπούζας Εμμανουήλ, Αντιπρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων ΟΤΑ Λειβαδιάς

98. Μπούρας Νίκος, Πρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων ΟΤΑ Λειβαδιάς

99. Μυλωνάς Γιώργος, Πρόεδρος Ε.Κ.Α

100. Νικολάου Μάκης, Αγρότης – Συνδικαλιστής

101. Ξεπαπαδέας Φώτης, Μέλος ΔΣ Α΄ ΕΛΜΕ Μεσσηνίας

102. Παναγιωτοπούλου Γεωργία, Αγρότισσα – Συνδικαλίστρια

103. Παπαδόπουλος Περικλής, Πρόεδρος Παμμεσσηνιακού Συνδέσμου Ιδιωτικών Υπαλλήλων Μεσσηνίας

104. Παπαϊωάννου Δημήτρης, Συνδικαλιστής Υγειονομικός Ναύπλιο

105. Παπαμιχαλοπούλου Μαρία, Μέλος Δ.Σ. Π.Ο.ΓΕ.Δ.Υ.

106. Στεφανόπουλος Γιάννης, πρώην Πρόεδρος Ομοσπονδίας Εργατοϋπαλλήλων Μετάλλου (Π.Ο.Ε.Μ.)

107. Φαββατάς Δημήτρης, Πρόεδρος Ν.Τ. ΑΔΕΔΥ

108. Χαρίσης Γεώργιος, Ε.Ε. Π.Ο.Ε.-Ο.Τ.Α.

109. Αθανασιάδη Μυρσίνη, Εκπαιδευτικός

110. Αναζίκου Σταυρούλα, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

111. Ανδρουλιδάκης Γιάννης, Εκπαιδευτικός 6ο ΓΕΛ Καλαμάτας

112. Ασημακόπουλος Δημήτρης, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Αρκαδίας

113. Βασίλειου Δημήτρης, οικονομολόγος

114. Βασιλόπουλος Αδάμ, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

115. Βλάχος Σωτήρης, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

116. Βρεττός Στάθης, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

117. Γκορτσίλας Γιώργος, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

118. Δασκαρόλης Στράτος, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

119. Ζησόπουλος Βάιος, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

120. Ιωάννου Πέτρος, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

121. Καπουτσής Χρήστος, απόστρατος Αξιωματικός του Στρατού – Δημοσιογράφος

122. Καρούτζος Γιώργος, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Αρκαδίας

123. Κατσαμπής Κώστας, Οικονομολόγος

124. Καψούρος Γιώργος, μέλος κίνησης κατά πλειστηριασμών

125. Κελεπούρη Φωτεινή, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

126. Κονταρίνης Γιάννης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

127. Κόρκας Δημήτρης, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

128. Κορωνάκης Τάσος, Μηχανικός

129. Κουλούζης Γιώργος, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

130. Κουλουμπίνης Γιάννης, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

131. Κρόμπας Κώστας, Δικηγόρος Μέλος της «Επιτροπής Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

132. Κυρίμης Βασίλης, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Αρκαδίας

133. Λίπκοβιτς Μαίρη, Εκπαιδευτικός

134. Μάινας Βαγγελης, Μέλος της Επιτροπής Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας

135. Μακρίδης Βασίλης, Δημοσιογράφος

136. Μερκούρης Κώστας, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Αρκαδίας

137. Μιχαλόπουλος Γιάννης, αυτός είναι διωκόμενος

138. Μουργής Γιώργος, Δημοσιογράφος

139. Μπαρσέφσκι Μάνια, Δικηγόρος

140. Μπέλλος Γιώργος, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

141. Μπουλούγαρης Ηλίας, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

142. Μπουτιέρου Κατερίνα, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

143. Ναθαναηλίδου Κων/να, συνταξιούχος Εθνικής Ασφαλιστικής

144. Νίκου Δονάτος, Μέλος της «Επιτροπής Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

145. Ντάνης Βαγγέλης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Αργολίδας

146. Ξέρας Βαγγέλης, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

147. Παναγάκη Βαγγελιώ, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

148. Παναγιωτόπουλος Μιλτιάδης, Δημοσιογράφος

149. Παντάζος Κώστας, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

150. Παντελέων Θανάσης, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

151. Παπαγιαννέας Θωμάς, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

152. Παπαγιάννης Κώστας, Δάσκαλος – Γιάννενα

153. Παπαδέας Χρήστος, Συνταξιούχος

154. Παπαϊωάννου Γιάννης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

155. Πολυχρόνης Βασίλης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Μεγάρων

156. Πριμικίρης Βασίλης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Αττικής

157. Ρίσκα Μαίρη, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

158. Σαραφιανός Δημήτρης, μέλος της Ενωτικής Πρωτοβουλίας κατά των πλειστηριασμών Αττικής

159. Σγουρέα Χριστίνα, Εκπαιδευτικός, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Αττικής

160. Σκιαδόπουλος Νίκος, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

161. Σουλτανίδου Χριστίνα, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Θεσσαλονίκης

162. Σπανομίχος Γιώργος, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

163. Σταθόπουλος Χρήστος, συνταξιούχος Μεταλλεργάτης

164. Σταμάτης Κώστας, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

165. Τασόπουλος Παναγιώτης, μέλος κινήματος κατά πλειστηριασμών

166. Τέκνου Αναστασία, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

167. Τζερεφός Αλέξανδρος, αγρότης, μέλος κίνησης κατά των πλειστηριασμών

168. Τσιούπρος Νίκος, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Ν. Λάρισας

169. Τσουλάκος Βασίλης, Μέλος της «Επιτροπή Αλληλεγγύης και Αγώνα Μεσσηνίας»

170. Φλαμιάτος Διονύσης, Μέλος της Επιτροπής κατά των Πλειστηριασμών Αττικής

171. Φραδέλος Γιώργος, μέλος επιτροπής κατά των πλειστηριασμών Κορίνθου

172. Χρήστου Γιώργος, Δημοσιογράφος – Ναύπλιο







Θα ακολουθήσει και νέος κατάλογος υπογραφών.

Διακόσια πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο προσφέρουν online μαθήματα δωρεάν ή με πολύ μικρό κόστος.
Τα online μαθήματα (MOOC ή Massive Open Online Courses) πραγματοποιούνται τα τελευταία έξι χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων περίπου 800 πανεπιστήμια έχουν δημιουργήσει και προσφέρουν διαδικτυακά περισσότερα από 8.000 μαθήματα.
Μόνο τους τελευταίους τρεις μήνες, περισσότερα από 200 πανεπιστήμια ξεκίνησαν 600 online δωρεάν μαθήματα.
Οι κατηγορίες μαθημάτων που προσφέρονται είναι μεταξύ άλλων: Πληροφορική, Μαθηματικά, Προγραμματισμός, Επιστήμη Δεδομένων, Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Κοινωνικές Επιστήμες, Εκπαίδευση & Διδασκαλία, Υγεία & Ιατρική, Επιχειρήσεις, Προσωπική Ανάπτυξη, Μηχανική, Τέχνη & Σχεδίαση.


Δείτε την λίστα:


COMPUTER SCIENCE

Neural Networks and Deep Learning from deeplearning.ai (taught by Stanford prof. Andrew Ng)

Algorithms: Design and Analysis from Stanford University (old Coursera course, but hosted without any paywalls directly by Stanford)

Algorithms: Design and Analysis, Part 2 from Stanford University

The Unix Workbench from Johns Hopkins University

Hacking and Patching from University of Colorado System

Machine Learning from Georgia Institute of Technology

Linux Server Management and Security from University of Colorado System

Improving Deep Neural Networks: Hyperparameter tuning, Regularization and Optimization from deeplearning.ai

Structuring Machine Learning Projects from deeplearning.ai

Sequence Models from deeplearning.ai

Convolutional Neural Networks from deeplearning.ai

Accessible Gamification for Business from Georgia Institute of Technology

Accounting Analysis II: Measurement and Disclosure of Liabilities from University of Illinois at Urbana-Champaign

Bayesian Methods for Machine Learning from Higher School of Economics

Natural Language Processing from Higher School of Economics

Introduction to Deep Learning from Higher School of Economics

Deep Learning in Computer Vision from Higher School of Economics

Addressing Large Hadron Collider Challenges by Machine Learningfrom Higher School of Economics

Introduction to Reinforcement Learning from Higher School of Economics

Introduction to TCP/IP from Yonsei University

Deep Learning for Business from Yonsei University

TV Whitespaces for Museums and Archives from San Jose State University

Capstone: Autonomous Runway Detection for IoT from EIT Digital

Homeland Security & Cybersecurity Connection – It’s Not About the Terrorists from University of Colorado System

Packet Switching Networks and Algorithms from University of Colorado System

Proactive Computer Security from University of Colorado System

Introduction to Cybersecurity for Business from University of Colorado System

Cyber Threats and Attack Vectors from University of Colorado System

Detecting and Mitigating Cyber Threats and Attacks from University of Colorado System

Cybersecurity Policy for Aviation and Internet Infrastructures from University of Colorado System

Enterprise System Management and Security from University of Colorado System

TCP/IP and Advanced Topics from University of Colorado System

Peer-to-Peer Protocols and Local Area Networks from University of Colorado System

Windows Server Management and Security from University of Colorado System

Planning, Auditing and Maintaining Enterprise Systems from University of Colorado System

Homeland Security and Cybersecurity Future from University of Colorado System

Cybersecurity Policy for Water and Electricity Infrastructures from University of Colorado System

Fundamentals of Network Communication from University of Colorado System

Design and Analyze Secure Networked Systems from University of Colorado System

Secure Networked System with Firewall and IDS from University of Colorado System

Symmetric Cryptography from University of Colorado System

Cryptography and Information Theory from University of Colorado System

Cryptographic Hash and Integrity Protection from University of Colorado System

Asymmetric Cryptography and Key Management from University of Colorado System

Basic Cryptography and Programming with Crypto API from University of Colorado System

Classical Cryptosystems and Core Concepts from University of Colorado System

Архитектура ЭВМ (Computer Architecture) from Saint Petersburg State University

Sparse Representations in Signal and Image Processing: Fundamentalsfrom Technion – Israel Institute of Technology

Sparse Representations in Image Processing: From Theory to Practicefrom Technion – Israel Institute of Technology

Cutting Edge Deep Learning For Coders, Part 2 from fast.ai

Architettura degli elaboratori from University of Urbino

Liberating Programming: System Development for Everyone from Weizmann Institute of Science

Банковское дело и финансы from Sberbank Corporate University

Digital Accessibility as a Business Practice from Ryerson University

PROGRAMMING

Advanced MATLAB for Scientific Computing from Stanford University

Building Web Applications in PHP from University of Michigan

Building Database Applications in PHP from University of Michigan

JavaScript, jQuery, and JSON from University of Michigan

Introduction to Structured Query Language (SQL) from University of Michigan

Server-side Development with NodeJS, Express and MongoDB from The Hong Kong University of Science and Technology

Database Systems Concepts and Design from Georgia Institute of Technology

Programming Fundamentals from Duke University

Python Programming Essentials from Rice University

Python Data Representations from Rice University

Parallel Programming in Java from Rice University

Distributed Programming in Java from Rice University

Concurrent Programming in Java from Rice University

3D Models for Virtual Reality from University of London International Programmes

Building Interactive 3D Characters and Social VR from University of London International Programmes

Introduction to Virtual Reality from University of London International Programmes

Making Your First Virtual Reality Game from University of London International Programmes

3D Interaction Design in Virtual Reality from University of London International Programmes

Software Development Processes and Methodologies from University of Minnesota

Agile Software Development from University of Minnesota ★★★★☆(1)

Lean Software Development from University of Minnesota

Engineering Practices for Building Quality Software from University of Minnesota

Globally Distributed Software Engineering from Delft University of Technology

Программирование на Python from Moscow Institute of Physics and Technology

Тонкости верстки from Moscow Institute of Physics and Technology

Основы HTML и CSS from Moscow Institute of Physics and Technology

JavaScript, часть 1: основы и функции from Moscow Institute of Physics and Technology

Основы дизайна мобильных приложений from Moscow Institute of Physics and Technology

Introducción a la programación orientada a objetos en Java from Universidad de los Andes

Design Patterns from University of Alberta

Object-Oriented Design from University of Alberta

Service-Oriented Architecture from University of Alberta

Software Architecture from University of Alberta

Software Design as an Element of the Software Development Lifecyclefrom University of Colorado System

Software Design Methods and Tools from University of Colorado System

Software Design as an Abstraction from University of Colorado System

Software Design Threats and Mitigations from University of Colorado System

Video Game Design: Teamwork & Collaboration from Rochester Institute of Technology

Базы данных (Databases) from Saint Petersburg State University

Aprende a programar en C desde cero from Universitat Jaume I

Introducción a la programación en Python I: Aprendiendo a programar con Python from Pontificia Universidad Católica de Chile

Fare Apps in classe, ora! from University of Urbino

Creando Apps. Aprende a programar aplicaciones móviles from Universitas Telefónica

Introducción al diseño de videojuegos from Universitas Telefónica

Game Design and Development: Video Game Character Design from Abertay University

Hacking PostgreSQL: Data Access Methods from Ural Federal University

HUMANITIES

Modern Masterpieces of World Literature from Harvard University

Religion, Conflict and Peace from Harvard University

Ancient Masterpieces of World Literature from Harvard University

China Humanities: The Individual in Chinese Culture from Harvard University

Supporting English Learners: Resources for Leaders from Stanford University

Sports and the University from Stanford University

Wonders of Ancient Egypt from University of Pennsylvania

Race and Cultural Diversity in American Life and History from University of Illinois at Urbana-Champaign

Studying in Italian – Science and Mathematics: a MOVE-ME Project Course from The Open University

Studying in Italian – Law and Economics: a MOVE-ME Project Coursefrom The Open University

Faith and Finance from Boston University

Philosophy, Science and Religion: Philosophy and Religion from University of Edinburgh

The Birmingham Qur’an: Its Journey from the Islamic Heartlands from University of Birmingham

Frontières en tous genres from University of Geneva

Incipit. Curso básico de lengua y cultura latinas from Universitat Politècnica de València

東亞儒家:人文精神二(East Asian Confucianisms: Humanism 2) from National Taiwan University

Arab-Islamic History: From Tribes to Empires from Tel Aviv University

Knowledge Exchange: Using, Protecting and Monetizing Ideas with Third Parties from Leiden University

El Valle de los Reyes from Universitat Autònoma de Barcelona (Autonomous University of Barcelona)

ITA101 – Benvenuti in Italia! Orientarsi con l’italiano from Politecnico di Milano

Re-imaging God in Korean Context from Yonsei University

Mitos clásicos y mundo actual from Universidad Carlos iii de Madrid

Philosophy for Children and P.E.A.C.E. from University of Naples Federico II

L’innovazione sociale per il patrimonio culturale from University of Naples Federico II

Dante tra poesia e scienza from University of Naples Federico II

La costruzione dell’Italia from University of Naples Federico II

La Letteratura latina in età post-augustea from University of Naples Federico II

Comprendere la filosofia from University of Naples Federico II

L’Italiano nel mondo from University of Naples Federico II

Русский как иностранный: B1 (Повторение). Russian as a foreign language B1 (Revision) from Saint Petersburg State University

Китайский для начинающих (Chinese for beginners) from Saint Petersburg State University

Ислам: история, культура, практика (Islam: history, culture, praxis)from Saint Petersburg State University

Business Start–Up: From Idea to Launch from IOC Athlete MOOC

Safeguarding Athletes from Harassment and Abuse from McMaster University

Exercise Physiology – The Body In Motion from IOC Athlete MOOC

Writing your World: Finding yourself in the academic space from University of Cape Town

Power of the Pen: Identities and Social Issues in Poetry and Plays from University of Iowa

Power of the Pen: Identities and Social Issues in Fiction and Nonfictionfrom University of Iowa

Sports Nutrition: Eat to Compete from IOC Athlete MOOC

The Art and Science of Coaching from IOC Athlete MOOC

Russian History: from Lenin to Putin from University of California, Santa Cruz

Why Research Matters from Deakin University

The Qur’an Between Judaism and Christianity from The University of Nottingham

Words Spun Out of Images: Visual and Literary Culture in Nineteenth Century Japan from The University of Tokyo

Humphry Davy: Laughing Gas, Literature, and the Lamp from Lancaster University

(K-12) Teaching Math to English Language Learners from Iowa State University

The Spain of Don Quixote from Universidad Autónoma de Madrid

Paesaggi di Roma Antica. Archeologia e storia del Palatino. from Sapienza University of Rome

Logic and Paradoxes from Universidad de Navarra

New Zealand Landscape as Culture: Islands (Ngā Motu) from Victoria University of Wellington

A History of Violence: From the Middle Ages to Modern Times from University of Newcastle

Digital Culture and Writing from University of Burgundy

Livres enluminés à la cour des Sforza from University of Pavia

Beer Matters from University of Wisconsin – Whitewater

ga080: memento mori-死を想え- from Tohoku University

다문화 사회와 공존의 인문학 from Inha University

pt015: 食文化の本来と将来 from Kokushikan University

Visión cristiana de la persona humana from Pontifical Catholic University of Valparaíso

Comunicación cultural en España from Antonio de Nebrija University

Spanish Across the Americas: Beginners from Universidad Nacional de Córdoba

The Bible in Light of the Ancient Near East from Bar-Ilan University

Fantastic Fiction and Where to Find It from Linnaeus University

Introduction to Kabbalah from Ben-Gurion University of the Negev

DATA SCIENCE

Data Science: R Basics from Harvard University

Causal Diagrams: Draw Your Assumptions Before Your Conclusionsfrom Harvard University

Principles, Statistical and Computational Tools for Reproducible Science from Harvard University

Data Science Ethics from University of Michigan

Statistical Modeling and Regression Analysis from Georgia Institute of Technology

Big Data Analytics in Healthcare from Georgia Institute of Technology

Data Analytics Foundations for Accountancy I from University of Illinois at Urbana-Champaign

Introduction to Genomic Data Science from University of California, San Diego

Python Data Visualization from Rice University

Python Data Analysis from Rice University

Understanding Your Data: Analytical Tools from University of Virginia

How to Win a Data Science Competition: Learn from Top Kagglers from Higher School of Economics

Big Data and the Environment from University of Reading

Predictive Modeling in Learning Analytics from University of Texas Arlington

Knowledge Inference and Structure Discovery for Education from University of Texas Arlington

Multimodal Learning Analytics from University of Texas Arlington

Social Network Analysis (SNA) from University of Texas Arlington

Connecting Learning Data to Improve Instructional Design from University of Texas Arlington

Feature Engineering for Improving Learning Environments from University of Texas Arlington

Cluster Analysis from University of Texas Arlington

Learning Analytics Fundamentals from University of Texas Arlington

Whole genome sequencing of bacterial genomes – tools and applications from Technical University of Denmark (DTU)

Understanding Data from George Mason University

Análisis de Datos Experimentales: Utilidades Básicas. from Universidad Politécnica de Madrid

Advanced Data Mining with Weka from University of Waikato

Введение в данные from Novosibirsk State University

Тренды и классификации from Novosibirsk State University

pt010: 高校生のためのデータサイエンス入門 from Shiga University

MATHEMATICS

Calculus Applied! from Harvard University

Differential Equations: 2×2 Systems from Massachusetts Institute of Technology

Introduction to Probability: Part 1 – The Fundamentals from Massachusetts Institute of Technology

Introduction to Graph Theory from University of California, San Diego

What is a Proof? from University of California, San Diego

Number Theory and Cryptography from University of California, San Diego

Delivery Problem from University of California, San Diego

Геометрия и группы from Moscow Institute of Physics and Technology

Mathematical Foundations for Cryptography from University of Colorado System

Математические методы в психологии. Основы применения (Mathematical Methods in Psychology: Basics of Applying) from Saint Petersburg State University

More Fun with Prime Numbers from Kyoto University

Precalculus: the Mathematics of Numbers, Functions and Equationsfrom University of Padova

Advanced Precalculus: Geometry, Trigonometry and Exponentials from University of Padova

Einführung in die Graphentheorie from ITMO University

SCIENCE

The Climate-Energy Challenge from Harvard University

Hurricanes: What’s Next? from University of Michigan

Thomas Berry的世界观：地球社区的繁荣 (The Worldview of Thomas Berry: The Flourishing of the Earth Community) from Yale University

宇宙之旅：展现生命 (Journey of the Universe: The Unfolding of Life)from Yale University

宇宙之旅：对话 (Journey of the Universe: Weaving Knowledge and Action) from Yale University

Analyze your Genome! from University of California, San Diego

Introduction to Mechanics, Part 1 from Rice University

生物学概念与途径 from Peking University

Simulation Neuroscience from École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Life on Earth: Biomes, Climates, Ecology, and Evolution from Ohio State University

Energy and Earth: Fossil Fuels, Alternative, and Renewable Energy from Ohio State University

Earth’s Environment: Soil, Water, and Air from Ohio State University

Introducción a la Geotermia from Universidad Nacional Autónoma de México

A Circular Economy of Metals: Towards a Sustainable Societal Metabolism from Leiden University

Sustainability of Social-Ecological Systems: the Nexus between Water, Energy and Food from Universitat Autònoma de Barcelona (Autonomous University of Barcelona)

Laboratorio di Programmazione from University of Naples Federico II

Science & Religion 101 from University of Alberta

Nutrition and Health: Human Microbiome from Wageningen University

Principios básicos de divulgación científica from Universidad de Cantabria

Квантовые вычисления (Quantum computing) from Saint Petersburg State University

Неорганическая химия: Введение в химию элементов (Inorganic chemistry: Introduction to chemistry of the elements) from Saint Petersburg State University

Введение в физиологию (Introduction to physiology) from Saint Petersburg State University

Общие вопросы патологии и патологической анатомии (General Issues of Pathology and Pathological Physiology from Saint Petersburg State University

Life in the Universe: Syntheses for Life from Seoul National University

Wasser in der Schweiz from University of Zurich

Ecosystems of California from University of California, Santa Cruz

Physiology: the Science of Life from University of Liverpool

Discover Best Practice Farming for a Sustainable 2050 from University of Western Australia

Language Testing during Awake Brain Surgery from University of Groningen

The Scientific Revolution: Understanding the Roots of Modern Sciencefrom University of Groningen

Water Scarcity: Crisis and Response from Colorado State University Online

Intro to Acoustics (Part 1) from Korea Advanced Institute of Science and Technology

Metabolomics in Life Sciences from Osaka University

Planning for Climate Change in African Cities from Erasmus University Rotterdam

Autophagy: Research Behind the 2016 Nobel Prize in Physiology or Medicine from Tokyo Institute of Technology

Introduction to Sustainability and Development from Deakin University

Sistemas Coloidales en Alimentos. Del Laboratorio a la Cocina from Universidad Complutense de Madrid

Sex, Science and Society from University of Newcastle

Plasmonics: From Fundamentals to Modern Applications from ITMO University

Why Biology Matters: Basic Concepts from Pompeu Fabra University

L’eredità di Volta: dalla pila al fotovoltaico from University of Pavia

Batteries, Fuel Cells, and their Role in Modern Society from Ural Federal University

Scientific Methods and Research from Ural Federal University

ga079: 解明:オーロラの謎 from Tohoku University

Metodología Avanzada en Fisiología Celular from University of Extremadura

Introducción a las ondas gravitacionales from Universidad Nacional de Córdoba

Ecosistema y Cultura from Universidad Autónoma de Occidente

Brewing Microbiology from Oklahoma State University

SOCIAL SCIENCES

Essentials of Program Strategy and Evaluation from Stanford University

Love as a Force for Social Justice from Stanford University

The Threat of Nuclear Terrorism from Stanford University

Democracy and Development: Perspectives from Africa from Massachusetts Institute of Technology

Network Dynamics of Social Behavior from University of Pennsylvania

The Internet and You from University of Michigan

Fake News, Facts, and Alternative Facts from University of Michigan

Privacy, Reputation, and Identity in a Digital Age from University of Michigan

Public Library Marketing and Public Relations from University of Michigan

Infrastructure Management for Public Libraries from University of Michigan

Grant Writing and Crowdfunding for Public Libraries from University of Michigan

Strategic Planning for Public Libraries from University of Michigan

Introduction to Psychology as a Science 2 – Fundamentals of the Mind and Behavior from Georgia Institute of Technology

Introduction to Psychology as a Science 3 – Normal and Abnormal Behavior from Georgia Institute of Technology

Introduction to Psychology as a Science 1 – Methodological and Biological Foundations from Georgia Institute of Technology

Everyday Parenting: The ABCs of Child Rearing from Yale University

Risk and Return and the Weighted Average Cost of Capital from Columbia University

Federal Taxation I: Individuals, Employees, and Sole Proprietors from University of Illinois at Urbana-Champaign

Federal Taxation II: Property Transactions of Business Owners and Shareholders from University of Illinois at Urbana-Champaign

The Science of Parenting from University of California, San Diego

Introduction to Social Research Methods from University of Edinburgh

电子商务 E-Commerce from Peking University

Microeconomic Principles: Decision-making Under Scarcity from Arizona State University

Stalin and Stalinism in Russian History from Higher School of Economics

Justice, Mercy and Mass Incarceration from Vanderbilt University

International Affairs: Global Governance from University of Geneva

Genre : quels enjeux ? Violences, globalisation, biomédecine, sexualités.from University of Geneva

Trade, Immigration and Exchange Rates in a Globalized World from IE Business School

El desarrollo de la relación laboral: Derechos y Obligaciones from Universitat Politècnica de València

Evaluación de peligros y riesgos por fenómenos naturales from Universidad Nacional Autónoma de México

經濟學概論：誘因與市場（Introduction to Economics: Incentive and Markets） from National Taiwan University

Genius. Talent. Golden Mediocrity from Tsinghua University

Political Economy of Institutions and Development from Leiden University

After the Arab Spring – Democratic Aspirations and State Failure from University of Copenhagen

ED101: Embracing Diversity from Politecnico di Milano

SustArch101 – Sustainable building design for tropical climates: principles and guidelines for EAC from Politecnico di Milano

Psicologia dell’apprendimento from University of Naples Federico II

Il potere dei sondaggi from University of Naples Federico II

La povertà nella società contemporanea from University of Naples Federico II

Long-term Financial Management from University System of Maryland

Flood Risk Management from RWTH Aachen University

Психология сознания (Psychology of consciousness) from Saint Petersburg State University

Психолингвистика (Psycholinguistics) from Saint Petersburg State University

Введение в гендерную социологию (Introduction to the Sociology of Gender) from Saint Petersburg State University

Political Governance and Public Policy in Russia from Saint Petersburg State University

Constitutional Reforms in Russia from Saint Petersburg State University

Налоговое право (Tax law) from Saint Petersburg State University

Правовое регулирование отношений в Интернете. Российская перспектива from Saint Petersburg State University

Counseling and Psychotherapy Theory from Seoul National University

Global Prosperity Beyond GDP from University College London

Principios de Microeconomía from George Mason University

Understanding the General Data Protection Regulation from University of Groningen

Responsive Cities from ETH Zurich

Human Population Dynamics: Births, Deaths and Migrations from McGill University

Water for the People: Gender, Human Rights, and Diplomacy from Colorado State University Online

Concepts in Sustainable Development: an Introduction to the Key Issues from University of Leicester

Římské právo from Palacký University, Olomouc

Les transitions énergétique-écologiques dans les pays du Sud from École normale supérieure

Life of the law from Universidad de Navarra

Understanding child development: from synapse to society from Utrecht University

Exploring Economics: Will the Next Generation Be Worse Off? from Griffith University

Theory of Change for Development from University of the Witwatersrand

Global Studies: the End of Globalization? from Grenoble School of Management

Understanding Violence Against Women: Myths and Realities from University of Strathclyde

Common Sense Economics For Life (Part 2) from Gus A. Stavros Center

Common Sense Economics For Life (Part 1) from Gus A. Stavros Center

Common Sense Economics For Life (Part 4) from Gus A. Stavros Center

Common Sense Economics For Life (Part 3) from Gus A. Stavros Center

Сравнение и создание групп from Novosibirsk State University

Исследование статистических взаимосвязей from Novosibirsk State University

Ser competente digital, para vivir y convivir en la sociedad en red from Universitat Oberta de Catalunya

Beyond the Ballot: Women’s Rights and Suffrage from 1866 to Today from Royal Holloway, University of London

Ser ciudadano hoy from Pontifical Catholic University of Valparaíso

ga077: 都市の災害リスクとその備え from Osaka City University

Green transport. Vehículos verdes, conectados y automatizados from Antonio de Nebrija University

Gestión del agua: Introducción al tratamiento de aguas residuales/ Water management: Introduction to the Treatment of Urban Sewage from University of Extremadura

Governance of Disaster Risk from University of Extremadura

International and African Legal Framework on Freedom of Expression from University of Pretoria

Digital Culture/Clutter: Life and Death on the Net from University of Haifa

EDUCATION & TEACHING

Integrating Language Development and Content Learning in Math: Focus on Reasoning from Stanford Graduate School of Education

Constructive Classroom Conversations: Improving Student-to-Student Interactions from Stanford Graduate School of Education

Introduction to Online and Blended Teaching from University of Pennsylvania

CSET Science Subtest I Exam Preparation Resource from University of California, Irvine

CSET Math Subtest II Exam Preparation Resource from University of California, Irvine

CSET Math Subtest III Exam Preparation Resource from University of California, Irvine

University Studies for Student Veterans from Columbia University

Making Teacher Education Relevant for 21st Century Africa from The Open University

AP® Psychology – Course 0: Introduction from The University of British Columbia

Blended Learning Essentials: Developing Digital Skills from University of Leeds

Fundamentos TIC para profesionales de negocios: Programación from Universitat Politècnica de València

Cómo hacer una tesis from Universidad Nacional Autónoma de México

DTransform101 – D-TRANSFORM: University Strategies in the Digital Age from Politecnico di Milano

Educar para los nuevos medios: competencia mediática para docentesfrom Universidad de Cantabria

Teaching Statistics Through Inferential Reasoning from Friday Institute

Teaching Foundational Reading Skills from Friday Institute

(K-12/HE) Implementing UDL on Canvas from University of Tennessee

Researching learners’ experiences and uses of technology using action research from Oxford Brookes University

Tinkering Fundamentals: Motion and Mechanisms from Exploratorium

Tinkering Fundamentals: Circuits from Exploratorium

Making Apps in Your Classroom, Now! from University of Urbino

Algorithms in Your Classroom, Now! from University of Urbino

Algoritmi quotidiani from University of Urbino

Coding in Their Classrooms, Now! from University of Urbino

Preparing for College: Writing Proficiency from Parkland College

Teaching Online: Reflections on Practice from Kirkwood Community College

College Readiness (FL17) – Reading, Writing and Math from Broward College

Preparing for College: Reading Proficiency from Parkland College

Preparing for College: Math Proficiency from Parkland College

Docencia para la capacitación laboral y el aprendizaje a lo largo de la vida. from Universidad de Chile

Criterios para la Gestión y el Aseguramiento de la Calidad en la Educación Superior from Universidad de Chile

Hoe overleef ik de eerste weken bij de ATGM (Avans) from Avans University of Applied Sciences

How to survive the first weeks at ATGM (Avans) from Avans University of Applied Sciences

Gamification in educazione: nuove strade per apprendere! from University of Florence

El profesor del siglo XXI from Pontifical Catholic University of Valparaíso

TIC en la docencia from Universidad CES

HEALTH & MEDICINE

Staying Fit from Stanford University

Interprofessional Education for 21st Century Care from Stanford University

The Oral Cavity: Portal to Health and Disease from University of Pennsylvania

Epidemiology in Public Health Practice from Johns Hopkins University

Setting the Stage for Success: An Eye on Safety Culture and Teamwork (Patient Safety II) from Johns Hopkins University

Diagnosing Health Behaviors for Global Health Programs from Johns Hopkins University

The People, Power, and Pride of Public Health from Johns Hopkins University

Planning a Patient Safety or Quality Improvement Project (Patient Safety III) from Johns Hopkins University

Patient Safety and Quality Improvement: Developing a Systems View (Patient Safety I) from Johns Hopkins University

Sleep Deprivation: Habits, Solutions, and Strategies from University of Michigan

大学生瑜伽 from Peking University

The Science of Health Care Delivery from Arizona State University

Introduction to Public Health Engineering in Humanitarian Contextsfrom École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Causes of Human Disease: Exploring Cancer and Genetic Disease from University of Leeds

Causes of Human Disease: Nutrition and Environment from University of Leeds

Causes of Human Disease: Transmitting and Fighting Infection from University of Leeds

Causes of Human Disease: Understanding Cardiovascular Disease from University of Leeds

Causes of Human Disease: Understanding Causes of Disease from University of Leeds

Fixing Healthcare Delivery 2.0: Advanced Lean from University of Florida

Health Concepts in Chinese Medicine from The Hong Kong University of Science and Technology

Creating Moments of Joy for People with Alzheimer’s from Purdue University

Understanding Depression and Low Mood in Young People from University of Reading

Clinical Biosafety Awareness for Public Health Professionals from Emory University

Intermediate Level Biosafety Training for Public Health Professionalsfrom Emory University

食品安全與風險分析（Food Safety＆Risk Analysis） from National Taiwan University

Schizophrenia from Wesleyan University

Viruses & How to Beat Them: Cells, Immunity, Vaccines from Tel Aviv University

Clinical Supervision: Teaching and Facilitating Learning from University of East Anglia

Youth Mental Health: Helping Young People with Anxiety from University of East Anglia

Clinical Supervision: Assessing and Providing Feedback from University of East Anglia

Using Personalized Medicine and Pharmacogenetics from University of East Anglia

Managing Change in a Healthcare Environment from University of East Anglia

End-of-Life Care for People with Dementia from University of East Anglia

Using Infection Control to Combat Antimicrobial Resistance from University of East Anglia

The Role of Personal Assistants in Disability Support from University of East Anglia

Introduction to Translational Science from University of Rochester

Introduction to Health Technology Assessment from University of Glasgow

Fundamentos de la Seguridad del Paciente from Universidad de Cantabria

Young People and their Mental Health from University of Cambridge

Jongeren en hun psychische gezondheid from University of Groningen

El aula inclusiva hoy en día. Cómo afrontar el Trastorno del Espectro Autista y las Altas Capacidades from Universitat Jaume I

Everyday Chinese Medicine from The Chinese University of Hong Kong

Positive Psychiatry and Mental Health from The University of Sydney

Myocardial Infarction from University of Zurich

口腔种植学 （Implant Dentistry） from The University of Hong Kong

Control and Elimination of Visceral Leishmaniasis from London School of Hygiene & Tropical Medicine

The Lancet Maternal Health Series: Global Research and Evidence from London School of Hygiene & Tropical Medicine

Life with Diabetes from Curtin University

Promoción del envejecimiento activo from Universidad Autónoma de Madrid

ZEKİ-OTİSTİK: Otizmli Bireyleri Teknoloji Kaynaklarıyla Eşleştirmekfrom University of Bath

Valencian SMART-ASD: Recursos Tecnològics Adequats per a les Persones amb Autisme from University of Bath

Curso SMART-ASD: Conectando Tecnologías con Personas con Autismofrom University of Bath

Training healthcare teams in intercultural communication and patient safety from Middlesex University London

Falling Down: Problematic Substance Use in Later Life from Middlesex University London

Unravelling solutions for Future Food problems from Utrecht University

Transitioning to Value-Based Care from The College of St. Scholastica

Vona du Toit Model of Creative Ability from University of Northampton

Maternity Care: Building Relationships Really Does Save Lives from Griffith University

Introduction to Stewart’s Model of Physiological Acid-Base Chemistryfrom University of the Witwatersrand

Digital Health for Cancer Management: Smart Health Technologies in Complex Diseases from Tapei Medical University

ART & DESIGN

A Global History of Architecture from Massachusetts Institute of Technology

浪漫主义时代的欧洲音乐 European Music in Romantic Period from Peking University

Design Thinking for the Greater Good: Innovation in the Social Sectorfrom University of Virginia

Getting Started with Agile and Design Thinking from University of Virginia

Navigate the Music Industry as an Independent Artist from Berklee College of Music

Composição: Escrevendo a letra from Berklee College of Music

Designing Synthesizer Sounds from Berklee College of Music

Produção final do músico moderno from Berklee College of Music

A tecnologia da produção musical from Berklee College of Music

Improvisación de jazz from Berklee College of Music

Desenvolvendo sua musicalidade from Berklee College of Music

Improvisação no Jazz from Berklee College of Music

Introdução à Guitarra from Berklee College of Music

Прототипирование и тестирование интерфейса from Moscow Institute of Physics and Technology

Создание концепции интерфейса from Moscow Institute of Physics and Technology

Introducción a la Producción Audiovisual from Universidad Nacional Autónoma de México

Organizing for Innovation from HEC Paris

Lánzate a la Innovación con Design Thinking from The Pontificia Universidad Javeriana

Fundamentals of Communication Acoustics from RWTH Aachen University

Applications in Communication Acoustics from RWTH Aachen University

Дизайн-методология: управление вдохновением (Design-methodology. Inspiration management) from Saint Petersburg State University

Inside Opera: Why Does It Matter? from King’s College London

Fashion as Design from The Museum of Modern Art

Dibujo en el aula: enseñar un lenguaje mágico from Universidad de Navarra

Latin American Music: Translating Cultural Sensibilities from Massey University

Learn Jazz Piano: I. Begin with the Blues from Goldsmiths University of London

Kreativní práce s informacemi from Nostis

New Media from Antonio de Nebrija University

ENGINEERING

Structural Materials: Selection and Economics from Massachusetts Institute of Technology

Mechanics of Deformable Structures: Part 1 from Massachusetts Institute of Technology

Linear Circuits 2: AC Analysis from Georgia Institute of Technology

Nanotechnology: A Maker’s Course from Duke University

Systèmes d’Information Géographique – Partie 2 from École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Enseignes et afficheurs à LED from École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Systèmes d’Information Géographique – Partie 1 from École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Electrical Engineering: Sensing, Powering and Controlling from University of Birmingham

Introduction to FPGA Design for Embedded Systems from University of Colorado Boulder

Control automático: La tecnología invisible from Universidad Nacional Autónoma de México

Technical Report Writing for Engineers from The University of Sheffield

Disegno tecnico industriale from University of Naples Federico II

Industrial Biotechnology from University of Manchester

Environmental Management & Ethics from Technical University of Denmark (DTU)

Introduction to solar cells from Technical University of Denmark (DTU)

Software-Defined Radio 101 with RTL-SDR from Universidad Politécnica de Madrid

Introducción al Audio Digital from Universidad Politécnica de Madrid

Introducción a la ciencia de BIOmateriales from Universidad Politécnica de Madrid

Construcción de Estructuras de Madera de modo tradicional from Universidad Politécnica de Madrid

Curves in Engineering and Architecture/ Las Curvas en Ingeniería y Arquitectura from Universidad Politécnica de Madrid

Explorando la Energía Sustentable from Pontificia Universidad Católica de Chile

High Performance Finite Element Modeling from KTH Royal Institute of Technology

Introduction to the Theory of Distributions and Applications from University of Pavia

Fundamentos para la calificación de procedimientos de soldadura y soldadores from Pontificia Universidad Católica del Perú

BUSINESS

Corporate Social Responsibility (CSR): A Strategic Approach from University of Pennsylvania

Influence from University of Pennsylvania

Personnel Management for Public Libraries from University of Michigan

Accounting for Decision Making from University of Michigan

Valuing Companies from University of Michigan

Budgeting and Finance for Public Libraries from University of Michigan

Strategic Business Management – Microeconomics from University of California, Irvine

Strategic Business Management – Macroeconomics from University of California, Irvine

Introduction to Business for Analytics from Georgia Institute of Technology

The Free Cash Flow Method for Firm Valuation from Columbia University

Introduction to Corporate Finance from Columbia University

Accounting Analysis I: Measurement and Disclosure of Assets from University of Illinois at Urbana-Champaign

Global Impact: Business Ethics from University of Illinois at Urbana-Champaign

Entrepreneurship II: Practices and Approaches from University of Illinois at Urbana-Champaign

Formal Financial Accounting from University of Illinois at Urbana-Champaign

Accounting Analysis II: Accounting for Liabilities and Equity from University of Illinois at Urbana-Champaign

Entrepreneurship I: Principles and Concepts from University of Illinois at Urbana-Champaign

Global Impact: Cultural Psychology from University of Illinois at Urbana-Champaign

Marketing in an Analog World from University of Illinois at Urbana-Champaign

Modern Empowerment in the Workplace from The Open University

Managing Public Money from The Open University

Introduction to Accounting from The University of British Columbia

Organizational Behaviour from The University of British Columbia

Business Foundations from The University of British Columbia

Marketing Analytics from University of Virginia

Ethical Leadership Through Giving Voice to Values from University of Virginia

Which markets to play in? A tool for entrepreneurs and innovators from École Polytechnique Fédérale de Lausanne

Research Report: Delivering Insights from University of California, Davis

Research Report: Delivering Insights from University of California, Davis

Quantitative Research from University of California, Davis

Qualitative Research from University of California, Davis

Research Proposal: Initiating Research from University of California, Davis

Работа с клиентской базой и входящий маркетинг from Higher School of Economics

Маркетинговая стратегия в digital среде (Digital marketing strategy) from Higher School of Economics

Контекстная реклама. Google AdWords from Higher School of Economics

Leading the Organization from University of Queensland

Leading High-Performing Teams from University of Queensland

Leading in a Complex Environment from University of Queensland

Tourism and Travel Management from University of Queensland

Becoming an Effective Leader from University of Queensland

Entrepreneurship for Global Challenges in Emerging Markets from Delft University of Technology

Electric Cars: Technology, Business, and Policy from Delft University of Technology

Leadership In Practice from The University of Oklahoma

Интернет-предпринимательство from Moscow Institute of Physics and Technology

Бизнес-процессы, организационное проектирование, механизмы и системы управления from Moscow Institute of Physics and Technology

Financial Accounting and Analysis from Indian Institute of Management Bangalore

Legal Tech & Startups from IE Business School

From Brand to Image: Creating High Impact Campaigns That Tell Brand Stories from IE Business School

Acuerdos globales para el desarrollo sostenible from Universidad Nacional Autónoma de México

商管研究中的賽局分析：通路選擇、合約制定與共享經濟 from National Taiwan University

Leadership Coaching through Turbulent Times: Playing with eFIREfrom Queensland University of Technology

Entrepreneurship Strategy: From Ideation to Exit from HEC Paris

SFCW101 – Share Food, Cut Waste from Politecnico di Milano

STR101: Strategy from Politecnico di Milano

FinPerTutti101 – Finanza per tutti from Politecnico di Milano

Clinical Supervision: Planning Your Professional Development from University of East Anglia

Financial Management in Organizations from University System of Maryland

Financial Accounting for Corporations from University System of Maryland

Financial Decision Making from University System of Maryland

First Steps in Making the Business Case for Sustainability from University of Colorado System

More on Change and Sustainability from University of Colorado System

Sustainable Business: Big Issues, Big Changes from University of Colorado System

Six Sigma Advanced Define and Measure Phases from University System of Georgia

Six Sigma Advanced Improve and Control Phases from University System of Georgia

Six Sigma and the Organization (Advanced) from University System of Georgia

Six Sigma Tools for Analyze from University System of Georgia

Six Sigma Principles from University System of Georgia

Six Sigma Tools for Improve and Control from University System of Georgia

Six Sigma Advanced Analyze Phase from University System of Georgia

Six Sigma Tools for Define and Measure from University System of Georgia

Психотехнологии работы с персоналом (Psychotechnologies of personnel management) from Saint Petersburg State University

Cálculo y compensación de la huella de carbono en organizaciones from Universitat Jaume I

Decent Work in Global Supply Chains from Pennsylvania State University

Aviation is Your Future from Embry-Riddle Aeronautical University

FinTech and the Transformation in Financial Services from Copenhagen Business School

Digital Competition in Financial Services from Copenhagen Business School

Innovation Strategy: Developing Your Fintech strategy from Copenhagen Business School

Industry 4.0: How to Revolutionize your Business from Hong Kong Polytechnic University

The Economics of Agro-Food Value Chains from Technische Universität München (Technical University of Munich)

FRUTURA Technologies: Quality of Fruits (Tecnologías FRUTURA: Calidad de frutas) from Universidad Politécnica de Madrid

Liderando la transformación digital en las organizaciones from Universidad Politécnica de Madrid

Principles of Project Management from The College of St. Scholastica

Leadership and Management from University of Northampton

Coaching in the Knowledge Era from Deakin University

Leading and Managing People-Centred Change from Durham University

Innovation Strategy: Challenging the Usual Suspects from Université libre de Bruxelles

Governance in Co-operatives from University of Saskatchewan

Managing Innovation from LUISS

Логистика from St. Petersburg State Polytechnic University

Asset Pricing from University of Chicago Booth School of Business

Budgeting essentials and development from Fundação Instituto de Administração

Introduction to Interfaith Leadership from Dominican University

P2P en el sector turístico from Antonio de Nebrija University

Fintech. La banca del futuro from Antonio de Nebrija University

Big data Marketing from Universidad Autónoma de Occidente

Green Marketing from Heliopolis University

Основы риск-менеджмента в Банке from Sberbank Corporate University

PERSONAL DEVELOPMENT

International Travel Preparation, Safety, & Wellness from Johns Hopkins University

Leveraging the Power of Professional Communities from University of California, San Diego

Achieving Your Optimal Performance from University of California, San Diego

Converting Challenges into Opportunities from University of California, San Diego

Business Communications from The University of British Columbia

Media ethics & governance from University of Amsterdam

Речевой этикет: вежливость и коммуникативные стратегии from Higher School of Economics

Psychology of Personal Growth from The Hong Kong University of Science and Technology

The Dynamics of Group Communication from University of Colorado Boulder

Presentation skills: Designing Presentation Slides from Tsinghua University

Presentation skills: Speechwriting and Storytelling from Tsinghua University

Presentation skills: Public Speaking Project from Tsinghua University

Presentation skills: Effective Presentation Delivery from Tsinghua University

Менеджмент профессиональной траектории from Tsinghua University

Mediation and Conflict Resolution from ESSEC Business School

Evidence-Based Business Communication from Australian National University

Negoziazione e comunicazione efficace from University of Naples Federico II

Visual Presentation from Rochester Institute of Technology

Storytelling in the Workplace from Rochester Institute of Technology

Critical Thinking & Problem-Solving from Rochester Institute of Technology

Maintaining a Mindful Life from Monash University

Conflict Management for College Students from Colorado State University Online

Excel Skills for Business: Intermediate II from Macquarie University

Excel Skills for Business: Essentials from Macquarie University

Excel Skills for Business: Advanced from Macquarie University

Excel Skills for Business: Intermediate I from Macquarie University

Professional Resilience: Building Skills to Thrive from Deakin University

The Way Forward – Easing the Transition Life Skills from Lakeland College

Introducción a la gamificación a través de casos prácticos from Universitat Oberta de Catalunya

Trabajar para ser feliz from Universidad Austral

Excel aplicado a los negocios (Nivel Avanzado) from Universidad Austral

Improve Your Research Skills from Vrije Universiteit Brussel

Basiscursus informatievaardigheden from Vrije Universiteit Brussel

Mi Primer Empleo (MPE) from Universidad de Chile

Negociación y resolución de conflictos from Pontifical Catholic University of Valparaíso




Με πληροφορίες από: businessworld.in
Αναδημοσίευση από enallaktikos

Γιάννης Ρίτσος, φωτογραφία στην Ασφάλεια

Συντάκτης:
Νικόλας Ζηργάνος, Γιώργος Πετρόπουλος, Νίκος Χατζηδημητράκος

Διαρκώς υπό παρακολούθηση και υπό διωγμό, ο Γιάννης Ρίτσος αποτελεί ένα ξεχωριστό μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της δίωξης των κοινωνικών και πολιτικών φρονημάτων στη χώρα μας
Ο Γιάννης Ρίτσος δεν έχει μείνει στη συνείδηση του ελληνικού λαού μόνο ως ο ποιητής της Ρωμιοσύνης αλλά και ως ο πλέον πολιτικοποιημένος στον χώρο του πολιτισμού.Σε όλη, σχεδόν, τη ζωή του, ήταν ταυτισμένος με τους κοινωνικούς αγώνες και το κομμουνιστικό κίνημα.
Μέλος του ΚΚΕ από τα νεανικά του χρόνια, υπέστη όλους τους διωγμούς των κομμουνιστών, των αριστερών και προοδευτικών πολιτών.
Για την κοινωνική και πολιτική δράση του, για το έργο και τις επιλογές του σε κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τράβηξε, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, την προσοχή των διωκτικών αρχών.


«Ηρνήθη δηλώσας ότι είναι κομμουνιστής» |

Διαρκώς υπό παρακολούθηση και υπό διωγμό, ο Γιάννης Ρίτσος αποτελεί ένα ξεχωριστό μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της δίωξης των κοινωνικών και πολιτικών φρονημάτων στη χώρα μας.

Από την ίδια πηγή που αντλήσαμε υλικό για τον Νίκο Καζαντζάκη προέρχεται και το υλικό που παρουσιάζουμε σήμερα για τη «σχέση» του Γιάννη Ρίτσου με τις ελληνικές κρατικές αρχές Ασφαλείας.

Ξεχωρίζουμε τρία «Ατομικά Δελτία Πληροφοριών» που συνέταξε η Ασφάλεια και που αφορούν στη δράση του ποιητή.

Το πρώτο είναι ένα δίφυλλο έντυπο, σε μορφή κόλλας αναφοράς, στις τέσσερις σελίδες του οποίου είναι τυπωμένες οι κατηγορίες πληροφοριών που ζητούνταν και τις οποίες οι αρχές Ασφαλείας έπρεπε να συμπληρώσουν («Στοιχεία Ταυτότητος», «Οικογενειακή Κατάστασις», «Μόρφωσις - Οικονομική-Κοινωνική Κατάστασις», «Στρατιωτική Υπηρεσία», «Πληροφορίες περί της δράσεως», «Ποινική Κατάστασις»).

Το έντυπο αυτό –που προφανώς ήταν το ίδιο για όλους όσους φακέλωναν οι αρχές– έχει συμπληρωθεί για τον Ρίτσο, από την Ασφάλεια, χειρογράφως, το 1960.

Το δεύτερο «Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών» για τον Ρίτσο δεν φέρει ημερομηνία σύνταξης, αλλά οι καταγραφές που περιέχει φτάνουν ώς το 1970. Είναι φανερό πως συντάχθηκε στα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών.

Το τρίτο είναι πιο περιληπτικό από το δεύτερο και φέρει ημερομηνία 9 Μαρτίου 1972.

Προφανώς και αυτό συντάχτηκε την περίοδο της δικτατορίας.

Παρουσιάζουμε τη δράση του Γ. Ρίτσου όπως την καταγράφει το τρίτο, περιληπτικό, Δελτίο και θα συμπληρώσουμε τις πιο σημαντικές, πρόσθετες, πληροφορίες που περιέχονται στα δύο πρώτα δελτία που έχουμε στη διάθεσή μας.

Ο Ρίτσος ουδέποτε συνελήφθη επί Μεταξά για πολιτικό ή άλλο λόγο – αν και κάποια στοιχεία αναφέρουν ότι είχε αναπτύξει παράνομη αντιδικτατορική δραστηριότητα.
1. Περίοδος προπολεμική

Εμυήθη εις τον κομμουνισμόν το 1932 και ελάμβανε μέρος εις συγκεντρώσεις ωργανουμένας υπό του ΚΚΕ.

Την 20-5-32 παρεπέμφθη επί παραβάσει του Ν.4229 εις πλημμελειοδικείον Αθηνών, απαλλαγείς.

Την 17-4-33 συνελήφθη και κατεδικάσθη εις 48ωρον κράτησιν επί διαταράξει. Το 1939 απεκήρυξε το ΚΚΕ και την 10-10-39 απεχαρακτηρίσθη.

[σ.σ. Το πιο αναλυτικό «Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών», που συντάχθηκε επί χούντας, γράφει για τη δράση του Γ. Ρίτσου αυτή την περίοδο:

«Εξ αναφοράς ΥΓΑ Αθηνών Φ. 448/20-8-60 και εκ του περιεχομένου του παρά τω Υφυπουργείω Εσωτερικών υπ. αριθ. 9/2435 ατομικού του φακέλλου προκύπτει ότι: Εμυήθη εις την κομ/κήν ιδεολογίαν το έτος 1932 εξ αναγνώσεως κομ/κων βιβλίων.

Ελάμβανε μέρος εις συγκεντρώσεις ωργανουμένας υπό του ΚΚΕ.

Την 20-5-32 παρεπέμφθη επί παραβάσει του Ν. 4229 διότι παρίστατο εις κομ/κήν συγκέντρωσιν, απαλλαγείς διά της υπ. αριθ. 443/23-5-32 αποφ. του Πλημ/κείου Αθηνών.

Την 17-4-33 συνελήφθη μετ’ άλλων κομμ/στών διότι μετέβησαν εν διαδηλώσει εις φυλακάς Συγγρού και εδημιούργησαν ταραχάς καταδικασθείς εις 48ωρον κράτησιν επί διαταράξει, δυνάμει της υπ. αριθ. 3032/17-4-33 απόφ. του Πλημ/κείου Αθηνών.

Το έτος 1939 υπέγραψε δήλωσιν αποκηρύξεως του ΚΚΕ αποχαρακτηρισθείς διά της υπ. αριθ. 9/2435/1 από 10-10-39 δ/γής του Υφυπουργού Ασφαλείας»].
2. Περίοδος κατοχική

Επί κατοχής έδρασεν κυρίως διά της προπαγάνδας και διά της δημοσιεύσεως βιβλίων και ποιημάτων κομμουνιστικού περιεχομένου.

Το 1945 συνυπέγραψεν διαμαρτυρίαν προς τον αντιβασιλέα και αρχηγούς κομμάτων ότι το πνεύμα και αι τέχναι υφίστανται διωγμούς εν Ελλάδι.
3. Περίοδος 1946 έως 1952

Το 1948 συνελήφθη και εξετοπίσθη εις Λήμνον επί εν έτος.

Το 1949 μετεφέρθη εις Μακρόνησον και παρετάθη η εκτόπισίς του.

Το 1950 έτυχεν οίκοι νοσηλείας. Την 23-7-50 επανεμετήχθη εις Αγιον Ευστράτιον. Εν εκτοπίσει συνυπέγραψεν μήνυμα συκοφαντικόν διά την χώραν του προς τον πρόεδρον, γραμματέα και μέλη του ΟΗΕ.

Την 18-6-52 εγένετο δεκτή η έφεσίς του και αφέθη ελεύθερος.

Την 21-6-52 ηρνήθη να αποκηρύξη το ΚΚΕ, δηλώσας ότι είναι κομμουνιστής.
4. Περίοδος 1953 έως 1962

Εδημοσιεύθησαν πολλάκις εις την ΑΥΓΗΝ ποιήματά του, κομμουνιστικού περιεχομένου.

Το 1956 εξελέγη μέλος επιτροπής διά την Διεθνήν Υφεσιν και Ειρήνην.

Το 1956 μετέσχεν ως αντιπρόσωπος της ΕΔΑ εις την Α΄ Πανελλαδικήν Συνδιάσκεψιν της ΕΔΑ εν Αθήναις.

Το 1957 εδημοσίευσεν εις το περιοδικόν “Επιθεώρησις Τέχνης” προπαγανδιστικά άρθρα δι’ α του απηγγέλθη κατηγορία επί παραβάσει του Α.Ν. 509/47.


Αριστερά, το αναλυτικό «Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών» επί χούντας και δεξιά «Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών» του 1960 |

Το 1959 μετέβη εις Ρουμανίαν και συμμετέσχεν εις το συνέδριον της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Το 1960 δεν επετράπη η μετάβασίς του εις Κύπρον διά το υπό της ΕΔΟΝ οργανωθέν φεστιβάλ. Παρέστη εις δεξιώσεις του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου.

Την 22-5-62 επετράπη η μετάβασίς του εις χώρας του Σ/Π δι’ επαγγελματικούς λόγους.

Το 1962 εξελέγη μέλος του Δ.Σ. του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου.

Την 14-12-62 εξελέγη μέλος αναπληρωματικόν της Δ.Ε. της ΕΔΑ.
5. Περίοδος 1963 έως 1967

Την 26-7-63 μετέβη εις Καρλόβασι προς επίσκεψιν συγγενών του. Κατά την παραμονήν του εκείσε είχε επαφάς μετά τοπικών ηγετικών στελεχών ΚΚΕ-ΕΔΑ.

Το 1964 εξελέγη και αύθις μέλος του ανωτέρω συνδέσμου.

Την 31-3-63 παρέστη εις το τελεσθέν υπό της ΕΔΑ εις μητροπολιτικόν ναόν μνημόσυνον του κομμουνιστού Ερυθριάδη.

Κατά τας εκάστοτε μεταβάσεις του εις Σάμον είχεν επαφάς με ηγετικά κομμουνιστικά στελέχη.

Το 1966 εκπροσωπών το Εθνικόν Συμβούλιον της Δ.Ν. Λαμπράκη υπέγραψεν έκκλησιν δημοσιευθήσαν εις την ΑΥΓΗΝ δι’ ης κατεγγέλετο εγκύκλιος του πρωθυπουργού και Γενικού Επιθεωρητού Μ.Ε. σχετική με την δίωξιν της Ν. Λαμπράκη.

Πολλάκις εδημοσιεύθησαν άρθρα του εις την εφημερίδα ΑΥΓΗ κομμουνιστικού περιεχομένου.

Επ’ ευκαιρία της 25ης επετείου από της καταστροφής του Λίγκιτσε το Δ.Σ. της πόλεως απένειμε εις τούτον μετάλλιον Λίγκιτσε 1942 διά το ποίημά του -Λύγισε-.

Την 30-3-67 παρέστη εις χοροεσπερίδα του ελληνοκουβανικού συνδέσμου.
6. Περίοδος 1967- σήμερον

Την 21-4-67 συνελήφθη και εξετοπίσθη εις Γυάρον και εν συνεχεία μετήχθη εις Λέρον.

Τον Οκτώβριον του 1967 το Σουηδικόν τμήμα Διεθνούς Αμνηστίας απηύθυνε τηλεγράφημα προς τον Πρόεδρον κυβερνήσεως και υπουργούς Εσωτερικών και Δ. Τάξεως δι’ ου εζήτει την απόλυσίν του.

Την 5-8-68 εισήχθη εις νοσοκομείον προς νοσηλείαν.

Την 10-9-68 εξήλθεν του Νοσοκομείου και επανεμετήχθη εις Λέρον.

Την 24-10-68 απηγορεύθη η αποδημία του.

Την 30-10-68 απελύθη εκ Λέρου και εγκατεστάθη εις Καρλόβασι Σάμου.

Διατελών υπό επιτήρησιν. Την 5-1-70 ανεχώρησεν άνευ αδείας μεταβάς εις Αθήνας προκειμένου να υποβληθή εις παρακλινικάς εξετάσεις και είτα εισαχθή εις αντικαρκινικόν νοσοκομείον προς θεραπείαν.

Επειδή μετ’ απροθυμίας ενήργει τας ανωτέρω εξετάσεις εθεωρήθη ύποπτος περαιτέρω παραμονής του.

Διετάχθη η σύλληψίς του και επαναμεταγωγή του εις Καρλόβασι υπό της ΔΧΜ Αθηνών.

Τον Δεκέμβριον του 1970 μετώκησεν και εγκατεστάθη εις Αθήνας και επί της οδού Μ. Κόρακα 39.

Την 11-10-71 το Μπι-Μπι-Σι μεταξύ άλλων, ανέφερεν, ότι πρόκειται να εκδοθή αγγλική μετάφρασις ποιημάτων τούτου, υπό μετάφρασιν Νίκου Στάγγου.

Εις το εκδιδόμενον εις το εξωτερικόν τριμηνιαίον κομ/στικόν περιοδικόν έντυπον υπό τον τίτλον “Επανάσταση” δημοσιεύεται συλλογή ποιημάτων με τον τίτλον “Ενας άλλος Ρίτσος”, το οποίον φέρει ως υπογραφήν “Γιάννη Ρίτσου”.

Την 2-1-72 εδημοσιεύθη εις το κομμουνιστικόν έντυπον “Ελεύθερη Πατρίδα” αφήγημα τούτου αντεθνικού περιεχομένου».
Περί δήλωσης μετανοίας…

Στο έγγραφο που παραθέσαμε υπάρχει μια πληροφορία που έρχεται στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά.

Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι ο Ρίτσος «Το 1939 απεκήρυξε το ΚΚΕ και την 10-10-39 απεχαρακτηρίσθη».

Η ίδια πληροφορία αναφέρεται και στο δεύτερο «Ατομικό Δελτίο Πληροφορίων» που τον αφορά και το οποίο, όπως προείπαμε, δεν φέρει ημερομηνία αλλά σαφώς συντάχθηκε επί χούντας.

Διαβάζουμε: «Το έτος 1939 υπέγραψε δήλωσιν αποκηρύξεως του ΚΚΕ αποχαρακτηρισθείς διά της υπ. αριθ. 9/2435/1 από 10-10-39 δ/γης του Υφυπουργού Ασφαλείας».

Στο αρχικό «Αρχικό Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών» του 1960, στο ερώτημα «Υπέγραψε δήλωσιν μετανοίας;», η απάντηση είναι «Οχι».

Προστίθεται δε το εξής: «Ηρνήθη την 21/6/1952 εις ΥΓΑ (σ.σ. Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας) δηλώσας ότι είναι κομ/στής (σ.σ. Κομμουνιστής).

Και παρακάτω: «Απεχαρεκτηρίσθη δι’ υπ’ αριθ. 9/2335/1/1939 αποφάσεως του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως το έτη 1939».

Στο ίδιο ντοκουμέντο επίσης βεβαιώνεται ότι επαναχαρακτηρίστηκε και προστίθεται:«Δεν προκύπτει ο αριθμός διαταγής επαναχαρακτηρισμού του. Επανεχαρακτηρίσθη λόγω αντεθνικής δράσεως του εις τον πνευματικόν τομέαν».

Οφείλουμε, μάλιστα, να προσθέσουμε ότι στο ντοκουμέντο αυτό αναγράφεται ως αντεθνική ακόμα και η πνευματική δραστηριότητα του Ρίτσου στα χρόνια της Κατοχής.

Διαβάζουμε: «Κατά την κατοχήν ανέπτυξεν αντεθνικήν δράσιν κυρίως εις τον πνευματικόν τομέα προπαγανδιστικώς διά της δημοσιεύσεως διαφόρων βιβλίων κομμουνιστικού περιεχομένου».
…και η αλήθεια

Υστερα από εξαντλητική έρευνα έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι ο Ρίτσος υπέγραψε δήλωση μετανοίας στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας.

Πρόκειται για μια κατασκευή των οργάνων Ασφαλείας στη δικτατορία των συνταγματαρχών – ενδεχομένως όχι από πρόθεση.

Το συμπέρασμα αυτό το βασίζουμε στα εξής στοιχεία:
α) Αν είχε υπογράψει δήλωση μετανοίας, αυτό θα αναγραφόταν και στο «Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών» του 1960. Σε αυτό όμως το Δελτίο η απάντηση που δίνεται είναι εντελώς αρνητική.
β) Οι δηλώσεις μετανοίας την περίοδο της 4ης Αυγούστου δημοσιεύονταν στον Τύπο. Από έρευνα που κάναμε (Νίκος Χατζηδημητράκος) σε τρεις μεγάλες εφημερίδες της εποχής εκείνης –και για όλη τη διάρκεια του Μεταξικού καθεστώτος– το όνομα του Ρίτσου ως δηλωσία δεν αναφέρεται πουθενά.
γ) Η Δικτατορία του Μεταξά δεν ζητούσε δηλώσεις μετανοίας από το σύνολο του πληθυσμού, ούτε από εκείνους που είχαν αναπτύξει αριστερή-κομμουνιστική δράση πριν το δικτατορικό καθεστώς εγκαθιδρυθεί.

Αν εξαιρέσουμε ορισμένες περιπτώσεις που κάποιοι έσπευσαν αυτοβούλως να υπογράψουν δήλωση, δηλώσεις μετανοίας ζητούνταν από εκείνους που συλλαμβάνονταν για την προαναφερόμενη δράση, η οποία βεβαίως στα χρόνια του καθεστώτος ήταν παράνομη και σκληρά διωκόμενη.

Ο Ρίτσος ουδέποτε συνελήφθη επί Μεταξά για πολιτικό ή άλλο λόγο – αν και κάποια στοιχεία αναφέρουν ότι είχε αναπτύξει παράνομη αντιδικτατορική δραστηριότητα.

Από πού, επομένως, προέκυψε ότι υπέγραψε δήλωση; Από την απόφαση περί αποχαρακτηρισμού του το 1939.

Η απόφαση όμως αυτή, όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.

Το πιστοποιητικό αυτό θεσμοθετήθηκε και έγινε υποχρεωτικό για όσους προσλαμβάνονταν ή εργάζονταν σε φορείς του Δημοσίου με τον Αναγκαστικό Νόμο 1075/1938.

Στο άρθρο 11 αυτού του νόμου αναφέρεται:

«Ουδείς γίνεται δεκτός ουδέ διορίζεται υπάλληλος ή υπηρέτης του Δημοσίου, Δήμου ή Κοινότητος ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή λαμβάνει υποτροφία του Κράτους εάν δεν προσαγάγη πιστοποιητικόν του Υφυπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας περί των κοινωνικών αυτού φρονημάτων».

Είναι σαφές ότι, εφόσον ένα τέτοιο πιστοποιητικό –για λόγους προστασίας του καθεστώτος– ζητούνταν για όσους θα διορίζονταν στο Δημόσιο, το ίδιο πιστοποιητικό θα έπρεπε να αποκτήσουν και όσοι ήδη εργάζονταν σε υπηρεσίες και φορείς του Δημοσίου προ της εφαρμογής του εν λόγω νόμου.

Ο Ρίτσος το 1938 εργαζόταν στο Εθνικό (Βασιλικό τότε) Θέατρο και το 1940 πέρασε στη Λυρική.

Επομένως υποχρεώθηκε να έχει πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων το οποίο προφανώς απέκτησε χωρίς να χρειαστεί να υπογράψει δήλωση μετανοίας για τους λόγους που προαναφέραμε.

Εντούτοις, στην προσπάθειά μας να καλύψουμε πλήρως το θέμα, πριν προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε δημοσίευση, απευθύναμε ερώτημα στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για το αν υπάρχει ο φάκελος του ποιητή κι αν περιέχονται σ’ αυτόν έγγραφα της περιόδου του Μεσοπολέμου.

Η απάντηση που λάβαμε είναι πως ο φάκελος έχει σωθεί αλλά δεν περιέχεται σ’ αυτόν κανένα έγγραφο της περιόδου του Μεσοπολέμου ή της δεκαετίας του 1940.

Στη βάση όλων αυτών, επομένως, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε πως ο Γιάννης Ρίτσος ουδέποτε υπέγραψε δήλωση μετανοίας.

Προφανώς η Ασφάλεια, την περίοδο της χούντας, βρήκε το στοιχείο του αποχαρακτηρισμού του (απόφαση χορήγησης πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων) και αυθαίρετα το απέδωσε στην ύπαρξη κάποιας τέτοιας δήλωσης, για την οποία όμως δεν προσθέτει κανένα συγκεκριμένο στοιχείο (ημερομηνία υπογραφής της και περιεχόμενο).

Ολοκληρώνοντας το ζήτημα περί «δηλώσεως μετανοίας» του ποιητή, οφείλουμε να προσθέσουμε ότι από τον Ρίτσο δεν ζητήθηκε μόνο το 1952 να υπογράψει δήλωση μετανοίας, την οποία και αρνήθηκε δηλώνοντας ότι είναι κομμουνιστής.

Το ίδιο έκανε και το 1949 –κάτι που δεν καταγράφεται στα «Ατομικά Δελτία Πληροφοριών» της Ασφάλειας– όταν τον στείλανε στη Μακρόνησο (Μαρτυρία του Μάνθου Κέτση στην Τατιάνα Μιλλιέξ, την οποία έχει επιβεβαιώσει ο Ρίτσος:περιοδικό «Διαβάζω», τεύχος 205/21-12-1988 και Γιώργος και Ηρώ Σγουράκη:«Γιάννης Ρίτσος: Αυτοβιογραφία», Εκδόσεις «Αρχείο Κρήτης», Αθήνα 2008, σελ. 81-85).

Τα ρόπαλα των χρυσαυγιτών που χρησιμοποιήθηκαν στην επίθεση

Γεώργιος Κηπιώτης: Ένας φίλς των παιδιών
Τέος Ρόμβος & Μιντιλού

Στις 12 Νοεμβρίου του 1987, έκλεισε τα μάτια της, σε ηλικία 93 ετών, η επαναστάτρια που για περισσότερο από μισό αιώνα γοήτευσε και ενέπνευσε με το ασυμβίβαστο πνεύμα της ανθρώπους και κινήματα σε ολόκληρο τον κόσμο, Ντολόρες Ιμπαρούρι, ή αλλιώς «Πασιονάρια».
Oγδοη από τα έντεκα παιδιά μιας φτωχικής οικογένειας Βάσκων ανθρακωρύχων, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχολείο σε ηλικία 15 ετών για να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά της. Το 1919 παντρεύεται τον Χουλιάν Ρουίζ, ανθρακωρύχο και συνδικαλιστή. Η φυλάκισή του ένα χρόνο αργότερα, λόγω συμμετοχής του σε μια γενική απεργία, ενέτεινε την οικονομική δυσχέρεια της οικογένειας και κινητοποίησε πολιτικά την Ιμπαρούρι.

Το La Pasionaria (Λουλούδι του Πάθους) ήταν το ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε στα πρώτα της άρθρα στην τοπική εφημερίδα ανθρακωρύχων El Minero Vizcaino. Το όνομα αυτό την ακολουθεί έκτοτε.

Η ενασχόλησή της με την Αριστερά ξεκινάει το 1920, χρονιά που εκλέγεται στην Επαρχιακή Επιτροπή του Βάσκικου Κομουνιστικού Κόμματος. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, μετακομίζει στη Μαδρίτη, όπου γίνεται συντάκτρια της αριστερής εφημερίδας Mundo Obrebo. Οι επιρροές του Μαρξ, παρά τις ρωμαιοκαθολικές καταβολές της οικογένειάς της, είναι έντονες. Σύντομα, γίνεται μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας. Η έντονη δράση της και ο φλογερός της λόγος την οδήγησαν αρκετές φορές στην φυλακή. Στις προτεραιότητές της: η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και υγειονομικής περίθαλψης των εργατών.

Με το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου το 1936, ο αντιφασιστικός αγώνας αποκτά σάρκα και οστά. ¡No Pasaran! (Δεν θα περάσουν) φωνάζει και ο λαός ακολουθεί. Καλεί τις γυναίκες να πολεμήσουν με μαχαίρια και καυτό λάδι κατά της δικτατορίας. Η επιρροή του Κομουνιστικού Κόμματος αυξάνεται και η Ιμπαρούρι αποτελεί πλέον κεντρική του φιγούρα.Η νίκη του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο το 1939 την οδηγεί στην εξορία. Η Πασιονάρια μεταβαίνει στη Σοβιετική Ένωση, όπου οι αγώνες της ήταν ήδη γνωστοί, και συνεχίζει την πολιτική της δραστηριότητα. Την ακολουθεί κι ο γιος της, ο οποίος κατατάσσεται στον Κόκκινο Στρατό. Χάνει, ωστόσο, τη ζωή του στη Μάχη του Στάλινγκραντ το 1942.

Το 1944, κι ενώ βρίσκεται ακόμα στην εξορία, γίνεται Γενική Γραμματέας του Κομουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας. Η Σοβιετική Ένωση της αποδίδει το Βραβείο Ειρήνης του Λένιν και το Βραβείο του Τάγματος του Λένιν, αναγνωρίζοντας την προσφορά της στους αγώνες κατά των καταπιεστικών καθεστώτων. Πλέον, είναι πρόεδρος του Κόμματος, τίτλο που διατηρεί μέχρι το τέλος της ζωής τηςhttp://tvxs.grΣτο κατώφλι του 9ου συνεδρίου μας


Πρόεδρος του ΚΚΙ


Εντός μερικών ημερών θα ξεκινήσει στη Μαδρίτη το 9ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ισπανίας –πρώτο νόμιμο συνέδριο που διοργανώνουμε στη χώρα μας, μετά από 46 χρόνια (το τελευταίο, το τέταρτο, έγινε στη Σεβίλλη, το 1932).


Είναι εύλογο που η προετοιμασία του Συνεδρίου μας –μέσω συγκεντρώσεων και διασκέψεων σε όλο το πλάτος της ισπανικής επικράτειας- προκαλεί το ενδιαφέρον κι άφθονα σχόλια στον τύπο της χώρας μας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας είναι μια αδιαμφισβήτητη πολιτική δύναμη, με σοβαρή επιρροή στην εργατική τάξη και σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας μας.


Μόλις πριν από δώδεκα μήνες, το κόμμα μας κατέκτησε τη νομιμοποίησή του, μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια αγώνα και παράνομης ζωής. Και δώδεκα μήνες είναι ένα σύντομο χρονικό διάστημα στο πολιτικό γίγνεσθαι. Πολλούς τους εκπλήσσει ότι οι κομμουνιστές κατέκτησαν τόσο σύντομα την κυριότητα και την πολιτική δύναμη που απολαμβάνουν σήμερα, να θεωρείται το κόμμα μας ως ένα από τα πολιτικά κόμματα με τη μεγαλύτερη απήχηση, που την υπολογίζουν οι πολιτικές αρχές της χώρας, για τα ουσιαστικά ζητήματα.


Μερικοί εκπλήσσονται, όπως είπαμε. Και δεν είναι λίγοι αυτοί στους οποίους δεν αρέσει το πολιτικό βάρος του ΚΚΙ. Ας μην ξεχνάμε ότι ορισμένες δυνάμεις ονειρεύονταν μια δημοκρατία χωρίς κομμουνιστές, και σπεκουλάριζαν με τη μη νομιμοποίηση του κόμματός μας.


Τα πράγματα ήρθαν αλλιώς. Αλλά οι μάχες που άνοιξαν από το ΚΚΙ δεν ήταν εύκολες και τα εμπόδια που υπερνικήσαμε κι έχουμε μπροστά μας δεν είναι μικρά.


Η εδραίωση κι η αυξανόμενη απήχηση του ΚΚΙ έχουν προκαλέσει βαθιά δυσαρέσκεια σε αντιδραστικούς κύκλους, εντός και εκτός συνόρων. Γι’ αυτό και σε ορισμένες στιγμές, όπως τώρα, συνεργάζονται για να σπείρουν σύγχυση, διαστρεβλώνοντας και φουσκώνοντας τη διαπάλη στις γραμμές μας.


Αυτούς τους τελευταίους μήνες διαμορφώνουμε τη συλλογική δουλειά των κομμουνιστών στην επεξεργασία της πολιτικής τους γραμμής, κάνοντας μια προσπάθεια να την επικαιροποιήσουμε, να την προσαρμόσουμε στις συγκεκριμένες συνθήκες της χώρας μας και της εποχής μας. Γι’ αυτό, η Κεντρική Επιτροπή ετοίμασε ένα προσχέδιο με πολιτικές θέσεις και νέο καταστατικό, που τέθηκε σε συζήτηση σε όλες τις οργανώσεις. Αυτή η συζήτηση αναπτύσσεται σε όλα τα επίπεδα, ανοιχτά και δημοκρατικά, όπως σε λίγα κόμματα μέχρι τώρα, κατά τη γνώμη μου, κι όπως δεν είχε γίνει πριν στο δικό μας, δεδομένης της μακρόχρονης παρανομίας και των σεχταριστικές «ζωνών» σε προγενέστερες περιόδους.


Οι διαμάχες στο δικό μας κόμμα είναι δημόσιες κι η δράση του διαφανής.


Το ΚΚΙ παρουσιάζεται με ανοιχτό κι ειλικρινές πρόσωπο. Κάθε μέλος λέει αυτό που σκέφτεται και το υπερασπίζεται ελεύθερα. Με τη δημόσια κι ανοιχτή πολιτική μας δράση, δείχνουμε ότι είμαστε ένα δημοκρατικό κόμμα. Και με αυτό διαψεύδονται οι κατηγορίες περί αντιδημοκρατισμού, που συχνά μας προσάπτουν.


Κι αν υπάρχουν ακόμα κάποιοι που θεωρούν ότι δε συζητάμε αρκετά στο ΚΚΙ, είναι πιθανότατα γιατί αγνοούν ότι ένα πολιτικό κόμμα δεν είναι ακαδημία ούτε λέσχη συζητήσεων. Πρέπει επίσης να δείξουμε κατανόηση σε ορισμένες εκρήξεις υπερβολικού «δημοκρατισμού», μιας κι η πλειοψηφία των μελών μας είναι αρκετά νέα και πρόσφατα στρατολογημένη. Η πείρα και η πράξη θα βάλουν τα πράγματα στη θέση τους.


Δεν είναι περιττό να θυμηθούμε ότι η προσπάθεια των κομμουνιστών να προσαρμοστούν στη σύγχρονη πραγματικότητα δεν ξεκίνησε χτες. Εδώ και είκοσι χρόνια το ΚΚΙ υποστηρίζει την πολιτική της εθνικής συμφιλίωσης και αργότερα, τη συμφωνία για την ελευθερία, που κατέστησαν δυνατή τη συνεργασία δυνάμεων διαφορετικού στίγματος, που στόχευαν να βάλουν τέλος στη δικτατορία του Φράνκο και να εγκαθιδρύσουν τη δημοκρατία στην Ισπανία.


Και μολονότι τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν ακριβώς όπως σκεφτόμασταν, οι προτάσεις μας επιβεβαιώθηκαν ως προς την ουσία τους, και συνεισέφεραν σημαντικά στους δημοκρατικούς μετασχηματισμούς που ζούμε.


Σε αυτές τις λίγες αράδες, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι κάνουν λάθος όσοι ισχυρίζονται ότι η πολιτική μας θέση σημαίνει εγκατάλειψη του λενινισμού. Αυτός είναι ένας φτηνός ισχυρισμός που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Οι Ισπανοί κομμουνιστές διατηρούμε την κληρονομία του Λένιν και των συναγωνιστών του, που ηγήθηκαν της σοσιαλιστικής επανάστασης του Οκτώβρη και εγκαινίασαν μια νέα, παγκόσμια επαναστατική διαδικασία. Αυτό αναφέρεται και στα τωρινά, πολιτικά μας ντοκουμέντα.


Εμείς θεωρούμε το Λένιν ως το μεγάλο επαναστάτη ηγέτη του αιώνα μας, και συνεχίζουμε να μελετάμε τα διδάγματά του, όπως επίσης και τα διδάγματα άλλων θεωρητικών του μαρξισμού.


Παρόλα αυτά, ούτε οι περιστάσεις ούτε τα προ εβδομηκονταετίας γεγονότα, είναι, όπως είναι φανερό, τα ίδια με πριν. Και δε θα ήμασταν επαναστάτες μαρξιστές, αλλα δογματικοί, εάν δεν προσαρμόζαμε τη συγκεκριμένη πολιτική μας στη συγκεκριμένη πραγματικότητα των τελών του εικοστού αιώνα. Για αυτό και δεν επιμένουμε σε ό,τι έχει λήξει, σε ό,τι δεν ισχύει πια, γιατί το έχει ξεπεράσει η ιστορία.


Το Κομμουνιστικό μας Κόμμα είναι ένα Κόμμα επαναστατικό, μαρξιστικό, δημοκρατικό, αλληλέγγυο με όλους τους λαούς, τα κινήματα και τα κόμματα που αγωνίζονται για την εθνική ελευθερία τους και το σοσιαλισμό. Είναι ένα κόμμα μαζών κατάλληλο για να μετασχηματίσει την καπιταλιστική κοινωνία και να προχωρήσει σε μια δημοκρατία πολιτική κι οικονομική που θα ανοίγει το δρόμο για το σοσιαλισμό.



Έχω την πίστη ότι από το 9ο Συνέδριό μας, που ανοίγει τις εργασίες του στις 19 του μηνός, το κόμμα μας θα βγει ενισχυμένο.

Ο Σπύρος Μελετζής (δεξιά) παρέδωσε στην ιστορία φωτογραφικά πορτρέτα του Άρη Βελουχιώτη που έμελλε να πάρουν συμβολικές διαστάσεις

Ο Άρης Βελουχιώτης κοιτάζει σταθερά το φακό. Είναι φωτογραφημένος σε εσωτερικό χώρο και πίσω του διακρίνεται το τζάμι μιας πόρτας. Αλλά δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία. Το βλέμμα του είναι εκείνο που κλέβει το πορτρέτο. Και αυτό το βλέμμα του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ το έχει κλέψει ένας πεισματάρης Ίμβριος, ο Σπύρος Μελετζής, που στις 14 Νοεμβρίου, έφυγε το 2003 από τη ζωή στα 97 του χρόνια.

Το όνομα του Μελετζή είναι συνώνυμο του ’40. «Φωτογράφος της εθνικής Αντίστασης», είναι ένας από τους τίτλους του. Αριστερών φρονημάτων, την περίοδο 1941-44 ακολουθεί και φωτογραφίζει αντάρτες στα βουνά της Πελοποννήσου και της Ευρυτανίας.

Το λεύκωμά του Με τους αντάρτες στα βουνά θεωρείται ότι περιέχει εκείνες τις φωτογραφίες που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ως ιδανικές αναπαραστάσεις του αγώνα της Αριστεράς. Ο Άρης θα ποζάρει νομιμοποιώντας την παρουσία του φωτογράφου στις γραμμές του ΕΛΑΣ και ο Μελετζής θα παραδώσει στην ιστορία μία ακόμα φωτογραφία του, το πασίγνωστο πορτρέτο που στη συνέχεια απέκτησε συμβολικές διαστάσεις.


Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει τον μαυροσκούφη Λέοντα. Πίσω του ο Άρης Βελουχιώτης
(πηγή: Σπύρος Μελετζής, «Με τους αντάρτες στα βουνά»)

Το αντάρτικο ήταν μόνο μία από τις στάσεις του φωτογράφου που θεωρείται θεμελιωτής και δάσκαλος της ελληνικής φωτογραφίας. Η ιστορία της ζωής του Σπύρου Μελετζή ξεκινά στις 20 Ιανουαρίου 1906 στους Αγίους Θεοδώρους Ίμβρου, το χωριό και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθλομαίου Α΄. Η οικογένεια, που έχει έξι παιδιά με πρωτότοκο τον Σπύρο, είναι φτωχή και τον προορίζει για δεσπότη. Το 1919 ο πατέρας του πεθαίνει από επιδημία γρίπης και ο 13χρονος Σπύρος βγαίνει στο μεροκάματο. Τέσσερα χρόνια μετά, λίγο προτού η Ίμβρος παραχωρηθεί στην Τουρκία, φεύγει για Αλεξανδρούπολη όπου θα εργαστεί αρχικά ως υπάλληλος σε υφασματοπωλείο και αργότερα στο φωτογραφείο του συγγενή του, Αλέξανδρου Παναγιώτου.

Μια φωτογραφία του Μελετζή από την παραλία της Αλεξανδρούπολης κερδίζει το 1924 το πρώτο βραβείο σε έκθεση της Θεσσαλονίκης. Αντί για εκείνον, όμως, το βραβείο το παραλαμβάνει ο Παναγιώτου. «Δεν πειράζει. Όταν είσαι υπάλληλος δεν γίνεται διαφορετικά», φέρεται να είπε.

Δάσκαλός του στη φωτογραφία θεωρείται ο Γεώργιος Μπούκας, φωτογράφος της βασιλικής οικογένειας. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δέκα χρόνια σκληρής δουλειάς προκειμένου να κερδίσει τη (σιωπηλή) αποδοχή του. Το γαμήλιο ταξίδι του στην Ήπειρο, όμως, θα τον πείσει να αφήσει για πάντα πίσω του τους σκοτεινούς θαλάμους και να αφιερωθεί στην ύπαιθρο.


Πηγή: Museu Valencià de la Il·lustració i la Modernitat

«Όταν λοιπόν η ηλικιωμένη γυναίκα σηκώθηκε και φορτώθηκε μια τεράστια κασόνα, εγώ την είδα ν’ ανεβαίνει, ν’ ανεβαίνει, να ψηλώνει, να ψηλώνει και να περνά τις κορυφές του Βελουχιού. Αχ, αυτή η γυναίκα μου άνοιξε το δρόμο. Από κείνη τη στιγμή είπα “θα φωτογραφίζεις, Μελετζή, αυτή τη λεβεντιά”. Και από τότε άρχισα να σκέφτομαι πώς θα φωτογραφίζω ανθρώπους. Που να είναι πραγματικοί λεβέντες.»
Η γυναίκα του Ιουλία θα αποτελέσει και τον πιο πιστό συνοδοιπόρο του. Ο Μελετζής οργώνει κυριολεκτικά τα χωριά, μακριά από οποιαδήποτε άνεση, κουβαλώντας τον βαρύ εξοπλισμό του (πλάκες, μηχανή, τρίποδα) και λιώνοντας αρβύλες στα βουνά.

«Παιδί μάς ήρθε απ’ τις χαμένες πατρίδες, γιομάτος όνειρα κι ελπίδες. Γεννημένος ωραιόλατρης και οραματιστής από τα μαθητικά θρανία, διατηρούσε στη φαντασία του ζωντανούς τους θεούς του Ολύμπου και τους αγίους του Βυζαντίου που έμελλε αργότερα να γίνουν κυρίαρχο στοιχείο της φωτογραφικής του θεματολογίας», γράφει για τον Μελετζή ένας άλλος μεγάλος της φωτογραφίας, ο Κώστας Μπαλάφας.

Μεταπολεμικά έρχεται και ο τρίτος μεγάλος σταθμός στη φωτογραφική καριέρα του Μελετζή. Γνωρίζεται με την Ελένη Παπαδάκη και ξεκινά να μελετά αρχαία ιστορία και τέχνη. Μαζί γράφουν τους οδηγούς των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων που φωτογραφίζουν από το 1952.

Το 1953 το έργο του λαμβάνει τιμητικές διακρίσεις στο εξωτερικό. Με τον φωτογραφικό φακό του θα αποτυπωθούν από δημόσια έργα έως προσωπικότητες της εποχής όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Γεώργιος Ράλλης, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο συντοπίτης του από τους Αγίους Θεοδώρους Ίμβρου, αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος.


Κώστας Μπαλάφας και Σπύρος Μελετζής, οι δύο κορυφαίοι φωτογράφοι της γενιάς τους (πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ)

«Ενώ ο ρόλος της φωτογραφίας-ντοκουμέντο έγκειται στο να διαπραγματεύεται με την ανθρώπινη ανέχεια και τον πόνο, μπορεί να δείξει την ίδια στιγμή πολύ θετικές και χαρούμενες όψεις της ζωής», έγραφε η Νίνα Κασσιανού στο εισαγωγικό σημείωμα της φωτογραφικής έκθεσης που έγινε το 2005 με έργα από τον νομό Έβρου.

Ο Σπύρος Μελετζής είχε φύγει από τη ζωή ήδη δύο χρόνια τότε, αλλά το έργο του συνέχιζε να παραμένει ζωντανό. Στην κηδεία του, που έγινε στο Α΄ Νεκροταφείο, πάνω σε ένα μπλε μαξιλάρι ήταν ακουμπισμένα και τα παράσημα που έλαβε από το ελληνικό κράτος. Μεταξύ αυτών ο Σταυρός του Φοίνικος που του είχε απονείμει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος το 1995.

Μαυροειδής Παναγιώτης – Μηνακάκης Βασίλης

Το κείμενο επιχειρεί να προσεγγίσει τις αιτίες που οδήγησαν από την εποποιία της Οκτωβριανής Επανάστασης στον εκφυλισμό, την αστική αναγέννηση και τη δυσφήμηση του κομμουνισμού. Αναπτύσσονται πλευρές σχετικά με τα όρια που έθεταν α) το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού στη Ρωσία, β) η αποτυχία των επαναστατικών προσπαθειών στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης (ειδικά στην Γερμανία) και γ) η αντεπαναστατική αντίδραση του εντός και εκτός Ρωσίας αστικού κόσμου (εμφύλιος πόλεμος και ιμπεριαλιστική επέμβαση). Κυρίως, όμως, η προσοχή εστιάζεται στην ανάδειξη των αντιφάσεων οι οποίες ενυπήρχαν στις απαντήσεις που δόθηκαν από το κόμμα των Μπολσεβίκων σε κρίσιμα και πρωτόγνωρα ερωτήματα που έθετε η επαναστατική διαδικασία. Ιδιαίτερα επιχειρείται να αναδειχτούν εκείνες οι πλευρές των απαντήσεων οι οποίες εμπεριείχαν την τάση ακύρωσης της δυναμικής που άνοιξε ο Οκτώβρης και οδήγησαν στη διαμόρφωση αρχικά ενός ιδιόμορφου εκμεταλλευτικού καθεστώτος και στην πορεία μιας ανοιχτά καπιταλιστικής κοινωνίας.

Εισαγωγή

«Οι χώρες της ΚΟΜΕΚΟΝ το πιθανότε­ρο είναι το 1990-2000 να προσπεράσουν στην κατ’ άτομο παραγωγή τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες και σ’ αυτό το πλαίσιο ή κατ’ άτομο παραγωγή στη Σοβιετική Ένωση μπορεί να είναι υψηλότερη εκείνης στις ‘Ενωμένες Πολιτείες».*

Μετά τις σκληρότατες περιπέτειες της πρώτης περιόδου και τις τεράστιες θυσίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, φαινόταν πως όλα πήγαιναν καλά. Μάλιστα, η Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ διαβεβαίωνε:

«Ο σοσιαλισμός δημιουργεί μια παραγωγικότητα της κοινωνικής εργασίας ανώτερη σε σύγκριση με τον καπιταλισμό… Κάθε καινούργιο βήμα του σοβιετικού λαού στο δρόμο προς τον κομμουνισμό, επιβεβαιώνει ολοένα και πιο καθαρά την υπεροχή του σοσιαλισμού απέναντι στον καπιταλισμό» (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, 1954). Επτά χρόνια αργότερα (1961), το 22ο Συνέδριο του KKΣE μιλούσε για πέρασμα στον «αναπτυγμένο σοσιαλισμό» και «τέλος της ταξικής πάλης», ενώ ο τότε ΓΓ της ΚΕ, λίγο πριν και τη δική του καθαίρεση, ορκιζόταν ότι σε 25 χρόνια «η ΕΣΣΔ θα έχει περάσει στον κομμουνισμό».

Ωστόσο, στις 25 Δεκεμβρίου 1991, η σοβιετική σημαία έπαψε να κυματίζει στο Κρεμλίνο. Το τέλος της ΕΣΣΔ ήταν γεγονός.

Τα μεγάλα ιστορικά πισωγυρίσματα δεν είναι, βέβαια, ασυνήθιστα στην ιστορία. Έτσι, στην εξέλιξη της ΕΣΣΔ και των υπόλοιπων χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» δεν είναι κυρίως η παλινδρόμηση προς τον καπιταλισμό που εντυπωσιάζει, όσο το ότι χαρακτηρίστηκε από παντελή σχεδόν έλλειψη υπεράσπισης του καθεστώτος, έστω από κάποιο τμήμα των ανθρώπων της εργασίας τους οποίους υποτίθεται ότι είχε στο κέντρο του. Ακόμη και τα επιτελεία της Δύσης, τα οποία μεθόδευαν και προφήτευαν την ήττα του κομμουνισμού, αιφνιδιάστηκαν από την ταχύτητα των εξελίξεων!

Για τη φύση του καθεστώτος της ΕΣΣΔ

Οι πολιτικοί και θεωρητικοί αντίπαλοι του κομμουνισμού έσπευσαν να μιλήσουν για «επιβεβαίωση» της πρόβλεψής του για πτώση των ολοκληρωτικών καθεστώτων», η οποία βασιζόταν στο ότι ο κομμουνισμός -κατ’ αυτούς- ήταν και είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση, που προικοδοτεί τον ανταγωνιστικό ατομικισμό, αλλά και ασύμβατος με τη ζωτική ανάγκη των οικονομιών για ελεύθερο ανταγωνισμό.

Τη δική της δικαίωση διεκδίκησε και η σοσιαλδημοκρατία, υποστηρίζοντας ότι αποδείχτηκε πως δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς δημοκρατία και χωρίς αγορά.

Η καίρια παρατήρηση της E. M. Wood ότι:

«η πτώση του τείχους και του υπαρκτού σοσιαλισμού έδειξε πως, σε αντίθεση με τον καπιταλισμό, ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς δημοκρατία» (Wood, 2012).

αντιστρέφει την παραπάνω άποψη. Το ζητούμενο δεν είναι να συμφωνήσουμε υποκριτικά στο αυτονόητο -ότι, δηλαδή, κομμουνισμός και δημοκρατία είναι αξεχώριστες έννοιες-, αλλά να δούμε κατάματα ότι «δημοκρατία με καπιταλισμό δεν μπορεί να υπάρξει».

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα της κοινωνικής φύσης του συστήματος της ΕΣΣΔ έχει αποτελέσει αντικείμενο πλούσιων συζητήσεων και μέσα στο μαρξιστικό ρεύμα, τόσο πριν όσο και μετά τη διάλυσή της. Σημειώνονται δύο βασικές γραμμές απάντησης.

Η πρώτη θεωρεί ότι στην ΕΣΣΔ υπήρξε κάποια μορφή σοσιαλισμού. Σε αυτή τη γραμμή εντάσσονται διαφορετικές -συχνά και αντίθετες ταξικά και ιδεολογικά- προσεγγίσεις. Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη τοποθέτηση:

«H τεκμηρίωση του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της EΣΣΔ στηρίζεται: στην κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, στην ύπαρξη σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας και υποταγμένης (παρά τις όποιες αντιφάσεις) σε αυτήν συνεταιριστικής ιδιοκτησίας, στον κεντρικό σχεδιασμό, στην εργατική εξουσία και στις πρωτόγνωρες κατακτήσεις προς όφελος των εργαζομένων» (ΚΚΕ, 2009).

Η κυρίαρχη τροτσκιστική παράδοση υποστηρίζει ότι η ΕΣΣΔ αποτελούσε «παραμορφωμένο εργατικό κράτος», δηλαδή κοινωνία όπου η οικονομική βάση ήταν σοσιαλιστική αλλά το πολιτικό εποικοδόμημα παρέκκλινε προς τον γραφειοκρατικό αυταρχισμό.

Περισσότερο κριτική είναι η θεώρηση που μιλά για «κρατικό σοσιαλισμό» (Μπιτσάκης κ.ά.), δηλαδή για παραμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα με (οικονομικά) εκμεταλλευτικά στοιχεία, ενώ σημαντική είναι και η άποψη περί «πρώιμου σοσιαλισμού (Βαζιούλιν κ.ά.).

Στο πλαίσιο αυτής της οπτικής είναι συνηθισμένα και τα σχήματα περί «μετάλλαξης» και «προδοσίας» από τα πάνω:

«H αντεπανάσταση στην EΣΣΔ δεν προήλθε από ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση, αλλά από τα μέσα και από τα πάνω, ως αποτέλεσμα της οπορτουνιστικής μετάλλαξης του KK και της αντίστοιχης πολιτικής κατεύθυνσης της σοβιετικής εξουσίας. Δίνουμε προτεραιότητα στους εσωτερικούς παράγοντες, στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που αναπαράγουν τον οπορτουνισμό στο έδαφος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, χωρίς να υποτιμάμε βεβαίως τη μακρόχρονη επίδραση και την πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού στην ανάπτυξη του οπορτουνισμού και στην εξέλιξή του σε αντεπαναστατική δύναμη» (ΚΚΕ, 2009 – οι υπογραμμίσεις δικές μας).

Οι προσεγγίσεις αυτές εκτιμούν σωστά τις τάσεις κομμουνιστικού μετασχηματισμού που ξεδιπλώθηκαν μετά τη νίκη της επανάστασης στην ΕΣΣΔ, δεν αντανακλούν, ωστόσο, πλήρως την ιστορική πραγματικότητα. Το να μπει σε αυτές τις κοινωνίες το συνολικό πρόσημο «σοσιαλισμός» -έστω με υποσημειώσεις και αποχρώσεις- εξαγνίζει τα αντεπαναστατικά-αντιχειραφετητικά μέτρα και τις επίσης αντεπαναστατικές κοινωνικές δυνάμεις που επιβλήθηκαν τελικά στις κοινωνικές σχέσεις και την πολιτική σφαίρα. Επιπλέον, δεν ερμηνεύει επαρκώς τον σταδιακό εκφυλισμό και την «αντίστροφη μετάβαση» στην καπιταλιστική αγορά, χωρίς μάλιστα άξια λόγου αντίσταση από τις λαϊκές μάζες – δείγμα της απόλυτης χρεωκοπίας αυτού του κοινωνικού οικονομικού σχηματισμού στη συνείδησή τους. Το σπουδαιότερο: η απόδοση «σοσιαλιστικής» τυπολογίας -όποιας παραλλαγής- στο σοβιετικό καθεστώς δυσχεραίνει την αναγκαία προγραμματική αντεπίθεση των κομμουνιστικών ιδεών και τον ανάπτυξη του επαναστατικό αγώνα για τις εργατικές ανάγκες, τη νίκη της επανάστασης και την κομμουνιστική απελευθέρωση στην εποχή μας. Συμβάλλει, έτσι, στη διατήρηση της ασφυκτικής αστικής ηγεμονίας μέσα στο εργατικό και επαναστατικό κίνημα. Για τους δικούς τους προφανείς λόγους, και οι αστικές δυνάμεις υποστηρίζουν ότι αυτό που οικοδομήθηκε και απέτυχε στην ΕΣΣΔ ήταν ακριβώς ο σοσιαλισμός.

Η δεύτερη ομάδα προσεγγίσεων υποστηρίζει ότι στην ΕΣΣΔ οικοδομήθηκε μια μορφή παραμορφωμένου καπιταλισμού, που συνήθως χαρακτηρίζεται ως κρατικός καπιταλισμός (Κλιφ, Μπετελέμ κ.ά.). Ο όρος κρατικός καπιταλισμός, ενώ περιγράφει σωστά ορισμένα χαρακτηριστικά της σοβιετικής κοινωνίας, παραγνωρίζει την ιδιοτυπία του καθεστώτος αυτού, η οποία σε μεγάλο βαθμό σχετίζεται με την προέλευσή του. Υποβαθμίζει, δηλαδή, τη σημασία του επαναστατικού ρήγματος του Οκτώβρη, του αποτυπώματος που άφησε στον νέο σχηματισμό και των μετασχηματισμών που δρομολόγησε – έστω ως τάσεις για μια ορισμένη περίοδο.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση σηματοδότησε, κατά τη γνώμη μας, την ιστορική εμφάνιση της κομμουνιστικής δυνατότητας. Ωστόσο, αυτή η δυνατότητα εκφράστηκε περιορισμένα, δεν ολοκληρώθηκε με το ποιοτικό βήμα της πλήρους ανατροπής των εκμεταλλευτικών σχέσεων και, τελικά, υπερίσχυσε το αντίθετό της. Το «έμβρυο» της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής, της συλλογικής διεύθυνσης της παραγωγής και της συλλογικής ιδιοποίησης του κοινωνικού πλούτου, το οποίο ενυπήρχε αρχικά στη μετεπαναστατική κίνηση, καθώς και το «έμβρυο» της εργατικής δημοκρατίας καταπνίγηκαν.

«Ως αποτέλεσμα συνδυασμού αντικειμενικών δυσκολιών και επιλογών του υποκειμενικού παράγοντα, διαμορφώθηκαν νέες εκμεταλλευτικές δομές, που σταδιακά παγιοποιήθηκαν και μια νέα ταξική κυριαρχία διαμορφώθηκε. Η κοινωνία αυτή δεν έγινε ποτέ σοσιαλιστική, πολύ περισσότερο “αναπτυγμένη σοσιαλιστική” ή/και κομμουνιστική. Η επαναστατική διαδικασία, από ένα σημείο και μετά, ακολούθησε οπισθοδρομική πορεία και, τελικά, η σοβιετική κοινωνία μετατράπηκε σε ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία με ιδιότυπες καπιταλιστικές σχέσεις» (ΝΑΡ, 1998).

Ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» αποτέλεσε έναν ιδιόμορφο τρόπο παραγωγής, ανέκδοτο ιστορικά. Ήταν εξαρχής μια κοινωνία με «ερώτημα μετάβασης». Με διαταραγμένα ορισμένα καπιταλιστικά χαρακτηριστικά, δεν προσομοίαζε στον τυπικό καπιταλισμό. Μέσα από την ωρίμανση και όξυνση των βασικών αντιφάσεών της, μετά από παρατεταμένη περίοδο «αφανούς» συνήθως ταξικής διαπάλης, κινήθηκε τελικά προς την εξάλειψη του ρήγματος της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Για την έννοια της «μετάβασης» – Μεθοδολογικές παρατηρήσεις

Η πλειοψηφία των θεωρήσεων που αποδίδουν σοσιαλιστικό πρόσημο στο καθεστώς που επικράτησε στην ΕΣΣΔ δικαιολογεί πολλά στοιχεία του στο όνομα της μεταβατικής περιόδου. Πράγματι, ο Μαρξ στην Κριτική του προγράμματος της Γκότα διατυπώνει τη θέση -την οποία επαναλαμβάνει ο Λένιν στο Κράτος και επανάσταση ότι:

«ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική και στην κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μίας στην άλλη. Και σ’ αυτή την περίοδο αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος, που το κράτος της δε μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η επαναστατική διχτατορία του προλεταριάτου» (Μαρξ-Ένγκελς, χχε, τ. 2).

Σε τι συνίσταται, όμως, αυτή η μεταβατική περίοδος, ποια είναι τα βασικά στοιχεία της, τι καθορίζει τη διάρκειά της, πώς αλληλοσυνδέονται στο πλαίσιο της οι «αντικειμενικές συνθήκες» με τον «υποκειμενικό παράγοντα»; Το ερωτήματα αυτά αποδείχτηκαν κεφαλαιώδη για τους Μπολσεβίκους, οι οποίοι βρέθηκαν μπροστά σε ομολογουμένως πρωτόγνωρα ζητήματα. Μακριά από εμάς οι εύκολες -και κυρίως οι εκ του ασφαλούς και εκ των υστέρων- κρίσεις. Μακριά, όμως, και η προσπάθεια τεκμηρίωσης του σοσιαλιστικού (με αδυναμίες ή όχι) χαρακτήρα της ΕΣΣΔ στο όνομα της «μετάβασης». Αυτή η στάση αρνείται τη διερεύνηση του «υπαρκτού» στη βάση κομμουνιστικών κριτηρίων, ισχυριζόμενη ότι αυτά αναφέρονται στον κομμουνισμό και όχι στο σοσιαλισμό.

Ο σοβιετικός μαρξισμός, συγκεκριμένα, κάνει μια σχεδόν απόλυτη διάκριση του σοσιαλισμού, αντιμετωπίζοντάς τον ως αυτοτελές κοινωνικό οικονομικό σύστημα. Μάλιστα, ως απότοκο μιας αέναης και τελικά μόνιμης μεταβατικής περιόδου, αυτός ο σοσιαλισμός έχει τα δικά του στάδια (εξ ου και ο νεολογισμός του «αναπτυγμένου σοσιαλισμού»). Έτσι, όσο επιμηκύνεται με θεωρητικές κατασκευές το σοσιαλιστικό στάδιο, τόσο απομακρύνεται ο κομμουνισμός και θολώνουν τα κριτήρια αναγνώρισής του στην πορεία της ΕΣΣΔ.

Η αντίληψη αυτή υπήρχε και πριν το 1917. Ο Λένιν στο Κράτος και επανάσταση, θέλοντας να τονίσει τη διαφορά του με τον Λασάλ, αναφέρεται με νόημα «σε αυτή την κοινωνική τάξη πραγμάτων (που συνήθως ονομάζεται σοσιαλισμός, ενώ ο Μαρξ της δίνει την ονομασία πρώτη φάση του κομμουνισμού» (Λένιν, 1979). Πράγματι, στην Κριτική του προγράμματος της Γκότα, ο Μαρξ αναφέρεται στην πρώτη ή κατώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, χωρίς να διακρίνει ρητά σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό στάδιο. Σημειώνει πως πρόκειται για:

«μια κομμουνιστική κοινωνία, όχι όπως έχει εξελιχθεί πάνω στη δική της βάση, μα αντίθετα όπως ακριβώς προβάλλει από την κεφαλαιοκρατική κοινωνία, μια κομμουνιστική κοινωνία, λοιπόν, που από κάθε άποψη, οικονομικά, ηθικά, πνευματικά, είναι γεμάτη από τα σημάδια της παλιάς κοινωνίας, που από τους κόλπους της βγήκε» (Μαρξ-Ένγκελς, χχε, τ.2).

Το πέμπτο κεφάλαιο του Κράτος και επανάσταση, με τίτλο «Οι οικονομικές βάσεις της απονέκρωσης του κράτους», είναι αφιερωμένο ακριβώς στην Κριτική του προγράμματος της Γκότα. Εκεί ο Λένιν υιοθετεί την προβληματική του Μαρξ περί κατώτερης και ανώτερης φάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας:

«Εφόσον τα μέσα παραγωγής γίνονται κοινή ιδιοκτησία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και δω [σσ. στην κατώτερη φάση] η λέξη “κομμουνισμός”, φτάνει να μην ξεχνούμε πως δεν πρόκειται για ολοκληρωμένο κομμουνισμό».

Υπό αυτό το πρίσμα, περιγράφει την πρώτη φάση του κομμουνισμού ως πραγματικότητα στην οποία:

«τα μέσα παραγωγής ανήκουν σ’ ολόκληρη την κοινωνία […], δεν θα μπορεί να γίνεται εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, γιατί θα είναι αδύνατο ν’ αρπαχτούν σαν ατομική ιδιοκτησία τα μέσα της παραγωγής […] κι όπου το “αστικό δίκαιο” δεν καταργείται ολοκληρωτικά, παρά μόνο μερικά, μόνο στο βαθμό που έχει επιτευχθεί πια η οικονομική ανατροπή, δηλαδή μόνο σε σχέση με τα μέσα παραγωγής». Υπογραμμίζει, παράλληλα, ότι «η απαλλοτρίωση αυτή [σσ. των κεφαλαιοκρατών] θα δώσει τη δυνατότητα για μια γιγάντια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων» (Λένιν, 1979).

Σε ό,τι αφορά τη μετάβαση από την κατώτερη στην ανώτερη βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας, ο Λένιν διευκρινίζει ότι:

«από κανενός σοσιαλιστή το μυαλό δεν πέρασε η ιδέα “να υποσχεθεί” πώς θάρθει η ανώτατη φάση του κομμουνισμού» (ό.π.)

και ότι:

«η οικονομική βάση για την ολοκληρωτική απονέκρωση του κράτους είναι μια τόσο υψηλή ανάπτυξη του κομμουνισμού, που εξαφανίζει την αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική και τη σωματική εργασία και συνεπώς εξαφανίζει μια από τις σπουδαιότερες πηγές της σημερινής κοινωνικής ανισότητας» (ό.π.).

Στο πλαίσιο αυτό, ο Λένιν σημειώνει ότι:

«το κράτος θα μπορέσει να απονεκρωθεί πέρα για πέρα όταν η κοινωνία θα εφαρμόσει τον κανόνα: “ο καθένας σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του”»·

κι ότι:

«αμέσως μετά την πραγματοποίηση της ισότητας όλων των μελών της κοινωνίας στο ζήτημα της κατοχής των μέσων παραγωγής, δηλ. της ισότητας στην εργασία, της ισότητας στο μισθό εργασίας, μπροστά στην ανθρωπότητα θα μπει αναπότρεπτα το ζήτημα να προχωρήσει παραπέρα, από την τυπική ισότητα στην πραγματική, δηλαδή στην εφαρμογή του κανόνα ”ο καθένας σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του”» (ό.π.).

Από τα παραπάνω, προκύπτουν δύο ζητήματα:

Πρώτον, ο Λένιν συσχετίζει τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας όχι στενά με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και την υλική και τεχνολογική αφθονία, αλλά με την «υψηλή ανάπτυξη του κομμουνισμού», που είναι κάτι πολύ ευρύτερο.



Και, δεύτερον, σε ό,τι αφορά τις προϋποθέσεις αυτής της μετάβασης, αυτές συσχετίζονται στενά με το θέμα του κράτους («πορεία απονέκρωσης»).

Το πρόβλημα δεν αφορά κυρίως τη διαστρέβλωση της μαρξιστικής θεωρίας για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό, ούτε η δυσφήμησή τους προκύπτει από την αργή πορεία της ΕΣΣΔ προς το «κομμουνιστικό όραμα» ή από τους αναγκαίους συμβιβασμούς που επιβλήθηκαν την πρώτη περίοδο σε ένα εξαιρετικά δύσκολο περιβάλλον. Η κοινωνία που οικοδομήθηκε πρέπει να αξιολογηθεί με βάση την κατεύθυνση που κινούνταν – ειδικά μετά την εδραίωσή της, στη δεκαετία του 1930 και με κριτήριο τις επιδιώξεις των εργατών για μια ελεύθερη αξιοβίωτη ζωή σε ένα καλύτερο κόσμο.

Επανάσταση σε μία «μόνη», αλλά και «καθυστερημένη» χώρα;

Μια ένσταση που εγείρεται συχνά είναι ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση πραγματοποιήθηκε σε μια «καθυστερημένη» χώρα, γεγονός που έθετε αντικειμενικό όριο στην εξέλιξή της. Όριο έθεσε και η ήττα των εργατικών επαναστάσεων σε πιο αναπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και ειδικά στη Γερμανία.

Είναι βάσιμη αυτή η άποψη. Οι θεμελιωτές του μαρξισμού αντιλαμβάνονταν τον κομμουνισμό ως διεθνικό στην ουσία σύστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι το ζήτημα αυτό αποτέλεσε αντικείμενο θεωρητικής τριβής και πολιτικών διασπάσεων στο κομμουνιστικό κίνημα, με την άποψη για «την οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα» αλλά και τις απόψεις περί «εθνικού δρόμου» και «εθνικού κομμουνισμού» που διατύπωσε το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα να ακυρώνουν το πνεύμα του μαρξισμού – έστω από διαφορετική πλευρά.

Είναι αναγκαία, βεβαίως, η διάκριση της επανάστασης με τη «στενή έννοια» (της πολιτικής επανάστασης, που κρίνει το ζήτημα της εξουσίας) και της επανάστασης με την «πλατιά έννοια» (της κοινωνικής επανάστασης, στην οποία κρίνονται οι κομμουνιστικοί μετασχηματισμοί). Η διαφοροποίηση δεν είναι φυσικά απόλυτη: η δεύτερη προϋποθέτει την πρώτη, και η πρώτη νοηματοδοτείται από τη δεύτερη. Παρ’ όλα αυτά, η εν λόγω διάκριση αναπτύσσεται αντικειμενικά τόσο χρονικά, όσο και τοπικά.

Με αυτή την έννοια, πράγματι η ήττα της γερμανικής επανάστασης και η ανακοπή του επαναστατικού κύματος στη δεκαετία του 1920 έθεσε όρια στην πορεία της ΕΣΣΔ. Όχι όμως μοιραία και τελεσίδικα, ούτε ανεξάρτητα από τους όρους που θα μπορούσε να δημιουργήσει μια άλλη πορεία στην ΕΣΣΔ. Η λογική της ιστορίας δεν μας επιτρέπει να θεωρούμε δυνατή τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης αλλά αδύνατα -στο πλαίσιο μιας λογικής διαρκούς επανάστασης- επαναστατικά γεγονότα στην Ευρώπη και τον κόσμο σε επόμενες φάσεις. Πολύ περισσότερο που «αμέσως» μετά το 1917 είχαμε δύο κορυφαία γεγονότα (κρίση 1929-33, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), τα οποία πρόσφεραν ευκαιρίες σε μια επαναστατική διεθνιστική στρατηγική. Το ότι δεν δρομολογήθηκαν διεθνείς επαναστατικές εξελίξεις δεν συνιστά μόνο όριο για τη «νομοτελειακή» αποτυχία της ΕΣΣΔ, αποτελεί και επιπρόσθετο κριτήριο για το χαρακτήρα του καθεστώτος της. Ενδεικτικά αναφέρεται εδώ η διάλυση της Τρίτης Διεθνούς με πρωτοβουλία του Στάλιν το 1943 με το επιχείρημα ότι:

«η διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς είναι σωστή και επίκαιρη, επειδή διευκολύνει την οργάνωση της κοινής επίθεσης όλων των εθνών που αγαπούν την ελευθερία ενάντια στον κοινό εχθρό, το χιτλερισμό» (Στάλιν, 1946).

Το ιστορικό περιβάλλον την επαύριον της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν πράγματι ζοφερό: καταστρεπτικός εμφύλιος πόλεμος, ιμπεριαλιστική επέμβαση, ήττα των εργατικών επαναστάσεων στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ας δούμε πώς περιγράφει την κατάσταση και τα καθήκοντα των Μπολσεβίκων ο Λένιν τον Δεκέμβριο του 1919:

«Η πείρα που αποκτήσαμε σ’ αυτό το διάστημα μας λέει πως πολύ συχνά, παράλληλα με τα θεμέλια της οικοδομής που χτίζαμε, καταπιανόμασταν με το χτίσιμο του θόλου, κάθε λο­γής στολιδιών κτλ» (Λένιν, 1985α).

Και να πώς προσδιορίζει τα «θεμέλια» εκείνη την περίοδο:

«Θα συγκεν­τρώσουμε περισσότερο τις προσπάθειές μας στο βασικό, στα θεμέλια, σε μερικά απλούστατα ζητήματα που ή λύση τους παρουσιάζει τις μεγαλύτερες δυσκολίες, μα που ωστόσο θα τα λύσουμε. Πρόκειται για το ζήτημα του ψωμιού, το ζήτημα των καυσίμων, το ζήτημα της καταπολέμησης της ψείρας. Ορίστε τα τρία απλούστατα ζητήματα που ή λύση τους θα μας δώσει τη δυνατότητα να οικοδομήσουμε τη σοσιαλιστική Δημοκρα­τία».

Ψωμί, πετρέλαιο και ψείρες! Θα ήταν έξω από την υλιστική αντίληψη της ιστορίας αν έκρινε κανείς την πορεία της ΕΣΣΔ με βουλησιαρχικά και αφηρημένα θεωρητικά κριτήρια, αγνοώντας τη συγκεκριμένη σκληρή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα στην οποία βρέθηκε η νεαρή σοβιετική εξουσία.

Η Ρωσία ωστόσο -και αυτό δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας-, παρά την τραγωδία εκείνης της περιόδου και την υστέρησή της σε σχέση με τη Γερμανία, δεν ήταν τυχαία χώρα. Ήταν μια τεράστια αυτοκρατορία, με εξαιρετικό πλουτοπαραγωγικό δυναμικό, το οποίο της έδινε τη δυνατότητα να απαντήσει στο ερώτημα μιας καλής ζωής (αν και όχι… βασιλικής ή κομμουνιστικής) για τα εκατομμύρια των κατοίκων της. Δεν είναι σωστό να κρίνονται όλα μόνο με βάση την κληρονομιά της παραγωγικής και τεχνολογικής καθυστέρησης ούτε με τη φρίκη της πρώτης δεκαετίας. Οι δυνατότητες αυτές καταγράφηκαν.

Το πόσο γρήγορη ήταν η ανάπτυξη της σοβιετικής βιομηχανίας φαίνεται από τα ακόλουθα στοιχεία:

«Το 1940 η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε, σε σύγκριση με το 1928, 6,5 φορές, η δε παραγωγή μέσων παραγωγής 10 φορές και ποσοστιαία από 39,5 % σε 61,2% […] Στο τέλος του πρώτου πεντάχρονου η χώρα κατέλαβε στον όγκο της βιομηχανικής παραγωγής τη 2η θέση στον κόσμο (το 1928 είχε την 5η) και την 1η στην Ευρώπη, στην παραγωγή ηλεκτρενέργειας την 6η και 4η, στο χυτοσίδηρο 2η και 1η, στα τρακτέρ και τα γεωργικά μηχανήματα την 1η στον κόσμο. Υπολογίζεται πως το 1931 η συμμετοχή της ΕΣΣΔ στην παγκόσμια μηχανουργική παραγωγή έφτασε 21,4% έναντι 4% το 1928 […] Το 1937 το μερίδιο της ΕΣΣΔ στην παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή έφτασε σχεδόν 10%, έναντι 3% το 1913 και 5% το 1928» (Φακιολάς, 1982).

Η τεράστια πρόοδος στην ανάπτυξη διαστημικής αλλά και πολεμικής τεχνολογίας από την ΕΣΣΔ, ξεπερνώντας κατά διαστήματα τις ΗΠΑ, κάθε άλλο παρά φανέρωνε καθυστέρηση. Αντιθέτως, αναδείκνυε πρόβλημα κοινωνικής κατεύθυνσης στην ανάπτυξη της έρευνας και της επιστήμης.

Ο κρατικο-μονοπωλιακός καπιταλισμός (ιμπεριαλισμός), «σκαλοπάτι» για την κοινωνική επανάσταση;

Τον Ιούλιο του 1920 ο Λένιν, στον πρόλογο του έργου του Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού στη γαλλική και τη γερμανική έκδοση, έγραφε με βεβαιότητα:

«Ο ιμπεριαλισμός είναι ή παραμονή της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου. Από τα 1917 και δω αυτό επιβεβαιώθηκε σε παγκόσμια κλίμακα […] Ο ιμπεριαλισμός είναι ο προάγγελος της σοσιαλιστικής επανάστασης […] είναι ο ετοιμοθάνατος καπιταλισμός» (Λένιν, 1985β).

Σήμερα, η διερεύνηση των ορίων και των δυνατοτήτων της κοινωνίας που γέννησε η ρωσική επανάσταση προϋποθέτει μια μαρξιστικά εκσυγχρονισμένη και συνολική μελέτη των χαρακτηριστικών της «εποχής του ιμπεριαλισμού και των επαναστάσεων». Υπάρχουν, άλλωστε, καλύτερες προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, με βάση τις δυνατότητες που προσφέρουν η βαθύτερη κατανόηση του σύγχρονου καπιταλισμού και η ιστορική εμπειρία της ανόδου και της πτώσης του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Η δεξιά πτέρυγα της σοσιαλδημοκρατίας της εποχής υποστήριζε ότι η κα­πιταλιστική ανάπτυξη δημιουργούσε τη βάση για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και ότι αυτός ο μετασχηματισμός θα γινόταν προοδευτικά και ειρηνικά, μέσα από την υπερανάπτυξη της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης και τη διαρκή άνοδο της κρατικής πα­ρέμβασης. Οι Μπολσεβίκοι πολέμησαν την άρνηση της επανάστασης στο όνομα της προοδευτικής μετεξέλιξης της κεφαλαιοκρατίας, την οποία υποτίθεται ότι σηματοδοτούσε η ανάπτυξη του κρατικο-μονοπωλιακού καπιταλισμού. Ενώ, όμως, η νίκη της επανάστασης σηματοδότησε το θρίαμβο της αντίληψής τους και της επιλογής της ρήξης με τη σοσιαλδημοκρατία, την ίδια στιγμή κατέδειξε και τα όρια της διαφοροποίησης αυτής.

Ο Λένιν αναδείκνυε την ανάγκη της επανάστασης ως μέσου για την πραγμάτωση των αντικειμενικών δυνατοτήτων που πρόσφεραν η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η τάση κοινωνικοποίησης της εργασίας στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Ως πολιτικό εμπόδιο σε αυτή την προοπτική έβλεπε τον «προδοτικό ρόλο της σοσιαλδημοκρατίας» και ως κοινωνική βάση αυτού του πολιτικού ρεύματος την «εργατική αριστοκρατία» (Λένιν, 1985β). Ωστόσο, εντός του μονοπωλιακού καπιταλισμού δρομολογήθηκαν μετασχηματισμοί οι οποίοι αναδιαμόρφωναν την ίδια την εργατική τάξη – το πρόβλημα, επομένως, δεν περιοριζόταν στην «εργατική αριστοκρατία». Ο καπιταλισμός της εποχής, όπως και κάθε εποχής, αλλάζοντας, άλλαζε και την εργασία, η οποία είναι ο δυνάμει νεκροθάφτης μα και ο βασικός τροφοδότης του. Η επαναστατική δυνατότητα δεν απορρέει, επομένως, με όρους μαθηματικής αντιστοιχίας από την ένταση και τη μορφή ανάπτυξης του καπιταλισμού, ούτε από το βαθμό εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης. Και οι δύο αυτές πλευρές αποτελούν το αντικειμενικό πεδίο εντός του οποίου εγγράφεται η παρέμβαση του υποκειμενικού παράγοντα, η οποία προφανώς δεν μπορεί να είναι ιστορικά «αυθαίρετη» και βουλησιαρχική.

Σε ό,τι αφορά το θέμα που εξετάζουμε -την εξέλιξη και τελική διαμόρφωση του καθεστώτος της ΕΣΣΔ-, οι αντιφάσεις σε θέματα που αφορούν τη διαλεκτική παραγωγικών δυνάμεων-παραγωγικών σχέσεων και τη διαλεκτική αντικειμενικών συνθηκών-υποκειμενικού παράγοντα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις επιλογές των επαναστατικών δυνάμεων μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ο κρατικός καπιταλισμός, δρόμος για τη νίκη του σοσιαλισμού;

Μόλις λίγους μήνες μετά τον Οκτώβρη του 1917, ο Λένιν αναφερόταν ως εξής στα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας:

«Τι σημαίνει κρατικός καπιταλισμός μέσα στις συνθήκες της σοβιετικής εξουσίας; Τη στιγμή αυτή πραγματοποίηση του κρατικού καπιταλισμού σημαίνει: εφαρμογή της καταγραφής και του ελέγχου, που εφάρμοζαν οι καπιταλιστικές τάξεις. Έχουμε ένα πρότυπο κρατικού καπιταλισμού στη Γερμανία. Ξέρουμε πως ή Γερμανία βρέθηκε πιο ψηλά από μας. Αν όμως σκεφτείτε έστω και λίγο τι θα σήμαινε στη Ρωσία, στη σοβιετική Ρωσία, η εξασφάλιση των βάσεων ενός τέτοιου κρατικού καπιταλισμού, τότε κάθε άνθρωπος που είναι στα καλά του και δεν έχει παραγεμίσει το κεφάλι του με αποσπάσματα αληθειών παρμένα από τα βιβλία, θα μπορούσε να πει ότι ο κρατικός καπιταλισμός είναι για μας η σωτηρία» (Λένιν, 1985γ).

Δύο χρόνια αργότερα (Απρίλιος 1921), στο κείμενό του «Για το φόρο σε είδος», εξηγούσε τη σημασία του τομέα του «κρατικού καπιταλισμού» στο σοβιετικό καθεστώς, τόσο σε σχέση με τους άλλους τύπους παραγωγής στην τότε Ρωσία, όσο και σε σχέση με τους στόχους της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ):

«Ας απαριθμήσουμε τα στοιχεία αυτά (των διάφορων τύπων του κοινωνικοοικο­νομικού συστήματος που υπάρχουν σήμερα στη Ρωσία):

– η πατριαρχική, δηλαδή σε σημαντικό βαθμό φυσική, αγροτική οικονομία·

– η μικρή εμπορευματική παραγωγή (εδώ ανήκει ή πλειο­ψηφία των αγροτών από εκείνους που πουλάνε σιτηρά)·

– ο ιδιωτικός καπιταλισμός·

– ο κρατικός καπιταλισμός·

– ο σοσιαλισμός […]» (Λένιν, 1985δ).

Εξαιρετικά σημαντική είναι η διευκρίνιση που ακολουθεί:

«Ανάμεσα σε ποιους γίνεται αυτή η πάλη, αν χρησιμοποιήσου­με την ορολογία των οικονομικών κατηγοριών, όπως ο “κρατι­κός καπιταλισμός”; Ανάμεσα στην τέταρτη και πέμπτη βαθμίδα με τη σειρά που τις απαρίθμησα πιο πάνω; Ασφαλώς όχι! Εδώ δεν παλεύει ο κρατικός καπιταλισμός ενάντια στο σοσια­λισμό, αλλά η μικροαστική τάξη και ο ιδιωτικός καπιταλισμός παλεύουν μαζί, από κοινού, και ενάντια στον κρατικό καπιταλι­σμό και ενάντια στο σοσιαλισμό» (ό.π.).

Κατά τον Λένιν, επομένως, η μορφή του κρατικού καπιταλισμού που αναπτύχθηκε μέσα στον ίδιο τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής και, ακόμη περισσότερο, η μορφή του η οποία δημιουργήθηκε με ενθάρρυνση της σοβιετικής εξουσίας μπορούσε να θεωρηθεί -προσωρινά φυσικά- ως βάση για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, μαζί προφανώς με τον σοσιαλιστικό τομέα. Το ισχυρό στοιχείο του κρατικού καπιταλισμού, το οποίο όφειλε να δανειστεί η εργατική εξουσία, ήταν «η καταγραφή και ο έλεγχος» – στοιχείο που συναντάται διαρκώς σε κείμενα της περιόδου εκείνης. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, μόνο ο κρατικός καπιταλισμός μπορούσε να αξιοποιήσει παραγωγικά όλες τις κατώτερες (αναχρονιστικές) μορφές κοινωνικής παραγωγής, ώστε να επιτευχθεί η εκβιο­μηχάνιση και να δημιουργηθούν οι υλικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό. Έτσι, κρατικός καπιταλισμός και σοσιαλισμός παρουσιάζονταν ως ένα αλληλοσυμπληρούμενο δίδυμο, το οποίο εξασφάλιζε την απαλλοτρίωση των άλλων οικονομικών τύπων. Εξασφάλιζε, επίσης, ότι το κλασικό ερώτημα της πολιτικής «ποιος-ποιον» θα απέβαινε υπέρ της εργατικής τάξης και της σοσιαλιστικής οικοδό­μησης.

Βασικό εργαλείο για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής και, ταυτόχρονα εγγυητής για την ορθή εφαρμογή της θεωρούνταν η εργατική εξουσία, στην οποία αποδιδόταν η ικανότητα να διασπά -με βάση το συμφέρον της- και να αξιοποιεί κατά περίπτωση τους καπιταλιστές:

«Αν καλοσκεφτεί κανείς αυτές τις συγκεκριμένες συνθήκες, θα φανεί καθαρά ότι μπορούμε και πρέπει να καταφέρουμε τώρα να συνδυάσουμε τις μεθόδους ενός αμείλικτου διωγμού των απολίτιστων καπιτα­λιστών, που δεν δέχονται κανέναν “κρατικό καπιταλισμό”, δεν είναι διατεθειμένοι να δεχτούν κανέναν συμβιβασμό, εξακολου­θούν να ματαιώνουν τα σοβιετικά μέτρα με την κερδοσκοπία, με την εξαγορά της φτωχολογιάς και άλλα, να συνδυάσουμε τις μεθόδους αυτές με τις μεθόδους των συμβιβασμών είτε της αποζη­μίωσης στους πολιτισμένους καπιταλιστές που βαδίζουν προς τον “κρατικό καπιταλισμό”, που είναι ικανοί να τον εφαρμόσουν, που είναι χρήσιμοι για το προλεταριάτο, σαν μυαλωμένοι και έμπειροι οργανωτές πολύ μεγάλων επιχειρήσεων, που εξασφαλί­ζουν πραγματικά τον εφοδιασμό δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώ­πων με τρόφιμα» (ό.π.).

Μάλιστα, ο Λένιν δεν αναφέρεται μόνο στα υπολείμματα καπιταλιστών της προεπαναστατικής περιόδου, αλλά και στη δημιουργία νέων μέσω του κρατικού καπιταλισμού και της ΝΕΠ:

«Είτε (η τελευταία δυνατή και η μόνη λογική πολιτική) να μην προσπαθήσουμε να απαγορεύσουμε ή να εμποδίσουμε την ανάπτυ­ξη του καπιταλισμού, αλλά να προσπαθήσουμε να την κατευθύνου­με στο κανάλι του κρατικού καπιταλισμού […]. Είναι δυνατό να συνδυαστεί, να συνενωθεί, να συμβιβαστεί το σοβιετικό κράτος, η δικτατορία του προλεταριάτου με τον κρατικό καπιταλισμό; Φυσικά είναι δυνατό» (ό.π.).

Εδώ, πλέον, η άποψη ότι η εκβιομηχάνιση και γενικά η ταχύτατη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων -με κάθε τρόπο και κόστος- θα δημιουργήσουν την απαραίτητη βάση για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού είναι σαφέστατη. Τηρουμένων των αναλογιών, η εν λόγω θέση διατυπώνεται με την ίδια βεβαιότητα της άποψης ότι ο κρατικός καπιταλισμός του μονοπωλιακού σταδίου αποτελούσε προάγγελο (αν όχι προϋπόθεση) της κοινωνικής επανάστασης. Μιας και ο καπιταλισμός στη Ρωσία δεν είχε φτάσει ακόμη σε αυτό το επίπεδο, θα μπορούσε προσωρινά η ίδια η σοβιετική εξουσία να επιταχύνει τη μετάβαση από το ένα στάδιό του στο άλλο.

Στο πλαίσιο αυτό, θεωρήθηκε πως οι μέθοδοι της κρατικομονοπωλιακής ή κρατικοκαπιταλιστικής παρα­γωγής και λογιστικής προσφέρονται για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία της νέας κρατικής εξουσίας. Υποτιμήθηκε το γεγονός ότι αυτές οι μέθοδοι -προϊόν συγκεκριμένων και δη εκμεταλλευτικών, καταπιεστικών κοινωνικών συνθηκών- δεν μπορούσαν να διατηρηθούν στη μεταβατική κοινωνία ούτε να συνυπάρξουν με τις σοσιαλιστικές μεθόδους σχεδιασμού και ελέγχου.

Κι ενώ αυτές οι μέθοδοι ιεραρχήθηκαν ψηλά, με την εφαρμογή της ΝΕΠ (αλλά όχι μόνο) υποτιμήθηκαν και σταδιακά παραγκωνίστηκαν συγκεκριμένες οικονομικές-κοινωνικές μορφές που «έδειχναν» προς την κατεύθυνση της χειραφέτησης και είχαν αναδυθεί σε εμβρυώδη κατάσταση στη Ρωσία· μορφές οι οποίες ώθησαν στην επανάσταση αλλά και επιταχύνθηκαν στο πλαίσιό της (απαλλοτριώσεις επιχειρήσεων από τους εργάτες, μορφές εργατικού ελέγχου, εργατικές επιτροπές στην παραγωγή κ.ά).

Η ΝΕΠ προωθήθηκε ως προσωρινή κι αναγκαστική λύση. Τυπικά η καθολική (και βίαιη ως ένα βαθμό) κολεκτιβοποίηση έλυσε τα όποια προβλήματα. Οι παλιοί και αναχρονιστικοί τύποι παραγωγής -οι οποίοι περιγράφηκαν στο σχετικό κείμενο του Λένιν και αφορούσαν τη μικροαστική μάζα και τους μεσαίους αγρότες- σαρώθηκαν. Η συνταγή έδειχνε να πετυχαίνει. Ποιος τύπος παραγωγής επωφελήθηκε, ωστόσο; Φαίνεται πως αυτό που εξασφαλίστηκε ήταν ακριβώς η ήττα τού εν δυνάμει σοσιαλιστικού τομέα, μέσω της σύμφυσης -στην ουσία «μόλυνσης»- με τη «χωροκατακτητική» εσώτερη ουσία του κρατικοκαπιταλιστικού τομέα και η, σε δεύτερο χρόνο, μετάλλαξη του νέου καθεστώτος σε έναν νέο ιστορικά ανέκδοτο αλλά σαφώς εκμεταλλευτικό τύπο παραγωγής, πλευρές του οποίου θα αναδειχτούν στη συνέχεια. Στο πλαίσιο αυτής της εξέλιξης, οι τυπικές ως προς τα εσωτερικά τους χαρακτηριστικά καπιταλιστικές διευθυντικές λειτουργίες «επικάθησαν» στα σοβιέτ και τις εργοστασιακές επιτροπές, ενώ η αντικατάσταση της παλιάς ιεραρχίας στις επιχειρήσεις οδήγησε όχι σε μορφές συλλογικής αυτοδιεύθυνσης αλλά σε νέες μορφές εργοστασιακής δεσποτείας. Τα δε στοιχεία εργατικού ελέγχου που είχε αναδείξει η επαναστατική πρωτοβουλία των μαζών όχι μόνο καταργήθηκαν, αλλά αντικαταστάθηκαν από όργανα ελέγχου των εργατών.

Κρίνοντας, συνεπώς, το καθεστώς της ΕΣΣΔ από τη σταθεροποίηση του και μετά, προκύπτει ότι η εκμεταλλευτική του φύση δεν σχετίζεται αποκλειστικά ή κυρίως με την (προσωρινή) ΝΕΠ, η οποία ακολούθησε τη φάση του «πολεμικού κομμουνισμού», ούτε με τις επιβιώσεις καπιταλιστών της παλιάς εποχής ή του αναχρονιστικού αγροτικού και μικροαστικού στοιχείου. Σχετίζεται, πάνω απ’ όλα, με τον βασικό, υποτιθέμενα σοσιαλιστικό τύπο παραγωγής τον οποίο οικοδομούσε.

Η φύση των κοινωνικών σχέσεων στην ΕΣΣΔ

Με το τέλος του πρώτου πεντάχρονου (1928-1933) όλα φαίνονταν να πηγαίνουν καλά. Η αισιοδοξία προέκυπτε τόσο από τα καλά αποτελέσματά του, όσο και από το γεγονός ότι πλέον ο κρατικός σοσιαλιστικός τομέας είχε κυριαρχήσει, καθώς είχαν εξαλειφθεί οι άλλοι τύποι παραγωγής. Προκύπτει, ωστόσο, το ερώτημα: τι συνιστά η κρατικοποίηση της οικονομίας και η λειτουργία της με βάση το σχεδιασμό του κρατικού πλάνου; Τα στοιχεία αυτά, αν και αποτέλεσαν ιστορικό βήμα για την επανάσταση και προϋπόθεση για την εκκίνηση του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, αποδείχτηκε ότι κάθε άλλο παρά αρκούσαν για τα επόμενα βήματα και κυρίως για την ολοκλήρωση αυτής της πορείας.

Στο πλαίσιο του κρατικού πλάνου, οι εθνικοποιημένες επιχειρήσεις λειτουργούσαν σε συνθήκες οιονεί «μονοπωλιακής ρύθμισης». Οι επιχειρήσεις αυτές πουλούσαν τα προϊόντα τους -με τιμές που καθόριζε το κράτος- σε άλλες επιχειρήσεις, καταβάλλοντας το μεγαλύτερο μέρος του πλεονάσματος στο κράτος, από το οποίο στηρίζονταν· ένα μέρος του πλεονάσματος, βέβαια, επέστρεφε στις ίδιες με μορφή επενδυτικών πόρων. Η σχετική τους αυτονομία στηριζόταν στην αρχή της «οικονομικής ιδιοσυντήρησης», η οποία διευρυνόταν συνεχώς. Στο εν λόγω καθεστώς, η σχέση κράτους και επιχειρήσεων μέσω του κρατικού σχεδιασμού ήταν αντιφατική: συνεργατική αλλά και εγγενώς αντιθετική. Ιδού δύο σχετικά ερωτήματα: μπορούν να λειτουργούν (και σε ποια έκταση) επιχειρήσεις χωρίς θετικό οικονομικό ισολογισμό ή όχι; Αν η απάντηση είναι όχι, τότε τι γίνεται με κλάδους μη κερδοφόρους εκ φύσεως; Κι ακόμη: θα διευρύνεται το μέρος του πλεονάσματος που επιστρέφει στις επιχειρήσεις; Αν η απάντηση είναι ναι, δεν είναι φανερό ότι το τμήμα αυτό του πλεονάσματος θα χρησιμοποιείται από τους διευθυντές των επιχειρήσεων για υλική παρότρυνση των εργαζομένων (και φυσικά των ιδίων που το διανέμουν).

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εμπορευματικές σχέσεις αντί να οδηγούνται σε κατάργηση εξακολουθούν να υπάρχουν και να αναπαράγονται. Αυτές ακριβώς είναι που

«επιτρέπουν τη διαπίστωση της αποδοτικότητας των επιχειρήσεων, το βαθμό τήρησης από αυτές των στόχων του κρατικού οικονομικού σχεδίου, τη θέσπιση νέων οικονομικών στόχων, κριτηρίων αποδοτικότητας κ.λπ., αλλά και την μέσω του κράτους αναδιανομή του (εκφρασμένου σε χρήμα) υπερπροϊόντος, σύμφωνα με κριτήρια που συνδέονται ακριβώς με την κρατική ιδιοποίηση αυτού του υπερπροϊόντος» (Μηλιός, 1990).

Οι παραγωγικές σχέσεις, συνεπώς, ταυτίστηκαν στον «υπαρκτό» με ένα από τα συστατικά τους, την τυπική μορφή της ιδιοκτησίας (νομική κυριότητα)

«Τα άλλα συστατικά στοιχεία των παραγωγικών σχέσεων, όπως η σχέση ανάμεσα στην αξία χρήσης και την ανταλλακτική αξία των εμπορευμάτων, ο εμπορευματικός χαρακτήρας της εργατικής δύναμης, η σχέση ανάμεσα στον αναγκαίο και τον πρόσθετο χρόνο εργασίας, ανάμεσα στην άμεσα κοινωνική και έμμεσα κοινωνική εργασία, ανάμεσα στην εργασία με εξωτερικό καταναγκασμό και την εργασία με εσωτερική υποκίνηση, ανάμεσα στον εργάσιμο και τον ελεύθερο χρόνο, ο καταμερισμός της εργασίας, οι σχέσεις διεύθυνσης και ιεραρχίας, η οργάνωση της εργασίας όλα αυτά θεωρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό “τεχνικά χαρακτηριστικά” και “ουδέτερα”. Στη βάση αυτή η κρατική ιδιοκτησία και ο κρατικός σχεδιασμός δεν αναιρούσαν το διαχωρισμό του εργαζόμενου από το προϊόν της εργασίας του, την αποξένωσή του από τα μέσα παραγωγής, την παραγωγή ενός υπερπροϊόντος που άλλοι διαχειρίζονταν, την απομόνωση της εργατικής τάξης από τη διεύθυνση της παραγωγής. Τα στοιχεία αυτά συνηγορούν υπέρ της διατήρησης των εκμεταλλευτικών παραγωγικών σχέσεων και της αλλοτρίωσης των εργαζόμενων» (ΝΑΡ, 1998).

Επιπλέον, ο χρόνος της άμεσης εργασίας εξακολουθούσε να αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα. Η κοινωνική παραγωγή εδραζόταν στην αξία και η αύξηση του πλούτου εξαρτούνταν από την υπερεργασία. Η πληρωμή των εργαζομένων με μισθό (και, σε μεγάλο βαθμό, με το κομμάτι) αποτελούσε κεντρικό στοιχείο του νέου τύπου εμπορευματικής παραγωγής στην ΕΣΣΔ. Στον καπιταλισμό, η αντίφαση του εμπορεύματος εργατική δύναμη συνίσταται στο ότι εμπεριέχει τη δυνατότητα παραγωγής όλων των άλλων εμπορευμάτων (αξιών), ενώ ταυτόχρονα ο φορέας της, ο εργάτης, είναι αναγκασμένος να πουλά αυτό το εμπόρευμα και, συνεπώς, να δρα ως φορέας αξιοποίησης. Διαπιστώνεται ότι, σε τελευταία ανάλυση, και στην ΕΣΣΔ η θέση της εργατικής τάξης καθορίστηκε από αυτό το στοιχείο – και εδώ, βέβαια, δεν γίνεται λόγος για την αρχική περίοδο, στην οποία δεν μπορούσαν να γίνουν θαύματα.

Ο νόμος της αξίας, λοιπόν, κυριάρχησε και λειτουργούσε με νέο τρόπο, όσο και αν υπονομεύτηκε αρχικά από την εμφάνιση τάσεων-σχέσεων κομμουνιστικού προσανατολισμού. Ο Πρεομπραζένσκι επισημαίνει το γεγονός, επιχειρώντας να το σχετικοποιήσει:

«Ο νόμος της αξίας και η αρχή του σχεδιασμού, που οι βασικές του τάσεις στη σοβιετική οικονομία παίρνουν τη μορφή του νόμου της πρωταρχικής, σοσιαλιστικής συσσώρευσης, δρουν στο εσω­τερικό ενός ενιαίου οικονομικού οργανισμού και βρίσκονται σε αντιθε­τική σχέση μεταξύ τους, σαν αποτέλεσμα της νίκης της Οκτωβριανής Επανάστασης. Γι’ αυτό ούτε ο ένας ούτε ο άλλος νόμος εμφανίζονται στην καθαρή τους μορφή. Η προλεταριακή κυβέρνηση διευθύνει ταυτόχρονα την κρατική οικονομία και κατευθύνει την εσωτερική και εξωτερική πο­λιτική, προσπαθώντας να προστατέψει το υπάρχον σύστημα και να εξ­ασφαλίσει τη νίκη των σοσιαλιστικών αρχών. Εδώ προσκρούει στο εξ­ωτερικό στην αντίσταση του παγκόσμιου καπιταλισμού και στο εσωτερικό στην αντίσταση της ιδιωτικής οικονομίας» (Πρεομπραζένσκι, 1926, αναφέρεται στην εισαγωγή ως θέση του που αναπτύσσεται στο έργο του «Νέα οικονομία»).

Ακόμη σπουδαιότερη είναι η επισήμανσή του για το αποτέλεσμα αυτής της συνύπαρξης:

«Σαν αποτέλεσμα, τα πραγμα­τικά επιτεύγματα ακολουθούν τη γραμμή της οικονομικής πολιτικής, που επιτυγχάνεται στο οικονομικό πεδίο, και όχι την καλύτερη δυνατή γραμμή του νόμου της πρωταρχικής σοσιαλιστικής συσσώρευσης, δηλαδή μια γραμμή, που στην πραγματικότητα προκύπτει από το συσχετισμό των δυ­νάμεων μεταξύ των σοσιαλιστικών τάσεων και των δοσμένων, αντίθετων επιδράσεων» (Πρεομπραζένσκι, 1926).

Έτσι, από ένα σημείο και μετά η κρατική μορφή ιδιοκτησίας μετατράπηκε σε «ξένη» ιδιοκτησία για τους εργάτες, ενώ ο γραφειοκρατικός κεντρικός σχεδιασμός έκανε το κρατικό πλάνο εξίσου δεσποτικό όσο και η νόρμα του καπιταλιστή. Η κοινωνική διαφοροποίηση και διαστρωμάτωση στο εσωτερικό της σοβιετικής κοινωνίας, εξ’ αρχής παρούσα, περνάει από διάφορα στάδια και σταθμούς, πάντα αυξανόμενη.

Αναδύεται και αναπτύσσεται γοργά ένα στρώμα διευθυντών και ανώτερων κρατικών υπάλληλων με σαφώς διαφορετική κοινωνική θέση και πολύ μεγαλύτερα προνόμια και απολαβές, το οποίο ταυτίζεται με την κρατική εξουσία και την άσκηση της πολιτικής της. Οι διαφορές στο εισόδημά του σε σχέση με εκείνες της εργαζόμενης πλειοψηφίας προκύπτουν από καλυμμένη οικειοποίηση των προϊόντων της εργασίας άλλων, από τη διαχείριση και μερική απόσπαση του υπερπροϊόντος.

Πρόκειται, επομένως, για εκμεταλλευτικό στρώμα, το οποίο στηρίζει τη θέση του στη διαιώνιση των εκμεταλλευτικών σχέσεων και στην απώθηση των εργαζομένων από την πολιτική· ένα στρώμα με αντιφατική θέση, καθώς είναι υποχρεωμένο, από τη μια, να υπερασπίζεται την κρατική ιδιοκτησία ως πηγή της εξουσίας και του εισοδήματός του και, από την άλλη, να αναζητά την πλήρη απελευθέρωση του κράτους και της παραγωγής από τον εργατικό έλεγχο-κυριαρχία. Παρότι δεν διαθέτει νομικά ιδιωτική ιδιοκτησία, στην ουσία αυτό το στρώμα διαθέτει μέσα παραγωγής, καθώς ασκεί τη διεύθυνση της παραγωγής, καθορίζει τη διάθεση του υπερπροϊόντος και συμπράττει στην αναπαραγωγή των καπιταλιστικών σχέσεων.

Το «έχειν» και το «άρχειν», όπως γνωρίζουμε καλά και από τον καπιταλισμό, αλληλοσυμπληρώνονται, καθώς το ένα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το άλλο.

Η θέση της εργατικής τάξης

Το σοβιετικό καθεστώς είχε το αποτύπωμα της επανάστασης και των εργατικών κατακτήσεων, ως το καθοριστικό στοιχείο που ενέτεινε την αντίφασή του, τόσο στην αρχή, όταν οι τάσεις σοσιαλιστικού προσανατολισμού και κοινωνικής χειραφέτησης επιχειρούσαν να πάρουν το συνολικό προβάδισμα, όσο και στη μετέπειτα εξέλιξή του.

Η νέα άρχουσα τάξη οικοδόμησε ένα ιδιότυπο «κοινωνικό συμβόλαιο» με την εργατική τάξη. Στήριζε την αναπαραγωγή της σε αυτήν, ακυρώνοντας όμως τον ενεργό ρόλο της τόσο στη διαδικασία της παραγωγής, όσο και στην ευρύτερη πολιτική ζωή. Το κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών παραγκωνίστηκε από την αρχή, κάτω και από την πίεση της πολεμικής προσπάθειας (Καρ,1978). Τα συνδικάτα κρατικοποιήθηκαν και αντί να αντιπροσωπεύουν με σχετικά ανεξάρτητο τρόπο τα εργατικά συμφέροντα εξελίχθηκαν σε τμήμα του μηχανισμού που «γεννούσε» καθήκοντα και νόρμες και «έλεγχε» την απόδοση. Και φυσικά το κόμμα «χάθηκε» ως φορέας εργατικής χειραφέτησης μέσα από τη σύμφυσή του με ένα όλο και πιο γραφειοκρατικό και «ξένο» κράτος.

Η σπουδαιότητα των εργατικών κατακτήσεων στην ΕΣΣΔ καθοριζόταν περισσότερο από την καθολικότητά τους (εργασία, κοινωνικές καλύψεις, διαδικασίες κοινωνικής αναπαραγωγής) παρά από το βάθος τους. Ωστόσο, το αντίτιμο του πολιτικού αποκλεισμού, ο οποίος οδηγούσε σε πολιτική παθητικότητα, ήταν βαρύ για την εργατική τάξη: η εργασιακή και πολιτική απάθεια, απότοκα της αποξένωσης από την εργασιακή διαδικασία και το προϊόν της, από ένα σημείο και μετά αντεπιδρούσε ως επιβραδυντικός παράγοντας για την εξουσία, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Κεντρική θέση στην εξέλιξη της υποτελούς τελικά θέσης της εργατικής τάξης (πάντα μέσα σε ένα καθεστώς αυξημένων ή/και καθολικών εγγυήσεων) είχαν η εισαγωγή του τεϊλορισμού στην οργάνωση της εργασίας, η εντατικοποίηση, η καθολική σχεδόν εφαρμογή της «δουλειάς με το κομμάτι».

Ο Λένιν γνώρισε από τις αρχές της δεκαετίας του 1910 το σύστημα του Τέιλορ και του είχε ασκήσει πολεμική. Τον Μάρτιο του 1913 ανέφερε:

«Σε τι συνίσταται αυτό το “επιστημονικό σύστημα”; Στο να απομυζούν από τον εργάτη τρεις φορές περισσότερη δουλειά στη διάρκεια της ίδιας εργάσιμης μέρας: βάζουν να δουλεύει τον πιο γερό και πιο επιδέξιο εργάτη. Σημειώνουν με ειδικό ρολόι -σε δευτερόλεπτα και σε κλάσματα του δευτερολέπτου- τη διάρκεια του χρόνου που πηγαίνει για κάθε χωριστή εργασία, για κάθε κίνηση. Τι επιτυχία στην παραγωγικότητα της εργασίας! Όμως την πληρωμή του εργάτη δεν την ανεβάζουν στο τετραπλάσιο, αλλά μόνο κατά μιάμιση φορά, το πολύ-πολύ κι αυτό μόνο στην αρχή» (Λένιν, 1985ε).

Παρατηρούμε ότι η κριτική του Λένιν δεν ασχολείται με μερικά από τα πλέον ουσιώδη στοιχεία του τεϊλορισμού (κατάτμηση της εργασίας με στόχο τον έλεγχό της, πλήρης διαχωρισμός σχεδιασμού-εκτέλεσης), τα οποία διαιωνίζουν το διαχωρισμό χειρωνακτικής-διανοητικής εργασίας και την αποξένωση του εργάτη από την παραγωγική διαδικασία. Κατά τον Λινάρ

«Το σημείο αυτό είναι ουσιαστικό για τον Λένιν, η κατάργηση της διαφοράς ανάμεσα σε χειρωνακτική και διανοητική εργασία είναι το τελευταίο προϊόν της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Δεν είναι το αποτέλεσμα κάποιας θεληματικής πράξης τού προλεταριάτου. Άμεσα, η δικτατορία του προλε­ταριάτου θα έχει σαν λειτουργία να απελευθερώσει την ανά­πτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και να ελαττώσει το χρόνο εργασίας των λαϊκών μαζών για να τους επιτρέψει να διαχειρίζονται τις υποθέσεις του κράτους. Σ’ αυτό το στάδιο το κέντρο βάρους της κατάληψης της εξουσίας από τις μάζες είναι το κράτος, όχι η διαδικασία της παραγωγικής εργασίας» (Λινάρ, 1982).

Μετά την επανάσταση και υπό το βάρος της πίεσης για άμεση ανόρθωση της παραγωγής, δρομολογήθηκε στην ουσία η αποδοχή του τεϊλορισμού:

«Στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν ιδιαίτερα τα μέτρα για το ανέβασμα της εργασιακής πειθαρχίας και της παραγωγικότητας της εργασίας. Πρέπει να υποστηρίξουμε, να ενισχύσουμε και να εντείνουμε με όλες μας τις δυνάμεις τα μέτρα που έχουν αρχίσει να παίρνονται προς αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα από τα συνδικάτα. Εδώ ανήκουν, λ.χ., η καθιέρωση της πληρωμής με το κομμάτι, η χρησιμοποίηση πολλών επιστημονικών και προοδευτικών στοιχείων που υπάρχουν στο σύστημα Τέυλορ, η αντιστοιχία των αποδοχών με τα γενικά αποτελέσματα της δουλιάς του εργοστασίου […] Η υποταγή, και μάλιστα η αναντίρρητη υποταγή, την ώρα της εργασίας στις μονοπρόσωπες εντολές των σοβιετικών καθοδηγητών, των δικτατόρων που έχουν εκλεγεί ή διοριστεί από τα σοβιετικά όργανα κι έχουν δικτατορική εξουσία (όπως το απαιτεί, λ.χ., το διάταγμα για τους σιδηροδρόμους), απέχει πολύ, πάρα πολύ ακόμη από το να έχει εξασφαλιστεί όσο χρειάζεται» (Λένιν, 1985στ).

Η προσέγγιση αυτή αναδεικνύει τη γενικότερη εκτίμηση της νεαρής σοβιετικής ηγεσίας προς τις νέες παραγωγικές αρχές και δυνάμεις που αναπτύσσονταν στον «πολιτισμένο» και κυρίως αναπτυγμένο καπιταλισμό. Αν ο Λένιν υιοθέτησε και δικαιολόγησε θεωρητικά τις αρχές της «επιστημονικής οργάνωσης», ο Τρότσκι ήταν εκείνος που τις εφάρμοσε πρώτος, κατ’ αρχάς από τη θέση του κομισάριου του Πολέμου στον Κόκκινο Στρατό και στη βιομηχανία εξοπλισμών και, στη συνέχεια, σε ένα ευρύτερο πλήθος βιομηχανικών τομέων.

Σε αυτό το πλαίσιο, η εντατικοποίηση της εργασίας, την οποία εγκαινίασε η «πρωτοβουλία του Σταναχοβισμού» (αλλά και άλλες, όπως τα «κόκκινα Σάββατα), στα μέσα της δεκαετίας του 1930, εξασφάλισε την αύξηση τη παραγωγικότητας, όμως με ακόμη μεγαλύτερη αποξένωση των εργαζομένων. Το σχήμα ήταν περίπου το εξής: μεμονωμένοι «πρωτοπόροι εργάτες», επιλεγμένοι από τις διοικήσεις και με πλήρη υποστήριξη σε μέσα και συνθήκες, αύξαναν κατά πολύ την ατομική τους επίδοση. Στη συνέχεια, αυτή η επίδοση προβαλλόταν-επιβαλλόταν ως νόρμα την οποία έπρεπε όλοι να κατακτήσουν. Ταυτόχρονα, η αμοιβή με το κομμάτι αποκτούσε ακόμη μεγαλύτερο νόημα, ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργατών δυνάμωνε. Η «πρωτοβουλία» αυτή ωθούσε φυσικά σε «εθελοντική» αύξηση του χρόνου εργασίας, αλλά και στην ενδυνάμωση της εργασιακής πειθαρχίας.

Σημαντική πλευρά της θέσπισης υλικών κινήτρων για την αύξηση της παραγωγικότητας ήταν η διαμόρφωση συστημάτων ατομικής αξιολόγησης της αποδοτικότητας των εργαζομένων. Έτσι, η αμοιβή με το κομμάτι αναδεικνύεται σε κυρίαρχη μορφή μισθού. Σε γράμμα του προς το ΠΓ και τον Μόλοτοφ, τον Μάρτιο του 1922, ο Λένιν γράφει:

«Όλα τα Λαϊκά Επιτροπάτα συν τα Σοβιέτ Μόσχας και Πετρούπολης υποχρεούνται σε προθεσμία μίας εβδομάδας να υποβάλουν σχέδιο απόφασης, σύμφωνα με το οποίο οι υπάλληλοι (όλοι, όσοι έχουν σχέση με την οικονομία) θα παίρνουν συμπληρωματική αμοιβή από τις εισπράξεις και από το κέρδος, με αυστηρή τιμωρία για το έλλειμμα, τη χαλαρότητα, την αμέλεια, με την υποχρέωση να απαντούν σε 3-6 ώρες στα ερωτήματα για το εμπόριο κάτω από την απειλή φυλάκισης όχι λιγότερο από 5 χρόνια. Για το καλύτερο σχέδιο απόφασης καθιερώνεται βραβείο 100.000 ρουβλιών σε χρυσό, που πληρώνεται ύστερα από μια χρονιάτικη δοκιμή των επιτυχιών της απόφασης αυτής, και μάλιστα ανάλογα με το ποσοστό της επιτυχίας (100% επιτυχία = 100% του βραβείου, 1% επιτυχία = 1% του βραβείου)» (Λένιν, 1985ζ).

Δυστυχώς, δεν επρόκειτο για προσωρινά μέτρα: «Το 1953 στην ΕΣΣΔ δούλευαν με το κομμάτι τα 77% του συνόλου των εργατών της βιομηχανίας» (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ,1954). Επιπλέον, στην απόφαση της 18ης Συνδιάσκεψης του ΚΚ(Μπ.) αναφερόταν:

«Είναι απαραίτητο να εξαλείψουμε ολοκληρωτικά τη σάπια συνήθεια της ισοπέδωσης στον τομέα του μισθού εργασίας και να πετύχουμε ώστε το σύστημα της πληρωμής με το κομμάτι και το σύστημα της πριμοδότησης να γίνουν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό σπουδαιότατοι μοχλοί στο ζήτημα της ανύψωσης της παραγωγικότητας της εργασίας, συνεπώς και της ανάπτυξης όλης της λαϊκής μας οικονομίας» (ό.π.).

Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελούσε η καλλιέργεια μιας κουλτούρας εξύμνησης της εργασίας, του μόχθου και της θυσίας γι’ αυτήν. Πρόκειται για εργασιακή κουλτούρα με μοναδικό στόχο την άνοδο της παραγωγικότητας, που περιλάμβανε υπερβολές ηθικής εξύψωσης των εργατών («ήρωες της σοσιαλιστικής εργασίας»), έχοντας φυσικά «επαφή» με τη διάθεση εργατικών στρωμάτων να προσφέρουν σε ένα καθεστώς το οποίο θεωρούσαν σε σημαντικό βαθμό δικό τους. Η απόσταση, όμως, από τη στόχευση για μείωση της εργασίας, χειραφέτησης από το άχθος και τη μονοτονία της και πολύ περισσότερο την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και της αγοραπωλησίας της εργατικής δύναμης, όλο και διευρυνόταν.

Το ερώτημα της δημοκρατικής πολιτικής ζωής στην ΕΣΣΔ

Ποια ήταν, ωστόσο, η θέση της εργατικής τάξης στην ευρύτερη πολιτική και κοινωνική ζωή της ΕΣΣΔ, πέραν του πεδίου της εργασιακής διαδικασίας; Τι αντικατέστησε το τσαρικό κράτος και τον αυταρχισμό του;

Σύμφωνα με τον Ένγκελς:

«Η πρώτη πράξη με την οποία το κράτος θα εμφανιστεί σαν ο πραγματικός εκπρόσωπος ολόκληρης της κοινωνίας είναι η πράξη με την οποία θα πάρει στην κατοχή του για λογαριασμό και εν ονόματι όλης πραγματικά της κοινωνίας το σύνολο των μέσων παραγωγής – αυτή η πράξη θα είναι ταυτόχρονα και η τελευταία του πράξη σαν κράτους. Η επέμβαση της κρατικής εξουσίας στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων θα γίνεται περιττή από μέρα σε μέρα και στον έναν τομέα υστέρα από τον άλλον, και στο τέλος θα ατονίσει από μόνη της και θα λησμονηθεί. Στη θέση της διακυβέρνησης των προσώπων θα μπει η διαχείριση πραγμάτων και ή διεύθυνση των λειτουργιών της παραγωγής. Το κράτος δεν “καταργείται”, απονεκρώνεται» (Ένγκελς, 1963).

Τα πράγματα δεν κινήθηκαν σε αυτή τη κατεύθυνση, παρά τη συντριβή του τσαρικού κράτους και του αστικού στρατού με την επανάσταση. Ο Λένιν, εν προκειμένω, θα αποδειχτεί προφητικός:

«Για να μη μεταβληθούν σε γραφειοκράτες, θα παρθούν αμέσως τα μέτρα που ανάλυσαν λεπτομερειακά ο Μαρξ και ο Ένγκελς: 1) δεν θα είναι μόνο αιρετοί, αλλά και ανακλητοί σε οποιαδήποτε στιγμή· 2) ή αμοιβή τους δεν θα είναι μεγαλύτερη από το μισθό ενός εργάτη· 3) θα συντελεστεί το άμεσο πέρασμα σε ένα σύστημα όπου όλοι θα εκτελούν χρέη ελέγχου και εποπτείας, όλοι για ένα διάστημα θα γίνουν “γραφει­οκράτες” και γι’ αυτό κανένας δεν θα μπορεί να γίνει “γραφειοκράτης”» (Λένιν, 1979).

Στην ουσία περιγράφει αυτό που δεν έγινε στη μετα-καπιταλιστική ΕΣΣΔ, με συνέπεια τη διαμόρφωση ενός καταπιεστικού καθεστώτος το οποίο κατέπνιγε τη δημοκρατική πολιτική ζωή. Το κομμουνιστικό κόμμα απορροφήθηκε από το κράτος και έγινε βασικό στοιχείο του μηχανισμού επιβολής, άλλα εργατικά κόμματα βγήκαν εκτός νόμου, βασικές πολιτικές ελευθερίες -όπως ελευθερία της έκφρασης, του Τύπου ή της απεργίας- καταργήθηκαν. Οι πρωτοπόρες μορφές συνδυασμού άμεσης και έμμεσης δημοκρατίας που ξεπήδησαν από την επανάσταση αναιρέθηκαν σύντομα. Παρ’ όλα αυτά, η κομματική φιλολογία ανακάλυπτε το «παλλαϊκό κράτος» που «απονεκρώνεται… ισχυροποιούμενο».

Δεν μπορούν, προφανώς, να παραγνωριστούν οι «πολεμικές» συνθήκες εντός των οποίων δρομολογήθηκαν οι αρνητικές εξελίξεις, οι οποίες εκ των υστέρων περιβλήθηκαν με «μαρξιστικό μανδύα». Από αυτή την άποψη, είναι χρήσιμη η παρέμβαση της Λούξεμπουργκ, η οποία, τιμώντας τους Μπολσεβίκους, ταυτόχρονα προειδοποιούσε με αγωνία:

«Τα γιγάντια προβλήματα ακριβώς, που αντιμετώπισαν οι Μπολσεβίκοι με θάρρος και αποφασιστικότητα, απαιτούσαν την, όσο μπορούσε να γίνει, πιο εντατική πολιτική εκπαίδευση των μαζών και τη συσσώρευση πείρας, που δεν είναι ποτέ δυνατή χωρίς πολιτική ελευθερία. Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για μόνα τα μέλη ενός κόμματος -όσο πολυάριθμα κι αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για κείνον που σκέφτεται διαφορετικά: όχι από φανατισμό για τη “δικαιοσύνη”, αλλά γιατί απ’ αυτό εξαρτάται κάθε τι που διδάσκει, εξυγιαίνει, ξεκαθαρίζει μέσα στην πολιτική ελευθερία, και γιατί η “ελευθερία” χάνει την αποτελεσματικότητά της όταν καταντάει προνόμιο […] Το αρνητικό μέρος, την καταστροφή, μπορεί κάνεις να το διατάξει. Το θετικό, την ανοικοδόμηση, ΟΧΙ. Παρθένα χώρα… χίλια προβλήματα! Μόνο η πείρα μπορεί να διορθώνει και να ανοίγει καινούργιους δρόμους. Μόνον η ανεμπόδιστη παλλόμενη ζωή παίρνει χίλιες καινούργιες μορφές και αυτοσχεδιασμούς, αποκτάει δημιουργική δύναμη, διορθώνει μόνη της τα παραπατήματά της. Εάν ή πολιτική ζωή των κρατών που έχουν περιορισμένη ελευθερία είναι τόσο πενιχρή, τόσο φτωχή, τόσο σχηματική, τόσο στείρα, αυτό γίνεται γιατί με τον αποκλεισμό της δημοκρατίας καταστρέφονται οι ζωντανές πηγές κάθε πνευματικού πλούτου και προόδου» (Λούξεμπουργκ, 1980).

Αντί επιλόγου

Η Οκτωβριανή Επανάσταση πιστοποίησε τη δυνατότητα νικηφόρας έκβασης των προλεταριακών επαναστάσεων κομμουνιστικού προσανατολισμού. Ο εκφυλισμός του μετα-καπιταλιστικού καθεστώτος σε ιδιότυπη εκμεταλλευτική κοινωνία και η αντίστροφη μετάβαση τελικά στον καπιταλισμό, αποτελούν ήττα για το εργατικό κίνημα, ωστόσο δεν καταργούν την τάση, αναγκαιότητα και δυνατότητα της επανάστασης και της κομμουνιστικής απελευθέρωσης στην εποχή μας.

Αυτή η εξέλιξη έχει εγγραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας και επιδρά καταλυτικά στις συνειδήσεις των εργαζομένων. Συνεπώς, η άντληση των αναγκαίων συμπερασμάτων -και κυρίως συμπερασμάτων από τη σκοπιά της κοινωνικής χειραφέτησης και της κομμουνιστικής απελευθέρωσης- αποτελεί όρο απαράβατο και για την αντίκρουση της αστικής ιδεολογίας (που επίσης παρεμβαίνει στο ζήτημα, αποτιμώντας από τη σκοπιά της τα πράγματα) και για τη σύνδεση με τις νέες τάσεις που αναδύονται στη σύγχρονη εποχή και προσανατολίζονται προς μια καθολική απελευθερωτική λύση.

* Προβλέψεις του Ούγγρου οικονομολόγου Μ. Σιμάι το 1979, που φαίνεται πως απηχούσαν εκτιμήσεις των Σοβιετικών. Παρατίθενται στο Σαχναζάροφ, The destiny of the world. The socialist shape of things to come, Progress, 1979, p. 184 (Φακιολάς, 1982).





Βιβλιογραφία

– Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ (1954), Πολιτική Οικονομία – Εγχειρίδιο, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, Αθήνα

– Ένγκελς, Φρ. (1963), Αντι-Ντύρινγκ, Αναγνωστίδης, Αθήνα

– Καρ Ε.Χ. (1978), Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης 1917-1923, τ. 3, Υποδομή, Αθήνα

– ΚΚΕ (2009), Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό, Αθήνα, www.kke.gr

– Λένιν, Β.Ι. (1979), Κράτος και επανάσταση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι. (1985α), «Πολιτική Έκθεση της Κεντρικής Επιτροπής», Άπαντα, τ. 39, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι. (1985β), «Πρόλογος στη γαλλική και τη γερμανική έκδοση του έργου “Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”», Άπαντα, τ. 27, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι. (1985γ), «Τα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας», Άπαντα, τ. 36, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι. (1985δ), «Για το φόρο σε είδος», Άπαντα, τ. 43, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι. (1985ε), «‘’Επιστημονικό’’ σύστημα απομύζησης του ιδρώτα», Άπαντα, τ. 23, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β. (1985στ), «Έξι θέσεις για τα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας», Άπαντα, τ. 36 , Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λένιν, Β.Ι, (1985ζ), «Γράμμα προς το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΡ (μπ.), με παρατηρήσεις στις θέσεις του ΛΕ Οικονομικών»,Άπαντα, τ. 44, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

– Λινάρ, Ρ. (1982), Ο Λένιν, οι αγρότες και ο Τέιλορ, ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Αθήνα

– Λούξεμπουργκ, Ρ. (1980), Ρωσική Επανάσταση, Ύψιλον, Αθήνα

– Νέο Αριστερό Ρεύμα για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση (1998), Για τη φύση και το χαρακτήρα των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού», Αθήνα, http://www.narnet.gr/synedria

– Μαρξ, Κ. – Ένγκελς, Φρ. (1979), Γερμανική Ιδεολογία, τ. Α, Gutenberg, Αθήνα

– Μαρξ, Κ. – Ένγκελς, Φρ. (χχε), Διαλεχτά Έργα, τ.1 και 2, Γνώσεις, Αθήνα

– Μαρξ, Κ. (1975), Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα του 1844, Γλάρος, Αθήνα – Μηλιός, Γ. 1990), «Κρατικός σχεδιασμός και επιχείρηση στην ΕΣΣΔ», περ. Θέσεις, τ.33, Αθήνα

– Πρεομπραζένσκι, Ε. (1978), Το πέρασμα στο σοσιαλισμό, Γράμματα, Αθήνα

– Στάλιν, Ι. (1946), Ο Μεγάλος Πόλεμος για την Πατρίδα, Τα Νέα Βιβλία, Αθήνα

– Φακιολάς, Τ. (1982), Ανάλυση Οικονομικής Πολιτικής ΕΣΣΔ – ανατολικών χωρών, Σάκκουλας, Αθήνα

– Wood, Ε. Μ. (2012), «Ορίζοντας και πάλι τη δημοκρατία», περ. Ουτοπία, τ. 100, Αθήνα

Πηγή: ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση, Τέταρτο Τεύχος, Αφιέρωμα στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση (Β΄ Μέρος)

Του Tristan Hughes (μετάφραση: barikat)

Η εκλογική βάση στην οποία απευθύνεται ο Ντόναλντ Τράμπ είναι πάντα η ανώτερη τάξη - όχι φτωχοί εργαζόμενοι.
Αυτό που ακολουθεί είναι η διερεύνηση ενός παζλ: πώς μπορούμε να σχηματίσουμε τη ρητορική του Ντόναλντ Τράμπ σχετικά με τη διάσωση της (λευκής) Αμερικανικής εργατικής τάξης από μια διεθνή οικονομική συνωμοσία με τα δεδομένα που έχουμε σχετικά με την πραγματική εκλογική βάση του, που υποδηλώνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία της υποστήριξής του την ημέρα των εκλογών προήλθε από το πιο εύπορο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας;
Ο Tράμπ κέρδισε το αξίωμα υποσχόμενος να εξοντώσει μια «φιλελεύθερη» ή «παγκόσμια» ελίτ, μια ομάδα την οποία τουλάχιστον ο ίδιος και μερικοί από τους υποστηρικτές του εξακολουθούν να θεωρούν ότι τη πολεμούν. "Εκλέχτηκα", δήλωσε ο Trump ανακοινώνοντας την απόφασή του να αποχωρήσει από τη Συμφωνία των Παρισίων "για να εκπροσωπήσω τους πολίτες του Πίτσμπουργκ, όχι του Παρισιού".

Ωστόσο, ο Trump πιθανώς κατέχει, τουλάχιστον ονομαστικά, εκατομμύρια δολάρια σε ξένα χρηματοπιστωτικά επενδυτικά προιόντα (μέχρι να δημοσιοποιήσει τις φορολογικές δηλώσεις του, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι). Εάν κάποιος ανήκει σε μια παγκόσμια οικονομική ελίτ, σίγουρα είναι αυτός.

Η εκλογική βάση του Tράμπ

Τις τελευταίες δεκαετίες, τo 10% των μεγάλων εσόδων έχει υπεξαιρεθεί από το 90% των χαμηλών στρωμάτων. Πρόκειται για πλούτο τέσσερις φορές μεγαλύτερο από το χρέος της αμερικανικής κυβέρνησης προς ξένες χώρες. Η συντριπτική πλειοψηφία των υποστηρικτών του Trump βρίσκεται σε αυτή την ελίτ.

Με άλλα λόγια ο Trump, είναι ένας πλούσιος καπιταλιστής που παλεύει με ένα φάντασμα: δίνει, δηλαδή, μια μάχη που μπορεί να έχει λογική σε επίπεδο ρητορικής, αλλά δεν έχει βάση σε επίπεδο στατιστικών δεδομένων.

Επομένως ποιοι είναι αυτοί οι κάτοικοι του μυθικού Πίτσμπουργκ που συνεχώς επικαλείται ο Tράμπ, και ποιοι είναι αυτοί οι κάτοικοι του μυθικού Παρισιού που φαίνεται ότι αφανίζονται;

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, ο Tράμπ εκτοξεύτηκε στον Λευκό Οίκο χρησιμοποιώντας την ώθηση που του έδωσαν οι δυσαρεστημένοι, οι περιθωριοποιημένοι λευκοί κάτοικοι των ΗΠΑ. Με την μετατόπιση του Μίσιγκαν, της Πενστλβάνια και του Γουισκόνσιν προς τα δεξιά, κατάφερε να κερδίσει το Εκλεκτορικό Σώμα (αν όχι τη λαϊκή ψήφο). Όμως, ανεξάρτητα από την αληθινή αυτή αφήγηση, η μικρή ομάδα λευκών εργαζομένων που υποστήριξαν τον Trump δεν αποτέλεσε την πλειοψηφία της βάσης των ψηφοφόρων του.

Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων παρουσιάζουν προβλήματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τα δεδομένα που μας δίνουν, ο Tράμπ δε πέτυχε σπουδαία πράγματα στην εκλογική βάση που κερδίζει λιγότερα από 50.000 δολάρια ετησίως (είναι περίπου τη φτωχότερη πληθυσμιακή ομάδα της αμερικανικής κοινωνίας). Η Κλίντον κέρδισε ψηφοφόρους σε αυτή την ομάδα που σε ποσοστό αγγίζουν περίπου 11%.

O Tράμπ εμφανίζονται να κερδίζει σε ψήφους στα υψηλά εισοδήματα. Το 2008, ο Ομπάμα και ο Μακ Κέιν έλαβαν το 49% των ψήφων από την εκλογική βάση που κερδίζει περισσότερα από 50.000 δολάρια το χρόνο. Το 2016, ο Tράμπ μείωσε το ποσοστό της Clinton κατά 4% στο εισόδημα των 50.000-100.000 δολαρίων, κατά 1% στα εισοδήματα 100.000-200.000 δολλαρίων κατά 1% στα εισοδήματα των 200.000-250.000 δολαρίων και κατά 2% στου ψηφοφόρους που κερδίζουν πάνω από 250.000 δολάρια το χρόνο.

Αυτή η επιτυχία ήταν σημαντική: πρόκειται για τη συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων, που ήταν γύρω στο 64%.

Στην Αμερική, το 10% των ψηφοφόρων (από τα ανωτέρα οικονομικά στρώματα) ανέρχεται σε περίπου 30 εκατομμύρια ανθρώπους. Ένα κέρδος 2% μεταξύ αυτής της πολιτικής ομάδας θα ήταν τεράστιο, ειδικά σε μια εκλογική μάχη όπου ο Tράμπ έχασε από τη λαϊκή ψήφο κατά τρία εκατομμύρια.

Το μεγαλύτερο κέρδος ήταν αυτό ακριβώς: Ο Tράμπ ξεπερνούσε σταθερά την Κλίντον ανάμεσα στα ανώτερα οικονομικά στρώματα, όχι στο κατώτερα.

Ιστορικά, αυτή είναι η τυπική κατανομή των Δημοκρατικών ψηφοφόρων – ωστόσο αποτελεί ταυτόχρονα και ένα περίεργο στατιστικό αποτέλεσμα για έναν υποψήφιο που υποτίθεται ότι σαν προτεραιότητα την εργατική τάξη στην Αμερική. Έτσι, ας θέσουμε πάλι την ερώτηση: ποιοι είναι οι κάτοικοι αυτού του μυθικού Πίτσμπουργκ;

Μια ιστορία δύο κομητειών

Λίγες ώρες βόρεια από το Μανχάταν, η κομητεία του Σάφολκ είναι ένα μέρος με απομονωμένες παραλίες, γραφικούς φάρους, και αποκλειστικές λέσχες γκολφ. Με το μέσο όρο εισοδήματος να βρίσκεται στα 88.663 δολλάρια, είναι το αντίθετο από αυτό που οι New York Times θα πίστευαν ότι είναι η Αμερική του Τραμπ. Ωστόσο, το Σάφολκ έκανε στροφή στην πορεία του, καθώς έγινε Ρεπουμπλικανικό το 2016, σημειώνοντας μείωση της τάξεως του 11% στους ψηφοφόρους του Τραμπ.

Κοντά στο Σάφολκ βρίσκεται και η κομητεία του Πάτναμ, η οποία επίσης ψήφισε υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ. Το 2015, το Πάτναμ ήταν η δεύτερη πλουσιότερη κομητεία στη Νέα Υόρκη, με μέσο όρο εισοδήματος ανά νοικοκυριό στα 96.148 δολλάρια. Ανατρέποντας την τάση άλλων ευκατάστατων περιοχών, και ακολουθόντας το παράδειγμα του Σάφολκ, το Πάτναμ έχει αρχίσει και κάνει στροφή προς τον Ρεπουμπλικανισμό ήδη από τις αρχές του 1990.

Το Πάτναμ καθώς και το Σάφολκ είναι ημι-αγροτικές περιοχές, που αποτελούν την βάση πολλών μεγάλων και ανεπτυγμένων περιουσιών, καθώς και χρηματικών αποθεμάτων.

Υπάρχει τρομερή διαφορά με την κομητεία του Μανχάταν, όπου υπάρχει μηδενικό περιθώριο για εξωτικό τρόπο ζωής και αστικό εξευγενισμό, κάτι που το καθιστά ένα παιδότοπο για τους ευεργετούμενους από την διεθνή οικονομία. Με αναλογία όσον αφορά τις ανισότητες που πλησιάζει πολύ αυτή των αναπτυσσόμενων χωρών, η αντιπαράθεση μεταξύ παλτών μάρκας Burberry και ασφυκτικά μικρών κατοικιών (τα λεγόμενα και σπίτια-κουτιά) το Μανχάταν είναι αδιαμφισβήτητα ένας μικρόκοσμος νεοφιλελεύθερης φαντασμαγορίας.

Το Μανχάταν υποστήριξε την Κλίντον με ποσοστό 86%, έναντι του 10% ψηφοφόρων του Τραμπ.

Το Μανχάταν, σε αντίθεση με το Πάτναμ και το Σάφολκ, αποτελεί το οχυρό της τάξης που διαμορφώνει την διευθυντική κοινωνική δομή. Η τελευταία αποτελείται από νέους ανθρώπους, που διέπονται από επιχειρηματικό πνεύμα και που είναι ικανοί να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν κατά την έκρηξη του νεοφιλελευθερισμού. Οι τελευταίοι, κέρδισαν τα περισσότερα τους χρήματα με την τεχνοκρατικοποιήση της οικονομίας υπό τους Ρήγκαν, Κλίντον και Μπους, και απολάμβαναν δημοσίως τον κυβερνητικό ευνοιοκρατισμό (κυρίως με τη μορφή διάσωσης πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων).

Είναι αυτή η κοινωνική τάξη, η οποία καταγγέλει την ανισότητα των φύλων πίνοντας εκλεκτά κρασιά και που ασχολείται με τον "περιβαλλοντισμό των Στάρμπακς", ενώ αποσταθεροποιεί τη ζωή εκατομμυρίων μέσω άγριας οικονομικής κερδοσκοπίας. Είναι, εν συντομία, αυτοί που η Δεξιά ονομάζει "φιλελεύθερους".

Και είναι, πιθανώς, κάποιοι από τους πολίτες του μυθικού "Παρισιού"του Τραμπ.

Όσον αφορά τους πλούσιους ψηφοφόρους του Τραμπ, που έχουν εισόδημα μεταξύ 50.000 και 200.000 δολλαρίων ( που μπορεί να κατοικούν στο Στατεν Άιλαντ ή στην κομητεία του Πάτναμ), πολλοί από αυτούς θα είχαν χάσει τα περιουσιακά τους στοιχεία στην ύφεση. Η άγρια οικονομική κερδοσκοπία κατέστρεψε το κληρονομικό κεφάλαιο και τα χαρτοφυλάκια επενδύσεων. Σε αντίθεση με τους χρηματοδότες του Μανχάταν, εκείνοι που παίρνουν τα χρήματά τους από πιο "παλιομοδίτικες"πηγές, δε θα περιλαμβάνονταν στη μαζική οικονομική διάσωση. Kαι έχουν πλήρη επίγνωση αυτής της ασσυμμετρίας.

Δεν ισχυριζόμαστε ότι οι διαχειριστές αμοιβαίων κεφαλαίων που έχουν επωφεληθεί από την απελευθέρωση υποστηρίζουν την Κλίντον : μία αξιοσημείωτη εξαίρεση είναι ο Ρόμπερτ Μέρσερ, "ο μεγιστάνας της διαχείρισης αμοιβαίου κεφαλαίου", που βρίσκεται πίσω από την προεδρία του Τραμπ.

Είναι εξαιρετικά πιθανό, συνεπώς, το πολιτικό και πολιτιστικό χάσμα ανάμεσα στο Μανχάταν, το Πάτναμ και το Σάφολκ, να αποτελεί ένα κομμάτι του παζλ.

Το χάσμα της ανώτερης τάξης

Aυτό το χάσμα εξηγεί την ιδιαίτερη εστίαση στις μορφές των νεοαποκτηθέντων δικαιωμάτων κατά τις εκλογές. Οι δύο ανώτερες τάξεις ενσωματώνουν δύο διαφορετικά, αν και εξίσου αποτρεπτικά, κανονιστικά συστήματα.

Η τάξη που διαμορφώνει την διευθυντική κοινωνική δομή υποστηρίζει έναν επιφανειακό πολιτιστικό φιλελευθερισμό. Στα πλαίσιο αυτού του αξιακού συστήματος, τα ηθικά πτωχεύοντα μέλη της ελίτ που διαμορφώνει την Σίλικον Βάλευ, όπως ο Τιμ Κουκ, μπορούν να καταγγείλουν την απόσυρση του Τραμπ από τη Συμφωνία του Παρισιού, ενώ ταυτοχρόνως, χρησιμοποιούν καταναγκαστική εργασία προκειμένου να παράγουν τα προϊόντα τους χωρίς να υπάρχει εμφανής αντίφαση. Στο πλαίσιο της κανονιστικής μήτρας του νεοφιλελευθερισμού - στην οποία ενσωματώνονται τόσο η Σίλικον Βάλευ όσο και το Μανχάταν - οι συμβολικές χειρονομίες προς την προστασία της πολυμορφίας καθιστούν αδιάφορη οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με τα οικονομικά δικαιώματα. Αυτό, βέβαια, ταιριάζει βολικά με την πολιτική ατζέντα του Δημοκρατικού κόμματος : το κόμμα που υποστήριξαν οι τέσσερις πλουσιότερες κομητείες στην Αμερική.

Από την πλευρά τους, οι πλούσιοι υποστηρικτές του Τραμπ φαίνεται να είναι καχύποπτοι απέναντι στο σύστημα αξιών που αναπτύχθηκε παράλληλα με τη νεοφιλελευθεροποίηση, ευνοώντας αντίθετα έναν αδιάλλακτο συντηρητισμό και έναν λιγότερο κεφαλαιοποιητικό καπιταλισμό. Οι προαναφερθέντες πλούσιοι υποστηρικτές του Τραμπ, που αποτέλεσαν τη βάση της υποστήριξής του, δεν είναι πολίτες ούτε του Παρισιού ούτε του Πίτσμπουργκ. Κατοικούν σε κομητείες όπως το Πάτναμ και το Σάφολκ, και είναι λευκοί Αμερικάνοι αναστατωμένοι με το γεγονός ότι άλλοι Αμερικάνοι δεν δουλεύουν πια για εκείνους, Αμερικάνοι των οποίων ο πλούτος και η δύναμη φαινομενικά έχουν δεχτεί επίθεση και έχουν διαβρωθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Και τα θέλουν πίσω - με τη βοήθεια του Τραμπ.



Πηγή: https://www.jacobinmag.com/2017/08/trump-white-working-class-gop-rich-pe...

Ο Τέλης Σαρρηκώστας ήταν ο μοναδικός φωτορεπόρτερ, που βρέθηκε τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου, στο Πολυτεχνείοκαι απαθανάτισε την εισβολή του τανκς, ενώ υπήρξε ένας από τους κορυφαίους φωτορεπόρτερ στη χώρα μας, για δεκαετίες ανταποκριτής του Associated Pressκαι που κάλυψε πολέμους και εντάσεις σε όλο τον κόσμο.
Ο κορυφαίος φωτορεπόρτερ σε μια κατάθεση ψυχής διηγείται σε άρθρο του όλα όσα έζησε κατά τηνεξέγερση του Πολυτεχνείου, ενώ παραθέτονται και φωτογραφικά ντοκουμέντα της εποχής.
Είναι μία από τις καλύτερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τουλάχιστον του τελευταίου μισού αιώνα. Είναι απ’ αυτές τις σελίδες που γεμίζουν με ηρωισμό απλών ανθρώπων, κυρίως νέων, φοιτητών, σπουδαστών, εργατών, υπαλλήλων, επαγγελματιών που αποφάσισαν να δώσουν ακόμη και τη ζωή τους για να δώσουν τέλος στη τυραννία. Είναι η εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Τι αφηγείται ο Τέλης Σαρρηκώστας:

«Πως φτάσαμε στην ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου; Όλα είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από τη χούντα. Παρακρατικοί χτυπούν και σκοτώνουν, το παλάτι μαζί με τον ξένο παράγοντα και σκοτεινούς κύκλος ραδιουργούν, με αποκορύφωμα την αποστασία.

Τις ημέρες του Πολυτεχνείου τις έζησα τόσο κοντά όσο λίγοι συνάδελφοι.



Καρέ καρέ αποτύπωσα την ηρωική προσπάθεια των φοιτητών και όλων των άλλων που είχαν κλειστεί στο Πολυτεχνείο ενάντια στη στρατιωτική χούντα. Ήταν μία ακόμη φωτεινή σελίδα στη σύγχρονη ιστορία του τόπου.

Και τι δεν μου θυμίζουν εκείνες οι μέρες. Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με τη σειρά τους, διότι η 17 Νοέμβρη δεν είναι μόνο αυτή και μόνο η συγκεκριμένη ημέρα. Το ζητούμενο είναι να γνωρίζουμε τι προηγήθηκε και πως φτάσαμε μέχρι εκείνη τη μέρα του ηρωισμού και της αποκτήνωσης των χουντικών.

Η πολιτική κατάσταση της χώρας μας δεν ήταν και η καλύτερη μετά την αποστασία υπουργών από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Η αποστασία ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου, σε μία χώρα που οι πολιτικές εξελίξεις είχαν πάρει την κατηφόρα, το παλάτι έπαιζε βρόμικα παιχνίδια και ετοίμαζε το πραξικόπημα των “Στρατηγών”, ενώ ο ξένος παράγοντας ανησυχούσε ότι κάποιοι πολιτικοί θα έμπαιναν στον πειρασμό και θα έδιναν τη μάχη μαζί με τον ελληνικό λαό που ζητούσε εθνική ανεξαρτησία – λαϊκή κυριαρχία.



Τα γεγονότα έτρεχαν και οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου η Ελλάδα βρίσκεται στο γύψο. Υπό τη διακυβέρνηση της χούντας των συνταγματαρχών, καταργήθηκαν ατομικές ελευθερίες, φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν χιλιάδες πολίτες με μόνο κριτήριο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και την αντίθεσή τους στην απολυταρχία.

Το 1973, ο ηγέτης της χούντας Γεώργιος Παπαδόπουλος, ξεκίνησε κάποια διαδικασία φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, με μερικές αποφυλακίσεις πολιτικών κρατουμένων, με μερική άρση της λογοκρισίας, με υποσχέσεις για νέο σύνταγμα και εκλογές στις 10 Φεβρουαρίου του 1974.



Από την αρχή, η χούντα ήθελε και είχε βάλει σκοπό να ελέγχει τις φοιτητικές ενώσεις και με τον νόμο 2287 μπορούσε να επιστρατεύει ανά πάσα στιγμή τους συνδικαλιστές φοιτητές έτσι ώστε να μη μπορούν να δράσουν εναντίον της. Το πρώτο θύμα ήταν ο Έλληνας φοιτητής Κώστας Γεωργάκης, που σπούδαζε στην Γένοβα, της Ιταλίας, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε δημόσια εις ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στη χούντα.

Στης 5 Φεβρουαρίου 1973 έγινε η πρώτη αποχή των φοιτητών του Πολυτεχνείου από τα μαθήματά τους και στις 13 του ίδιου μήνα έγινε μεγάλη διαδήλωση μέσα στο Πολυτεχνείο, την οποία διέλυσαν οι αστυνομικές δυνάμεις με βία και συλλήψεις.

Η πρώτη κατάληψη έγινε στη Νομική στην οδό Σόλωνος στις 21 Φεβρουαρίου 1973, από τέσσερις χιλιάδες φοιτητές με αίτημα την κατάργηση του νόμου 1347 ο οποίος επέβαλε την επιστράτευση των "Αντιδραστικών Νέων". Η κατάληψη έληξε με την επέμβαση της αστυνομίας και αρκετές συλλήψεις.



Η δεύτερη κατάληψη έγινε και πάλι στη Νομική Σχολή τον Μάρτιο του 1973 και ήταν η πρώτη φορά που αναρτήθηκαν πανό με αιτήματα "Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία"κατάργηση του νόμου 1347 και 2287, απομάκρυνση της χούντας και επιστροφή στη Δημοκρατία. Πράγματα αδιανόητα για εκείνη την εποχή και ενώ η αστυνομία δεν ήξερε πως να αντιδράσει, χιλιάδες κόσμου είχε μαζευτεί κάτω από το κτήριο της Νομικής χειροκροτώντας τους φοιτητές. Το βράδυ της δεύτερης μέρας της κατάληψης η αστυνομία επενέβη και μετά από άγριο ξυλοδαρμό και δεκάδων συλλήψεων η Νομική εκκενώθηκε.

Τις ημέρες του Νοέμβρη η Αθήνα φλέγονταν από την μια άκρη μέχρι την άλλη, καθημερινές διαδηλώσεις, οδοφράγματα και άγριο κυνηγητό από την αστυνομία, σταματούσαν τα τρόλεϊ και λεωφορεία και ξυλοκοπούσαν τον κόσμο χωρίς λόγο και αιτία, οι αναμετρήσεις μεταξύ φοιτητών αλλά και οικοδόμων με τις αρχές ασφαλείας ήταν σε καθημερινή βάση, σε διάφορα σημεία των Αθηνών αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.



Τα συνθήματα "Κάτω η χούντα"και "Ελευθερία"ήταν στην πρώτη γραμμή, το κίνημα της αντίστασης φούντωνε-μεγάλωνε ήταν φανερό ότι τίποτε δεν μπορούσε να το σταματήσει.

Στις 14 Νοέμβρη, οι διαδηλώσεις έχουν καλύψει όλα τα σημεία της Αθήνας με επίκεντρο τον χώρο του πολυτεχνείου, κυνηγημένοι φοιτητές μπαίνουν στο Πολυτεχνείο. Μαζί τους και χιλιάδες άλλοι οικοδόμοι, εργάτες, υπάλληλοι και απλοί Αθηναίοι, οι οποίοι κατέβηκαν από όλες της συνοικίες προς συμπαράσταση των εγκλωβισμένων φοιτητών.

Στο άκουσμα ότι φοιτητές του Πολυτεχνείου έχουν εγκλωβιστεί στο Πολυτεχνείο, σύσσωμοι οι φοιτητές της Νομικής κατεβαίνουν και αυτοί στο Πολυτεχνείο.



¨Έτσι άρχισε η κατάληψη του πολυτεχνείου η οποία έμελλε να είναι και η “αρχή του Τέλους” της χούντας.

Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα οι συντονιστικές επιτροπές όλων των φοιτητικών οργανώσεων ενωμένοι ενάντια σε έναν και μοναδικό εχθρό, τη χούντα, δημιούργησαν τυπογραφεία, νοσοκομεία, μαγειρεία και το σπουδαιότερο, το ραδιοφωνικό σταθμό που άρχισε να εκπέμπει και να ακούγεται σε όλη την Ελλάδα το “Εδώ Πολυτεχνείο-Εδώ Πολυτεχνείο".

Τη δεύτερη μέρα της κατάληψης οι φοιτητές κάλεσαν όλα τα ΜΜΕ και έδωσαν συνέντευξη ανακοινώνοντας τα αιτήματα τους, εκεί μπήκα και εγώ σαν ξένος ανταποκριτής και είδα με τα μάτια μου πως είχαν διαμορφώσει τους χώρους, αλλά και τη θέληση στα μάτια όλων για πάλη, αγώνα για την ανεξαρτησία, και την ελευθερία.



Το πως βρέθηκα τη βραδιά της 16ης προς 17η Νοέμβρη απέναντι από την κεντρική είσοδο του Πολυτεχνείου, (Γωνία Πατησίων και Στουρνάρη), είναι μια απίστευτη ιστορία που ακόμη και σήμερα δεν την πιστεύω ότι κατάφερα μαζί με τον διευθυντή μου Phil Dopoulo του Associated Press να είμαστε οι μόνοι δημοσιογράφοι εκεί μπροστά στο Πολυτεχνείο και να μείνω εκεί μέχρι την στιγμή που το τανκ γκρεμίζοντας την κεντρική πύλη άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή αστυνομίας και στρατού να καταστείλουν την φοιτητική εξέγερση, αφήνοντας πίσω τους πολλούς νεκρούς και τραυματίες.

Οι σκηνές που έζησα καθ'όλη τη διάρκεια των πέντε ωρών που ήμουν εκεί (από της 10 το βράδυ μέχρι τις τρεις τα ξημερώματα) ήταν πολλές και δεν περιγράφονται με λόγια. Συγκίνηση, ηρωισμός, ιστορικές στιγμές.

Η εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο ήταν τόσο ξαφνική που με έπιασε και εμένα εξαπίνης. Δεν περίμενα να εισβάλει.





Αντιθέτως, όταν γύρισε την κάννη του κανονιού προς τα πίσω και κάνοντας όπισθεν πηγαίνοντας στο απέναντι πεζοδρόμιο, νόμιζα ότι πήρε εντολή για να αποχωρήσει από το σημείο. Αυτός όμως είχε πάρει εντολή για να χτυπήσει και να μπει στο Πολυτεχνείο και αυτό έκανε με όση δύναμη διέθετε το τανκ, πέφτοντας πάνω στην κύρια είσοδο και στα παιδιά που ήταν κρεμασμένα πάνω στα κάγκελα της κεντρικής πύλης.

Πρόλαβα και τράβηξα τρία καρέ, τρεις φωτογραφίες, απ’ την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο και στη συνέχεια, αφού απέφυγα τα χτυπήματα, με μακριά κοντάρια τριών αστυνομικών, τρέχοντας ζιγκ – ζαγκ, γιατί πίστευα ότι θα με πυροβολούσαν, έφυγα προς την οδό Ακαδημίας, φτάνοντας στο γραφείο μου, σώζοντας το πολύτιμο υλικό.

Λίγες ώρες αργότερα γύρισα και πάλι στο Πολυτεχνείο, μπήκα μέσα είδα την στραπατσαρισμένη Μερσεντές που λίγες ώρες πριν είχαν λιώσει οι ερπύστριες του τανκ.



Οι φωνές και τα ουρλιαχτά των λαβωμένων φοιτητών ήταν ακόμη ζωντανά μέσα στα αυτιά μου, αυτή τη φορά είδα πυροσβέστες με τις μάνικες στα χέρια να προσπαθούν να πλύνουν τους λεκέδες από τα αίματα, να ξεπλύνουν την ντροπή τους.

Η ενέργεια αυτή του τανκ μπορεί να γκρέμισε την πύλη του πολυτεχνείου, δεν μπόρεσε όμως να γκρεμίσει τη θέληση της συντριπτικής πλειονότητας του Ελληνισμού να βάλει τέλος στην καταπίεση, να διώξει τη χούντα.
Οι φοιτητές εκείνης της εποχής άνοιξαν τον δρόμο. Εμείς πρέπει να συνεχίσουμε στο δρόμο τους, χωρίς να επιτρέπουμε οι εκδηλώσεις μνήμης, κάθε χρόνο, να μετατρέπονται σε καταστροφικές διαδηλώσεις».

Η πλειοψηφία των νέων στις ΗΠΑ προτιμά το σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό από τον καπιταλισμό
12/11/2017
Το 51% των ατόμων ηλικίας από 21 έως 29 ετών στις ΗΠΑ, δηλώνει ότι θα προτιμούσε να ζει σε μια σοσιαλιστική ή κομμουνιστική χώρα και όχι σε μια καπιταλιστική, αναφέρει έκθεση που πραγματοποίησε η διεθνής εταιρεία δημοσκοπήσεων YouGov στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου.
Tο 56% όσων συμμετείχαν στην ίδια δημοσκόπηση δήλωσαν ότι δεν θεωρούν προσβλητικό να τους αποκαλέσει κάποιος κομμουνιστές ενώ το 53% ανέφερε ότι το σημερινό οικονομικό σύστημα στις ΗΠΑ στρέφεται ενάντια στα συμφέροντά τους.

Ενδιαφέροντα όμως είναι τα αποτελέσματα και σε άλλες ηλικιακές ομάδες. Συνολικά το 70% των Αμερικανών απάντησε ότι οι πλούσιοι δεν πληρώνουν όσα τους αναλογούν σε φόρους ενώ το 90% της ίδιας ομάδας απάντησε ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί είτε με αύξηση της φορολογίας (49%) ή ολοκληρωτική αλλαγή του οικονομικού συστήματος (37%).

Το 80% των ερωτηθέντων χαρακτήρισε ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα τη γιγάντωση της οικονομικής ανισότητας.

Την έρευνα είχε παραγγείλει το ακροδεξιό, αντικομμουνιστικό Ίδρυμα για τη Μνήμη Θυμάτων του Κομμουνισμού – και μάλλον το μετάνιωσε.

Με ένα κρεσέντο αυταρχισμού και κατασυκοφάνησης του κινήματος κατά των πλειστηριασμών, Τόσκας και Κοντονής με κοινή δήλωση τους εξαγγέλλουν μια πρωτοφανή αστυνομικό–δικαστική επιχείρηση κατά του κινήματος για την προστασία της λαϊκής περιουσίας, με στόχο μια άνευ προηγουμένου ληστεία των λαϊκών νοικοκυριώνκαι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Νικόλας Κολυτάς

Τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αποτέλεσαν τη βασική ρωγμή που οδήγησε στην ανατροπή του χουντικού καθεστώτος.
Τη ρωγμή μέσα από την οποία ξε­πρό­βα­λε δυ­να­μι­κά ο λαϊ­κός πα­ρά­γο­ντας, θέ­το­ντας αι­τή­μα­τα που δεν πε­ριο­ρί­ζο­νταν μόνο στην ανα­τρο­πή των συ­νταγ­μα­ταρ­χών αλλά και στη διεκ­δί­κη­ση μιας άλλης κοι­νω­νί­ας. Σή­με­ρα αυτά τα αι­τή­μα­τα απο­κρύ­πτο­νται σκό­πι­μα από την αστι­κή αφή­γη­ση και τη σχο­λι­κή βι­βλιο­γρα­φία. Στα χρό­νια των μνη­μο­νί­ων, άλ­λω­στε, απο­κτούν επι­πρό­σθε­τη επι­κιν­δυ­νό­τη­τα για την κυ­ρί­αρ­χη τάξη και τους πο­λι­τι­κούς εκ­προ­σώ­πους της.

Τι ήταν το χου­ντι­κό κα­θε­στώς

Η χού­ντα των συ­νταγ­μα­ταρ­χών δεν υπήρ­ξε τί­πο­τε άλλο από την πιο ασφα­λή σα­νί­δα επι­βί­ω­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού σε μια πε­ρί­ο­δο γε­νι­κευ­μέ­νης πο­λι­τι­κής κρί­σης. Η στρα­τιω­τι­κή ήττα της Αρι­στε­ράς στον εμ­φύ­λιο δε σή­μα­νε ποτέ την πο­λι­τι­κή της κα­τάρ­ρευ­ση και την εξα­φά­νι­σή της από το προ­σκή­νιο. Ακόμη και στο αστυ­νο­μο­κρα­τού­με­νο με­τεμ­φυ­λια­κό κρά­τος, η Αρι­στε­ρά δια­τή­ρη­σε τις δυ­νά­μεις της. Τα πο­σο­στά της ΕΔΑ στις εκλο­γές του ’58 καθώς και η κι­νη­το­ποί­η­ση του κό­σμου από τα κάτω (με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρες τις φοι­τη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις του «114», του 15% για την παι­δεία καθώς και τις ερ­γα­τι­κές δια­δη­λώ­σεις στα Ιου­λια­νά του ’65) απο­τυ­πώ­νουν τη δυ­να­μι­κή της.

Η ενέρ­γεια του ερ­γα­τό­κο­σμου και η κρίση πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της αστι­κής τάξης οδή­γη­σε στο πρα­ξι­κό­πη­μα της 21ης Απρί­λη του 1967. Ένα πρα­ξι­κό­πη­μα που θε­με­λί­ω­σε ένα κα­θε­στώς το οποίο στη­ρί­χθη­κε στον αμε­ρι­κα­νι­κό πα­ρά­γο­ντα, όπως σωστά ισχυ­ρί­ζε­ται σύσ­σω­μη η Αρι­στε­ρά, αλλά και στο ελ­λη­νι­κό κε­φά­λαιο, που λαν­θα­σμέ­να το απο­σιω­πά ένα τμήμα της. Την πε­ρί­ο­δο της Χού­ντας οι Έλ­λη­νες κα­πι­τα­λι­στές έκα­ναν χρυ­σές δου­λειές. Η κα­τα­στο­λή του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, η απα­γό­ρευ­ση των απερ­γιών, η διά­λυ­ση των συν­δι­κά­των και των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των καθώς και η φί­μω­ση του Τύπου δη­μιούρ­γη­σαν ένα νέο εύ­φο­ρο πεδίο κερ­δο­φο­ρί­ας. Την ίδια στιγ­μή οι ΗΠΑ εξυ­πη­ρε­τού­σαν τα σχέ­δια πο­λι­τι­κής εξο­μά­λυν­σης στη σύμ­μα­χο χώρα τους στη Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Με­σό­γειο, πα­τώ­ντας στις καλές σχέ­σεις που είχε το ΝΑΤΟ με τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες συ­νταγ­μα­τάρ­χες από την εποχή της πα­ρα­στρα­τιω­τι­κής ορ­γά­νω­σης ΙΔΕΑ που είχε συ­στα­θεί για την «αντι­με­τώ­πι­ση του κο­μου­νι­στι­κού κιν­δύ­νου».

Οι δύο ωφε­λη­μέ­νοι από το Χου­ντι­κό κα­θε­στώς ήταν αναμ­φι­σβή­τη­τα ο αμε­ρι­κά­νι­κος ιμπε­ρια­λι­σμός και το μα­ντρό­σκυ­λό της στην πε­ριο­χή: η ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη. Σε αυ­τούς τους δύο ωφε­λη­μέ­νους του 1967, δη­λώ­νει πιστή υπο­τα­γή και η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μετά τη με­τα­τρο­πή του ΟΧΙ σε ΝΑΙ το κα­λο­καί­ρι του 2015. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας στο όνομα της Αρι­στε­ράς συ­νο­μι­λεί ξε­διά­ντρο­πα με το με­γα­λύ­τε­ρο ρα­τσι­στή και πιο έν­θερ­μο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο πρό­ε­δρο των ΗΠΑ τις τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες, δη­λώ­νο­ντας ότι «μοι­ρά­ζο­νται τις ίδιες αξίες». Την ίδια στιγ­μή συ­νά­πτει συμ­φω­νία ανα­βάθ­μι­σης των ελ­λη­νι­κών πο­λε­μι­κών F-16 ένα­ντι 2,4 δισ. ευρώ. Όλα αυτά, βέ­βαια, εις βάρος της κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας που υφί­στα­ται πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας και άγριας πε­ρι­στο­λής δι­καιω­μά­των, την ώρα που το κε­φά­λαιο κερ­δο­φο­ρεί ανε­ξέ­λεγ­κτα και με κάθε τρόπο.



Ποιος ανέ­τρε­ψε τη Χού­ντα



Η επί­ση­μη ιστο­ριο­γρα­φία θε­ω­ρεί ότι η Χού­ντα κα­τέρ­ρευ­σε λόγω της «εθνι­κής προ­δο­σί­ας στην Κύπρο» και όχι ότι ανα­τρά­πη­κε λόγω της μα­ζι­κής δρά­σης των ερ­γα­τών και των φοι­τη­τών υπό το βάρος των γε­γο­νό­των του Πο­λυ­τε­χνεί­ου. Δεν ανα­γνω­ρί­ζει ότι η Αρι­στε­ρά είχε ανα­λά­βει την ηγε­σία και τον πρώτο λόγο στην αντί­στα­ση ενά­ντια στο χου­ντι­κό κα­θε­στώς. Οι συλ­λή­ψεις, τα βα­σα­νι­στή­ρια, τα στρα­το­δι­κεία και τα ξε­ρο­νή­σια το απο­δει­κνύ­ουν όμως πε­ρί­τρα­να. Δε χρειά­ζε­ται ιδιαί­τε­ρη επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία για να κα­τα­νο­ή­σει κα­νείς ότι ποτέ δεν κα­τά­φε­ρε το δι­κτα­το­ρι­κό κα­θε­στώς να απο­κτή­σει στέ­ρε­ες βά­σεις στην κοι­νω­νία. Ο φόβος απέ­να­ντι στην Αρι­στε­ρά ήταν διαρ­κής. Αυτός είναι και ο λόγος που τα ερ­γο­στά­σια, οι γει­το­νιές, τα σχο­λεία και οι σχο­λές γέ­μι­ζαν με χα­φιέ­δες της Aσφά­λειας.

Το κα­θε­στώς αντι­λαμ­βα­νό­ταν την ισχνή κοι­νω­νι­κή απο­δο­χή του και γι’ αυτό προ­ε­τοί­μα­ζε τη φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σή του. Την ομαλή δη­λα­δή με­τά­βα­ση από τη δι­κτα­το­ρία σε μια σι­δε­ρό­φρα­κτη αστι­κή δη­μο­κρα­τία με ταυ­τό­χρο­νη εξα­σφά­λι­ση του ατι­μώ­ρη­του των πρω­τερ­γα­τών του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Σε αυτή τη λο­γι­κή ως ένα βαθμό προ­σαρ­μό­στη­καν και οι ηγε­σί­ες των «επί­ση­μων» και κυ­ρί­αρ­χων τμη­μά­των της Αρι­στε­ράς. Στις αρχές του 1973 το ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού σκε­φτό­ταν ακόμη και συμ­με­το­χή στις χου­ντο­ε­κλο­γές που ετοί­μα­ζε ο Μαρ­κε­ζί­νης, ενώ το ΚΚΕ συμ­με­ρι­ζό­ταν πα­ρό­μοιες αντι­λή­ψεις χωρίς να επι­διώ­κει μια ανοι­χτή σύ­γκρου­ση με το κα­θε­στώς.

Μέσα σε αυτές τις συν­θή­κες, έγινε φα­νε­ρό ότι η νε­ο­λαία και ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας βρί­σκο­νταν πολύ πιο μπρο­στά από τις ηγε­σί­ες της Αρι­στε­ράς. Η κα­τά­λη­ψη της Νο­μι­κής το Φλε­βά­ρη του 1973 και εν συ­νε­χεία η κα­τά­λη­ψη του Πο­λυ­τε­χνεί­ου το Νο­έμ­βρη, ανέ­δει­ξαν ότι η συ­ντρι­βή της Χού­ντας ήταν ζή­τη­μα εξέ­γερ­σης και κι­νη­το­ποί­η­σης των μαζών και όχι ζή­τη­μα συμ­φω­νί­ας από τα πάνω. Ο φοι­τη­τι­κός ξε­ση­κω­μός απο­τέ­λε­σε τη σπίθα για την ανοι­χτή και δη­μό­σια ενα­ντί­ω­ση στη Χού­ντα, όμως το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα που αγκά­λια­σε τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις των φοι­τη­τών ήταν αυτό που έδωσε άλλη βα­ρύ­τη­τα στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις και ανά­γκα­σε τους συ­νταγ­μα­τάρ­χες να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν τα τανκς για να δια­λύ­σουν την εξέ­γερ­ση.



Ο ρόλος της Επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς



Η φο­βι­κό­τη­τα των ηγε­σιών του ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού απέ­να­ντι στη δυ­να­μι­κή των μαζών μόνο ανα­σταλ­τι­κά μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ει­δι­κά το ΚΚΕ αμ­φι­τα­λα­ντεύ­τη­κε πολύ για τη στάση που έπρε­πε να κρα­τή­σει στο Πο­λυ­τε­χνείο. Κατά τη διάρ­κεια της κα­τά­λη­ψης επε­ξερ­γα­ζό­ταν το εν­δε­χό­με­νο απο­χώ­ρη­σης και υπε­ρά­σπι­ζε τον πε­ριο­ρι­σμό της κα­τά­λη­ψης σε φοι­τη­τι­κά αι­τή­μα­τα που δε θα έθι­γαν το ίδιο το κα­θε­στώς ούτε θα προ­χω­ρού­σαν ένα βήμα πα­ρα­κά­τω. Την ώρα που χι­λιά­δες φοι­τη­τές, μα­θη­τές και ερ­γά­τες βρο­ντο­φώ­να­ζαν «Κάτω η Χού­ντα!» το ΚΚΕ έκανε λόγο για κυ­βέρ­νη­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας».

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως είχε ξε­πε­ρά­σει την «παλιά» Αρι­στε­ρά. Νέες ορ­γα­νώ­σεις και ρεύ­μα­τα, που είχαν ξε­πη­δή­σει από το κα­ζά­νι του Μάη του ’68 και είχαν απο­κο­πεί από τη σο­βιε­τι­κή ορ­θο­δο­ξία, μπή­καν δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο συν­δε­ό­με­να με τα πιο κα­τα­πιε­σμέ­να τμή­μα­τα της κοι­νω­νί­ας και επι­διώ­κο­ντας την πο­λι­τι­κή έκ­φρα­ση των συν­θη­μά­των τους. Η ερ­γα­τι­κή συ­νέ­λευ­ση που λει­τουρ­γού­σε στο εσω­τε­ρι­κό του πο­λυ­τε­χνεί­ου υιο­θε­τού­σε συν­θή­μα­τα όπως «Ερ­γά­τες - αγρό­τες - φοι­τη­τές», «Απερ­γία γε­νι­κή», «Ζήτω οι ερ­γα­τι­κές επι­τρο­πές πάλης φοι­τη­τών και ερ­γα­ζο­μέ­νων», «Ο λαός πει­νά­ει το κε­φά­λαιο μα­σά­ει», «Λαϊκή εξου­σία».

Αυτά τα συν­θή­μα­τα υπε­ρα­σπί­στη­κε με πάθος η επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, που ει­σέ­βα­λε δυ­να­μι­κά στο στίβο της τα­ξι­κής πάλης και του αντι­δι­κτα­το­ρι­κού αγώνα κυ­ρί­ως από το 1971 και έπει­τα. Με­μο­νω­μέ­να στε­λέ­χη των ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτ., γκε­βα­ρι­στές, τρο­τσκι­στές και μα­οϊ­κοί έφτια­ξαν νέες ορ­γα­νώ­σεις, εμπλού­τι­σαν τον πο­λι­τι­κό διά­λο­γο στα φοι­τη­τι­κά αμ­φι­θέ­α­τρα και στους ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους και συ­νέ­βα­λαν κα­θο­ρι­στι­κά στο να χτι­στεί ένα ρεύμα ανοι­χτής πο­λι­τι­κής δρά­σης ενά­ντια στη Χού­ντα. Πρό­κει­ται για ένα δυ­να­μι­κό αγω­νι­στών/τριών που έθετε εμ­φα­τι­κά ως στρα­τη­γι­κό στόχο το ζή­τη­μα του σο­σια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού και δεν εγκλω­βι­ζό­ταν σε αστι­κούς συμ­βι­βα­σμούς. Αυτό το κόκ­κι­νο κύμα που ξε­πή­δη­σε μέσα στα χρό­νια της Χού­ντας απο­τέ­λε­σε και ανα­πό­σπα­στο τμήμα των ερ­γα­τι­κών μαχών που δό­θη­καν στη με­τα­πο­λί­τευ­ση, με απο­τέ­λε­σμα πολ­λές και ση­μα­ντι­κές υπο­χω­ρή­σεις της αστι­κής τάξης.


Σή­με­ρα

Η αλή­θεια είναι ότι ζούμε στην εποχή των αντι­φά­σε­ων. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας μπο­ρεί να πα­ρί­στα­ται στην κη­δεία του Φι­ντέλ Κά­στρο και σχε­δόν ταυ­τό­χρο­να να συ­νο­μο­λο­γεί ανα­βάθ­μι­ση των F-16 με τον Ντό­ναλντ Τραμπ, μπο­ρεί να βάζει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ να επι­σκέ­πτε­ται τη Μα­κρό­νη­σο και ταυ­τό­χρο­να να δια­τη­ρεί ακέ­ραιο τον τρο­μο­νό­μο με τον οποίο διώ­κο­νται αγω­νι­στές, μπο­ρεί να εκ­φω­νεί αντι­φα­σι­στι­κά λο­γύ­δρια στη Βουλή και ταυ­τό­χρο­να στε­λέ­χη της κυ­βέρ­νη­σής του να φω­το­γρα­φί­ζο­νται με Χρυ­σαυ­γί­τες σε ακρι­τι­κά νησιά. Και όλα αυτά στο όνομα της Αρι­στε­ράς.

Είναι χρέος και κα­θή­κον μας να υπε­ρα­σπι­στού­με την τιμή και τους αγώ­νες της Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος μέσα από τους αγώ­νες του σή­με­ρα. Η ενα­ντί­ω­ση στις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές και στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές συ­νερ­γα­σί­ες απο­τε­λούν την κα­λύ­τε­ρη «από­δει­ξη» ότι ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν έχει καμία σχέση με την Αρι­στε­ρά και τον ιστο­ρι­κό ρόλο της. Ένα ρόλο που απο­τυ­πώ­νε­ται σε συ­γκρού­σεις, διεκ­δι­κή­σεις και αγώ­νες και όχι σε συμ­βι­βα­σμούς, προ­δο­σί­ες και κα­τα­πί­ε­ση.

Οι εξε­γέρ­σεις δεν είναι για τα μου­σεία, αλλά για τους δρό­μους.